Ekonomia – wykład 7.03.2010 r.
Ćwiczenia - opisówka, wykłady - test wielokrotnego wyboru
Bilans płatniczy jest to syntetyczne zestawienie wszystkich transakcji ekonomicznych dokonywanych między daną gospodarką krajową, a zagranicą w danym okresie. Zazwyczaj w ciągu jednego roku.
Części bilansu płatniczego:
Bilans obrotów bieżących – obejmuje płatności z tytułu dóbr i usług oraz pozostałych transakcji bieżących np. z tytułu odsetek, dochodów majątkowych, przekazów pieniężnych. Składa się z :
Bilans handlowy – jest różnicą między wpływami z tytułu eksportu, a wydatkami na import całej gospodarki krajowej
Bilans obrotu usługami – obejmuje obroty usługowe, a przede wszystkim międzynarodową wymianę usług transportowych, turystycznych, ubezpieczeniowych i innych.
Bilans procentów i dywidend – jest to zestawienie dochodów i wydatków związanych z obsługą kapitału zagranicznego oraz kapitału krajowego ulokowanego za granicą.
Bilans transferów jednostronnych (nierekompensowanych) – ewidencjonowane są przepływy prywatne jednostronne oraz przepływy rządowe jednostronne. Przepływy prywatne to dochody z pracy, a więc płace i inne wynagrodzenia pracowników oraz innych osób przebywających na stałe za granicą. Przepływy rządowe jednostronne obejmują składki płacone organizacjom i instytucjom międzynarodowym, odszkodowania wojenne, oraz koszty utrzymania placówek dyplomatycznych za granicą oraz zagranicznych placówek w kraju.
Bilans obrotów kapitałowych – jest to zestawienie transakcji dotyczących aktywów finansowych danego kraju za granicą. Składa się z:
Rachunku kapitałowego – obejmuje on przepływy kapitału w formie inwestycji bezpośrednich, inwestycji portfelowych oraz akcji i obligacji
Inwestycje greenfield (bezpośrednie) – polega na wybudowaniu przedsiębiorstwa od podstaw (np. Sharp)
Inwestycje polegające na dofinansowaniu już istniejącego przedsiębiorstwa
Inwestycje portfelowe to inwestycje w papiery wartościowe
Rachunku finansowego – obejmuje przepływy finansowe w formie kredytów krótko- i długoterminowych.
Bilans transakcji (obrotów wyrównawczych) – obejmuje operacje międzynarodowe jakie musi przeprowadzić rząd w celu wyrównania salda wszystkich innych transakcji przedstawionych w bilansie płatniczym.
Równowaga bilansu płatniczego – występuje wówczas gdy transakcje bieżące i kapitałowe równoważą się, a transakcje wyrównawcze nie występują.
Czynniki wpływające na bilans płatniczy:
Kurs walutowy
Poziom inflacji krajowej i zagranicznej
Ceny w handlu zagranicznym – terus of trade
Wartość PKB
Zadłużenie zagraniczne
Handel zagraniczny rozpatrujemy gdy przepływy towarów odbywają się między dwoma państwami czyli między krajem, a zagranicą.
Z handlem międzynarodowym mamy do czynienia gdy rozpatrujemy przepływy między większą liczbą państw lub w skali całej gospodarki światowej.
Podstawowym podmiotem handlu międzynarodowego jest kraj jaki i zamknięty granicami politycznymi zbiór ludności, zasobów naturalnych , majątku, systemów prawnych, ekonomicznych i kulturowych. Podmiotami handlu międzynarodowego są również organizacje międzynarodowe oraz pojedyncze osoby
HANDEL ZAGRANICZNY – kryteria wyróżniania:
Zależnie od formy rozliczeń wyróżniamy:
Obroty pieniężne czyli należność za eksport i import , rozliczane są w formie pieniężnej
Obroty niepieniężne – tzw. Barter czyli towar za towar
Zależnie od formy, czasu trwania i złożoności wymiany wyróżniamy:
Wymianę prostą – pojedyncza transakcja eksportowa lub importowa np. jednorazowy zakup węgla
Wymianę złożoną - jest to eksport i import różnorodnych towarów, zazwyczaj zaplanowany i niejednorodny
Zależnie od zgodności z prawem wyróżniamy:
Handel zgodny z prawem zarówno eksportera jak i importera
Handel zgodny z prawem tylko jednej strony np. legalny wywóz z jednego kraju a nielegalny wwóz do drugiego kraju odpadów radioaktywnych
Handel niezgodny z prawem obydwu państw
TEORIE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ PRZEDKLASYCZNE:
Teoria psycholęku przed brakiem towarów – zgodnie z tą teorią handlowali władcy starożytnego Egiptu, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do sprowadzenia jak największej ilości dóbr, starając się oferować w zamian jak najmniej
Doktryna merkantylizmu – dopatrywano się bogactwa handlu w korzystnym kształtowaniu się bilansu handlowego (eksport przewyższa import). Merkantyliści zalecali popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym ograniczeniu importu. Głównym celem danego kraju było jak największe gromadzenie kruszców.
