DZIECKO UPOŚLEDZONE I OPUŹNIONE UMYSŁOWO

Niedorozwój umysłowy = Upośledzenie umysłowe – Powstały w okresie rozwojowym stan w którym sprawność intelektualna jest istotnie mniejsza od przeciętnej (100 pkt.)

Opóźnienie umysłowe – Jest to okresowe opóźnienie/zahamowanie rozwoju umysłowego, które z biegiem czasu wyrównuje się.

Otępienie – Jest to upośledzenie rozwoju umysłowego pojawiające się po zakończeniu okresu rozwojowego. Dotyczy osób starszych. Ma charakter postępujący.

Stopnie upośledzenia umysłowego

Podstawą klasyfikacji jest iloraz inteligencji (I.I.), czyli stosunek wieku umysłowego do wieku rzeczywistego.

Norma: 70 – 130

Upośledzenie umysłowe lekkie: 50 – 70 punktów

Upośledzenie umysłowe umiarkowane: 35 – 49 punktów

Upośledzenie umysłowe znaczne: 20 – 34 punkty

Upośledzenie umysłowe głębokie: poniżej 20 punktów

Ociężałość umysłowa (norma): 70 – 80 punktów

Przyczyny upośledzenia umysłowego

1. Biologiczne (organiczne)

   • Genetyczne – ok. 25%, np.: Zespół Downa

   • Środowiskowe – ok. 25%

* powstałe w okresie życia płodowego (np.: zakażenie wirusem różyczki, cytomegali, toksoplazmozy)

* powstałe w okresie okołoporodowym (np.: niedotlenienie, poród kleszczowy)

* powstałe we wczesnym okresie rozwojowym, np.:

- choroby zakaźne do 2 r.ż. (świnka, zapalenie opon mózgowych, odra)

- urazy głowy (2 – 8 lat)

- poszczepienne odczyny mózgowe

- zaburzenia endokrynologiczne, np.: niedoczynność tarczycy

- zatrucia, np.: ołowiem

1. Psychospołeczne – ok. 50%

Upośledzenie lekkie

Stanowi 85% wszystkich upośledzeń.

Jako osoby dorosłe osiągają wiek umysłowy dziecka 9 -12 letniego.

Występuje powierzchowność zainteresowań, zainteresowania typowe dla wieku młodszego (infantylizm). Potrafią porozumiewać się z otoczeniem, zawierają/nawiązują kontakty. Słownictwo jest ubogie. Uwaga jest mało podzielna. Wyobraźnia jest uboga. Myślenie powolne. Mają kłopoty z porównywaniem (różnice, podobieństwa). Problemy z dostrzeganiem sytuacji jako całości. Problem z myśleniem abstrakcyjnym i wyciąganiem wniosków. Bywają bardzo gadatliwe – łatwo nawiązują kontakty. Występuje chwiejność reakcji emocjonalnych.

!!! Osłabienie krytycyzmu wobec siebie !!!

Duża część pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych.

Mogą ukończyć szkoły specjalne, szkoły zawodowe, zdobyć zawód i podjąć pracę. Wymagają pomocy innych osób, szczególnie w sytuacjach stresujących.

Upośledzenie umiarkowane i znaczne

Upośledzenie umiarkowane stanowi 10% wszystkich upośledzeń.

Upośledzenie znaczne stanowi 3-4% wszystkich upośledzeń.

Jako osoby dorosłe z upośledzeniem umiarkowanym osiągają wiek umysłowy dziecka 8-letniego, a ze znacznym 6-letniego.

Występuje upośledzenie znaczne mowy i myślenia, są zorientowane w czasie i przestrzeni. Odróżniają osoby znane od obcych, okazują uczucia. Są przymilne, a niekiedy złośliwe i agresywne. U dzieci występuje bardzo prymitywny sposób zabawy (np.: kółeczkiem). Potrafią ustrzec się typowych niebezpieczeństw. Znaczne upośledzenie zdolności uczenia. Wolniej uzyskują samodzielność w czynnościach samoobsługowych, ale jak dużo ćwiczą są w wstanie je wykonać. Mogą pracować w domu pod opieką innej osoby, wymagają znacznej pomocy w życiu.

Upośledzenie głębokie.

Jako osoby dorosłe osiągają wiek umysłowy dziecka 3-letniego.

Upośledzenie głębokie stanowi 1-2% wszystkich upośledzeń.

Nie rozpoznają otoczenia, bardzo często nie poznają bliskich. Nie mówią prawie wcale, wydają nieartykułowane dźwięki, hałaśliwie je wykrzykują. Nie rozumieją często mowy, czasami pojedyncze słowa. Tylko niektóre osoby sygnalizują potrzeby biologiczne. Bardzo rzadko okazują uczucia.

Wszystkie dzieci

Występuje nadmierne podniecenie i ruchliwość albo apatia i osowienie,

Cechy fizyczne:

• nieproporcjonalna budowa ciała

• specyficzne rysy twarzy

• nieforemna czaszka

• nieprawidłowe uzębienie

• małogłowie

!!! Nie zawsze wygląd świadczy o stopniu upośledzenia !!!

Metody terapii z dziećmi upośledzonymi

W zależności o stanu dziecka prowadzi się terapię:

• psychologiczną

• pedagogiczną

• logopedyczną

• leczniczą

• rehabilitacyjną

oraz hipoterapię, dogoterapię, hydroterapię, muzykoterapię.

