FARMAKOLOGIA wykład nr 3

NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWZAPALNE (NLPZ)

Mechanizm działania:

• inhibicja COX-1, COX-2 (cyklooksygenazy) zahamowanie wytwarzania prostaglandyn (hamowanie procesu zapalnego), prostacyklin, tromboksanów,

COX-1- hamowanie może być niekorzystne, spadek wytwarzania prostaglandyn, które pobudzają wydzielanie śluzu w żołądku wrzody

NLPZ- hamuja obie formy COX niekorzystne działanie na żołądek wrzody

Kaskada kwasu arachidonowego:

Fosfolipidy bł. komórkowej

Kwas arachidonowy

Cyklooksygenazy Lipooksygenzay

COX-1, COX-2 LOX

PODZIAŁ NLPZ:

1. ASA (kwas acetylosalicylowy) i salicylany

• dibuzalol

• salol

• sachol

• salicylamid

1. Pochodne pirazalonu:

• fenazon

• aminofenazon

• propyfenazon

1. Pochodne pirazolidynodionu:

• fenylobutazon najbardziej toksyczny

• kebuzon

• trimetazon

• oksybutazon

• pipebuzon

• metabutazon

1. Pochodne kwasów aromatycznych i alifatyczno-aromatycznych

   1. pochodne kwasu antranilowego

• diklofenak

• mafacit

• nifluril

• kwas flufenamowy

  1. pochodne kwasów aryloalifatycznych

• ibuprofen

• naproksen

• indometacyna

1. Pochodne aniliny

• paracetamol

• fanacetyna (nie stosowana teraz, powoduje methemoglobinemię)

• laktofenina

KWAS ACETYLOSALICYLOWY

• efekt przeciwbólowy, przeciwzapalny, przeciwgorączkowy

• w przeziębieniach, rozszerza naczynia skórne, napotnie, hamuje wytwarzanie prostaglandyn

• drażni błonę śluzową żołądka (trzeba przyjmować po posiłku, w postaci rozpuszczonej)

• ponadto: działanie przeciwkrzepliwe (Acard 75mg)

zmniejsza ryzyko raka okrężnicy i odbytnicy

zmniejsza ryzyko choroby Alzheimera

w leczeniu biegunek wywołanych radioterapią

Działania niepożądane:

• krwawienia z żołądka (wrzody)

• zespół salicylowy: dzwonienie w uszach, zawroty głowy, nudności, zaburzenia słyszenia, w skrajnych przypadkach głuchota, może być wyrównana zasadowica metaboliczna, dawki toksyczne kwasica oddechowa

Inne:

• może indukować astmę aspirynozależną (skurcz oskrzeli)

• stosowany z lekami przeciwzakrzepowymi krwotoki

• nie można podawać dzieciom do 14 roku życia zespół Rey’a, encefalopatia, stłuszczenie wątroby

POCHODNE PIRAZOLONU

• najsilniejszy nienarkotyczny lek przeciwbólowy

• działają też: przeciwbólowo

uspokajająco

przeciwzapalnie

przeciwgośćcowo

przeciwwysiękowo

spazmolitycznie

• toksyczne (trucizny protoplazmatyczne) uszkodzenie szpiku

• wywoływać mogą uczulenia

• mechanizm działania: „aspirynopodobny”

Pochodne:

• działanie przeciwbólowe – noramidopiryna (Pyralgina) /metamizol

• działanie przeciwgorączkowe – aminofenazon, propyfenazon

• działanie przeciwzapalne, przeciwgośćcowe – fenylbutazon

Są toksyczne!

Aminofenazon i propyfenazon

• najczęściej stosowane, częściej stosowany propyfenazon

PARACETAMOL

• nie działa przeciwzapalnie

• przeciwbólowo, przeciwgorączkowo

• do stosowania u dzieci lepsza tolerancja niż u dorosłych

• przeciwwskazania: uszkodzenia wątroby, nerek, nadciśnienie, niedokrwistość, niedobór G-6-PD (dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej); nadwrażliwość na pochodne

• ma różne postacie, dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego

DIKLOFENAK (Voltaren)

• hamuje COX-1- słabiej; silnie COX-2- działa silnie przeciwzapalnie i przeciwbólowo

• zastosowanie:

- reumatoidalne zapalnie stawów

-zmiany zwyrodnieniowe stawów

-bolesne miesiączki

-inne stany bólowe i zapalne (np. mięśni szkieletowych)