TEORIE WYMIANY MIĘDZYNARODOWEJ KLASYCZNE:
Teoria kosztów absolutnych Adama Smitha – uważał on, że jeśli dwa kraje podejmują dobrowolną wymianę to musi być ona korzystna dla obu stron. Teoria kosztów absolutnych głosi, że przesłanką rozwoju specjalizacji międzynarodowej i jednocześnie źródłem korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między krajami bezwzględnych różnic w kosztach wytwarzania.
Teoria kosztów względnych (komparatywnych) Davida Ricardo – głosi ona możliwość specjalizacji i wymiany międzynarodowej. Zdaniem Ricardo wymiana korzystna jest także wtedy gdy jeden kraj wytwarza wszystkie towary taniej niż drugi. Wystarczającą przesłanką jest twierdzenie, że występują względne różnice w kosztach produkcji.
Teoria kosztów alternatywnych – zakłada, że zapotrzebowanie na wymianę międzynarodową będzie istnieć wówczas gdy istnieje zróżnicowanie kosztów alternatywnych w różnych krajach. Dysponując ograniczonymi zasobami czynników produkcji i określonymi technologiami każdy kraj stoi przed wyborem jednej z wielu kombinacji struktury produkcji. Problem ten znany jest jako granica możliwości produkcyjnych.
Rysunek!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Teoria obfitości zasobów – głosi, że każdy kraj powinien koncentrować się na produkcji i eksporcie towarów, których wytwarzanie wymaga intensywniejszego zastosowania czynnika, którego kraj posiada relatywnie dużo i jest on stosunkowo tani. Kraj powinien importować te towary, które są relatywnie rzadsze i droższe.
WSPÓŁCZESNE TEORIE HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO:
Teoria luki technologicznej – zwolennicy tej teorii zakładają istnienie wyścigu krajów w dziedzinie postępu technologicznego. Poszczególne kraje różnią się między sobą aktualnym poziomem rozwoju wiedzy technicznej, a także kierunkami i tempem postępu technicznego. Teoria ta zakłada, że kraje, których przedsiębiorstwa są wysoce innowacyjne i oferują produkty najnowocześniejsze mają łatwiejszy dostęp do rynków międzynarodowych, natomiast krajom, którym z różnych powodów pozostaje wytwarzanie i eksportowanie wyrobów bardziej tradycyjnych to konkurencja na rynku może mieć miejsce tylko za pomocą niższej ceny.
Teoria podobieństwa preferencji – głosi iż w obrocie międzynarodowym wykształca się pewna grupa dóbr, które są względnie powszechnym przedmiotem obrotu. Ponieważ z prowadzeniem każdej działalności produkcyjnej związane jest ryzyko, producenci krajowi rozpoznają najpierw rynek wewnętrzny i podejmują produkcje dóbr, na które istnieje zapotrzebowanie społeczeństwa. Dopiero w dalszej kolejności po rozpoznaniu rynków zagranicznych produkcja zostaje zwiększona i eksportowana
Teoria zróżnicowania produktów – analizuje istniejące już, ale i zmieniające się preferencje konsumentów, oraz zajmuje się produkcją kreującą popyt. Producenci w walce o rynki zbytu dążą do maksymalizacji różnicowania produktów w ramach danej grupy. Różnice te mogą być faktyczne lub pozorne np. zmiana kształtu , barwy opakowania jest często wystarczającym argumentem dla uznania odmienności danego produktu.
Wykład 14.03.
Polityka handlowa – zespół działań, których celem jest kształtowanie przez państwo stosunków towarowych za granicą.
Cele polityki handlowej:
Kształtowanie struktury i rozmiarów handlu zagranicznego
Utrzymywanie stabilnego salda w bilansie handlowym
Stymulowanie eksportu
Zapewnienie surowców, energii i towarów
Poprawa tevrus of trade
Instrumenty polityki handlowej:
Pozataryfowe cło
Pozataryfowe
Cło – jest to rodzaj opłaty nakładanej przez państwo na towary przewożone przez granicę celną. Podstawowa funkcja cła to funkcja fiskalna.
