ŁACIŃSKA TERMINOLOGIA PRAWNICZA

Fas- ogół reguł porządkujących funkcjonowanie społeczeństwa

Ius- ogół praw świeckich

Lex- prawo ustawowe

Contra ius fasque- przeciw prawu boskiemu i ludzkiemu

Fas est- jest rzeczą godziwą

Per fas et nefas- wszelkimi środkami godziwymi i niegodziwymi

Ius est ars boni et aequi- prawo jest sztuką tego co dobre i sprawiedliwe

Ius recipsit aequitatem- prawo ma na względzie sprawiedliwość

Ius et fraus nonquam cohabitant- prawo i działanie podstępne, nigdy nie współpracują

Summum ius summa iniura- najwyższe prawo najwyższym bezprawiem

Dura lex sed lex- surowe prawo, ale prawo

Lex iubeat non disputet- prawo nakazuje, a nie dyskutuje

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi- sprawiedliwość jest niezmienną i trwałą wolą zagwarantowania każdemu jego prawa

Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuiqe tribuere- nakazy prawa są takie: żyć uczciwie, innemu nie wyrządzać szkody, oddać każdemu co jego

Non omne, quod licet, honestum est- nie wszystko co jest dozwolone jest godziwe

Ius civille- prawo obywatelskie

In ius vacatio- wezwanie do sądu

Ius superius- wyrok wyższej instancji

Ius disponnendii- uprawnienie do rozporządzania

Ius naturale- prawo naturalne

Ius gentium- reguły wspólne dla różnych porządków prawnych

Ius sanguinis- prawo krwi

Ius soli- prawo ziemi

Ius commune- prawo powszechne

Hominum causa omne ius constitutum sit- z powodu człowieka prawo jest ustanowione

Ius publicum- prawo publiczne

Ius privatum- prawo prywatne

Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad sigualorum utilitatem…- prawem publicznym jest to które dotyczy statusu rzeczpospolitej, prawem prywatnym jest to które odnosi się do indywidualnych interesów…

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest- prawo publiczne nie może być zmieniane po przez prywatne umowy

Privatorum conventio iuri publico non derogat – prywatne porozumienie nie uchyla prawa publicznego

Ius in personom- uprawnienie osobiste

Ius in rem- uprawnienie o charakterze rzeczowym

Ius cogens- uprawnienie bezwzględnie obowiązujące

Ius dispositsvum- uprawnienie które może być uchybione/zmienione

Ius generale- uprawnienie o charakterze ogólnym

Ius speciale- uprawnienie o charakterze specjalnym

Ius disponendi- prawo do rozporządzania własnością

Ius possidenti- uprawnienia do posiadania

Ius friendi- uprawnienie do pobierania korzyści

Ius acquestium- uprawnienie do nabywania

Ius apellationis- uprawnienie do apelacji

Ius avocandi- uprawnienie do odwołania się

Ius provocationis- odwołanie od orzeczeń w sprawach karnych

Ius cavendi- uprawnienie do ochrony

Ius corrcendi- uprawnienie do karania

Ius gladii- uprawnienie do stosowania środków przymusu

Privilegium- przywileje

Ius singulare est, quod contra tenorem rutionis propter aliquam utilltatem auctoritate constituentium introductum est- prawem szczególnym jest to co zostało wprowadzone wbrew ogólnej zasadzie z powodu jakiejś użyteczności, z mocy autorytetu tego kto może stanowić prawo

Privillegium causa- przywilej lepszego traktowania

Privillegium favorabile- przywilej sądowy

Privillegium fisci- przywilej skarbowy

Lex falcidla- ustawa

Lex conctractus- postanowienie umowne/element umowy

Lex patriane- prawo ojczyste

Lex humana- prawo ludzkie/prawo stanowione

Lex posterior derogat priori- ustawa późniejsza uchyla ustawę wcześniejszą

Lex posterior generalis nom derogat legi priori speciali- ustawa późniejsza, ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej specjalnej

