Podstawą opodatkowania w podatku od towarów i usług jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu dokonania dostawy lub świadczenia usług, pomniejszona o kwotę podatku należnego od tych czynności. Pojęcie kwota należna nie zostało w ustawie bliżej określone. Ustawodawca stanął na stanowisku, iż obejmuje ono całość świadczenia należnego od nabywcy. Jest to zatem kwota netto wyrażona w pieniądzu, towarach, papierach wartościowych, usługach i innych świadczeniach, w tym kwoty zaliczek czy zadatków na poczet należności, również na poczet dotacji, subwencji itp.

Wzór: Podstawa opodatkowania = kwota należna za świadczenie czynności brutto – kwota podatku przypadająca od tych czynności

Różnica która nam z tego wychodzi obrazuje wartość sprzedaży netto (podstawa opodatkowania wyznaczona przez ustalone koszty i planowany zysk)

Obrót może zwiększyć się o dotacje, subwencje i Inne dopłaty o podobny charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę(kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Dodatkowo obrót netto zwiększa się/zmniejsza się o:

+ dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną z tytułu sprzedaży)

- kwota podatku VAT od dotacji

- kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych lub obowiązkowych rabatów (bonifikat, upustów, reklamacji i skont)

- wartość zwróconych towarów

- zwrócone kwoty nienależne w rozumieniu ustawy o cenach

- zwrócone kwoty dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze

- kwoty wynikające z korekt faktur (korekty dodatnie stanowią obrót z innej podstawy)

+ akcyza, jeżeli towar opodatkowany jest akcyzą

Zgodnie z wolą ustawodawcy, obrót zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych, obowiązkowych rabatów (bonifikat, upustów, uznanych reklamacji i skont (Skonto to procentowe zmniejszenie sumy należności, przyznawane nabywcy towaru na warunkach kredytowych, w razie zapłaty należności gotówką przed umówionym terminem)) oraz o wartość zwróconych towarów i zwróconych kwot nienależnych.

W przypadku gdy podstawa opodatkowania ulega zmniejszeniu w stosunku do podstawy określonej w wystawionej fakturze (nie dotyczy to samych paragonów z kasy fiskalnej czy innej sprzedaży nieudokumentowanej - tam warunków nie ma), obniżenia podstawy opodatkowania podatnik dokonuje pod warunkiem posiadania, przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy, w którym nabywca towaru lub usługi otrzymał korektę faktury, potwierdzenia otrzymania korekty faktury przez nabywcę towaru lub usługi, dla którego wystawiono fakturę.

Na przykład:

W maju doręczono fakturę korygującą. Podatnik rozlicza VAT kwartalnie. Jeżeli przed 25 lipca otrzyma potwierdzenie odbioru tej korekty, obniży podatek w deklaracji.

Warunek ten stosuje się również w przypadku stwierdzenia pomyłki w kwocie podatku na fakturze i wystawienia korekty faktury do faktury, w której wykazano kwotę podatku wyższą niż należna.

Przykłady:

Jeżeli należność jest określona w naturze (np. świadczenie usług doradczych w określonym okresie w zamian za samochód), podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa towarów lub usług pomniejszona o kwotę podatku VAT (czyli wartość rynkowa brutto - VAT).

W przypadku nie określenia ceny (ale gdy czynność jest odpłatna), podstawą opodatkowania jest wartość rynkowa towarów lub usług pomniejszona o kwotę podatku - nie dotyczy to opodatkowanych czynności nieodpłatnych (art.7 ust.2 i art.8 ust.2 ustawy o VAT), dla których podstawę opodatkowania ustala się na zasadach ogólnych - dotyczących tych właśnie czynności nieodpłatnych.

W przypadku WDT polegającej na przemieszczeniu towarów podatnika (art.13 ust.3 ustawy o VAT), podstawą opodatkowania jest:

cena nabycia towarów, albo koszt wytworzenia określony w momencie dostawy tych towarów - gdy cena nabycia nie istnieje.