Funkcje ekonomiczne cła:
Fiskalna – polega na zapewnieniu dochodów do budżetu państwa
Ochronna - cło ma na celu ochronę produkcji krajowej.
Ochrona bilansu płatniczego – cło ma na celu ochronę bilansu płatniczego przed nierównowagą
Podział ceł ze względu na kierunek przepływu towarów:
Cło importowe (przywozowe) – nakładane w celu ochrony bilansu handlowego, poziomu cen wewnętrznych lub ochrony produkcji krajowej
Cło eksportowe (wywozowe) – nakładane na wyroby mające długofalowo zagwarantowany zbyt na rynku jednego lub wielu krajów
Cło tranzytowe – nakładane na towary przewożone przez terytorium danego kraju
Podział ceł ze względu na sposób obliczania:
Cło ad valorem - czyli od wartości (wartościowe) – ustalane w procentach w stosunku do wartości towaru
Cło specyficzne – czyli od ilości (ilościowe) - ???
Cło mieszane – kombinowane – ustalane w stosunku do wartości jak i ilości towarów
Cło alternatywne – ustalane dla niektórych towarów np. sezonowo. Ustalane jest niekiedy od ceny, a niekiedy w zależności od uznania władz celnych
Podział ceł ze względu na cel polityki handlowej:
Cło prohibicyjne (zaporowe) – wyjątkowo wysokie i zmierzają do stworzenia bariery dla importu niektórych towarów.
Cło ochronne – jest to cło zabezpieczające produkcję krajową przed konkurencją zagraniczną
Cło odwetowe (retorsyjne) – stanowi ono odwet kraju, który podjął działania uznane za niekorzystne przez dane państwo. Jest to cło wyższe od ogólnie stosowanego.
Cło antydumpingowe – nakładane na przyszły eksport danego eksportera na podstawie działań uznawanych za nieuczciwą konkurencję. Cło antydumpingowe jest na okres 5 lat.
Dumping – sprzedaż dobra za granicą, po cenie niższej od ceny uzyskiwanej za to dobro na rynku krajowym,
Dumping sporadyczny – ma charakter przejściowy i krótkookresowy, występuje w sytuacji gdy w wyniku trudnych do przewidzenia okoliczności przedsiębiorstwo ma do dyspozycji więcej dobra niż przeciętnie i w celu uniknięcia strat decyduje się sprzedać posiadaną nadwyżkę odbiorcom zagranicznym po cenie niższej od ceny krajowej, a nawet po cenie poniżej kosztów produkcji.
Dumping łupieżczy – jest to utrzymywana czasowo sprzedaż danego dobra na rynku zagranicznym poniżej ceny krajowej lub nawet poniżej kosztów wytwarzania, mająca na celu wyeliminowanie konkurencji zagranicznej i uzyskanie pozycji monopolistycznej.
Dumping stały – zwany też międzynarodową dyskryminacją cenową i ma miejsce wówczas gdy przedsiębiorstwo mające odpowiednią pozycję monopolistyczną sprzedaje dany produkt za granicą ciągle poniżej kosztów lub po niższej cenie niż na rynku krajowym.
Cło fiskalne – jego celem jest dostarczanie państwu odpowiednich dochodów.
Podział cel ze względu na charakter zagranicznej polityki ekonomicznej:
Cła autonomiczne – są wprowadzane na podstawie z nikim nieuzgadnianej decyzji jednego państwa.
Cło umowne – wprowadzane jest na podstawie umów między państwami, które określają poziom ceł, czas ich obowiązywania oraz zróżnicowanie asortymentowe.
Rachunek korzyści i kosztów sprowadzenia cła:
Nadwyżka konsumenta – jest to miara korzyści konsumenta, która powstaje przy zakupie i wynika z różnicy między ceną jaką płaci on rzeczywiście, a ceną którą skłonny byłby zapłacić.
Nadwyżka producenta – miara korzyści producenta, która powstaje przy sprzedaży i wynika z różnicy między ceną jaką faktycznie uzyskuje on na rynku, a ceną przy której byłby gotów wytwarzać dany produkt.