• zwiększa wydalanie kwasu moczowego kamica

• działanie antyagregacyjne, wrzodotwórcze (niewielkie, ale jest)

• osłabia działanie doustnych leków przeciwcukrzycowych, insuliny

• jeden z silniejszych NLPZ

IBUPROFEN

• przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwgoraczkowo

• działa słabiej od kwasu acetylosalicylowego, ale jest mniej toksyczny

• zastosowanie jak do diklofenaku

• najmniej toksyczny, zalecany w bólu reumatycznym

NAPROKSEN

• przeciwzapalnie, przeciwbólowo

• w chorobach reumatycznych, dnie moczanowej

• ma dłuższy okres półtrwania niż ibuprofen

INDOMETACYNA

• hamuje COX-1, COX-2

• toksyczna

• zastosowanie jak w diklofenaku

• zmniejsza zdolność obsługi pojazdów mechanicznych odurzenie

MELOKSYKAM

• wybiórczy inhibitor COX-2, słabe działanie wrzodotwórcze i proagregacyjne

• w chorobie reumatycznej

ROFEKOKSYB i CELEKOKSYB

• wybiórcze inhibitory COX-2

• nie działają wrzodotwórczo i proagregacyjnie

• bardzo wysoka cena

• bardzo bezpieczne, najlepiej tolerowane

• w stanach reumatycznych

GŁÓWNE DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE NLPZ:

• dyspepsja, nudności, wymioty, uszkodzenia żoładka (↓wydzielania prostaglandyn)

• odczyny skórne

• odwracalna niewydolność nerek

• nieodwracalna niewydolność nerek nefropatia analgetyczna

• uszkodzenia szpiku i wątroby

• skurcz oskrzeli (u osób z podatnością)

• zespół Rey’a u dzieci

Ważniejsze leki NLPZ:

• ASA (kwas acetylosalicylowy)

• ibuprofen

• indometacyna

• piroksykam

• paracetamol (brak działania przeciwzapalnego)

• diklofenak

LEKI ZNIECZULAJĄCE MIEJSCOWO

• substancje wywołujące odwracalna blokadę przewodnictwa zakończeń nerwowych, włókien nerwowych, korzonków rdzeniowych

• zachowana pełna świadomość pacjenta

Kolejność blokowania włókien nerwowych:

1. blokada układu współczulnego (rozszerzenie naczyń)

2. zniesienie czucia temperatury

3. eliminacja bólu

4. zniesienie dotyku i ucisku

5. zniesienie czynności ruchowej

Rodzaje znieczulenia miejscowego:

1. Infiltracyjne (nasiękowe)

2. Powierzchniowe

3. Blokada nerwów obwodowych: pojedynczych nerwów, pni nerwowych lub splotów

4. Blokada centralna: znieczulenie wewnątrzoponowe i znieczulenie rdzeniowe

PROKAINA

• bardzo dobrze rozprzestrzenia się w tkankach

• w nieznacznym stopniu wchłania się z błon śluzowych

• nie drażni tkanek

• rozszerza naczynia krwionośne

• działa przeciwskurczowo, ośrodkowo przeciwbólowo

• właściwości antyarytmiczne

• jeden z najmniej toksycznych leków miejscowo znieczulających

CHLOROPROKAINA

• lepiej rozprzestrzenia się w tkankach

• skuteczniej blokuje nerwy

• w osoczu hydrolizowana 4 razy szybciej niż prokaina

• silniej i dłużej działa

• nieco mniej toksyczna

TETRAKAINA

• 4-6 razy silniejsza od lidokainy (ksylokainy)

• szybko wchłania się z błon śluzowych

• bardzo toksyczna!

• długotrwałe działanie

BENZOKAINA

• w ospie wietrznej, półpaścu, oparzeniach słonecznych, ukąszeniach owadów, pokrzywce

• w leczeniu żylaków odbytu- czopki

• w bólach gardła- tabletki do ssania

LIDOKAINA (KSYLOKAINA)

• z białkami wiąże się w 58-78%

• doskonale rozprzestrzenia się w tkankach

• rozkład w wątrobie

• we wszystkich postaciach znieczulenia

MEPIWAKAINA

• słabe właściwości antyarytmiczne

• podobnie jak lidokaina

PRYLOKAINA

- działania niepożądane: efekt methemoglobiny, nie może być stosowana w półpaściu i u pacjentów z niedoborem G-6-F (glukozo-6-fosfatazy)

