03.10.2013 Wykład 1 SZAŁ
Marek Gajewski (prodziekan)
Wykłady podzielony na dwie części: Warzywnictwo polowe i warzywnictwo pod osłonami.
Literatura:
Polowa uprawa warzyw.
Uprawa warzyw w polu.
Największym producentem warzyw są Chiny (350 mln t), następnie Indie – popularna jest u nich cebula(40 mln t)
Warzywa najważniejsze gospodarczo: pomidor (zbiory 130 mln t), kapusta (60 mln t), kawon (90 mln t), cebula(60 mln t), oberżyna (35 mln t), marchew (25 mln t).
Spożycie warzyw (bez ziemniaków) w Polsce - 120kg warzyw na osobę.
Warzywa cebulowe rodziina Alloaceae
Cebula zwyczajna
Por
Czosnek
Cebula szalotka
Cebula kartoflanka
Cebula Perłowa
Cebula wielopiętrowa
siedmiolatka
szczypiorek
cebula zwyczajna Allium cepa
główka jest organem spichrzowym cebuli, górna część szyjka cebuli, dolna piętka cebuli.
Typowa odmiana ma barwę łusek słomkową, są też inne kolory w odmianach.
Cebula zwyczajna
Znaczenie gospodarcze
Produkcja w Polsce – ok. 700-800 tys. T (2 miejsce w Europie po Hiszpani)
Powierzchnia uprawy ok 35tyss ha
Średnie plony = 20 t/ha
Spożycie na mieszkańca 7 kg/rok
Spożycie w krajach śródziemnomorskich – 12 – 14 kg/rok
Produkcja w Holandii - 600 tys ton (największy eksporter cebuli na świecie)
Pochodzenie: przyjmuje się, że pochodzi z ośrodka środkowo azjatyckiego.
Wykresik którego nie rozumiem
Wartość biologiczna cebuli
witamina C: 9 – 11 mg/100g
flawonoidy – kwercetyna: 200 – 350 mg/kg świeżej masy, działanie antyoksydacyjne
Alliina przekształcca się podczas krojenia lub gryzienia w -> allicyna + kwas pirogronowy; kwas pirogronowy – ostrość smaku; związki organiczne siarki – działanie antybakteryjne (fitoncydy)
Związki potasu i wapnia
W wieku XVIII/XIX poznano właściwości antyszkorbutowe cebuli.
Zawartość kwercetyny i kemferolu w warzywach (mg/kg św. M.)
| kwerc | Kem | |
|---|---|---|
| Cebula` | 347 | 2 |
| Rzepa | 7 | |
Przeciwbakteryjne działanie lotnych i nielotnych związków siarkowych zawartych w cebul.
Olejek cebulowy hamuje rozwój paciorkowców i gronkowców oraz różnych bakterii w tym Salmonella
Stwierdzono działanie cebuli jako leku na serce (flawonoidy)
Preparaty cebulowe są stosowane do usuwania blizn )np. cepan)
Cebula ma równie ż działanie przeciwastmatyczne
Opis botaniczny cebuli:
Roślina dwuletnia
System korzeniowy wiązkowy krótki (20 cm)
Łodyga skrócona – piętka
Dolne mięsiste części liści tworzą cebulę (organ spichrzowy)
Rurkowate górne części liści (szczypior) – funkcja asymilacyjna
Kwiat – kulisty baldach
Etapy kiełkowania: ziarenko, pojawia się kiełek, wybija na powierzchnię, tworzy się kolanko charakterystyczne dla cebuli, kolanko się powoli prostuje, pojawia się pierwszy liść właściwy.
Odmiany: Albion o białych łuskach i red baron o czerwonych łuskach.
Filmik: może być wyrwane z kontekstu
Cebula nie wymaga głębokiej uprawy gleby, ze względu na system korzeniowy.
Na glebach lżejszych, cały fosfor, pół potasu
Na glebach ciężkich przy wiosennej uprawie – uprawa płytka, co zapewnia lepszy podsiąk.