METODY PRACY z dziećmi upośledzonymi

1. Gimnastyka mózgu – metoda Dennisona (powstanie jak najwięcej połączeń między półkulami)

2. Integracja sensoryczna (SI) – tzw. Naukowa zabawa

3. Ruch rozwijający Weroniki Sherborne

4. Pedagogika Marii Montesori („pomóż mi zrobić to samemu” – powolne dojście do celu)

5. Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:

   • zabawy dotykowe i ćw. ruchowe

   • zabawy muzyczne i taniec

   • zabawy w wodzie

   • rysunek, malowanie (palcami)

   • zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)

6. Komunikacja pozawerbalna (mimika, język gestów, piktogramy)

7. Pozytywne motywowanie, itp. – dostrzeganie wszystkiego.

Rola opiekunki

1. zdobycie zaufania dziecka

2. niezniechęcanie się minimalnymi postępami

3. ważny jest pogodny nastrój

4. naukę czynności zaczynamy od prostych elementów, pokazujemy na obrazku, zdjęciu, filmie

5. łagodzimy napięcia emocjonalne

6. dbamy o estetyczny wygląd dziecka

7. dbamy o czystość tego dziecka

8. akceptować, ale nie rozpieszczać

9. pozwalamy na samodzielność, mobilizujemy

10. jak najlepiej poznać dziecko

Zespół Downa

Mocne strony:

• łatwość nawiązywania kontaktów społecznych

• chce być chwalone, lubi występy sceniczne

Słabe strony:

• opóźniona mowa – prowadzić ćw. artykulacyjne

• problemy ze słuchem

• obniżone napięcie nerwowe – problemy z motoryką

• rozwój funkcji poznawczych – utrudnione, czasem nie wykonalne: czytanie, liczenie i abstrakcyjne myślenie(nie występuje)

DZIECKO NIEWIDOME I NIEDOWIDZĄCE

Osoba niewidoma – osoby, które absolutnie nic nie widzą od urodzenia, albo wczesnego dzieciństwa.

Ociemniali – osoby, które straciły wzrok później, po okresie dojrzewania, np.; zaćma.

Osoby słabo widzące – osoby, które na tablicy w czasie badania wzroku widzą tylko dwa największe rzędy liter.

Osoby szczątkowo widzące – osoby, które na tablicy w czasie badania wzroku widzą tylko największą literę i to z odległości .

Osoby niedowidzące – osoby z wadami wzroku, np.: krótkowzroczność

Do polskiego związku niewidomych mogą należeć osoby niewidome, ociemniałe, słabo widzące i szczątkowo widzące.

Przyczyny zaburzeń widzenia

• Wady refrakcji – krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm

• Jaskra

• Zaćma

• Uszkodzenie nerwu wzrokowego

• Wady wzrodzone ukł. nerwowego, czaszki, oczodołów, gałki ocznej

• Stany zapalne gałki ocznej

• Nowotwory gałki ocznej

• Zatrucie, np.: alkoholem metylowym

• Urazy oka

• Czasami po chorobach zakaźnych (odra, krztusiec, płonica) może dojść do pogorszenia się wzroku chwilowo lub na stałe

Fizyczny rozwój dziecka niewidomego

• w pierwszych miesiącach życia przebiega tak jak u dziecka zdrowego (I kwartał)

• dziecko potrzebuje więcej czasu na lokalizację przedmiotu, podawać „grające” przedmioty.

• potrafi zlokalizować przedmiot w 7-.ż

• bawi się własnym ciałem, interesuje się nim

• może wystąpić przywiązanie do rzeczy znanych dziecku, a niechęć do nowych przedmiotów (starać się to zmienić)

• niechęć do jedzenia łyżeczką (w czasie przejścia z butelki)

• opóźnienie lokomocji (nie zna otoczenia)

• później siada, raczkuje, wstaje i zaczyna samodzielnie chodzić

• chodzą sztywno i niepewnie

• czasami mają problem ze skakaniem i bieganiem

• często pojawiają się wady kręgosłupa, zwiotczenie mięśni i wiązadeł

• niekiedy pojawiają się BLINDYZMY (zachowania stereotypowe):

  • uciskanie gałek ocznych

  • kiwanie się do przodu i tyłu

  • kręcenie się w kółko

  • pocieranie dłoni o siebie

Psychiczny rozwój dziecka niewidomego

• dziecko niewidome poznaje świat głównie zmysłem słuchu i dotyku

• mogą pojawić się pewne opóźnienia w rozwoju mowy (dziecko nie widzi sposobu układania się ust podczas artykułowania i gestów)

• są ostrożniejsze i rzadziej wykazują spontaniczną ciekawość świata (ze względu bezpieczeństwa)

• wykazują lęk przed niepowodzeniem

• występuje opóźnienie w zakresie samodzielności (brak naśladownictwa, częste wyręczanie)

• uboższa ekspresja zewnętrzna (nie widzi co my pokazujemy, naszych gestów, mimiki)

• utrudnione odczytywanie emocji innych ludzi

• niskie poczucie własnej wartości

• (ważne jest jak mówimy, jak śpiewamy, ile jest w tym ekspresji)

Społeczny rozwój dziecka niewidomego

• W dużej mierze zależy od najbliższej rodziny

  • Czy nie izoluje dziecka, czy nie wyręcza, czy nie ochrania go za bardzo

• Ważna jest edukacja przedszkolna (stres, nowe miejsce, rozłąka z rodzicami)