Wyjątkiem jest jednak tego rodzaju dostawa WDT do miejsca odpowiadającego składowi konsygnacyjnemu - wtedy podstawę opodatkowania ustala się na zasadach ogólnych.

W przypadku okazjonalnego międzynarodowego transportu osób podstawa opodatkowania może zostać ustalona w sposób szczególny - bez obowiązku rejestracji przewoźnika jako podatnika VAT.

Przykłady:

Zaliczki, raty

w przypadku gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę należnego podatku. Dotyczy to również otrzymanych zaliczek na dotacje, subwencje i na inne dopłaty o podobnym charakterze.

Należność w naturze

jeżeli należność określona jest w naturze, podstawą opodatkowania jest wartość świadczenia obliczona na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości lub na danym rynku w dniu wykonania świadczenia, pomniejszonych o podatek.

Rabaty, zwrot towaru, skonta, korekty

obrót zmniejsza się o kwoty udokumentowanych, prawnie dopuszczalnych i obowiązkowych rabatów (bonifikat, opustów, uznanych reklamacji i skont) i o wartość zwróconych towarów, zwróconych kwot nienależnych w rozumieniu przepisów o cenach oraz zwróconych kwot dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, a także kwot wynikających z dokonanych korekt faktur.

Nieruchomości

w przypadku dostawy budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu.

W przypadku:

- ustanowienia na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego lub ustanowienia na rzecz członka spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub ustanowienia na rzecz członka odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, lub przeniesienia własności lokalu w rozumieniu przepisów o spółdzielniach mieszkaniowych

- przeniesienia na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej własności domu jednorodzinnego w rozumieniu przepisów o spółdzielniach mieszkaniowych

jako kwotę należną przyjmuje się wartość należnego wkładu budowlanego albo wkładu mieszkaniowego, pomniejszoną o kwotę należnego podatku. W przypadku wniesienia wkładu w formie innej niż pieniężna - podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów, a gdy cena nabycia nie istnieje, koszt wytworzenia określony w momencie dostawy tych towarów. W przypadku gdy część wkładu budowlanego lub mieszkaniowego została sfinansowana z zaciągniętego przez spółdzielnię mieszkaniową kredytu na sfinansowanie kosztów budowy, podstawę opodatkowania powiększa się o kwotę kredytu, w części przypadającej na dany lokal.

Do tak określonej podstawy opodatkowania wlicza się również inne opłaty wnoszone przez członków spółdzielni, które nie są wkładami budowlanymi lub mieszkaniowymi, wynikające z uczestniczenia członków spółdzielni w zobowiązaniach spółdzielni związanych z budową lub wynikające z ostatecznego rozliczenia kosztów budowy - zgodnie z postanowieniami statutu.

Jeżeli w okresie 5 lat od ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego jest zawierana umowa o przekształcenie przysługującego członkowi prawa na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu lub ustanowienie w miejsce tego prawa odrębnej własności lokalu, podstawą opodatkowania jest różnica między wartością rynkową lokalu a wartością zwaloryzowanego wkładu mieszkaniowego, pomniejszona o kwotę podatku.

Towary i usługi bez określonej ceny

w przypadku wykonania czynności opodatkowanych VAT (art. 5 ustawy o VAT) dla których nie została określona cena - podstawą opodatkowania jest wartość towarów lub usług obliczona według cen stosowanych w obrotach z głównym odbiorcą (odbiorcami), a w przypadku braku odbiorcy - według przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości lub na danym rynku z dnia wykonania tych czynności, pomniejszona o kwotę należnego podatku.

Przekazanie na inne cele

w przypadku przekazania przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem, w szczególności:

- przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia

- wszelkie inne przekazanie towarów bez wynagrodzenia, w szczególności darowizny

podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów, a gdy cena nabycia nie istnieje, koszt wytworzenia określony w momencie dostawy tych towarów.

Przepis ten stosuje się odpowiednio do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, o której mowa w art. 13 ust. 3.

Nieodpłatne świadczenie usług

w przypadku nieodpłatnego świadczenia uisług, niebędących dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części - podstawą opodatkowania jest koszt świadczenia tych usług poniesiony przez podatnika.