Wybór odmiany: zrobienie prób jakie odmiany są najbardziej odpowiednie dla danego gospodarstwa. Pan z filmu poleca Exhibition. W polscw uprawia się kilka odmian:
Corona F1,
Spirit F1 - Łączy wczesność z możliwością przechowywania
Z odmian średniopóźnych Summit F1 – wczesność, sprzedaż jesienna. Dobrze się adoptuje o normalnych albo nieco większych opadach
Późne Armstrong i Hyduro(?) do przechowania i sprzedaży w okresie zimowym i wiosennych
Armstron najdłużej się przechowuje.
Siewniki pneumatyczne, lub siewniki taśmowe (dają równomierne rozmieszczenie nasion);
Nie należy za płytko siać ze względu na wysychanie nasion
Najlepiej 1,5-2cm
Ochrona
Herbicydy – Program Ochrony Roślin
Równa powierzchnia gleby zwiększa równe rozmieszczenie herbicydów.
W okresie wegetacji niebezp jest mączniak rzekomy, a później alternaria i szara pleśń. Wykonywać zabiegi ochronne wg Programu ochrony roślin/
Wykopywanie specjalną kopaczką do cebuli, układanie w wały, podbieranie z wałów na przyczepę i dalej do przechowywania. Jeśli zbyt długo leży na polu, traci wartość.
Cechy uwarunkowane generycznie wpływające na plonowanie:
- pokrój rośliny – pożądany wzniosły
- nalot woskowy na liściach – większa odporność na choroby
- niezbyt duże liście – niższa wilgotność powietrza na plantacji
Cebule przechowuje się w przechowalniach zwykłych z cyrkulacją powietrza, chłodniach z kontrolowaną atmosferą
Por Allium porrum
łodyga rzekoma liście wybielone ( w dużej części są pod ziemią, ale są też genetycznie wybielone), łodyga prawdziwa jest w piętce. Blaszka liściowa jest spłaszczona, staśmiona.
Opis botaniczny pora:
Roślina dwuletnia
Korzenie wiązkowe
Łodyga właściwa – piętka
Łodyga rzekoma dł do 40cm grubość do 5-6vm
Liście lancetowate płaskie
Znaczenie gosp
W Europie zach obszar uprawy 30 tys ha: 9tys. Francja; 7,5 Belgia.
Polska 5 tys ha
Czosnek Allium sativum
Częścią użytkową jest główka złożona z ząbków. Są dwie grupy odmian: strzałkujące i niestrzałkujące. Nie zawiązuje w naszych warunkach nasion uprawia się go z ząbków lub cebulek powietrznych. Pojedynczy ząbek pokryty jest pojedynczą łuską podobnie jak cała głóka
Opis botan czosnku
Bylina
Słaby system korzeniowy
Łodyga właściwa – piętka
Główka złożona z ząbków
Pędy kwiatostanowe (u typów strzałkujących) – kwiaty płonne
Typy niestrzałkujące – nie wytwarzające pędów kwiatostanowych
Rozmnażania – wegetatywnie z ząbków lub cebulek powietrznych
Wart biologiczna czosnku
Wartość energetyczna 112kcal
Zawiera białko, tłuszcze, olejki eteryczne, substancje zawierające siatkę, wit. C, B1, B2, B3, PP. Sole minetalne (P K Ca Mg MN Cr Se – se jest stosunkowo dużo)
Działa silnie bakteriobójczo i grzybobójczo, przeciemiażdżycowo oraz ogólnie wzmacniająco.
Liofilizowany czosnek lub sypki, krople – wyciągi spirytusowe z czosnku.
Cebula kartoflanka Allium cepa var. Aggregatum – nie wytwarza nasion(?)
Cebula wielopiętrowa Allium cepa var. Proliferum – uprawia się przy podporach
Cebula szalotka Allium ascalonicum u nas mniej popularna. Częściej importowana z Francji. Holendrzy opracowali odmiany uprawiane z siewu.
Cebula perłowa Allium cepa var. ampeloprasum – rolnik cebulka perłowa w takim fajnym słoiczku