  • U dzieci wykształcana jest wrażliwość opuszków palców, przystosowanie do czytania alfabetu Brajla

W Polsce są 2 przedszkola dla dzieci niewidomych, oraz przedszkola specjalne dla dzieci niedowidzących

TYFLOPEDAGOGIKA – osoby niewidome i niedowidzące

SURDOPEDAGOGIKA – osoby niesłyszące i słabosłyszące

OLIGOFRENOPEDAGOGIKA – osoby upośledzone

Podstawowe problemy:

• Stopnia niedowidzenia i czasu pojawienia się kalectwa

• Zagrożenie bezpieczeństwa

• Kłopoty z orientacją w nowym otoczeniu

• Mała samodzielność

• Poczucie odizolowania

• Trudności w interpretowaniu sytuacji społecznych

METODY PRACY z dziećmi niewidomymi

• Te same co u upośledzonych tylko dopasowane do potrzeb, tzn.:

1. Gimnastyka mózgu – metoda Dennisona (powstanie jak najwięcej połączeń między półkulami)

2. Integracja sensoryczna (SI) – tzw. Naukowa zabawa

3. Ruch rozwijający Weroniki Sherborne

4. Pedagogika Marii Montesori („pomóż mi zrobić to samemu” – powolne dojście do celu)

5. Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:

   • zabawy dotykowe i ćw. ruchowe

   • zabawy muzyczne i taniec

   • zabawy w wodzie

   • rysunek, malowanie (palcami)

   • zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)

6. Komunikacja pozawerbalna (mimika, język gestów, piktogramy)

7. Pozytywne motywowanie, itp. – dostrzeganie wszystkiego.

Opieka nad dzieckiem niewidomym

1. Korygowanie wady wzroku

• Wizyty u lekarza

• Systematyczne zażywanie leków

• Leczenie operacyjne

• Ćwiczenia ortopedyczne

1. Ułatwienie orientacji w otoczeniu

2. Nieprzekładanie przedmiotów

3. Otoczenie musi być bezpieczne (jak najmniej sprzętów)

4. Systematyczne uczenie samoobsługi (samodzielności)

5. Umożliwienie kontaktu z innymi dziećmi

6. Nie dotykać dziecka bez ostrzeżenia

7. Mówimy o każdej czynności

8. Nie krzyczymy i nie wykonujemy gwałtownych ruchów

9. Organizując czas wolny dzieciom możemy:

• Słuchanie dźwięków (otoczenie, muzyka)

• Zabawy masami (np.: glina)

• Rozpoznawanie przedmiotów codziennego użytku

• Rozpoznawanie zapachów (kwiatów, warzyw, owoców, potraw)

• Zabawy kontaktowe

• Dopasowywanie kształtów do otworów

DZIECKO GŁUCHE I NIEDOSŁYSZĄCE

Badania przesiewowe słuchu u noworodków

• czy są zaburzenia, czy nie

• czy dziecko reaguje na dźwięk

• są im poddawane wszystkie noworodki

• jeśli nie ma to dostaje certyfikat

• jeśli są to dostaje skierowanie do audiologa i zaczyna się rehabilitacja

Przyczyny wad słuchy:

1. wrodzone

• powstałe w okresie ciąży, np.: toksoplazmoza, cytomegalia, opryszczka, różyczka

• wrodzone wady małżowiny usznej, przewodu słuchowego, rozszczep podniebienia

• używanie używek przez mamę

1. genetyczne

• głuchota dziedziczna

1. zagrożenia okresu okołoporodowego

• poród kleszczowy

• intensywna terapia przez czas dłuższy niż 7 dni

• mechaniczna wentylacja przez czas dłuższy niż 5 dni

• punktacja w skali Apgard 0-4

• wcześniactwo poniżej 33 tyg ciąży

• stosowanie leków ototoksycznych, np.: amikacyna

1. Zaburzenia we wczesnym dzieciństwie

• Poważne infekcje w okresie noworodkowym

• Choroby zakaźnie (0-2), np.: odra, szkarlatyna

• Urazy głowy z utratą przytomności lub złamaniem kości czaszki

• Wysiękowe zapalenie ucha, jeśli trwa powyżej 3 miesięcy, nawracające (trąbka słuchowa u dzieci jest krotka i bardziej prosta)

• Przewlekłe choroby takie jak cukrzyca

• Uszkodzenia akustyczne (np.: słuchanie za głośno muzyki, telefizora)

Fazy rozwoju mowy dziecka słyszącego i niesłyszącego.

	Dziecko słyszące	Dziecko niesłyszące
1	Gruchanie – I kwartał	Gruchanie – rozwija się do wieku przedzszkolnego
2	Gaworzenie – II, III, IV kwartał	Brak gaworzenia
3	Mowa bierna – od II, III kwartału	Brak mowy biernej (częściowy lub całkowity)
4	Wyrazy z powtarzaną sylabą (12-15m)	Jako efekt długotrwałej systematycznej rehabilitacji występują takie same etapy jak u dziecka słyszącego, lecz znacznie później.
5	Wyrazy dźwiękonaśladowcze (12-18m)
6	Wyraz ze zróżnicowaną sylabą – powyżej 18m
7	Nazwa czynności – powyżej 18m
8	Zlepki i zdania pojedyncze nierozwinięte – ok. 2 r.ż.
9	Zdanie pojedyncze rozwinięte i zdania złożone – ok. 3 r.ż	Zdania pojedyncze rozwinięte, a zdania złożone najczęściej nie występują.

