Finanse przedsiębiorstw

1. Sprawozdanie finansowe

Sprawozdanie finansowe:

• stanowi podstawowe źródło informacji dla podejmowania decyzji inwestycyjnych, transakcyjnych, kredytowych;

• jednocześnie prezentuje rezultaty spełnienia przez kierownictwo jednostki funkcji powierniczej nad majątkiem lub odpowiedzialności za efektywne wykorzystanie posiadanych zasobów;

• zakres sprawozdań finansowych został określony w ustawie o rachunkowości.

Sprawozdawczość finansowa – standardy jakościowe

• wynikają z zasady wiernego i rzeczywistego obrazu,

• informacje zawarte w sprawozdaniach są użyteczne dla odbiorców jeżeli będą:

• zrozumiałe,

• istotne,

• wiarygodne,

• porównywalne.

Zrozumiałość – założenie: użytkownicy posiadają wystarczającą wiedzę z zakresu biznesu, działalności gospodarczej i rachunkowości, a także wyrażają chęć do uważnego zapoznania się z prezentowanymi informacjami.

Istotność – sprawozdanie nie jest nadmiernie rozbudowane, koncentruje się na zagadnieniach ułatwiających użytkownikom podjęcie racjonalnych decyzji, pomaga ocenić przeszłe, teraźniejsze i przyszłe zdarzenia.

Wiarygodność – sprawozdania nie zawierają błędów rachunkowych, są bezstronne, użytkownicy mogą na nich polegać, ponieważ wiernie oddają to, co przedstawiają.

Porównywalność – zapewnienie użytkownikom informacji, możliwości porównania sprawozdań finansowych jednostki z różnych okresów w celu określenia trendów charakteryzujących jej sytuację finansową i wyniki działalności, a także umożliwienie porównania sprawozdań finansowych różnych jednostek o podobnym rodzaju działalności

Sprawozdawczość finansowa (sprawozdania na koniec roku obrachunkowego) obejmuje:

• bilans,

• rachunek zysków i strat,

• informację dodatkową (nie jest w formie tabelarycznej, lecz opisowej):

• wprowadzenie do sprawozdania finansowego,

• dodatkowe informacje i objaśnienia oraz w niektórych przypadkach:

• rachunek przepływów pieniężnych (cash flow),

• zestawienie zmian w kapitale własnym (funds flow).

W przypadku grupy kapitałowej, banku, zakładu ubezpieczeń, spółki z rynku regulowanego, spółki akcyjnej, funduszu inwestycyjnego, funduszu emerytalnego oraz podmiotu spełniającego 2 z 3 warunków (zatrudnienie średnioroczne min. 50 etatów, suma aktywów 2,5 mln EUR, przychody netto 5 mln EUR) sprawozdanie finansowe obejmuje dodatkowo cash flow i funds flow.

Sprawozdania szczegółowe, mimo że dostarczają odmiennych informacji są ze sobą wzajemnie powiązane, ponieważ opisują różne spojrzenia na to samo zdarzenie gospodarcze

Funkcje sprawozdań finansowych:

• informacyjna,

• dokumentacyjna,

• kontrolna,

• analityczna.

1. Analiza wskaźnikowa przedsiębiorstwa (płynność, rentowność, efektywność zarządzania aktywami, zadłużenie)

Analiza wskaźnikowa – jest to metoda badań analitycznych polegająca na obliczaniu wskaźników na podstawie danych zawartych w sprawozdaniach finansowych i ich ocenie porównawczej w czasie i przestrzeni. Stanowi rozwinięcie wstępnej analizy sprawozdań finansowych.

Cztery główne kategorie:

1. Analiza płynności – dostarcza informacji na temat źródeł gotówki znajdujących się w przedsiębiorstwie przeznaczonej na regulowanie bieżących zobowiązań.

Wskaźnik płynności bieżącej:

1. Analiza rentowności – mierzy wielkość zysku, jaki wypracowuje przedsiębiorstwo w relacji do jego przychodów i zainwestowanego kapitału.

Wskaźnik rentowności:

1. Analiza aktywności – określa sposób wykorzystania aktywów będących pod kontrolą przedsiębiorstwa w celu generowania przychodów ze sprzedaży.

Wskaźnik ekonomiczny:

1. Analiza zadłużenia (wypłacalności) – sprawdza strukturę kapitału (pasywów) pod kątem zdolności spółki do regulowania zobowiązań (zwłaszcza długoterminowych, które wykraczają poza ramy analizy płynności).

Wskaźniki:

Zalety analizy wskaźnikowej:

• ukazuje zmiany w przedsiębiorstwie podejmowane w ciągu okresu sprawozdawczego,

• jest to szybka metoda wglądu w operacje gospodarcze,

• dostarcza informacji o funkcjonowaniu przedsiębiorstwa,

• może służyć przewidywaniu warunków działania.

1. Ocena wartości spółek notowanych na giełdzie papierów wartościowych.

Ocena spółek notowanych na giełdzie – spółki wysoko oceniane to te, które posiadają precyzyjną strategię rozwoju, sprawne zarządzanie, inwestorów strategicznych, znaczną część zysku przeznaczają na inwestycje, produkcję proeksportową, wykorzystują nowoczesną technikę i technologię, niski wskaźnik c/z i pozytywną opinię w mass mediach.

Ocena finansowa spółek składa się z:

• oceny rachunku wyników,

• oceny bilansu,

• oceny siły finansowej,

• oceny wskaźnikowej.

Najbardziej syntetyczne wskaźniki:

• cena/zysk,

• cena/wielkość majątku.

Cena/zysk to cena akcji/zysk netto na 1 akcję – wskaźnik pokazuje efektywność danej akcji. Im jest niższy, tym korzystniejsze kupowanie danej akcji.