Lex specialis derogat legi generali- ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną

Lex superior derogat legi inferiori- ustawa wyższa uchyla ustawę niższą

Lex retra non agit- prawo nie działa wstecz

Cesante ratione legis cesat ipsa lex- gdy upada uzasadnienie ustawy, ustawa przestaje obowiązywać

Lex iniusta non est lex- ustawa niesprawiedliwa nie jest ustawą

Inter arma sillent leges- wśród broni ustawy milczą

Lex prospicti non respisti- prawo nie działa wstecz

Nulla poena sine lege- nie ma kary bez ustawy

Nullum crimen sine lege- nie ma przestępstwa bez ustawy

Nullum crimen sine poena- nie ma przestępstwa bez kary

Benignius leges interpretande sunt, quo voluntas earum conservetur- ustawy są wtedy właściwie interpretowane, gdy zachowuje się ich ducha

In legibus magis simplicitas quam difficultas placet- w ustawach bardziej podoba się prostota, jak złożoność

Ubi lex non distiniqut, nec nos distinguere debenus- tam gdzie ustawa nie wprowadza rozróżnień, tam nie powiniśmy wprowadzać rozróżnień

Lege non distiniguente nec nostrum est distinguere- czego prawo nie rozróżnia, tego nie należy rozróżniać

In maiore minus est- w tym co większe mieści się to co mniejsze

Argumentum a maiori ad minus- argumentacja z większego na mniejsze

Argumentum a minori ad minus- argumentacja z mniejszego na większe

Argumentum a contario- argument przeciwieństw

Argumentum a sinile- argument podobieństw

Argumentum a silentio- argument milczenia

Lex imperfecta- ustawa niedoskonała

Lex minus quam perfecta- ustawa mniej jak doskonała

Lex perfecta- ustawa doskonała

Lex plus quam perfecta- ustawa więcej niż doskonała

Lex causae- prawo właściwe dla sprawy głównej

Lex domicilli- porządek prawny właściwy dla miejsca zamieszkania

Lex fori- prawo miejsca gdzie toczy się sprawa

Lex loci actus- prawo miejsca zdarzenia

Lex loci celebrationis- prawo miejsca uroczystości

Lex loci contractus- prawo obowiązujące w miejscu zawarcia umowy

Lex patriae- porządek prawny właściwy dla obywatela

Lex rei sitae- prawo położenia rzecy

Bonum- dobro majątkowe

Bona- mienie

Res corporales et incorpolales- rzeczy materialne i niematerialne

Ius quad ad personas pertinet- prawo dodyczące osób

Obligatio- zobowiązanie

Obligationis- zobowiązania

Dominium/ properietas- własność

Possessio- posiadanie

Iura in re aliena- prawo na rzecz cudzej

Martimorium- małżeństwo

Coniux- współmałżonek

Maritius- małżonek

Vir coniux- mężczyzna

Marita- żona

Uxor- żona

Martimonium legitimum- małżeństwo zawarte zgodnie z prawem

Maartimonium putatvum- małżeństwo mniemane

Parentes/ genitores- rodzice

Mater- matka

Mater semper certa est- matką jest ta, która urodziła dziecko

Pater- ojciec

Pater vero is est quem naptiae demonstrant- ojcem jest ten, którego wskazuje małżeństwo