Rodzaje niedosłuchu

(ze względu na stopień ubytku słuchu)

1. Lekki ubytek słuchu 21-40 dB

2. Średni ubytek słuchu 41-70 dB

3. Poważny ubytek słuchu 71-90 dB

4. Głęboki ubytek słuchu 91 dB i więcej

Rodzaje niedosłuchu

(za względu na umiejscowienie wady)

• Odbiorczy

• Przewodzeniowy (można usunąć przyczynę)

Charakterystyka rodzajów niedosłuchu

1. LEKKI

• Dziecko nie słyszy mowy cichej i szeptu

• Nie słyszy mowy w hałaśliwym otoczeniu

• Ma problem z różnicowaniem głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych

1. ŚREDNI

• Dziecko nie słyszy mowy cichej i szeptu

• Nie słyszy mowy w hałaśliwym otoczeniu

• Ma problem z różnicowaniem głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych

• Nie słyszy mowy z dalszej odległości

• Nie słyszy intonacji wypowiedzi

• Nie rozumie znacznej części audycji radiowych, tekstów piosenek i nagrań audio

• Nie rozumie tekstów filmów zagranicznych z da bingiem

• Niewiele kojarzy z przedstawień teatralnych, szczególnie lalkowych (jeśli są w teatrze to powinny siedzieć blisko sceny, żeby widzieć ruchy ust)

1. POWAŻNY

• Słaby rozwój mowy we wszystkich zakresach

• Dziecko nie reaguje adekwatnie na dźwięki otoczenia

• Mowę odbierają tylko drodze wzrokowo-słuchowej (musi widzieć osobę mówiącą)

1. GŁĘBOKI

• Słaby rozwój mowy we wszystkich zakresach

• Głos jest głuchy lub piskliwy

• Mowa nosowa

• Często zakłócona jest melodia mowy i intonacja

• Dziecko mówi bardzo szybko, albo nadmiernie przeciąga głoski

• Mowę odbiera głównie na drodze wzrokowej

Dzieci mogą uczęszczać do przedszkoli i szkół specjalistycznych lub rzadziej do szkół integracyjnych, a przy lekkim niedosłuchu do szkół masowych

Zakres niepełnosprawności zależy od:

• Stopnia i rodzaju niedosłuchu

• Środowiska w którym żyje

• Postawy rodziców i otoczenia najbliższych

• Możliwości kontaktu z osobami niedosłyszącymi

• Czasu pojawienia się niedosłuchu – kiedy była diagnoza

• Czasu rozpoczęcia rehabilitacji

• Intensywności rehabilitacji

METODY TERAPII (pracy z dziećmi)

1. Gimnastyka mózgu – metoda Dennisona (powstanie jak najwięcej połączeń między półkulami)

2. Integracja sensoryczna (SI) – tzw. Naukowa zabawa

3. Ruch rozwijający Weroniki Sherborne

4. Pedagogika Marii Montesori („pomóż mi zrobić to samemu” – powolne dojście do celu)

5. Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:

   • zabawy dotykowe i ćw. ruchowe

   • zabawy muzyczne i taniec

   • zabawy w wodzie

   • rysunek, malowanie (palcami)

   • zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)

6. Komunikacja pozawerbalna (mimika, język gestów, piktogramy)

7. Pozytywne motywowanie, itp. – dostrzeganie wszystkiego.

• Alfabet palcowy > przy nazwisku

• Język migowy > używamy obydwu metod

• Nauka pisania (jeśli trochę słyszą)

• Opieka lekarska

• Właściwe aparatownie

Postępowanie z małym dzieckiem słabosłyszącym

1. Jak najwcześniejsze rozpoznanie rodzaju i głębokości zaburzenia, aby dostosować metodę korygowania niedosłuchu (aparat, implant) oraz rozpocząć rehabilitację. Najlepiej ok. 4-6 miesiąca życia.

2. Zanim dziecko otrzyma aparat.

Rozpoczynamy tzw. „WYCHOWANIE SŁUCHOWE” tzn.:

1. Mówimy do dziecka podczas zabaw i wszystkich czynności pielęgnacyjnych – należy mówić wprost do ucha dziecka i jak najwięcej śpiewać. Należy mówić głosem „śpiewającym” tak, aby głos był odbierany jako coś przyjemnego. Nie krzyczymy!!!

2. Mówimy do dziecka twarzą w twarz, aby dziecko „opatrzyło się z mową”. Mówimy nieco głośniej niż zazwyczaj.

3. Od 3 m-ca życia siadamy z dzieckiem na krotki czas pomiędzy głośnikami z których płynie muzyka – obserwujemy reakcję dziecka.

4. Gramy na instrumentach muzycznych (pianino, organki, akordeon).

1. Gdy dziecko otrzyma aparat:

1. Zakładamy początkowo 4 razy dziennie na ok. 10 minut – dziecko musi przyzwyczajać się stopniowo.

2. Mówimy „do aparatu”. Wyraźnie intonujemy, aby nauczyć dziecko, że siła i brzmienie głosu mają szczególne znaczenie.

3. Dostarczamy dziecku zabawki wydające różne dźwięki – muszą być w zasięgu jego rączek.

4. Demonstrując dźwięk używamy wyrazów dźwiękonaśladowczych.

5. Mówiąc, staramy się aby twarz była na wysokości twarzy dziecka i była dobrze oświetlona.

6. Wołamy dziecko z różnych odległości zanim nas zobaczy.

7. Uśmiechamy się do dziecka.

8. Świadomie wywołujemy różne dźwięki w otoczeniu, np.: szelest.

