GĄBKI-PORIFERA

- wielokomórkowe, dwuwarstwowce

- zasiedlają morza oraz wody słodkie

- w Polsce występuje 7 gatunków

- prowadzą osiadły tryb życia

- są mikrofagami, filtrują pokarm z wody

- rozmnażają się płciowo i bezpłciowo

Ciało gąbek zbudowane z 2 warstw: zewnętrzna to dermalna= pinakoderma/ektomezynchyma, a warstwa wewnętrzna to gastralna= choanoderma/endomezenchyma. Pomiędzy tymi warstwami znajduje się bezpostaciowa mezoglea, wypełnia wszystkie przestrzenie i zawiera różne rodzaje komórek.

Pinakocyty= są to płaskie komórki, pełnią rolę nabłonka okrywającego, tworzą warstwę zewnętrzną.

Choanocyty= są to komórki kołnierzykowe, tworzą warstwę wewnętrzna, wychwytują pokarm. W choanocytach odbywa się też trawienie pokarmu.

Szkielet może być zbudowany z igieł lub włókien sponginowych, zawierających organiczną substancję= sponginę. Igły (skleryty) są wytwarzane przez komórki zwane skleroblastami.

Wyróżniamy trzy typy gąbek:

Akson- mają workowaty kształt ciała, woda wypływa przez liczne pory do obszernej jamy paragastralnej(spongocelu), wysłanej choanocytami. Komórki kołnierzykowe wychwytują pokarm, po czym woda wypływa oskulum, położone na szczycie ciała, które u wielu gatunków gąbek wapiennych jest otoczone wapiennymi igłami.

Sykon- ściana jest grubsza, a choanocyty są rozmieszczone w koszyczkach. Woda wpływająca przez pory jest doprowadzana kanalikami do koszyczków, skąd po odfiltrowaniu pokarmu, kanalikami odpływa do spongocelu, a następnie przez otwór wyrzutowy opuszcza ciało gąbki.

Leukon- układ kanalików doprowadzających i odprowadzających wodę jest bardziej rozwinięty, a liczba koszyczków jest większa, przez co wzrasta powierzchnia pokryta choanocytami.

ZNACZENIE GĄBEK:

- gąbki mogą być wskaźnikami czystości wody

- wykorzystuje się je także do celów higienicznych

- w jubilerstwie

Jamochłony=Parzydełkowce!!!

- ciała tworzy ekto- i endoderma, które wydzielają mezogleę, przybierającą postać tkanki mezynchematycznej

- posiadają aparat nerwowy z kom. zmysłów

- pragęba gastruli przekształca się w otwór gębowy

Typ: Parzydełkowce:

-posiadają komórki parzydełkowe( do obrony i ataku)

-symetria promienista

- postać polipa i meduzy

- ciało zbudowane z różnych typów komórek( w ektodermie znajdują się kom. nabłonkowo-mięśniowe, występują kom. pełzakowate- zastępują inne komórki, komórki twórcze biorą udział w pączkowaniu i regeneracji, komórki nerwowe- wypustki tworzące sieć wokół otworu gębowego, komórki zmysłowe- tkwią między kom. ektodermy; w endodermie są komórki nabłonkowo-mięśniowe, kom. nerwowe tworzą z kom. ektodermy rozproszony ukł. nerwowy, kom. gruczołowe wydzielające śluz i enzymu trawienne).

- zwierzęta rozdzielnopłciowe

- zapłodnienie wewnętrzne lub zewnętrzne

-postać larwalna- planula

-polipy rozmnażają się przez pączkowanie, strobilizację, mają zdolności regeneracyjne

Znaczenie jamochłonów:

- świetne filtratory

- biorą udział w budowie skał wapiennych

- czynnik rafotwórczy

- surowiec jubilerski(koral szlachetny)

- atrakcja turystyczna

- ciało zawiera toksyny, są niebezpieczne

Typ: Płazińce

- ciało tworzy wór powłokowo- mięśniowy

- pierwotna jama ciała wypełniona parenchymą, otaczającą narządy wewnętrzne

Układ pokarmowy: rozpoczyna się otworem gębowym położonym po brzusznej stronie ciała. Za otworem znajduje się spora mięsista gardziel, która może zostać wynicowana na zewnątrz w postaci rurki czy rękawa. Za gardzielą rozpoczyna się proste lub rozgałęzione jelito. Zawsze jednak jest ono ślepo zakończone, bez otworu odbytowego i wszelkie ewentualne niestrawione resztki są usuwane przez otwór gębowy.