Cena/wartość księgowa (majątek) – określa cenę akcji do wartości księgowej majątku spółki przypadającej na 1 akcję. Wskaźnik ten informuje jaki jest stopień zabezpieczenia majątku danej spółki. Wartość wskaźnika>1 oznacza, że cena akcji jest większa niż księgowa wartość majątku przypadająca na tę akcję.

W wyniku analizy fundamentalnej szacowana jest tzw. wewnętrzna wartość akcji, tj. cena po której akcje winny być notowane na giełdzie. Z uwagi, że rynek nie jest doskonały cena rynkowa akcji różni się od jej „prawdziwej wartości”, którą jest wartość wewnętrzna porównywana z wartością rynkową.

Gdy cena wewnętrzna jest większa od rynkowej stanowi to sygnał do zakupu akcji.

1. Rola źródeł finansowania w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa

Formy finansowania

Ze źródłami finansowania działalności bieżącej i inwestycyjnej przedsiębiorstwa związany jest proces polegający na dostarczaniu, zastosowaniu, uwalnianiu i wycofywaniu kapitału. Prezentuje to schemat 1.

Źródła finansowania przedsiębiorstwo pozyskuje poprzez zyski zatrzymane i gromadzenie funduszy niepieniężnych (amortyzacji) – jest to forma wewnętrzna oraz poprzez zewnętrzne własne i obce finansowanie.

Schemat 1. Elementy składowe procesu finansowania

Emisja własnych akcji (udziałów) jest zawsze formą zewnętrzną własną o charakterze długoterminowym, zaś zadłużenie (kapitał obcy) może mieć charakter krótko- lub długoterminowy zewnętrzny.

Tabela 1. Finansowanie wewnętrzne i zewnętrzne a horyzont czasowy dysponowania kapitałem

Finansowanie wewnętrzne	Finansowanie zewnętrzne
Kapitał długoterminowy
(1) Zysk zatrzymany	(1) Udziałowe papiery wartościowe
(2) Amortyzacja	(2) Dłużne papiery wartościowe
	(3) Kredyty i pożyczki długoterminowe
	(4) Leasing
Kapitał krótkoterminowy
(1) Niepodzielny wynik finansowy netto	(1) Niezapadłe zobowiązania
(2) Zwolnienia i ulgi podatkowe	(2) Kredyt kupiecki
(3) Przyspieszenie cyklu przepływów pieniężnych	(3) Kredyt odbiorcy
	(4) Kredyty i pożyczki obrotowe
	(5) Weksle własne
	(6) Krótkoterminowe papiery dłużne

Schemat 2. Finansowanie przedsiębiorstwa ze źródeł zewnętrznych i wewnętrznych

Tabela 2. Źródła kapitałów obcych w przedsiębiorstwie

Kapitały obce
Kapitał długoterminowy
Rezerwy
Bankowe kredyty długoterminowe
Poręczenia kredytowe
Leasing
Franchisig

Zalety wykorzystania kapitału obcego:

• wierzyciel nie ma (w zasadzie) wpływu na samodzielnie podejmowane decyzje finansowe przedsiębiorstwa,

• daje przedsiębiorstwu możliwość uzyskania potrzebnych kapitałów bez potrzeby poszerzania grona wspólników,

• pozwala na utrzymanie płynności finansowej w razie występowania wahań w zakresie jego potrzeb i wpływów pieniężnych,

• płacone odsetki powodują zmniejszenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

Wadą finansowania obcego jest:

zwiększenie kosztów działalności firmy i możliwość utraty samodzielności finansowej, w skrajnych sytuacjach wystąpienie „pułapki zadłużeniowej”, co trzeba uwzględnić w kształtowaniu racjonalnej struktury kapitałów własnych o obcych.

1. Kredyty bankowe w działalności przedsiębiorstwa (rodzaje, zasady wykorzystania, sposoby spłaty)

Kredyt odnawialny – jest to rodzaj kredytu obrotowego. Przeznaczony na finansowanie bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Zwykle udzielany jest na okres 12 miesięcy z opcją jego przedłużenia na kolejny okres. Wysokość udzielanego kredytu ustalana jest indywidualnie i zależy od wielkości miesięcznych wpływów na rachunek i oceny majątkowo-finansowej firmy.

Kredyt hipoteczny – jest finansowaniem długoterminowym (zwykle do 25 lat). Udzielany na sfinansowanie inwestycji w nieruchomości. Przedsięwzięcia inwestycyjne muszą być ściśle powiązane z prowadzoną działalnością.

Kredyt inwestycyjny – przeznaczony na finansowanie inwestycji rozwijających się przedsiębiorstw. Pozwala na inwestowanie w rozwój firmy bez konieczności zamrażania jej własnych środków.

Przedmiotem finansowania może być:

• zakup lub modernizacja maszyn, urządzeń;

• budowa nowej linii technologicznej;

• zakup środka trwałego;

• budowa hali produkcyjnej itd.

Kredyt inwestycyjny jest stosunkowo wygodną formą szybkiego pozyskania dużych środków na złożone inwestycje. Porównujące go np. z emisją akcji, czy obligacji na rynku kapitałowym stanowi tańsze rozwiązanie na pozyskanie finansowania. Skompletowanie potrzebnej dokumentacji przy kredycie jest z pewnością mniej skomplikowane i tańsze od przygotowania prospektu emisyjnego papierów wartościowych.

Specyficzną formą kredytów inwestycyjnych są kredyty pomostowe. Są to kredyty udzielane na realizację pierwszego etapu inwestycji przy założeniu, że dalsze etapy będą finansowane dzięki kolejnemu kredytowi inwestycyjnemu lub ze środków pomocowych.