Persona- osoba

Ascendentes- wstępni

Descendentes- zstępni

Cognatus- krewni

Affinis- powinowaty

Obligatio est vinculum iuris- zobowiązanie jest węzłem prawnym

Creditor- pożyczający

Debitor- dłużnik

Obligatio ex contractu- zobowiązanie umowne

Obligatio ex delicto- zobowiązanie czynu niedozwolonego

Obligatio quasi ex contractu- zobowiązanie podobne do umownego

Obligatio quasi ex delicto- zobowiązanie podobne do niedozwolonego

Obligatio ex lege- zobowiązanie wynikające z mocy prawnej

Obligatio naturalis- zobowiązanie naturalne

Obligatio civillis- zobowiązanie cywlne/ publiczne

Obligatio in solidium- zobowiązanie ciążące jednocześnie na kilku osobach

Obligatio pro rata- zobowiązanie dzieli się na kilka osób

Causa- przyczna

Causa obligatio vel acquierendi- przyczyna zobowiązania/ nabycia

Causa solvendi- przyczyna uzasadniająca spełnienie świadczenia

Causa donandi- przyczyna darowizny

Iusta causa possidenti- słuszna przyczyna posiadania

Iusta causa tradionis- słuszna przyczyna przekazania

Causa civillis- sprawa z prawa prywatnego

Causa criminalis- sprawa z prawa karnego

Causa cognita- sprawa rozpoznana/ załatwiona

Ne bis in idem- nie dwa razy za to samo

Dolus directus- bespośredni zły zamiar

Dolus coloratus- zły zamiar zabarwiony

Dolus eventualis- zły zamiar następczy

Dolus premeditiatus- zły zamiar z premetytacją

Dolus repentinus- zły zamiar z chwli

Dolus subsequens- zły zamiar następczy

Culpa lata- ciezkie niedbalstwo

Culpa- wina

Culpa levis- lżejsze niedbalstwo

Culpa in concreto- niedołożenie takiej staranności, jaką zachowano by przy własnych sprawach

Culpa in abstacto- wina według abstrakcyjnego wzorca zachowania

Culpa in contrahento-wina w kontaktowaniu

Culpa in custodiendo- wina w strzeżeniu

Culpa in eligento- wina w wyborze

Volenti non fit iniuria- chcącemu nie dzieje się bezprawie

Casus- przypadek

Vis maior- sła wyższa

Casus fortaitus- czysty przypadek

Causa mixtus- przypadek mieszany

Casus a nullo prestantur- na nikim nie ciąży spłata odszkodowania, jeżeli szkoda ma charakter losowy

Casus sentit dominus- ujemne skutki zdarzenia odczuwa/ ponosi właściciel

Res perit domino- ryzyko przypadku na rzecz właściela

Vis- siła/ przemoc

Vis absoluta- siła bezwzględna

Periculum in mora- ryzyko w zwłoce

Periculim debitoris- ryzyko ciąży na dłużniku

Periculum- ryzyko

Periculum locatori- ryzyko najemcy/ dzierrzawcy

Damnum- szkoda

Damnum compensare- wyrównanie szkody

Damnum emergens- rzeczywisty uszczerbek majątkowy

Lucrum cessans- utracone korzyści

Obligatio- obowiązek/ świadczecie

Solutio- spełnienie świadczenia

Actio- nie spełnienie świadczenia

Res- świadczenie

Tempus- czas/ okres

Locum- miejsce

Datio in solutum- danie w miejsce świadczenia

Facultas alternativa- upoważnienie przemienne

Obligatio alternativa- zobowiązanie przemienne

Mora debitoris- zwłoka dłużnika

Mora solvendi- zwłoka świadczącego

Interpellatio- wezwanie

Mora ex rei fit- zwłoka wynika z przypadku

Fur semper moram facere videtur- złodziej jest postrzegany jako dłużnik ze zwłoką

Perpetuatio obligationis- uwietrznienie zobowiązania

Mora creditoris- wierzyciel nie odbiera należności

Mora accipienti- wierzyciel nie przyjoł świadczenia

Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis- umowa od początku uzależniona jest od woli stron po jej zawarciu umowa ma charakter przymusowy

Contractus biliterallis- umowa dwustronna

Contractus multilateralis- umowa wielostronna

Contractus inominantus- umowa nienazwana

Contractus vitalitus- umowa dożywotnia

Contractus- kontrakt

Pactum- pakt

Pacta sunt servanda- umów należy dotrzymywać

Rebus sic stantibus omnis contactus intellegitur- wszelkie kontrakty postrzega się w takim stanie rzeczy w jakim zostały zawarte