BUPIWAKINA

• t ½ ok. 210 min

• znacznie silniej działa od lidokainy, ale jest bardziej toksyczna

• silnie działa na mięsień sercowy (nie nadaje się do miejscowych znieczuleń dożylnych)

• rozkład głównie w wątrobie

ETYDOKAINA

• 2-3 razy silniejsza od lidokainy

Reakcje alergiczne:

• rzadko, po podaniu związków estrowych

• alergiczne zapalenie skóry

• napad dychawicy oskrzelowej

• wstrząs anafilaktyczny

Wpływ na układ krążenia:

• faza 1: wzrost RR, tachykardia

• faza 2: spadek RR, zwolnienie rytmu serca, częstoskurcz komorowy (bupiwakina)

• faza 3: bradykardia, spadek RR, arytmia, migotanie komór, zapaść krążeniowa

Działanie na OUN:

• faza 1: niepokój, senność, zawroty głowy, dzwonienie w uszach, zamazana mowa, drzenia, zaburzenia widzenia

• faza 2: niepokój, uogólnione drgawki toniczno-kloniczne

• faza 3: faza depresji OUN, utrata przytomności, porażenie ośrodka oddechowego

LEKI OBKURCZAJĄCE NACZYNIA (stosowane do mieszanek znieczulających)

• osłabiają wchłanianie wielu anestetyków z miejsca wstrzyknięcia wydłużenie czasu działania, zmniejszenie toksyczności

• nie można stosować do dystalnych odcinków ciała np. palców, bo obkurczenie naczyń może spowodować zatkanie światła i niedokrwienie i w konsekwencji martwicę

Są to:

• adrenalina

• fenylefryna

• ornipresyna (syntetyk wazopresyny)

• noradrenalina

LEKI ZWIOTCZAJĄCE MIĘŚNIE SZKIELETOWE

• porażenie polega na hamowaniu płytki nerwowo-mieśniowej

Podział:

• leki depolaryzacyjne

• leki niedepolaryzacyjne

Zastosowanie:

• znieczulenie złożone

• poprawienie warunków operacji

• w intubacji dotchawiczej

Rodzaje bloków:

• niedepolaryzacyjny – można przeciwdziałać farmakologicznie

• depolaryzacyjny – nie można przeciwdziałać farmakologicznie

Blok niedepolaryzacyjny:

• związki wiążą się z receptorem N- nikotynowym płytki ruchowej i uniemożliwiają dostęp dla acetylocholiny

• Leki: D-tubokuraryna

Alkuronium

Vankuronium

Pipekuronium

Pankuronium

Właściwości:

• musi być możliwość natychmiastowego rozpoczęcia sztucznego oddychania

• znieczula najpierw małe palce, oczy, uszy, następnie kończyny, szyję, tułów, przeponę

• uwalniają histaminę (tachykardia, wzrost RR, arytmia, skurcz oskrzeli, wyrzut katecholamin, rumień, wzrost K+, spadek krzepliwości krwi uwalnianie heparyny)

• nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego, łatwo po podaniu domięśniowym, stosuje się dożylnie

• półokres rozmieszczenia wokół płytki ruchowej 4-8 min

• czas porażenia mięśni zależy od dawki

• schorzenia wątroby i nerek mogą upośledzić wydalnaie

Blok depolaryzacyjny

• w wyniku reakcji leku z receptorem cholinergicznym błony postsynaptycznej

• objawia się drżeniami włókienkowymi

• jest przedłużenie depolaryzacji gdyż lek wolniej jest rozkładany od acetylocholiny

Leki:

• sukcynocholina

• dekametonium

SUKCYNOCHOLINA

• szybko rozkładana przez acetylocholinoesterazę

• działanie po 30 s, przez 5 min

• w intubacji dotchawiczej, w endoskopii, kurczu krtani, elektrowstrząsach, nastawianiu złamań

Przeciwskazania:

• nietypowa esteraza cholinowa

• mnogie obrażenia ciała

• oparzenia

• zakażenia brzuszne

• ryzyko przy: otyłości, ciąży, niedrozności jelit, przepuklinie przeponowej

Działania niepożądane:

• bradykardia

• spadek RR

• wzrost wydzielania śliny

• wzrost ciśnienia śródgałkowego

• bóle mięśniowe

• mioglobinuria