Kredyt technologiczny – udzielany jest przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Wykorzystując środki z kredytu technologicznego można sfinansować wszelkie inwestycje technologiczne, polegające na:

• zakupie nowej technologii, jej wdrożeniu i uruchomieniu w oparciu o nią produkcji nowych lub zmodernizowanych wyrobów bądź świadczenia nowych usług;

• wdrożeniu własnej nowej technologii i uruchomieniu w oparciu o nią produkcji nowych lub zmodernizowanych wyrobów lub świadczenia nowych bądź zmodernizowanych usług.

Nowa technologia rozumiana jest jako wiedza technologiczna w postaci wartości materialnych i prawnych, która umożliwia wytwarzanie nowych lub udoskonalonych wyrobów lub usług i nie stosowna na świecie dłużej niż przez okres 5 lat.

Co wpływa na wysokość kwoty udzielonego kredytu?

To, do czego banki najbardziej przywiązują wagę to wiarygodność kredytowa przedsiębiorstwa oraz forma zabezpieczenia kredytu. Istotny jest też udział środków własnych w planowanej inwestycji i potrzeby inwestycyjne.

Przedsiębiorstwo decydując się na kredyt powinno uważnie przeanalizować oferty kilku banków, zarówno krajowych i zagranicznych w celu wybrania najkorzystniejszej oferty. To, na co trzeba zwrócić uwagę to nie tylko wysokość oprocentowania.

Oferty banków mogą się różnić w zakresie:

• kosztu kredytu, czyli wysokości oprocentowania plus dodatkowych opłat towarzyszących procedurze otrzymania środków;

• sposobu i terminu ustalania spłaty rat;

• terminów spłaty odsetek;

• sposobów ustanowienia zabezpieczenia kredytu.

1. Koszt i struktura kapitału w przedsiębiorstwie

Koszt kapitału przedsiębiorstwa – to ogół wydatków, jakie zmuszone jest ponosić przedsiębiorstwo w związku z wykorzystywaniem w swojej działalności różnych kapitałów. Istnieją dwa źródła kapitału: kapitał własny oraz kapitał obcy.

Kapitał własny – to środki będące własnością przedsiębiorstwa, tworzony jest z wkładów właścicieli. Kapitał własny składa się z kapitału zakładowego i rezerwowego. Tego rodzaju kapitały są najbardziej stabilną podstawą finansowania działalności przedsiębiorstwa i decydują w dużym stopniu o płynności finansowej. Kapitał własny charakteryzuje się brakiem konieczności spłaty, brakiem obowiązku wypłaty dywidendy, swobodą wykorzystania, nieograniczonym czasem spłaty.

Kapitał obcy – pochodzi z zewnętrznych źródeł finansowania i stanowi wszelkie zobowiązania przedsiębiorstwa wobec banków, kontrahentów, dostawców, państwa, pracowników i innych podmiotów. Podmioty dostarczające firmie kapitału obcego pożyczają go na pewien z góry określony czas, za co oczekują wynagrodzenia w postaci oprocentowania. Duży udział kapitału obcego w kapitałach ogółem przedsiębiorstwa wskazuje na znaczne ryzyko utraty płynności finansowej.

Koszt kapitału

1. „Kapitał stanowi krwiobieg firmy – źródło finansowania jej działalności.”

2. Podział kapitałów – najpowszechniejszą klasyfikacją kapitałów jest podział uwzględniający kryterium źródeł pochodzenia. W oparciu o tę cechę kapitały dzieli się na:

   1. kapitały własne – pochodzące ze źródeł zewnętrznych, tj. wniesione przez udziałowców oraz ze źródeł wewnętrznych, tzn. będące efektem gospodarności przedsiębiorstwa (zysk zatrzymany);

   2. kapitały obce – użyczone przedsiębiorstwu przez inne podmioty, najczęściej instytucje finansowe. W bilansie kapitały obce określane są jako zobowiązania i rezerwy na zobowiązania.

3. Wpływ kapitałów własnych i obcych na sytuację finansową przedsiębiorstwa

4. „Kapitał jest niezbędnym czynnikiem produkcji i jak inne czynniki, ma swoją cenę.” Cena ta, tzw. koszt kapitału, definiowany jest jako oczekiwana stopa zwrotu, jaką powinno uzyskać przedsiębiorstwo ze swoich inwestycji, aby była zachowana wartość rynkowa jego akcji.

5. „Koszt kapitału spółki wyraża koszt jej finansowania i stanowi na ogół wymaganą stopę zwrotu przy ocenie ekonomicznej efektywności projektów inwestycyjnych.”

6. Koszt kapitału obcego

Praktycznie każde przedsiębiorstwo, w mniejszym lub większym rozmiarze, wykorzystuje do finansowania swojej działalności kapitały obce. Ich koszt jest zróżnicowany w zależności od rodzaju zewnętrznego źródła finansowania. Metoda jego szacowania zależy od tego, czy kapitał uzyskany jest:

• w drodze zaciągnięcia kredytu bankowego (pożyczki),

• w wyniku emisji obligacji.

gdzie:

k_nd – oprocentowanie (nominalny koszt) kapitału obcego,

k_fd – koszt faktyczny kapitału obcego,

T – stopa podatku dochodowego.

1. Koszt kapitału własnego

1. „Kapitał własny w przedsiębiorstwie nie jest darmowym źródłem finansowania działalności.”

2. Cenę kapitału własnego powinno się utożsamiać z kosztem alternatywnym.

3. Najczęściej spółka zwiększa kapitał własny poprzez emisję:

• akcji uprzywilejowanych,

• akcji zwykłych,

• zysków zatrzymanych.

