Rozkład miesięcznych sum opadów:

Kwiecień	25-35 mm
Maj	40-70 mm
Czerwiec	55-100 mm
Lipiec	45-130 mm
Sierpień	90-170 mm

• W Polsce centralnej roczne opady 500-600mm

• W rejonach południowych 400-700mm

• W okolicach Bydgoszczy, Kujaw, Włocławka 300-350mm

• Na 24% powierzchni Polski występuje ujemny bilans wodny

Warzywa- największa wrażliwość na suszę i niedobór wody w glebie. Wymagania te warunkują:

• Słabo rozwinięty system korzeniowy

• Duża masa wegetatywna lub nadziemna

• Duży współczynnik transpiracji

Odmiany heterozyjne- ze względu na większe plonowanie- większe wymagania wodne
Najbardziej wrażliwe na suszę: ogórek, sałata, cebula, rzodkiewka, seler, kalafior, brokuł, kapusta pekińska.
Nieco mniej wrażliwe: kapusta brukselska, pomidor wiotko łodygowy, por, fasola szparagowa.
Najmniej wrażliwe: marchew, pietruszka, burak ćwikłowy, chrzan, odmiany pomidora wysoko rosnącego, groch, szparag.

Okresy krytyczne:
Kapusta – zawiązywanie główek
Kalafior – zawiązywanie główek i wykształcanie róży
Kalarepa – formowanie i wzrost zgrubienia
Jarmuż – dorastanie rozety liściowej
Pomidor, ogórek – kwitnienie i zawiązywanie owoców
Warzywa korzeniowe(marchew, pietruszka, burak) – okres intensywnego wzrostu i grubienia korzenia spichrzowego
Cebula – od wschodów do chwili tworzenia cebul
Por – okres intensywnego wzrostu(VII-XI)
Fasola, groch – okres zawiązywania strąków

Wilgotność względna powietrza (%) – stosunek rzeczywistej prężności pary wodnej do jej prężności maksymalnej.

Maksymalna prężność pary wodnej jest to stan w którym faza gazowa(para wodna) znajduje się w równowadze z fazą ciekłą(wodą)
Inaczej: jest to ilość pary wodnej jaka jest w stanie nasycić powietrze w danej temperaturze.
Zużycie wody w ciągu doby zależy od:

• Gatunku i odmiany

• Fazy wzrostu i rozwoju rośliny

• Intensywności promieniowania słonecznego

• Temperatury powietrza i podłoża

• Stężenia soli w podłożu lub w pożywce

• Wilgotności powietrza i podłoża

• Kondycji rośliny

Na twardość ogólną – oznaczenie całkowitej ilości soli Ca i Mg w glebie. Zawartość soli – oznaczanie soli po odparowaniu wody. Zawartość makro i mkroelementów.
Twardość wody wyraża się w ilości gramów tlenku wapnia(CaO) na 1dm³ wody w stopniach niemieckich gdzie 1^o niemiecki=10mg CaO na 1dm³ wody.

Optymalna wilgotność gleby	Wilgotność gleby
Kapusta czerwona, biała, kalafior, seler	70-80%
Sałata głowiasta, ogórek, pomidor, cebula(w pocz. okresie), por, kapusta włoska, kalarepa	65-75%
Fasola, groch(po kwitnieniu), burak ćwikłowy, marchew, szpinak	60-70%
Groch, fasola(przed kwitnieniem), ogórek, pomidor(do pocz. kwitnienia), cebula(w okresie dojrzewania)	55-65%

Sposoby nawadniania:
Bruzdowe
Deszczowanie

Nawadnianie bruzdowe – jest odpowiednie dla roślin, które nie znoszą zraszania: pomidor, papryka. Polega na rozprowadzaniu wody między rzędami w bruzdach. Na terenach o niewielkich spadkach, u nas rzadko stosowane.
Deszczowanie – na każdym terenie, oszczędne zużycie wody, regulacja natężenia opadu i jednorazowej wielkości dawki, natlenianie i ogrzanie kropli wody w powietrzu.
Intensywność nawadniania = ilość wody(mm) podana w jednostce czasu(h). Zależy od:

• Szybkości wchłaniania wody przez glebę

• Stopnia pokrycia gleby przez rośliny

• Gatunku warzyw

Deszczowanie: na glebach lżejszych, w późniejszych fazach wzrostu rośliny, przy większym pokryciu gleby, mniejsza ilość suchej masy(cukrów, kwasów organicznych, błonnika pokarmowego, N-ogólnego i azotanowego).