Import

Podstawą opodatkowania w imporcie towarów jest wartość celna powiększona o należne cło. Jeżeli przedmiotem importu są towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o należne cło i podatek akcyzowy.

Uszlachetnianie bierne

W przypadku towarów objętych procedurą uszlachetniania biernego podstawą opodatkowania jest różnica między wartością celną produktów kompensacyjnych lub zamiennych dopuszczonych do obrotu a wartością towarów wywiezionych czasowo, powiększona o należne cło. Jeżeli przedmiotem importu w ramach uszlachetniania biernego są towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą opodatkowania jest różnica między wartością celną produktów kompensacyjnych lub zamiennych dopuszczonych do obrotu a wartością towarów wywiezionych czasowo, powiększona o należne cło i podatek akcyzowy.

Odprawa czasowa, procedura przetwarzania

Podstawą opodatkowania w imporcie towarów objętych procedurą odprawy czasowej z częściowym zwolnieniem od należności celnych przywozowych oraz procedurą przetwarzania pod kontrolą celną jest wartość celna powiększona o cło, które byłoby należne, gdyby towary te były objęte procedurą dopuszczenia do obrotu. Jeżeli przedmiotem importu w ramach procedury odprawy czasowej z częściowym zwolnieniem od należności celnych przywozowych lub procedury przetwarzania pod kontrolą celną są towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą opodatkowania jest wartość celna powiększona o cło, które byłoby należne, gdyby towary te były objęte procedurą dopuszczenia do obrotu, i o podatek akcyzowy.

Dodatkowe koszty

Opisana powyżej podstawa opodatkowania obejmuje, o ile elementy takie nie zostały do niej włączone: prowizję, opakowania, transport i koszty ubezpieczenia, które zostały już poniesione albo będą poniesione do pierwszego miejsca przeznaczenia na terytorium kraju. Przez pierwsze miejsce przeznaczenia rozumie się miejsce wymienione w dokumencie przewozowym lub innym dokumencie, na podstawie którego towary są importowane. Elementy te wlicza się do podstawy opodatkowania, również gdy powstają one w związku z transportem do innego miejsca przeznaczenia na terytorium Wspólnoty, jeżeli miejsce to jest znane w momencie dokonania importu. Do podstawy opodatkowania dolicza się także określone w odrębnych przepisach opłaty oraz inne należności, jeżeli organy celne mają obowiązek pobierać te należności z tytułu importu towarów.

Import usług

Podstawą opodatkowania w imporcie usług jest kwota, którą usługobiorca jest obowiązany zapłacić, z wyjątkiem gdy na podstawie odrębnych przepisów wartość usługi zwiększa wartość celną importowanego towaru albo w przypadku gdy podatek został rozliczony przez usługodawcę.

Pośrednictwo

Podstawę opodatkowania czynności maklerskich, czynności wynikających z zarządzania funduszami powierniczymi, czynności wynikających z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych usług o podobnym charakterze stanowi dla:

1. zleceniodawcy - kwota należna z tytułu dostawy, pomniejszona o kwotę podatku

2. komisanta:

-kwota należna z tytułu dostawy towarów, pomniejszona o kwotę podatku - w przypadku dostawy towarów osobie trzeciej, na rachunek komitenta,

- kwota należna wraz z kwotą prowizji, pomniejszona o kwotę podatku - w przypadku dostawy towarów nabytych przez komisanta na rzecz komitenta;

3. komitenta - kwota należna pomniejszona o kwotę prowizji komisanta, pomniejszona oto kwotę podatku - w przypadku dostawy towarów dla komisanta

4. prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, agenta, zleceniobiorcy lub innej osoby świadczącej usługi o podobnym charakterze - kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usługi, pomniejszona o kwotę podatku.

Wewnątrzwspólnotowe nabycia towarów

Podstawą opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów jest kwota, jaką nabywający jest obowiązany zapłacić.