8. Koszt kapitału z akcji uprzywilejowanych

1. Akcje uprzywilejowane mają z góry określoną stopę lub wartość dywidendy wypłacanej akcjonariuszom na koniec roku.

2. Do obliczenia stopy zwrotu z akcji uprzywilejowanych wykorzystuje się model wyceny tych akcji:

3. Cena bieżąca akcji uprzywilejowanych to suma zdyskontowanych dywidend wypłacanych akcjonariuszom uprzywilejowanym w poprzednim okresie.

4. Zakłada się, że dywidendy są wypłacane w postaci renty wieczystej (dożywotniej).

8. Koszt kapitału własnego z akcji uprzywilejowanych

gdzie:

k_p – koszt akcji uprzywilejowanych,

D_p – roczna dywidenda wypłacana posiadaczom akcji uprzywilejowanych,

P_p – cena rynkowa akcji uprzywilejowanych,

F – koszt emisji przypadający na 1 akcję.

Przykład: W spółce SDG wyemitowano dwukrotnie akcje uprzywilejowane: emisja I – 100.000 akcji, po 20 zł i stopie dywidendy 10%, emisja II – 150.000 akcji po 10 zł i stopie dywidendy 15%. Rynkowa cena sprzedaży akcji pomniejszona o koszt emisji wynosi odpowiednio: 25 zł, 15 zł. Ustal koszt kapitału z akcji uprzywilejowanych.

10. Koszt kapitału z akcji zwykłych

1. Można mówić o trzech metodach obliczania kosztu kapitału własnego:

I. model wzrostu dywidendy (dividend growth model) – Model Gordona,

II. model wyceny aktywów kapitałowych (CAPM – capital asset pricing model),

III. model: stopa zwrotu z obligacji plus premia za ryzyko.

1. Akcje zwykłe nie mają określonej stałej stopy dywidendy. Mimo to akcjonariusze oczekują określonej stopy zwrotu. Wypłacenie dywidendy niższej od oczekiwanej stopy zwrotu z kapitału może powodować obniżenie rynkowej ceny akcji.

2. Wykorzystujemy model wyceny akcji zwykłych. Zakłada on, że bieżąca wartość akcji zwykłej jest równa sumie zdyskontowanych dywidend wypłacanych w okresie t = 1, ….., n.

I. Model Gordona – koszt kapitału własnego

1. Zgodnie z nim, akcja jest warta tyle, ile wynosi bieżąca wartość wypłaconych dywidend, przy założeniu stałej stopy ich wzrostu (zakłada się, że dywidendy płacone będą przez nieokreślony czas).

gdzie:

k_z – koszt kapitału z akcji zwykłych,

D₁ – oczekiwana roczna dywidenda dla posiadaczy akcji zwykłych,

P_z – rynkowa cena akcji zwykłej pomniejszona o koszt emisji na 1 akcję,

g – wskaźnik wzrostu dywidendy (w%), g = wskaźnik reinwestycji * ROE, gdzie: wskaźnik reinwestycji = zysk zatrzymany/zysk netto

gdzie:

Pz – aktualna cena rynkowa akcji,

D₀ – dywidenda wypłacana w poprzednim roku,

k_z – wymagana stopa zwrotu (koszt kapitału z akcji zwykłych.

Przykład: Jaki jest koszt kapitału zwykłego, jeżeli cena bieżąca jednej akcji spółki F jest równa 39,6 zł? Spółka wypłaciła w poprzednim roku dywidendę w wysokości 6 zł/akcję. W przyszłości planuje się reinwestować 70% zysku, a wskaźnik ROE wynosi 8%.

II. Model CAPM (koszt kapitału własnego)

1. Jedną z najczęściej stosowanych metod wyznaczania oczekiwanej stopy zwrotu z kapitału własnego jest model wyceny aktywów kapitałowych (CAPM). Według tego modelu koszt kapitału można obliczyć za pomocą wzoru:

gdzie:

r_f – stopa papierów wartościowych wolnych od ryzyka (oprocentowanie/średnia rentowność obligacji skarbu państwa albo stopa krótkoterminowych bonów skarbowych);

r_m – oczekiwana stopa zwrotu z rynku akcji (np. stopa zwrotu z indeksu WIG, WIG20);

β – współczynnik beta.

Przykład: Jeżeli stopa przychodu z portfela rynkowego (r_m) wynosi 8%, stopa przychodu z walorów pozbawionych ryzyka (r_f) wynosi 5%, a współczynnik β dla akcji BBC wynosi 1,5, to wymagana przez inwestorów stopa przychodu z tej akcji wynosi: k_z = 5% + 1,5(8%-5%) = 9,5%

1. Bardzo ważnym elementem tego modelu jest współczynnik β. Stanowi on miarę ryzyka systematycznego badanego waloru.

2. Wskazuje on na stopień zmienności cen danego instrumentu wobec fluktuacji cen całego rynku. Może przyjmować różne wartości.

3. Brak powiązania pomiędzy zmianami cen badanego waloru, a zmianą cen na całym rynku oznacza, że zmiany cen nie mają znaczenia. Współczynnik β jest równy 0, a dany walor jest całkowicie wolny od ryzyka.

4. Kiedy β = 1, to cena akcji danej firmy zmienia się w tym samym tempie, co indeks giełdowy. W związku z tym, ryzyko inwestycji w akcje danej spółki równa się średniemu ryzyku występującemu na rynku akcji.

5. Natomiast, jeżeli β > 1 oznacza to, że cena akcji spółki zmienia się szybciej niż następuje zmiana indeksu giełdowego. Ryzyko dla danego aktywu jest wyższe od średniego ryzyka portfela rynkowego.