9. Rozbudzamy zainteresowanie różnymi odgłosami (telefon, dzwonek, mikser, zamykanie drzwi, szuflad) – dźwięki nie mogą się nakładać.

10. Wykonujemy ćwiczenia układu artykulacyjnego.

11. Prowadzimy zabawy ruchowe przy muzyce.

12. Uczymy rozładowywania negatywnych emocji za pomocą głosu i mimiki, a nie w formie rzucania się na podłogę, drapania i bicia.

Przepisy prawne dotyczące dzieci niepełnosprawnych:

1. Rozporządzenie M.E.N. i S. z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych i integracyjnych.

2. Rozporządzenie M.E.N. i S. z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach.

AUTYZM – ISTOTA, OBJAWY, POSTĘPOWANIE I METODY TERAPII.

Autyzm – jest to zaburzenie rozwojowe. Charakteryzuje się ograniczeniem lub brakiem kontaktu ze środowiskiem, dziwacznością zachowań i zainteresowań.

Pierwsze objawy pojawiają się przed 3 rokiem życia.

Częściej występuje u chłopców niż u dziewczynek w stosunku 4:1.

Występuje na całym świecie, tylko w krajach wysoko uprzemysłowionych ze względu na większe możliwości medyczne wykrywany jest częściej.

2-6 osób na 1000 ma autyzm.

150-siąta kobieta jest matką dziecka z autyzmem (różne stopnie choroby).

Każde dziecko jest inne i powinno być traktowane indywidualnie.

Diagnoza

Diagnozowanie autyzmu jest procesem opartym na starannej i wnikliwej obserwacji dziecka w różnych sytuacjach:

• w trakcie spontanicznej aktywności

• w samotności

• z rodzicami

• z terapeutami

• w sytuacjach społecznych

• w reakcji z innymi ludźmi

• we współpracy

• z zabawie

• przy realizacji zadań

Proces ten wymaga dużo czasu i konsultacji przynajmniej dwóch pedagogów i psychiatry.

Przyczyny:

!!! Nie ma konkretnej, jednoznacznej przyczyny !!!

• uszkodzenia C.U.N.

• alergie

• uwarunkowane genetyczne

• wiek ojca powyżej 40 lat

• po szczepiące świnka, odra, różyczka

• zatrucia rtęcią

• zespół nieszczelnego jelita, często spowodowany drożdżakami (grzybami)

OBJAWY

1. Trudności w kontaktach z innymi dziećmi

2. Śmiech (chichot) nieodpowiedni do sytuacji

3. Kontakt wzrokowy ograniczony lub brak kontaktu wzrokowego

4. Wyraźna niewrażliwość na ból

5. Chęć pozostania w samotności, trzymanie się na uboczu

6. Kręcenie przedmiotami

7. Niewłaściwe przywiązanie do przedmiotów

8. Zauważalna nadmierna lub skrajnie ograniczona ruchliwość fizyczna

9. Niepodatność na zwykłe metody nauczania

10. Dążenie do monotonii; opór przed zmianami rutyny

11. Brak prawdziwego strachu przed niebezpieczeństwem

12. Ciągła dziwaczna zabawa

13. Echolalia (powtarzanie słów lub zdań w miejsce rozmowy)

14. Niechęć do przytulania (kiedy osoba dorosła inicjuje to przytulanie)

15. Brak odpowiedzi na bodźce słuchowe, pozorna głuchota

16. Trudności w wyrażaniu potrzeb, zamiast słów gestykulacja lub pokazywanie palcem

17. Napady złego nastroju – skrajna rozpacz bez wyraźnego powodu

18. Nierównomierny rozwój podstawowych i subtelnych zdolności ruchowych (może nie chcieć kopać piłki, ale potrafi stawiać klocki)

ZACHOWANIA DZIECKA AUTYSTYCZNEGO:

• brak umiejętności nawiązywania odpowiednich do wieku kontaktów z rówieśnikami

• zaburzenia mowy (brak mowy werbalnej lub niewielki zasób słownictwa, echolalia). Braku mowy dziecko nie próbuje kompresować za pomocą gestów i mimiki. Dzieci z rozwiniętą mową nie inicjują rozmowy

• zaburzenia komunikacji niewerbalnej

• ograniczony kontakt wzrokowy

• kontakt fizyczny jest tylko wtedy, gdy dziecko samo go inicjuje

• brak potrzeby dzielenia się z innymi swoimi osiągnięciami, swoim zadowoleniem (dziecko nie chwali się)

• wykorzystywanie innych osób jedynie jako „narzędzi”

• nieokazywanie uczuć

• niechęć do zmian

• stereotypie – powtarzające się rutynowe zachowania, np.: kilkugodzinne kręcenie kółkiem (zachowania stereotypowe)

• manieryzmy ruchowe, np.: trzepotanie lub machanie rączkami, dziwne ruchy całego ciała

• zabawa jest schematyczna – nie potrafią bawić się na „niby”

• paniczne lęki połączone z agresją lub autoagresją

• brak abstrakcyjnego myślenia

• nadwrażliwość na zmiany pogody

• ZABURZENIA SENSORYCZNE – występuje zaburzone funkcjonowanie jednego lub kilku zmysłów. Może występować nadwrażliwość lub zbyt mała wrażliwość.