Podstawa opodatkowania w tym przypadku obejmuje:

- podatki, cła, opłaty i inne należności płacone w związku z nabyciem towarów

- wydatki dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu oraz ubezpieczenia, pobierane przez dostawcę od podmiotu dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia.

Jeżeli po dokonaniu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów nabywca otrzymuje zwrot podatku akcyzowego zapłaconego na terytorium państwa członkowskiego, z którego wysłano lub transportowano towary, podstawę opodatkowania pomniejsza się o kwotę zwróconego podatku akcyzowego, przy czym podatnik ma obowiązek udowodnić na podstawie posiadanych dokumentów, że otrzymał zwrot podatku akcyzowego.

W przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 11 ustawy o VAT podstawą opodatkowania jest cena nabycia, a jeżeli cena nabycia nie istnieje - koszt ich wytworzenia.

Stawki Podatkowe

Obowiązują dwa rodzaje składek:

-podstawowa: 22%

-obniżona: 0%, 3%, 5% (stawki wycofane), 7%

Stawka 22% dotyczy większości towarów i usług. Konsekwencją powszechnego stosowania tej stawki w systemie jest niepodawanie w fakturze VAT symbolu towaru lub usługi opodatkowanych wg tej stawki.

Ustawodawca nakazał kontynuowanie stosowania bardzo ważnej zasady, że towary i usługi będące przedmiotem czynności opodatkowanych, niewymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, podlegają opodatkowaniu stawką w wysokości 22%, z wyjątkiem tych, dla których w ustawie lub przepisach wykonawczych określono inną stawkę.

Wobec czego wniesienie jednorazowej opłaty za przyłączenie do sieci wodociągowej podlega opodatkowaniu stawką 22% VAT.

Na podstawie przepisu art. 114 ustawy o VAT, podatnik świadczący usługi taksówek osobowych może wybrać opodatkowanie tych usług w formie ryczałtu wg stawki 3%, po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, w którym będzie stosował ryczałt. Z kolei zryczałtowana stawka 5% jest stosowana w szczególnej procedurze dotyczącej rolników ryczałtowych.

Opodatkowaniu wg stawki 7% podlegają ściśle określone towary i usługi, wymienione w załączniku nr 3 do ustawy. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż czynności wymienione w poz. 161 załącznika nr 3 do ustawy – dostawa, budowa, remont lub przebudowa budynków mieszkalnych i ich części, z wyjątkiem lokali użytkowych, realizowanych w ramach budownictwa społecznego korzystają z opodatkowania z zastosowaniem stawki 7% po spełnieniu warunków określonych dla budownictwa społecznego na podstawie odrębnych przepisów.

Stawkę podatku 7% stosuje się do dostaw na terytorium RP towarów wymienionych w z. 129-134 załącznika nr 3 do ustawy, dla jednostek ochrony przeciwpożarowej(np.: sprzęt przewozowo-samochodowy: pożarnicze samochody specjalne i specjalistyczne –gaśnicze, rozpoznawcze, drabiny samochodowe, techniczne, ekologiczne, chemiczne, dźwigi i podnośniki, cysterny, sanitarki).

Stawka 0% przy opodatkowaniu :

Z folii

Stawkę tę stosuje się w eksporcie pod warunkiem, że podatnik przed czasem złożenia deklaracji podatkowej za dany miesiąc otrzymał dokument potwierdzający wywóz towaru poraz terytorium wspólnoty. Może on dokonać w ewidencji VAT dokonanie czynności eksportowej w okresie następnym – z zachowaniem prawa do zastosowania stawki 0% - pod warunkiem otrzymania dokumentu celnego wystawionego przez urząd celny potwierdzającego wywóz towaru poza terytorium Wspólnoty, zanim dojdzie do złożenia deklaracji podatkowej za ten okres. W przeciwnym razie musi on zastosować stawki właściwe dla dostawy tego towaru w kraju.

W sytuacji gdy podatnik otrzyma ten dokument w terminie późniejszym niż określony powyżej, ma on prawo do dokonania korekty złożonej deklaracji podatkowej (kwoty podatku należnego), w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym otrzymał ten dokument.