Gleby	Dawki wody	Intensywność opadu
Lekkie	10-20	15-20
Średnie	20-30	12-15
Ciężkie	30-40	8-12

Do nawadniania: wydajne źródło wody, czystość mikrobiologiczna wody, brak soli, brak metali ciężkich, fenoli.
Nie można nawadniać w godzinach popołudniowych – będzie zbyt wysoka wilgotność powietrza w godzinach nocnych.

Nawadnianie kroplowe
Dostarczanie ciągłe wody, bezpośrednio do sfery korzeniowej przy niskim ciśnieniu.
Mikrokapilara ø 0,5-1,5 mm wciśnięta w przewód nawadniający. System powszechny w uprawie pod osłonami. Zalety: oszczędne zużycie wody, bezpośrednio do systemu korzeniowego.

Deszczoewanie: prosty sposób instalacji, niezależnie od ukształtowania terenu, wielostronne zastosowanie.

U ogórka – nawadnianie ogranicza występowanie pustych komór w owocach.
U pomidora – lepsza jędrność owoców, grubsza skórka, wielkość, ograniczenie występowania suchej zgnilizny wierzchołkowej.
U cebuli – większa masa cebuli, ograniczenie liczby cebul o podwójnych stożkach wzrostu
Fasola szparagowa – mniej włókna

Wykład 9.I.2013

Żyzność gleby w uprawie warzyw

- jest to zdolność gleby do zapewnienia roślinom wody, powietrza i składników pokarmowych w ilościach, które odpowiadają ich maksymalnemu zapotrzebowaniu.

Idealna gleba pod uprawę warzyw:

- przepuszczalna i przewiewna

- nie wymaga melioracji

- jest czynna (wiosną łatwo obsycha i nagrzewa się)

Stanowi to warunek wczesnego przystąpienia wiosną do siewu lub sadzenia, a także warunek szybkiego wzrostu roślin i łatwej uprawy mechanicznej.

Wierzchnia warstwa gleby nie zaskorupia się. Jednocześnie gleba ta w miesiącach letnich ma wierzchnią warstwę dostatecznie zasobną w wodę oraz jest bogata w składniki pokarmowe.

Wymagania pokarmowe są zróżnicowane w zależności od gatunku.

Bardziej wrażliwe na nieurodzajność gleby są gatunki o płytszym systemie korzeniowym.

-największe wymagania mają: cebula, ogórek, kalafior, seler, papryka

-średnie wym.: warzywa kapustne, rabarbar, rzepa

-małe wym.: strączkowe, marchew, pietruszka

Z ważniejszych właściwości fizycznych gleby, odpowiedniej do uprawy warzyw należy wymienić:

1. Strukturę - warzywa wymagają gleb o dobrej strukturze, najlepsza gleba o stukturze gruzełkowatej

2. Wilgotność-uzależniona jest od:

-składu mechanicznego gleby -poziomu wody gruntowej –podsiąkania wody gruntowej -pojemności wodnej -sumy opadów

3.Zwięzłość

4.Porowatość

5.Właściwości cieplne i powietrzne

Zwiększenie żyzności gleby można uzyskać poprzez:

-uregulowanie odczynu gleby poprzez wapnowanie

-stosowanie nawożenia organicznego (obornik, nawozy zielone)

-zmianę stosunków wodnych- deszczowanie lub poprawa właściwości fizycznych przez nawożenie torfem, materiałami ilastymi, komponentem.