  • SŁUCH (90 – 95%) – zatykanie uszu, uderzanie głową, krzyk lub przytulanie się do głośnych urządzeń.

  • WZROK – lęk przed dużą przestrzenią, przed schodzeniem po schodach, zasłanianie i mrużenie oczu lub wpatrywanie się w błyszczące, jaskrawe, wirujące przedmioty.

  • DOTYK – unikanie kontaktu, silna reakcja na ból lub jej brak, unikanie delikatnego dotyku (różna powierzchnia ciała może mieć różną wrażliwość)

  • SMAK – tolerancja, np.: dwóch potraw

  • WĘCH – wąchanie wszystkiego, lub unikanie zapachów

• 10% osób z autyzmem przejawia genialne zdolności w pewnych wąskich dziedzinach, najczęściej w muzyce, mechanice, matematyce, plastyce.

Zaburzenia sensoryczne są efektem nieprawidłowego przetwarzania bodźców w C.U.N.

METODY TERAPII dziecka autystycznego

Nie ma dwóch takich samych osób z autyzmem. Dlatego metody terapii są indywidualnie dobierane i modyfikowane przez zespół specjalistów.

1. Metoda holdingu (wyuczonego kontaktu) – celem metody jest budowanie lub przywrócenie więzi emocjonalnej pomiędzy matką a dzieckiem, poprzez wymuszanie bliskiego kontaktu fizycznego. Musi być prowadzona regularnie. Faza Konfrontacji- matka zachęca do kontaktu wzrokowego dziecko, siada na krześle i bierze dziecko na kolana twarzą do siebie. Faza Odrzucenia- dziecko próbuje uciekać oraz płacze, kopie, pluje, wyrywa się. Taki stan może trwać wiele godzin. Faza Rozwiązania- uspokojeni dziecka, intensywny kontakt wzrokowy, wyciszenie. Dziecko rozpoznaje matkę, dotyka jej twarzy.

2. Metody niedyrektywne (podążanie za dzieckiem) Metoda opcji- Terapeuta przyjmuje propozycję zabawy ze strony dziecka, naśladuje jego zachowanie oraz akceptuje fakt, że dziecko może odrzucić proponowane przez niego formy aktywności. Terapeuta to partner dziecka, który chce się włączyć w świat przeżyć dziecka, poprzez przyjęcie postawy ucznia nie nauczyciela. Głównym celem jest nawiązanie kontaktu z dzieckiem. Odbywa się to w środowisku znanym dziecku, dopiero gdy widać efekty wchodzi się w nowe środowisko.

3. Terapia behawioralna- uczenie dzieci poszczególnych zachowań- przede wszystkim języka, samoobsługi, zabawy oraz radzenia sobie w sytuacjach społecznych, ekspresji uczuć(drobne kroczki).

4. Trening słuchowy (zakładanie dziecku słuchawek z muzyką kilka razy dziennie na jakiś czas).

5. Trening wzrokowy(mrugające, błyskające światła).

6. Wspomaganie komunikacji.

7. Integracja sensoryczna (naukowa zabawa).

8. Metoda Dennisona.

9. Ruch rozwijający Weroniki Sherborne.

10. Pobudzanie aktywności własnej, poprzez:

    • zabawy dotykowe i ćw. ruchowe

    • zabawy muzyczne i taniec

    • zabawy w wodzie

    • rysunek, malowanie (palcami)

    • zabawy różnymi masami (modelina, plastelina, kisiel) i produktami sypkimi (ryż, kolorowy żwirek)

11. Pedagogika Marii Montesori.

12. Hydroterapia, hipoterapia, muzykoterapia.

WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW

• Terapia musi być systematyczna(konsekwentna mimo oporu dziecka)

• Stale utrzymuj kontakt z dzieckiem bądź na jego wysokości

• Uprzedzaj o wszystkich planowanych zmianach(np. pokazanie zdjęcia)

• Dowiedz się co dla dziecka jest nagrodą (mniej ją zawsze przygotowaną)

• Mów prostymi zdaniami, unikaj wielomówstwa, korzystaj z gestów i demonstracji

• Nie używaj:

  • Idiomów(nie mów np. „Nie bądź taki szybki Bill.”)

  • Dowcipów- ze względu na podwójne znaczenie słów

  • Sarka zmów(np. „wspaniale”- gdy coś zrobiło źle)

  • Przezwisk, np. koleś, mądralo, głuptasie

• Nazywaj przedmioty, zjawiska(stosuj etykietowanie sprzętów)

• Okazuj ekspresję w czasie osiągnięć i nieposłuszeństwa dziecka

• Uporządkuj świat dziecka(nie może być chaosu)

• Ograniczaj bodźce, które wywołują negatywne emocje, natomiast stymuluj w przypadku niedowrażliwości

• Obserwuj dziecko- o wszystkich nowych spostrzeżeniach mów terapeucie

• Ściśle współpracuj z terapełtą

Leczenie:

• Nie ma lekarstwa na tą chorobę.

• Osoby z autyzmem powinny brać dodatkowe dawki magnezu i witaminy B₆.

• Ewentualnie leki objawowe, np.: przeciw lękom

• Z powodu możliwości wystąpienia infekcji grzybem ważne jest leczenie dietetyczne.

• Dieta eliminacyjna: gluten, konserwanty, słodycze, nabiał.

DZIECKO Z CHOROBĄ SIEROCĄ

Choroba sieroca (inaczej „hospitalizm”) – występujący u dziecka zespół zaburzeń w rozwoju fizycznym, ruchowym i psychicznym spowodowany długotrwałą rozłąką z osobami bliskimi.