6. Jeżeli wskaźnik β < 1, to zmiana cen akcji danej spółki jest słabsza niż zmiana indeksu giełdowego. Ryzyko aktywu jest niższe od średniego ryzyka portfela rynkowego.

7. Współczynnik β koryguje średnią stopę zwrotu z portfela rynkowego o ryzyko analizowanej spółki. Wraz ze wzrostem ryzyka związanego z inwestycją w dane papiery wartościowe, wzrasta także koszt kapitału, ponieważ inwestorom trzeba zaoferować wyższą stopę zwrotu.

8. Koszt kapitału własnego: Można także zastosować model nominalnej stopy wolnej od ryzyka rynku amerykańskiego, powiększoną o arbitralnie ustaloną nominalną premię za ryzyko, skorygowaną odpowiednim indeksem ryzyka odnoszącym się do wycenianego podmiotu. Obliczenia odnoszą się do rentowności 30-letnich amerykańskich obligacji rządowych – 5,6%, przy premii za ryzyko 8,5%.

Dla β = 1. k_z= 5,6% +8,5% = 14,1%.

11. Szacowanie średnioważonego kosztu kapitału – WACC (Weighted Average Cost of Capital)

Szacowanie kosztu kapitału polega na wyznaczaniu oddzielnie kosztu kapitału obcego i kosztu kapitału własnego, a następnie wyliczeniu średnioważonego kosztu kapitału.

gdzie:

p_i – udział i-tego rodzaju finansowania w pozyskiwanych funduszach,

k_i – koszt kapitału i-tego rodzaju,

n – liczba typów finansowania.

gdzie:

V – wartość rynkowa kapitału; k – koszt kapitału,

V_E – wartość rynkowa kapitału własnego,

V_D – wartość rynkowa długu (czyli kapitału obcego),

k_e – koszt kapitału własnego,

k_d – koszt długu (kapitału obcego),

T – stopa opodatkowania podatkiem dochodowym (efekt tarczy podatkowej).

1. Dźwignia operacyjna, finansowa i połączona

1. Dźwignia operacyjna

Przy niezmienności pozostałych czynników wpływających na rentowność przedsiębiorstwa, każdy przyrost wielkości sprzedaży powoduje jeszcze szybszy przyrost zysku operacyjnego. Zjawisko to nazywane jest dźwignią operacyjną.

W praktyce dźwignia ta jest wykorzystywana w podejmowaniu decyzji dotyczących struktury majątku firmy i jego wykorzystania zgodnie z charakterem prowadzonej działalności operacyjnej.

• Zakres działania dźwigni operacyjnej

  • Zmodyfikowany rachunek zysków i strat:
    Przychód ze sprzedaży
    - koszty zmienne
    = Marża brutto
    - koszty stałe operacyjne (bez amortyzacji)
    = EBITDA (zysk operacyjny + amortyzacja)
    - Amortyzacja (stały koszt operacyjny)
    =Zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT)

  • Zysk operacyjny przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (EBIT)

    • - Odsetki (I) (stałe koszty finansowe)

    • = Zysk brutto (EBT)

    • - podatek dochodowy

    • = zysk netto

    • - Dywidenda od akcji uprzywilejowanych

    • = Zysk przypadający na akcje zwykłe

    • ROE (rentowność kapitału własnego) = zysk netto/kapitał własny lub EPS (zysk na 1 akcję) = zysk netto/liczba akcji

  • Miarą reakcji zysku operacyjnego (EBIT) na daną zmianę sprzedaży jest stopień dźwigni operacyjnej liczonej następująco = DOL (Degree of Operating Leverage):

1. Wzór na stopień dźwigni operacyjnej

   1. W ujęciu dynamicznym:

$$DOL = \ \frac{\%\ zmiana\ zysku\ operacyjnego\ (EBIT)}{\%\ zmiana\ sprzedazy}$$

$$DOL = \ \frac{\frac{\text{EBIT}_{1} - \text{EBIT}_{0}}{\text{EBIT}_{0}}}{\frac{S_{1} - S_{0}}{S_{0}}}$$

1. W ujęciu statycznym DOL

$$DOL = \ \frac{{Sprzedaz}_{0} - \text{Koszty\ zmienne}_{0}}{{Sprzedaz}_{0} - \text{Koszty\ zmienne}_{0} - {Koszty\ stale}_{0}}$$

$$DOL = \ \frac{\text{Mb}_{0}}{\text{EBIT}_{0}}$$

1. Stopień dźwigni operacyjnej

Jeśli udział kosztów stałych w kosztach ogółem jest wysoki to wrażliwość zysku operacyjnego na wahania sprzedaży jest również wysoka.

1. Zastosowanie dźwigni operacyjnej przy planowaniu zysku operacyjnego

   1. Wielkość planowanego zysku operacyjnego (EBIT) zależy od planowanego wzrostu sprzedaży, ale także i od stopnia dźwigni operacyjnej.

   2. Znając stopień dźwigni operacyjnej możemy ustalić przyrost zysku operacyjnego przed spłatą odsetek i opodatkowaniem (Δ EBIT) oczekiwany w wyniku planowanego wzrostu sprzedaży (ΔS) przy użyciu formuły: %Δ EBIT = %Δ S * DOL

1. Dźwignia finansowa

1. Struktura finansowa i wykorzystanie dźwigni finansowej

Pojęcie struktury finansowej odnosi się do sposobu, w jaki finansowany jest majątek przedsiębiorstwa. Informacji na ten temat dostarczają nam pasywa przedsiębiorstwa.