Powierzchnia gleb poszczególnych klas w Polsce:

1. Gleby z przewaga klas I i II 1,76 mln ha 9,3%

2. Gleby z przew. kl. III 7,08 37,4%

3. Gleby z przew. kl. IV 4,97 26,2%

4. Gleby z przew. kl. V 3,64 19,2%

5. Gleby z przew. kl. VI 1,49 7,9

Odnośnie pH gleby wyróżnia się następujące zakresy:

pH(wH2O) optymalne oraz dopuszczalne dla ważniejszych gatunków warzyw

- pH 6,8-6,0: fasola, burak, sałata, szpinak, kalafior

- pH 6,8-5,5: ogórek, kapusta, seler, groch, marchew, pomidor

- pH 7,2-6,5: cebulowe

Zasolenie gleby = nadmierna koncentracja soli w roztworze glebowym

-powoduje:

-ograniczenie pobierania wody - zjawisko suszy fizjologicznej - więdnięcie i śmierć rośliny

Wrażliwość na zasolenie zależy od:

-fazy wzrostu rośliny

-gatunku (właściwości genetycznych)

Wszystkie rośliny wykazują największą wrażliwość na zasolenie w okresie kiełkowania i wschodów- zasolenie gleby lub podłoża w tej fazie nie powinno przekroczyć 1,0-1,5g KCl/l

Warzywa wrażliwe na zasolenie: sałata, cebula, ogórek, fasola, bób, papryka 2,0-2,5g KCl/l

Średn. wrażliwe: marchew, szpinak, kukurydza

Mało wrażliwe: kapustne, burak, rzepa, szparag

Niektóre warzywa są wrażliwe na wysoką koncentrację chlorków w glebie

-b.wrażliwe: ogórek, fasola, groch 0,35g Cl/l

-wrażliwe: cebula, marchew, seler, pietruszka, sałata 0,75

-umiarkowane: kalafior, kapusta, ziemniak, pomidor 1,45

-tolerancyjne: burak ćwikł., szparag, szpinak

Nadmiar zawartości sodu w glebie:

-niszczy strukturę i przepuszczalność gleby

-jest toksyczna dla roślin

Wrażliwość warzyw na wilgotność gleby zależy od:

-regionu pochodzenia

-gatunku

-fazy rozwojowej

Uprawiane u nas gatunki dzieli się ze wzgl. na głębokość systemu korzeniowego:

1.Płytko zakorzeniające się-do 30cm: rzodkiewka, szpinak, ogórek

2.O średniej głębokości zakorzeniania się-do 60cm: sałata, kalafior, cebula, groch, fasola

3.Głęboko zakorzeniające się- gł. niż 75cm: burak ćwikł., marchew, kapusta i warzywa wieloletnie(rabarbar, szparag, chrzan)

Wrażliwość roślin na pikowanie:

1. Rośliny łatwo znoszące pikowanie: kapusta, kalafior, burak ćwikł., pomidor, sałata

2. Rośliny wymagające ostrożności przy pikowaniu i przesadzaniu: seler naciowy i morzeniowy, oberżyna, papryka, cebula

3. Rośliny wrażliwe na pikowanie, których nie pikuje się i nie przesadza:

fasola, groch, kukurydza, melon, rzepa

Różnice między gatunkami warzyw co do optymalnej wilgotności gleby:

70-80% kapusta biała i czerwona, kalafior, seler, sałata, ogórek, pomidor (do pierwszych owoców)

65-75% cebula (pierwsze mies. wegetacji), por, kapusta włoska, kalarepa

60-70% fasola (po kwitnieniu), groch, burak ćwikł., marchew, szpinak

55-65% fasola, groch (przed kwitnieniem), ogórek, pomidor, cebula (dojrzewanie)

Gleby torfowe

- są to gleby bagienne. powstawanie gleb torfowych w Polsce wynosi ponad 1 mln ha.

- są to gleby organiczne- zawartość masy organicznej 25-90%

Gleby torfowe powstają w wyniku obumierania i niezupelnego rozkładu roślinności bagiennej w warunkach nadmiernego uwilgotnienia.

Znaczenie CO2 w uprawach warzywnych.

Dwutlenek węgla znajdujący się w powietrzu pochodzi z:

-oddychania żywych organizmów

-procesów rozkładu materii organicznej zachodzących w glebie pod wpływem działania mikroorganizmów

-spalania paliw w wyniku działalności człowieka

-żródła mineralne i wyziewy

Powietrze atm. zawiera 0.03% CO2 (300ppm)

Źródła CO2 w pomieszczeniach:

-spalanie gazu ziemnego

-spalanie propan-butanu i nafty

-sprężony CO2 w butlach lub cysternach, rzadziej w postaci stałej tzw. "suchego lodu"

W uprawach glebowych warzyw pod osłonami mamy dostateczne naturalne źródło CO2, które mogą stanowić rozkładające się nawozy organiczne.