Środki pozataryfowe – są to pozostałe środki, inne niż cła i bariery pozataryfowe. Ich liczba jest bardzo duża, ponieważ kraje wprowadzają coraz to nowe bariery, bardziej skuteczne od dotychczasowych i mniej przejrzyste. Do najważniejszych środków pozataryfowych należą:
Ograniczenia ilościowe – to bezpośrednie wytwarzanie przez państwo ilości lub wartości określonych dóbr, które mogą być wwiezione do kraju w określonym czasie. Ograniczenie to ma najczęściej charakter kontyngentu ilościowego. Technicznym środkiem umożliwiającym przestrzeganie ilościowego kontyngentu przewozu jest wprowadzenie licencji importowych czyli dokumentów zezwalających importerom na przywóz z zagranicy określonej ilości towarów.
Dobrowolne ograniczenia eksportu (VER) - to porozumienie między krajem importującym, a krajem eksportującym, w którym ten ostatni zobowiązuje się ograniczyć eksport danego dobra do określonego limitu. Ograniczenie te jest wynikiem suwerennej decyzji kraju eksportującego. Definicja wskazuje, że jest to środek polityki handlowej stosowany jednocześnie przez eksportera i importera
Różnego rodzaju normy techniczne i sanitarne – są to przepisy dotyczące parametrów, jakim powinny odpowiadać towary sprzedawane na danym rynku (np. krajowe przepisy o ruchu drogowym). Można stwierdzić, że normy techniczne i sanitarne często stają się czynnikiem utrudniającą swobodę wymiany międzynarodowej, a tym samym zmniejszającym korzyści płynące z handlu międzynarodowego
Subsydia
Utrzymywanie wymogu składnika krajowego - może przyjmować dwie zasadnicze formy:
Pierwsza forma polega na zobowiązaniu krajowego podmiotu kupującego importowane wyroby finalne do pokrycia określonej części popytu, a zakupami na rynku wewnętrznym
Druga forma polega na żądaniu, aby wszyscy producenci określonych wyrobów finalnych, działający na danym rynku, pokryli określoną część popytu na podzespoły i części potrzebne do ich wytworzenia, dostawami z rynku krajowego
Zamówienia publiczne
Kurs walutowy - jest to cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Dzieli się na:
Sztywny kurs walutowy – jest to kurs niezmienny w dłuższym okresie czasu i niezależny od popytu i podaży waluty
Stały kurs walutowy – jest ustalany arbitralnie. Arbitralność polega na kontrolowaniu zakresu wahań kursu walutowego albo też ingerowaniu gdy jest on za niski lub za wysoki
Płynny kurs walutowy – kształtuje się na skutek „gry sił” popytu i podaży. To kurs swobodny, który kształtuje się bez interwencji państwa, dlatego też nazywany jest czystym kursem walutowym. Natomiast jeżeli kurs jest kontrolowany przez państwo nazywamy go brudnym kursem walutowym.
Nominalny kurs walutowy – opiera się na założeniu prawa jednej ceny tzn., że cena towaru jest taka sama bez względu na to w jakim kraju jest sprzedawany towar
Realny kurs walutowy – jest miarą względnej ceny dóbr pochodzących z różnych krajów, wyrażonej w walucie
Krzyżowy kurs walutowy – jest ustalany w ten sposób, że znajomość kursu dwóch walut w stosunku do waluty trzeciej pozwala wyliczyć kurs krzyżowy tzn. np. obliczamy kurs dolara w stosunku do euro jeśli znamy kurs złotego do euro i kurs złotego do dolara:
$$USD EUR = \frac{PLN/EUR}{PLN/USD}$$
Dewaluacja – operacja polegająca na obniżeniu kursu walutowego, do którego obrony zobowiązuje się rząd
Rewaluacja – operacja polegająca na podwyższeniu kursu walutowego
Deprecjacja – to obniżenie kursu waluty krajowej, względem walut zagranicznych, spowodowane działaniem sił rynkowych
Aprecjacja – to wzrost kursu waluty krajowej względem walut zagranicznych, spowodowany działaniem sił rynkowych
Polityka kursu walut określa odpowiedni dla danej gospodarki poziom kursu walutowego oraz narzędzia polityki fiskalnej, pieniężnej, kredytowej i budżetowej względem waluty krajowej.
Funkcje kursu walutowego:
Funkcja cenotwórcza – wpływa bezpośrednio na ceny towarów w handlu zagranicznym, towarów obcych na rynku wewnętrznym oraz pośrednio na ceny towarów przeznaczonych na rynek wewnętrzny.
Funkcja informacyjna - kurs walutowy jest nośnikiem informacji dla uczestników gospodarki o cenie walut obcych.