Zastosowanie długu do finansowania działalności wymusza płacenie odsetek, co powoduje uruchomieni efektu dźwigni finansowej.

1. Dźwignia finansowa

1. akcjonariusze dysponują ograniczonymi środkami mogą kontrolować nawet duże spółki, jeśli ich finansowanie odbywa się w znacznym stopniu przy wykorzystaniu długów.

2. jeśli koszt kapitału obcego jest niższy od rentowności operacyjnej firmy, wywiera to pozytywny wpływ na rentowność kapitałów zainwestowanych przez właścicieli.

1. Korzyści podatkowe związane z dźwignią finansową „efekt tarczy podatkowej”

1. Faktyczny koszt kapitału obcego uwzględnia korzyści podatkowe:

gdzie:

k_fd – faktyczny koszt długu,

k_nd – nominalny koszt długu.

1. Kwotowy wyraz „tarczy podatkowej”:

= I * T

gdzie:

I – kwota zapłaconych odsetek,

T – stopa podatku dochodowego.

1. Efekt tarczy podatkowej

Pokazuje o jaką kwotę zapłacimy mniej podatku dochodowego, gdy skorzystamy z kredytu, którego odsetki są kosztem uzyskania przychodów.

1. Dźwignia finansowa

1. Zmiana zyskowności kapitału własnego spowodowana sięgnięciem po źródła finansowania o wiadomym z góry oprocentowaniu nosi nazwę dźwigni finansowej.

2. Miarę zmiany zysku netto spowodowanej zmianami w zysku przed odsetkami i opodatkowaniem stanowi stopień dźwigni finansowej. Do wyznaczenia stopnia dźwigni finansowej służy wzór:

Stopień dźwigni finansowej DFL:

1. w ujęciu dynamicznym

DFL = % ∆ EBT / % ∆ EBIT

DFL = % ∆ zysku netto / % ∆ EBIT

DFL = % ∆ ROE / % ∆ EBIT

DFL = % ∆ EPS / % ∆ EBIT

$$DFL = \ \frac{\frac{\text{EBT}_{1} - \text{EBT}_{0}}{\text{EBT}_{0}}}{\frac{\text{EBIT}_{1} - \text{EBIT}_{0}}{\text{EBIT}_{0}}}$$

$$DFL = \ \frac{\frac{\text{ROE}_{1} - \text{ROE}_{0}}{\text{ROE}_{0}}}{\frac{\text{EBIT}_{1} - \text{EBIT}_{0}}{\text{EBIT}_{0}}}$$

b) w ujęciu statycznym

gdzie:

EBIT – zysk operacyjny,

EBT – zysk brutto.

1. Dodatni efekt dźwigni finansowej

Dodatni efekt będzie miał miejsce wówczas, gdy rentowność operacyjna majątku ogółem (całkowitego kapitału zainwestowanego) będzie wyższa od stopy oprocentowania kapitału obcego. Zależność tą przedstawia wzór:

ROA > k_nd (1-T) lub

ROIC > k_nd (1-T)

ROA = EBIT / majątek ogółem ۰ 100 > k_fd lub

ROIC = EBIT / zainwestowany kapitał ۰ 100 > k_fd

1. Efekty dźwigni finansowej

1. Dźwignia połączona – DTL

DOL = %∆ EBIT / %∆ S

DFL = % ∆ EBT / % ∆ EBIT

DTL = DOL ٠ DFL =

% ∆ EBT (zysku netto, ROE) / %∆ S

1. Zarządzanie zapasami w przedsiębiorstwie

Zapasy to surowce, komponenty, dobra użytkowe, półprodukty i wyroby gotowe, które są przechowywane lub składowane w celu zużycia w razie zaistnienia takiej potrzeby. Wielkość zapasów można wyrażać w ujęciu wartościowym lub ilościowym.

Zarządzanie zapasami odnosi się do metod umożliwiających ich utrzymywanie w ilości pozwalającej zapewnić maksymalny poziom obsługi klienta przy minimalnych kosztach. Koncentruje się na 4 zasadniczych kwestiach:

• ile jednostek należy zamówić (lub wyprodukować) w danym czasie,

• kiedy należy złożyć zamówienie,

• które składniki zapasów wymagają szczególnej uwagi,

• czy można zabezpieczyć się przed wzrostem kosztów zapasów.

Cele zarządzania zapasami:

• zapewnienie wymaganego poziomu obsługi klientów wewnętrznych i zewnętrznych z uwzględnieniem jakości i stosunku do całości (odsetka) zrealizowanych zamówień,

• monitorowanie bieżącego i przyszłego zapotrzebowania na wszystkie dobra konieczne dla uniknięcia nadwyżek oraz wąskich gardeł w produkcji,

• minimalizowanie kosztów poprzez zmniejszanie różnorodności zapasów, ustalanie ekonomicznych wielkości zamawianych partii i analizowanie kosztów tworzenia i utrzymywania zapasów.

Można wyróżnić trzy podstawowe strategie zarządzania zapasami:

• defensywną – główną pozycją w zapasach są materiały i wyroby gotowe, jak również udział zapasów w aktywach i majątku obrotowym jest wysoki w porównaniu ze średnią w branży;

• ofensywną – główną pozycją w zapasach jest produkcja w toku, jak również udział zapasów w aktywach o majątku obrotowym jest nisko w porównaniu ze średnią w branży;

• umiarkowaną – to strategia o charakterze pośrednim między strategią defensywną a ofensywną.