Układ wydalniczy: protonefrydialny,  postać kanalików rozmieszczonych w parenchymie, zakończonych komórkami o specyficznej budowie. Komórki te mają liczne gwiaździste wypustki oraz skierowane do światła kanalika ruchliwy pęczek zlepionych rzęsek przypominający płomyk świecy. Z tego powodu noszą one nazwę komórek płomykowych. Funkcja: usuwanie zbędnych produktów przemiany materii oraz osmoregulacja

Układ nerwowy: prosta budowa, z „centrum dowodzenia”. Dwa zwoje nerwowe położone w przedniej części ciała. Od tych zwojów odchodzą liczne parzyste pnie nerwowe do przedniej i tylnej części ciała, zazwyczaj połączone poprzecznymi spoidłami.

Układ rozrodczy: przeważnie obojnactwo, rozwój złożony, występuje stadium larwy

Brak układów: oddechowego i krwionośnego

Gromada: Przywry

- pasożyty wewnętrzne bezkręgowców i kręgowców

- narządy czepne: przyssawka czepna i brzuszna

Układ pokarmowy: jelito zazwyczaj rozgałęzia się na dwa główne ramiona. Przywry pokryte są komórkami nabłonka nie posiadającymi rzęsek i zlewającymi się w jednolitą warstwę, czyli syncytium. Układ pokarmowy jest podobny do układu wirków choć bez wysuwanej gardzieli.

Układ wydalniczy: protonefrydialny,  postać kanalików rozmieszczonych w parenchymie, zakończonych komórkami o specyficznej budowie. Komórki te mają liczne gwiaździste wypustki oraz skierowane do światła kanalika ruchliwy pęczek zlepionych rzęsek przypominający płomyk świecy. Z tego powodu noszą one nazwę komórek płomykowych. Funkcja: usuwanie zbędnych produktów przemiany materii oraz osmoregulacja.

Układ nerwowy: prosta budowa, z „centrum dowodzenia”. Dwa zwoje nerwowe położone w przedniej części ciała. Od tych zwojów odchodzą liczne parzyste pnie nerwowe do przedniej i tylnej części ciała, zazwyczaj połączone poprzecznymi spoidłami.

Układ rozrodczy: przeważnie obojnactwo, rozwój złożony, występuje stadium larwy.

TYP: Tasiemce

- są zwierzętami pasożytniczymi

- złożony cykl rozwojowy ze zmianą żywicieli

- pierwsze stadium larwalne to przeważnie ONKOSFERA( z 6 haczykami)

- ciało składa się z: skoleksu( głowa z przyssawkami), szyjki i członów=PROGLOTYDY

Układ wydalniczy: typu protonefrydialnego, jedna para kanałów grzbietowych i jedna para brzusznych. W każdym członie łączą je kanały poprzeczne

Układ nerwowy: słabo rozwinięty

Układ rozrodczy: przeważnie obojniaczy, zapłodnienie krzyżowe

WROTKI (ROTIFERA)

-Małe, przezroczyste zwierzeta przewaznie poniżej 1mm długości, różnych kształtów z aparatem rzęskowym (aparat wrotny,korona) położonym na szczycie gowy

-Posiada wyspecjalizowaną gardziel, z twardymi szczękami.

-Mają stałą liczbę kom ciała ale różnowordnośc formi kształtów jest duża.( z tego względu, wzrost osobniczy odbywa się nie przez przyrost liczby komórek, tylko przez zwiększenie rozmiarów komórek ciała )

-Wolnożyjące, kształ kolisty,workowate,owalne,wydłuzone.

-Bilateralne(symetria) pseudocelomata

-Wody śłodkie, sporadycznie morskie.

-Żywią się martwą materią organiczną, bakteriami, glonami i pierwotniakami. W Polsce występują 554 gatunki, na świecie ponad 2000.

BUDOWA:

Ciało wrotka podzielone jest na trzy odcinki: głowę, tułów i nogę. Mają najczęściej kształt wydłużony z szerokim przednim końcem, tzw. aparatem wrotnym. Aparat wrotny lub rzęskowy ma postać tarczy z rozmieszczonymi na niej rzęskami, składa się z dwóch nieciągłych pasm rzęsek schodzących do zagłębienia otworu gębowego oraz kilku rzędów membranelli położonych bliżej strony grzbietowej.

Tylny koniec ciała zwęża się tworząc krótszą lub dłuższą nogę zakończoną dwoma palcami.

Ciało pokryte jest cienką kutikulą. Warstwa okrywająca ciało jest na tyle przejrzysta, że widoczne są przez nią narządy wewnętrzne wrotka.

Po stronie grzbietowej głowy oraz po bokach tułowia znajdują się brodawki czuciowe zakończone szczecinkami.