W uprawach bezglebowych w szklarni stosuje sie sztuczne źródła CO2:

-płynny CO2 poprzez specjalistyczną instalację i perforowane rury polietylenowe- CO2 gazowy

-system Carborain- rozprowadza CO2 przy użyciu wody, którą nasyca się gazowym CO2, system ten stanowi także dodatk. system nawadniający.

W uprawach warzyw w szklarniach i tunelach foliowych przy dniu o dobrym nasłonecznieniu i wysokiej temp. powietrza zawartość CP2 jest zazwyczaj niższa od naturalnej:

-przy intensywnej asymilacji nawet poniżej 0,01%

-należy wzbogacić atmosfere w CO2 (dokarmianie roślin CO2)

-zwiększone stężenie CO2 w pomieszczeniu do wartości 0,1% a nawet do 0,15% ma korzystny wpływ na wzrost i plonowanie

-w praktyce jest to 0,06%

Koncentracja CO2

Przy dokarmianiu roślin CP2 uzyskuje się u pomidora:

-> 20-30% przyspieszenie tampa wzrostu roślin

-> 20-35% wzrost plonu wczesnego

-> 15% wzrost plonu całkowitego

Optymalne stężenie dla pomidora w szklarni 900-1000ppm

W praktyce ogrodniczej (względy ekonomiczne) najczęściej podnosi się koncentrację CO2 do 500-600ppm.

Zasady dokarmiania roślin CO2:

1. duże nasłonecznienie

2. wysoka temperatura powietrza

3. dobra kondycja zdrowotna roślin

4. optymalna wilgotność powietrza

5. faza wzrostu- gdy naturalna zawartość CO2 jest niewystarczająca

Czas dokarmiania roślin-przy spełnieniu w.w warunków od godzin rannych do wczesnego popołudnia.

Rejonizacja-jest to rozmieszczenie produkcji niektórych gatunków warzyw o dużym znaczeniu gospodarczym, a nawet odmian warzyw w optymalnych warunkach przyrodniczych.

-ma znaczenie w produkcji wielkotowarowej warzyw uprawianych dla potrzeb:

- przemysłu przetwórczego

- produkcji na eksport

- gatunki, które dobrze znoszą transport

Najważniejsze kryteria rejonizacji (ogólne wytyczne lokalizacji) niektórych gatunków w Polsce:

-izotermy poszczególnych miesięcy okresu wegetacji (w danym regionie)

-długość okresu bezmroźnego i bezprzymrozkowego

-długość okresu wegetacji

-suma opadów

Cebula z bezpośredniego siewu nasion

1. Izoterma kwietnia pow. 7'C, sierpnia pow. 16,5'C

2. Maksymalna suma opadów w sierp. 70mm, wrzes. 50mm

3. Łączna powierzchnia gleb I-III klasy stanowi więcej niż 30% powierzchni użytków rolnych na danym terenie.

Kapusta odm. późne

1. Minimalna suma opadów w lipcu 70mm, w sierp. 50mm

2. Łączna powierzchnia gleb I-III klasy powinna stanowić con. 30% całkowitej pow. Użytkowej

Groch zielony

1. Izoterma w czerwcu pon. 15,5'C, lipca pon. 17,5'C

2. Suma opadów w V i VI powyżej 50mm, w VII pow. 70mm

Fasola

1. Izoterma lipca pow. 18'C, długość okresu bezprzymrozkowego ponad 140 dni.

Pomidor

1. Izoterma lipca pow. 18'C, długość okresu bezprzymrozkowego pow. 4 miesięcy.

Papryka

1.Izoterma lipca pow. 18,5'C, długość okresu bezprzymrozkowego przynajmniej 130 dni.

PĘDZENIE WARZYW

-jest to uzyskanie z odpowiednio traktowanych organów spichrzowych części wegetatywnych (najczęściej liści) rośliny warzywnej, które służą człowiekowi za pokarm w formie naturalnej.