Do podstawowych metod wykorzystywanych w zarządzaniu zapasami można zaliczyć:

• ABC – polega na podziale zapasów na trzy grupy. Podział ten oparty jest na założeniu, że w przedsiębiorstwie są zapasy, które ilościowo stanowią duży udział w zapasach ogółem, lecz mały pod względem wartościowym. I odwrotnie: są też takie zapasy, których udział wartościowy jest duży, a mały ilościowo;

• analiza XYZ – analiza XYZ jest uzupełnieniem metody ABC, w której zapasy rozpatruje się z punktu widzenia regularności zapotrzebowania i dokładności prognozowania;

• model optymalnej wielkości zamówienia – EOQ (economic order quantity) – wraz ze wzrostem wielkości zamówienia wzrasta poziom przeciętnych zapasów, a to z kolei powoduje spadek kosztów tworzenia i wzrost kosztów utrzymania zapasów;

• systemy planowania potrzeb materiałowych – MRP (materials requirements planning) – łączy sporządzony - zaplanowany harmonogram produkcji z zestawieniem materiałów niezbędnych do wytworzenia produktu;

• system planowania dystrybucji – DRP (distribution requrements planning) – planowanie wielkości i rytmu zapotrzebowania na produkty finalne na podstawie prognoz sprzedaży w miejscu ich zbytu, a następnie dekomponowanie tych potrzeb na ogniwa w kanałach dystrybucji;

• system „dokładnie na czas” – JIT (Just in time) – system gospodarki zapasami, w którym niezbędne materiały wpływają dokładnie wtedy, kiedy są potrzebne, bez zakłóceń procesu produkcji, co pomaga organizacji kontrolować zapasy surowców, ograniczając zapotrzebowanie na powierzchnię magazynową.

1. Zarządzanie należnościami oraz windykacja długu

 

Zarządzanie należnościami – jest procesem, którego celem jest zapobieganie powstawaniu przeterminowanych należności i ich odzyskiwanie. Przedsiębiorstwo, które potrafi we właściwy sposób zarządzać wierzytelnościami zapewnia sobie zwiększoną płynność finansową, konkurencyjność na rynku, szybsze odzyskiwanie należności, redukcję kosztów utrzymania i obsługi należności, zabezpieczenie przed zwiększaniem się należności.

Na proces zarządzania należnościami składają się działania: prewencji, monitoringu i windykacji.

• prewencja to działania zmniejszające ryzyko zawierania transakcji z kontrahentami,

• monitoring to kontrola spływu istniejących należności,

• windykacja – oznacza dochodzenie swoich własności od dłużnika za pomocą metod i środków określonych w obowiązujących przepisach prawnych. Można rozróżnić dwa rodzaje windykacji:

  • windykację miękką – jest stosowana do dłużników, których zadłużenie jest niewielkie i powstało niedawno poprzez np.: wysłanie wezwania do zapłaty, wezwanie telefoniczne;

• windykację twardą – zawiera szereg sankcji prawnych, tę windykację prowadzą firmy windykacyjne, które wnoszą sprawę do sądu, a następnie z wyrokiem udają się do komornika. Zanim firmy oddadzą sprawę do sądu przeważnie najpierw próbują metod windykacji miękkiej oraz udają się osobiście do dłużnika.

1. Zarządzanie gotówką w przedsiębiorstwie

Gotówka w przedsiębiorstwie służy do bieżącego regulowania zobowiązań powstających w trakcie prowadzenia przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwo musi trzymać gotówkę w celach transakcyjnych (kupno, sprzedaż towarów), spekulacyjnych (zakup po atrakcyjnych cenach), ostrożnościowych (zabezpieczenie w razie ryzyka). Głównym celem przedsiębiorstwa powinna być minimalizacja ilości posiadanej gotówki przy jednoczesnym zmaksymalizowaniu zysków z inwestowania.

Modele teoretyczne, dotyczące ilości optymalnego stanu gotówki w przedsiębiorstwie:

• model Baumola – przedsiębiorstwo potrzebuje środków pieniężnych w stałych, dających się przewidzieć wielkościach. Model ekonomiczny, w którym zasoby środków pieniężnych zachowują się podobnie jak zapasy. Jest adaptacją modelu ekonomicznej wielkości dostawy – EOQ (economic order quantity) dla potrzeb zasobów środków pieniężnych. Model ten opiera się na następującym założeniu, że przedsiębiorstwo potrzebuje środków pieniężnych w stałych, dających się przewidzieć wielkościach. Z założenia tego wynika, że środki pieniężne są zużywane w sposób jednostajny i gdy osiągają poziom minimalny (zero), wtedy to ekwiwalenty środków pieniężnych są zamieniane na gotówkę w wysokości, która zapewnia osiągnięcie poziomu maksymalnego i cykl się powtarza. Oznacza to, że występuje efekt skali w utrzymywaniu zasobów środków pieniężnych, co daje przewagę przedsiębiorstwom większym;

• model Beranka – jest to w pewnym sensie odwrotny model do modelu Baumola–Allaisa–Tobina. Rozważa on sytuację w przedsiębiorstwie, w którym wpływy środków pieniężnych są stabilne i ciągłe, natomiast wypływy mają miejsce, co jakiś czas. W modelu tym środki pieniężne są kumulowane stopniowo, co powoduje konieczność zainwestowania ich w papiery wartościowe, gdy ich poziom osiągnie „górną granicę”;

• model Millera-Orra – pozwala na ustalenie górnego i dolnego limitu dla środków pieniężnych oraz docelowej wartości tego salda, uwzględniając zmienność wydatków netto w czasie. Model ten daje bardziej miarodajne wyniki niż model Baumola, ponieważ przewiduje niepewność, co do przyszłych wpływów i wydatków. Jednak, ze względu na występujące również w tym modelu ograniczenia (nie uwzględnia zmienności rentowności papierów wartościowych w czasie, zmienności prowizji w zależności od wolumenu transakcji, zmienności oprocentowania rachunku bieżącego oraz przyjęcie dowolnego okresu wstecz, za jaki wylicza się wariancję), otrzymane wyniki należy traktować jedynie, jako środek pomocniczy w podejmowaniu decyzji;

• model Stone’a – stanowi rozszerzenie modeli Baumola oraz Millera-Orra (scharakteryzowanych w niniejszym leksykonie). Korzysta on z rozwiązań zaproponowanych przez model Millera-Orra, jednak dzięki zastosowaniu wewnętrznych limitów pozwala zminimalizować liczbę transakcji sprzedaży oraz kupna papierów wartościowych lub transakcji kredytowych.