Występuje u dzieci wychowywanych w placówkach opiekuńczych.

Może dotyczyć także dzieci mających dom i rodzinę, ale występują tam nieprawidłowe relacje.

FAZY CHOROBY SIEROCEJ

1. Faza protestu – krzyk i płacz.

Ponadto u małych dzieci występują: zaburzenia snu, wzmożona pobudliwość, utrata łaknienia, niepokój.

Starsze dzieci reagują agresją słowną i fizyczną (również autoagresją), oporem.

Koniec 3 i 5-go miesiąca jest okresem krytycznym dla rozwoju dziecka.

1. Faza rozpaczy – dziecko odczuwa lęk i zagrożenie.

Uznało, że protest jest daremny i zastąpiło go rozpaczą.

Dziecko jest smutne, apatyczne, często płacze, występują zaburzenia snu, kiwanie się, ssanie palca.

1. Faza wyobcowania (zobojętnienia) – dziecko obojętnieje, nie protestuje, wydaje się pozornie pogodzone z losem i przystosowane, jest posłuszne, uległe.

Aktywność ulega dalszemu zahamowaniu, występują zachowania stereotypowe oraz zahamowanie rozwoju umysłowego i emocjonalnego.

OBJAWY (w II fazie)

• kołysanie się – gdy separacja jest świeża występuje epizodycznie, a w ciężkich przypadkach jest prawie permanentna (może być jedyną formą aktywności).

Dziecko, gdy się kołysze traci kontakt ze światem zewnętrznym

• autoagresja, np.: uderzanie głową o łóżeczko

• moczenie nocne (nawet do 14-15 roku życia)

• zachowania stereotypowe, np.: kręcenie głową, rzucanie przedmiotami, stukanie zabawkami.

• „pusty”, matowy wzrok

• „sumitowanie” u niemowląt

• ssanie palców, poduszki

• apatia, przewlekłe stany depresyjne

• brak uśmiechu

• jąkanie

• brak inwencji, słaba wyobraźnia

• problemy z myśleniem abstrakcyjnym

• obniżona odporność na infekcje

• zwolnione tempo rozwoju fizycznego i umysłowego

• niechęć do jedzenia, zaburzenia żołądkowo-jelitowe

• „lepkość” uczuciowa, brak umiejętności nawiązywania prawidłowych więzi emocjonalnych

TERAPIA – 3 etapy

1. Stadium oswajania

Życzliwość, akceptacja, bez narzucania się dziecku, bez przekraczania bariery ustalonej przez dziecko.

Matka jest z dzieckiem i pozornie zachowuje bierność, akceptuje je takie jakie ono jest.

1. Stadium nawiązywania porozumienia

Dziecko po okresie spokoju zaczyna okazywać niepokój, agresję, następuje aktywizacja przeżytych w przeszłości stresów i wyrzucenie ich na zewnątrz. Jest to najtrudniejszy moment dla rodziców (zastępczych, adopcyjnych). W tym okresie osobą akceptowana jest ojciec, gdyż w placówce dziecko było otoczone głównie przez kobiety. Matkę traktuje tak jak kolejną opiekunkę z domu dziecka.

1. Stadium normalności

Dziecko zaczyna „czuć” i dochodzi do równowagi emocjonalnej, przywiązuje się do opiekunów (występują problemy emocjonalne i trudności w tworzeniu rodziny)

Zespół wyobcowania – całkowite wycofanie się z życia społecznego.

Osoby z chorobą sierocą w dorosłym życiu mają wiele trudności, m.in. w przywiązywaniu się do innych; mogą być przestępcami, tworzą kolejne rodziny dysfunkcyjne.

DZIECKO ZMĘCZONE I ZNUŻONE

Zmęczenie – jest to przeciążenie, obciążenie układu nerwowego. U dzieci jest spowodowane niedojżajością układu nerwowego.

I. Podział zmęczenia:

1. fizyczne

2. umysłowe

3. psychiczne (usunięcie czynnika stresującego)

II. Zmęczenie:

1. Ostre

• możemy zlikwidować odpoczynkiem, wypoczynkiem

• odpoczynek bierny – sen, relaks

• odpoczynek czynny – odwrotny niż praca zawodowa

1. Przewlekłe (przemęczenie)

• gdy wypoczynek jest niewystarczający lub gdy jest go brak

• można zlikwidować poprzez dłuższy, zaplanowany wypoczynek

Zmęczenie jest potrzebne, bo chroni przed przemęczeniem, mechanizm obronny organizmu, daje nam znaki, że organizm jest zmęczony.

Znużenie – jest to zmęczenie będące wynikiem monotonii (kiedy zbyt długo wykonują taką samą zabawę).

• Należy prowadzić zabawy naprzemiennie, zróżnicowanie, ciekawie, stosować ładne, ciekawe, estetyczne pomoce.