Conventio- konwencja

In convetioni bus contrahentium voluntus potius quam verba spectanda sunt- przestrzega się umowy bardziej woli kontrahentów niż słów

In ambiguitas contra stipulatorem- w przypadku wątpliwości co do składającego oświadczenia

Falsa demonstratio non nocet- błędne oznaczenie nie szkodzi

Contractus bonae fidei- umowa dobrej wiary

Contractus stricti iuris- umowa ścisłego prawa

Bona fides- dobra wiara

Mala fides- zła wiara

Venire contra factum proprium nemini licet- nikomu nie wolno postępować wbrew ze swoimi wcześniejszymi zachowaniami

Tu patere legem quam fecisti- powinieneś przestrzegac prawa, które ustanowiłeś

Turpitudinem suam allegans nemo audiator- nikt nie będzie wysłuchany, kto powołuje się na swoją niegodziwość

Dolo facit qui petit quod redditurus est- działa podstępnie ten który domaga się tego co będzie musiał zwrócić

Impossibilum nula obligatio est- zobowiązanie o świadczeniu niemożliwym jest nieważne

Dominum- własnośc

Ius in re- prawo rzeczowe

Ius in re aliena- prawo na rzecz cudze

Ius ustendi et freundi- uprawnienie do korzystania i używania

Actio negatoria- powództwo negatoryjne

Rei vindicatio- powództwo windykacyjna

Corpus- faktyczne/ materialne dysponowanie rzeczą

Animus- nastawienie psychiczne

Detentio- dzierżenie

Superficies solo cedit- to co jest na powierzchni przypada gruntowi

Nemo plus iuris ad alium transffere potest, quam ipse habet- nikt nie może przenieść na kogoś innej więcej prawa niż sam ma

Bonae fidei possesor- posiadacz w dobrej wierze

Malae fidei possesor- posiadacz w złej wierze

Mala fides supervieniens non nocet- późniejsza zła wiara nie szkodzi

Mala fides supervieniens nocet- późniejsza zła wiara szkodzi

Fides- zaufanie

Fides publica- zaufanie do władzy publicznej

Fiducia- powiernictwo oparte na szczegulnym zaufaniu

Fictro iuris fikcja prawna

Prior tempore potior iure- kto wcześniejszy co do czasu ten lepszy co do prawa

Hereditas- spadek

Ex testamento- powołanie testamentowe

Contra tabulas- dziedziczenie przeciwtestamentowe

Ab intestato- dziedziczenie ustawowe

Hereditas nikil aliud est, quam successio in universum ius quod defunctus habuerit- spadek nie jest niczym innym jak wejściem w oguł praw, które posiada zmarły

Nemo pro parte testatus pro parte infestatus decedere potest- nie jest możliwe aby dziedziczenie po kimś było w części testamentowe a w części nietestamentowe

Testamento allographum- testament ustny

Testament holographum- testament własnoręczny

Testamentum per relationem-

Testamentum raptum- testament nieważny

Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum- zmienną jest wola zmarłego aż do chwili, kiedy jego życie wygaśnie

Imperium- władza

Iudicum- sąd

Administratio- administracja

Iura novit curia- sąd zna prawo

Iudex non calculat- sędzia nie dokonuje działań rachunkowych

Iudex suspectus- sędzia podejrzany

Nemo est iudex in proparia causa- nikt nie może być sędzią w swoich własnych sprawach

Nemo iudex sine actore- nie ma sędziego bez powoda

Actor sequitar foram rei- właściwy jest sąd miejsca zamieszkania pozwanego

Audiatur et altera pas- niech będzie wysłuchana i druga strona

Ei incumbit propatio, qui dicit, non qui negat- ciężar dowodu spoczywa na tym, kto mówi, a nie tym co przeczy

In dubio pro reo- w przypadku wątpliwości na korzyść pozwanego

In dubiis benigniora- w przypadkach dwuznacznych należy przyjąć pogląd korzystny dla stron

Ne eat iudex ultra petita parfum- sędzia nie może orzec ponad rządanie powoda