+ Wskaźniki płynności finansowej, temat 2 z Finansów Przedsiębiorstw.

1. Metody oceny projektów inwestycyjnych

Metody oceny projektów inwestycyjnych dzielimy na:

• metody statyczne, zwane często prostymi, stosowane są zwykle we wstępnych fazach procesu inwestycyjnego. Spełniają najczęściej rolę orientacyjną co do ekonomiczności inwestycji. Znajdują również zastosowanie do oceny mniejszych inwestycji przedsiębiorstw, o stosunkowo krótkim czasie realizacji i eksploatacji;

• metody dynamiczne (zwane dyskontowymi lub wieloletnimi) maja ogromne znaczenie we współczesnej gospodarce rynkowej. Ujmują całościowo czynnik czasu oraz rozkład wpływów i wydatków związanych z przygotowaniem, realizacją i eksploatacja inwestycji. Uwzględniają zmienną wartość pieniądza w czasie.

1. Metody statyczne(proste) możemy podzielić na:

1. Metoda okresu zwrotu nakładów – zadaniem tej metody jest ustalenie czasu zwrotu kapitału zainwestowanego w konkretny projekt inwestycyjny. Okres zwrotu oznacza więc czas niezbędny do odzyskania wydatków inwestycyjnych z nadwyżek finansowych projektu. Jeżeli czas jest krótszy niż pewien dopuszczalny okres zwrotu wówczas projekt powinien być zaakceptowany, jeśli nie to należy go odrzucić.

gdzie

I – łączne nakłady inwestycyjne (wartość dodatnia),

CF – roczna wartość nadwyżki finansowej,

Z_n – zysk netto,

A – kwota odpisów amortyzacyjnych,

O – odsetki od pożyczonego kapitału.

1. Metoda prostej stopy zwrotu (rentowności) (ROI – Return on Investment) – najogólniej rentowność inwestycji wyrażamy relacją otrzymanego z niej zysku do zaangażowanego kapitału. Ze względu na różny zakres czasowy, sposób pomiaru zysku i zaangażowania kapitału, w praktyce stosuje się wiele konstrukcji miar rentowności inwestycji. Najczęściej stosowane metody to:

• przeciętna stopa zyskowności inwestycji:

gdzie:

- średnia wartość zysku netto,

Zn – zysk netto w okresie t,

I – nakłady inwestycyjne,

n – oczekiwany okres eksploatacji projektu.

1. Metody dynamiczne (dyskontowe):

1. Metoda zaaktualizowanej wartości netto (NPV – Net Present Value) – różnica pomiędzy wartością bieżącą przyszłych strumieni pieniężnych (obliczonych przy użyciu odpowiedniej stopy dyskonta) i kosztem początkowym projektu. Odrzucamy projekt, dla którego NPV<0, bądź akceptujemy gdy NPV>0, w przypadku wzajemnie wykluczających się projektów posiadających NPV>0 wybieramy projekt o maksymalnym NPV.

gdzie:

CF_t – strumień przepływów pieniężnych spodziewanych w roku t,

I_t – nakłady inwestycyjne w okresie t,

k – stopa dyskontowa,

NCF_t – wartość przepływów pieniężnych netto w okresie t.

1. Metoda wewnętrznej stopy zwrotu (IRR – Internal Rate of Return) – stopa zwrotu, przy której koszt projektu równy jest dokładnie wartości bieżącej przyszłych strumieni pieniężnych. Opisuje się ją także jako dający się jeszcze zaakceptować maksymalny koszt kapitału wykorzystywanego do finansowania inwestycji, bez powodowania szkody dla bogactwa właścicieli.

Szukamy IRR, dla której NPV=0

k<IRRNPV>0 – projekt jest opłacalny

k>IRRNPV<0 – projekt jest nieopłacalny

Metoda interpolacji liniowej:

k⁺ - stopa dyskontowa, dla której NPV jest dodatnie i bliskie 0,

k^- - stopa dyskontowa, dla której NPV jest ujemne i bliskie 0,

NPV⁺ - poziom NPV dla k⁺,

NPV^- - poziom NPV dla k^-.

1. Metoda zdyskontowanego okresu zwrotu – zdyskontowany okres zwrotu informuje, po jakim czasie zdyskontowane wpływy pokryją zdyskontowane nakłady. Sposób jego obliczania jest identyczny jak prostego okresu zwrotu, z tym, że zamiast wielkości nominalnych uwzględnia się wielkości zdyskontowane, czyli wyrażone na moment rozpoczęcia inwestycji.

$$\text{ZOz} = ni\frac{\left| \sum_{}^{}\text{PVI} \right| - \ \sum_{}^{}\text{PVCF}_{n}}{\text{PVCF}_{n + 1}}$$

gdzie:

n - ilość pełnych lat do momentu zwrotu nakładów,

∑ PVI – suma zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych,

∑ PVCF_n – suma zdyskontowanych wpływów pieniężnych do roku n,

PVCF_n+1 – zdyskontowane wpływy pieniężne z roku n+1.