Bezpośrednio pod cienką hypodermą znajduje się jama ciała wypełniona płynem, w której położone są wszystkie narządy wewnętrzne oraz pęczki mięśni. Mięśnie wrotka utworzone są przeważnie przez pojedyncze wielkie komórki.

UKŁAD POKARMOWY: rozpoczyna się otworem gębowym leżącym na brzusznej stronie aparatu wrotnego.

Tuż za otworem znajduje się silnie umięśniona gardziel (mastaks). W gardzieli widoczny jest wyraźnie aparat zastawkowy, składający się z trzech chitynowych zębów. Wszystkie części aparatu żującego podłączone są ze sobą i z gardzielą licznymi mięśniami. Gardziel przechodzi w krótki, urzęsiony przełyk, łączący się z dużym, również urzęsionym żołądkiem. Do przedniej części żołądka otwiera się jeden gruczoł zwany gruczołem trzustkowo-wątrobowym. Krótkie urzęsione jelito uchodzi do szerokiej kloaki, otwierającej się odbytem u nasady nogi.

UKŁAD WYDALNICZY: składa się z dwóch rurkowatych protonefrydiów leżących po bokach przewodu pokarmowego. Rurki te na wysokości żołądka skręcają się w pętlę i uchodzą do pęcherza moczowego. Pęcherz otwiera się do kloaki.

System protonefridialny oprócz utrzymania równowagi wodnej, eliminuje też azotany, amoniak i fosforany, choć teoretycznie membrana powinna zadbać o zatrzymanie ich.

ROZMNAŻANIE I UKŁAD ROZRODCZY: Większość wrotków jest rozdzielnopłciowa i występuje u nich dymorfizm płciowy. U pozostałych wrotków samce mają uwstecznione narządy wewnętrzne, u większości gatunków przewód nasienny kończy się prąciem. Jajniki mogą być pojedyncze lub parzyste, jajowody otwierają się do kloaki.

Wrotki w warunkach niekorzystnych przechodzą w stan anabiozy lub encystacji, lub znoszą jaja przetrwalne, które mogą przetrwać setki lat w niekorzystnych warunkach, by podjąć rozwój w warunkach sprzyjających.

Wrotki mają także zdolność do rozmnażania się w drodze partenogenezy (polegająca na rozwoju osobników potomnych z komórki jajowej bez udziału plemnika) przez wiele pokoleń, bez udziału samców.

Żeński układ rozrodczy składa się z jajnika i żółtka, połączonych ze sobą, leżących po brzusznej stronie żołądka.

Na tle jelita widoczny jest krótki jajowód uchodzący do kloaki.

Samce są znacznie mniejsze i prościej zbudowane od samic.

Typ: Obleńce

- wór powłokowo- mięśniowy zbudowany z bezkomórkowego oskórka i warstwy mięśni podłużnych

- wzdłuż wora biegną 4 zgrubienia zwane wałkami hipodermalnymi

- wór otacza pierwotna jama ciała, wypełniona płynem

- w jamie ciała: układ pokarmowy i rozrodczy

- brak układu krwionośnego i oddechowego

Układ rozrodczy: dymorfizm płciowy, rozdzielnopłciowość, rozwój prosty, połączony z linieniem larw (4 stadia larwalne)

Układ pokarmowy w postaci rury, rozpoczyna się otworem gębowym, otoczonym wargami, a kończy otworem odbytowym

Typ: Pierścienice

- wydłużone ciało, symetria dwuboczna

- ciało zbudowane z pierścieni(segmentów/metamerów)

- wtórna jama ciała- celoma(wypełnia ją płyn pośredniczący w wymianie gazów i pokarmu między układem krwionośnym a komórkami ciała, pełni funkcje hydroszkieletu)

- obecność parapodiów

Układ pokarmowy: zbudowany z jamy gębowej, gardzieli(może być uzbrojona w zęby lub chitynowe szczęki) i przełyku. Są również trzy odcinki jelita(przednie, środkowe i tylnego).

Układ nerwowy: ma charakter metameryczny, zwoje segmentowane, centralizacja

Układ wydalniczy: metanefrydialny, składa się z orzęsionych lejków, które otwierają się do jamy ciała

Układ krwionośny: dwa rodzaje(otwarty i zamknięty). Występują naczynia grzbietowe i brzuszne

Rozmnażanie: Wieloszczety są rozdzielnopłciowe, występuje u nich zapłodnienie zewnętrzne i rozwój złożony. Larwa (trochofora) jest orzęsiona i jest stadium wolno żyjącym. Nie występuje u nich zjawisko dymorfizmu płciowego. Skąposzczety oraz pijawki są obojnakami. Występuje u nich zapłodnienie krzyżowe. Rozwój jest prosty (brak stadium larwalnego).