Pędzimy tylko te gatunki warzyw, które w uprawie polowej wytwarzaja organy wegetatywne spichrzowe. Pędzimy:

korzenie: pietruszka korzeniowa i naciowa, seler naciowy, cykoria sałatowa;

kłącza: szczypiorek;

karpa: szparag, rabarbar;

cebula: duże frakcje dymki;

Pietruszka korzeniowa i naciowa

-do pędzenia korzenie o dł. 6-8cm i śr. więszej niz 6mm, zaś u naciowej tylko o większej średnicy;

warunki pędzenia:

-temp. pow 10-12'C

-temp. podloża 8-12'C

Zbyt wysoka temp. (pow.20'C)npowoduje wiotczenie i więdnięcie liści.

Światło jest potrzebne do wybarwienia liści, do pędzenie pitruszki odpowiednie są wszystkie podłoża organiczne.

Szczypiorek

-do pędzenia przeznacza się rosliny jednoroczne lub dwuletnie z których nie zbierano liści w okresie wegetacji w polu.

-kłacza śr. 7-8cm wykopuje sie z pola we IX, czyści się, przesusza i dołuj. Kępki są w fazie głebokiego spoczynku fizjologicznego.

Przerywanie spoczynku polega na działaniu podwyższonej temp. 34-40'C przez 14-16 godzin (w praktyce są to kąpiele-moczenie w ciepłej wodzie)-

-pędzenia przeprowadza się w pomieszczeniach, które zapewniają temp. 16-18'C

-trwa 6-8 tyg.

-2 tyg. przed zbiorami wymaga db. światła (zwiększanie zawart. chlorofilu, uzyskanie zielonych liści)

-zbiór, cięcie liści, gdzy osiągną wys. 20 cm

- podłożem moga być użyte podłoża, ziemie ogrodnicze.

Szparag

-roślina, która nie przechodzi spoczynku fizjolog.

-terminy pędzenia mogą być dowolne

-temperatura otoczenia jest czynnikiem decydującym o szybkości wzrostu wypustek

Karpy takie przygotowuje się na rozsadniku.

-długość pędzenia i czas zbioru wypustek zależy od temperatury pomieszczenia i podłoża, opt. zakres temp. 23-24'C

-szparagi na białe wypustki wymagają w czasie pędzenia zabiegu bielenia.

Rabarbar

-pędzone są 2-3 letnie karpy, zdrowe, wolne od patogenów

-w roku, w którym będą pobierane karpy do pędzenia nie zbiera się ogonków liściowych

-karpy wykopuje się po zakończeniu okresu wegetacji X,XI

konieczne jest przerwanie spoczynku bezwzględnego karp, odpowiednie do tego są niskie temp. -5 do -9'C

-rabarbar pędzi się bez dostępu światła

-podłoże o dużej wilgotności-80% oraz wysoka wilg. powietrza-85% mogą być powodem porażenia patogenami

-wskazane nawożenie azotem

Cebula zwyczajna

-w czasie pędzenia dużej frakcji dymki wyrastające liście korzystają ze składników zapasowych cebuli

-spoczynek fizjolog. trwa ok. 2 mies., kończy się więc w naturalny sposób w listopadzie, nie wymaga specjalnych zabiegów w celu jego przerwania

Czynniki decydujące o efekcie pędzenia:

-temp. 16-20'C

-wilgotność powietrza do 70%

-wilg. podłoża 80-85%

-czas 3-4 tyg.

Seler korzeniowy i naciowy

-organem zapasowym u selera korzeniowego jest korzeń spichrzowy, a u naciowego korzeń wiązkowy

-do pędzenia selera korzeniowego często stosuje się tunel przesuwny

Cykoria sałatowa

-pędzenie polega na umieszczeniu korzeni (z zachowanym stożkiem wzrostu) w pojemnikach, w zakresie temp. 10-14'C w czasie ukorzeniania się (5-6 dni) oraz 16-24'C w następnych dniach

-duże uwilgocenie podłoża

-zabieg wyk. wraz z zabiegiem bielenia

Mamy dwie podstawowe metody pędzenia cykorii:

-tradycyjna

-hydroponiczna (aktualnie powszechna w uprawach towarowych)

BIELENIE WARZYW

-zabieg polega na odcięciu dostępu światła do rośliny lub określonej jej części. Następstwem jest zanik chlorofilu w roślinie lub w jej części. Celem jest poprawienie walorów smakowych.

W Polsce bieli się m.in: endywię, szparagi, seler naciowy, kard