DZIECKO NERWOWE I ZNERWICOWANE

Cechy dziecka znerwicowanego

1. Objawy ze strony układów i narządów

   • im młodsze dziecko tym bardziej na pierwszy plan wysuwają się objawy ze strony układów i narządów, objawy mogą dotyczyć jednego lub kilku układów

1. Ukł. pokarmowy – zaburzenia łaknienia, biegunka lub zaparcia, wymioty, bóle brzucha

2. Ukł. oddechowy – przyspieszenie oddechu, duszność, objawy astmatyczne

3. Ukł. krążenia – przyspieszenie akcji serca, omdlenia, wzrost ciśnienia

4. Ukł. moczowy – moczenie dzienne I nocne, częstomocz

5. Ukł. nerwowy – bóle głowy, zaburzenia widzenia, omdlenia

1. Objawy psychonerwicowe

• u małych dzieci mogą w ogóle nie występować, a im dziecko starsze tym wychodzą na pierwszy plan

1. Reakcje hiperkinetyczne (cechy nadpobudliwości)

2. Reakcje lękowe i koszmarne sny (koszmary senne – ok. 2,5 roku), brak pewności siebie, lęk przed pewnością, zwierzętami, burzą, itp – nie okazywać własnego strachu

3. Reakcje agresywne – napady gniewu złości niszczycielstwo okrucieństwo

4. Reakcje izolacyjne, ucieczkowe – unikanie kontaktów z innymi dziećmi (uciekanie przed przykrościami), izoluje się od otoczenia przez stworzenie sobie nierealnego świata marzeń

5. Reakcje depresyjne – zahamowanie aktywności, brak zainteresowania zabawą

6. Dodatkowo występują – tiki, zaburzenia snu, jąkanie, obgryzanie paznokci I przedmiotów ssanie palca, itp, intensywnie reagują na wszystkie sytuacje

NERWICA

Jest to zaburzenie wieloobjawowe, charakteryzujące się występowaniem powyższych objawów, połączonych z ogólnym złym samopoczuciem i chorobliwą zmiennością aktywności.

Przyczyny:

• błęby wychowawcze

• zaniedbywanie dziecka

• niezaspokajanie potrzeb

• wrak wsparcia i szacunku

• brak akceptacji

• niechwiejność emocjonalna w rodzinie

• rozwód rodziców

• niekonsekwentne oddziaływania wychowawcze

• nieustabilowany i nieuporządkowany tryb życia dziecka

→ NEGATYWNE EMOCJE + cechy wrodzone (wrażliwy ukł. nerwowy – duża wrażliwość emocjonalna) → poczucie lęku, zagrożenia, niska samoocena

Nerwica występuje m.in. gdy dziecko o wrażliwym ukł. nerwowym żyje w rodzinie, która niewłaściwie zaspokaja jego potrzeby to negatywne emocje kumulują się.

Postępowanie:

1. Diagnoza – znalezienie przyczyny, która wywołuje zaburzenia i w miarę możliwości eliminować je

2. prawidłowe zaspokajanie wszystkich potrzeb dziecka, o właściwym czasie i we właściwy sposób

3. nauczanie dziecka radzenia sobie z negatywnymi emocjami, rozładowywania ich (bieganie, krzyczenie, śpiewanie, malowanie)

4. nauka nazywania własnych emocji

5. spokojna atmosfera, nie używać przemocy

6. uregulowany tryb życia (przewidywalność)

7. unikanie niekonsekwencji i pobłażania

8. wymagania dostosowane do wieku i umiejętności dziecka

9. powściągliwość w okazywaniu przez dorosłych własnych emocji

DZIECKO KRZYWDZONE

Przemoc wobec dziecka:

1. Zaniedbanie

2. Przemoc fizyczna

3. Przemoc psychiczna

4. Molestowanie seksualne

Objawy:

• Kopanie, uderzanie pięścią, gryzienie, szczypanie, wyrywanie włosów, duszenie, oparzenia

Następstwa :

• brak poczucia bezpieczeństwa,

• niska samoocena,

• poczucie krzywdy i winy,

• stany depresyjne,

• lęki

• agresja ze skłonnościami do autodestrukcji

• zaburzenia pamięci, koncentracji i uwagi

Późne skutki (mogą pojawić się po wielu latach):

• alkoholizm

• narkomania

• zachowania agresywne

• stosowanie przemocy wobec własnych dzieci

Zaniedbanie – niezaspokojenie potrzeb biologicznych i psychospołecznych dziecka.

Przemoc psychiczna:

• ograniczenie swobodnego poruszania się

• upokarzanie

• porównywanie, oczernianie

• traktowanie jako kozła ofiarnego

• straszenie

• dyskryminowanie

• wyśmiewanie

• wszelkie inne formy wrogiego lub odrzucającego wychowania

• stawianie zbyt dużych wymagań

• zawstydzanie

Objawy:

• lęki

• niesprawiedliwości

• brak poczucia bezpieczeństwa

• zaburzenia snu

• nerwice

• myśli i próby samobójcze

• zaburzenia poczucia tożsamości

• niska samoocena

• uzależnienie psychiczne od rodziców

• zachowania depresyjne

• odstraszanie od siebie innych

Wykorzystywanie seksualne – jest najbardziej odrażającą formą przemocy.

1. Akty pozbawione kontaktu fizycznego, np.: podglądactwo, eksybisjonizm, telefony.

2. Czyny skupione na fizycznym kontakcie z dzieckiem, np.: dotykanie, masturbacja.

3. Gwałt – zmuszenie dziecka do stosunku

• Skutki: urazy narządów, infekcje, przerwanie błony, urazy ciała

• Skutki długotrwałe: nadmierna erotyzacja, zaburzenia snu i fobie, lęki, nerwice, próby samobójcze, depresje, poczucie winy i krzywdy, zaburzenia osobowości, pożądanie i coś z impotencją, sadyzm, pedofile, tendencje do zachowań przestępczych.