Z jakich substancje istnieją w przyrodzie?

Substancja - coś, co może istnieć w przyrodzie niezależnie.

dualizm - istnieją dwa rodzaje substancji, np. św. Augustyn, Descartes. Ciało i dusza jako niezależne substancje: paradygmat kartezjański, dualizm kartezjański - sposób myślenia o człowieku, który warunkuje do dziś oddzielanie ciała od duszy np. w medycynie.

Kartezjusz zastanawiał się, jak możliwe jest wzajemne oddziaływanie między duszą a ciałem.

Harmonia wprzód ustanowiona - koncepcja Leibniza.

Okazjonalizm - kiedy myślę, że chcę podnieść rękę, działa Bóg, który podnosi moją rękę.

Monizm - jeden rodzaj substancji.

*Materializm: istnieje tylko substancja fizyczna. Przeżycie psychiczne są w swej istocie fizyczne.

*Monizm spirytualistyczny (spirytualizm) - istnieje tylko substancja duchowa.

-idealistyczny - ciała nie istnieją

-realistyczny - ciała są odmianą duszy (monady Leibniza). Cały świat jest przesiąknięty duszą.

*Monizm właściwy - identyczność ciała i duszy. Jeden rodzaj substancji, który posiada atrybuty duchowe i cielesne (Spinoza).

superweniencja - bycie zdeterminowanym przez coś innego.

Cos superweniuje nad czymś - coś jest zdeterminowane przez coś innego.

Zasada przyczynowości - każde zdarzenie jest nieuchronnym skutkiem pewnej przyczyny.

Przyczyna - element konieczności, wynika z ogólnego prawa - prawa przyrody, nie prawa konwencjonalnego

David Hume skrytykował pojęcie przyczyny. Wg niego cała wiedza pochodzi z doświadczenia (empiryzm) - nie możemy zobaczyć przyczyny. Przyczyna nie istnieje.

Czy przyczynowość jest relacją pomiędzy konkretnymi zdarzenia, czy pomiędzy typami zdarzeń?

- interpretacja regularnościowa: przyczynowość występuje pomiędzy typami zdarzeń. Ta interpretacja dopuszcza wyjątki. *inus condition (Mackie - insufficient but non-redundant part of an unnecessary but sufficient condition (niewystarczająca lecz nieusuwalna część niekoniecznego lecz wystarczającego warunku). Przykład: rzucenie zapalonej zapałki - pożar lasu. Rzucenie zapałki jest niewystarczające, bo ściółka może być mokra, a gdyby ściółka była sucha, a zapałki by nie było (jest nieusuwalna), pożar też by nie nastąpił..

- interpretacja kontrfaktyczna, czyli przeciwna faktom. Jak świat mógłby się potoczyć wbrew zadzianym się faktom?

jeżeliby..., toby... (Lewis).

Zdarzenie b jest zależne przyczynowo od a wtw jeżeliby nie zaszło a, to nie zaszłoby b.

e jest przyczyną a wtw istnieje ciąg zdarzeń zależnych przyczynowo prowadzących od e do a.

- interpretacja probabilistyczna

Determiniz - indeterminizm. Czy obecny stan świata wyznacza stan późniejszy?

Indeterminizm - istnieje wiele możliwości przyszłości, nie możemy mieć o niej wiedzy.

Determinizm globalny i lokalny.

Wielu filozofów próbuje pogodzić determinizm z wolną wolą.

Etyka.

moralne - zgodne z sumieniem

etyczne - zgodne z normami (nie są to obowiązujące rozróżnienia)

Status epistemiczny zdań etycznych. Czy oceny i normy mają sens poznawczy?

-Tak - kognitywizm (czyli deskryptywizm). Ocena czy norma mogą być prawdziwe lub fałszywe - możemy przypisać im wartości logiczne.

*redukcjonizm (definicjonizm)

*redukcjonizm naturalistyczny - sprowadzamy terminy etyczne do terminów empirycznych (np. pragmatyczna definicja prawdy)

* r. metafizyczny - np. dobre jest to, co jest z wolą Boga

*antyredukcjonizm

* intuicjonizm: Moore. Mówi o błędzie naturalistycznym, który popełniają redukcjoniści: pojęć etycznych nie możemy zredukować do innych pojęć. Możemy ocenić ich prawdziwość za pomocą intuicji, zmysłu etycznego.

-Nie - sądy etyczne nie są zdaniami w sensie logiki (jedynie w sensie gramatycznym):

nonkognitywizm (nondeskryptywizm)

emotywizm (Ayer, motywacja pozytywistyczna) - za pomocą sądu wyrażamy emocje, np. zachwytu. Nie mają one sensu poznawczego

Status ontologiczny wartości moralnych. Czy przymiotniki etyczne (dobry, sprawiedliwy) denotują cechy? W jaki sposób istnieją wartości moralne?

TAK - realizm.

* naturalizm - tak, są takimi samymi cechami, jak cechy empiryczne.

* antynaturalizm - Moore. Mają szczególną charakterystykę, dlatego nie mogą być poznane tak jak cechy empiryczne. Argument z motywacji: jeżeli bycie dobrym jest taką cechą, jak każdą inną, to nie tłumaczy, dlaczego dobro ma moc motywującą. Np. zrobienie czegoś "szybko" samo w sobie mnie nie motywuje, ale "dobre" może takie być.

NIE - antyrealizm; emotywizm. Nie mają one niezależnego bytu.

teorie etyczne.

konsekwencjalizm -><- deontologizm

Konsekwencjalizm - oceniamy działanie ze względu na jego konsekwencje.

* utylitaryzm (Jeremy Bentham, John Stuart Mill). Utylitaryzm jednostkowy lub społeczny.

* hedonizm

Problemem jest ocena konsekwencji - jak je oceniać?

Deontologizm - oceniamy działanie ze względu na zgodność z zasadami.

Immanuel Kant - nie ma wartości moralnych bez dobrej woli. Imperatyw kategoryczny: "Postępuj wedle takiej tylko zasady, co do której mógłbyś jednocześnie chcieć, aby stała się prawem powszechnym".

Kant: obowiązek jest najważniejszy. "Działanie jest moralnie dobre wtw wynika z obowiązku"

Arystoteles: dobry człowiek to taki, który pragnie rzeczy dobrych. "Nie jest prawdziwie cnotliwy ten, kto w czynach moralnych nie znajduje radości"

Moralny relatywizm:

-opisowy (deskryptywny): istnieje wiele systemów wartości

-meta-etyczny: nie ma jednego najbardziej uzasadnionego systemu wartości

-normatywny: nie powinniśmy oceniać innych wg własnego systemu wartości

Estetyka.

2 aspekty estetyki:

-filozofia sztuki

-filozofia przeżycia estetycznego związanego z przedmiotami, zdarzeniami, które nie są dziełami sztuki

Piękno może być rozumiane jako:

-idea, piękno samo w sobie

-to, co się komu podoba

-piękno realizowane w dziełach sztuki

sytuacja estetyczna wg M. Gołaszewskiej to:

artysta (twórca), dzieło sztuki, odbiorca, wartości estetyczne, proces twórczy, przeżycie estetyczne.

Dzieło a twórca:

-psychologizm - żeby zrozumieć dzieło, trzeba znać dobrze twórcę, jego biografię, poglądy.

-radykalny obiektywizm - dzieło jest od twórcy całkowicie odrębnym bytem.

Proces twórczy - to, co prowadzi do twórczego wytworu

proces psychofizyczny: koncepcyjny i manipulacyjny (czyli działanie na materię)