Monitoring środowiska

Wykład 1, 18.02

1. Organizacja i program Państwowego Monitoringu Środowiska

monitor (łac.) - ostrzegający

monitum (łac.) - upomnienie

monere (łac) - upominać, ostrzegać

2. Cel i zadania monitoringu środowiska

Państwowy Monitoring Środowiska - PMŚ (według art. 25 ust. 2 ustawy - Prawo ochrony środowiska), jest systemem:

- pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska

- gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku

Celem monitoringu środowiska jest systematyczne informowanie administracji rządowej i samorządowej oraz całego społeczeństwa o:

- jakości elementów przyrodniczych

- dotrzymywania standardów jakości środowiska lub innych poziomów określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów lub innych wymagań

- występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych

- przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo - skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych

W ramach PMŚ realizowane będą działania mające na celu:

- zapewnienie łatwego dostępu do danych PMŚ

- stworzenie możliwości wizualizacji gromadzonych informacji

- wykorzystanie techniki zobrazowania satelitarnego (GMES)

- szersze wykorzystanie modelowania matematycznego d wspomagania systemu ocen i prognoz poprzez interpretację danych pomiarowych z zastosowaniem systemu informacji geograficznej (GIS)

Pozyskiwane są informacje niezbędne do:

- wypełniania podpisanych i ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych, zwłaszcza stale poszerzających się obowiązków raportowania informacji o stanie poszczególnych komponentów środowiska do:

- Komisji Europejskiej (KE)

- Europejskiej Agencji Środowiska (EAŚ)

- organów konwencji środowiskowych

3. Wykorzystanie danych z monitoringu środowiska

Informacje te są także wykorzystywane do zarządzania środowiskiem przez:

- postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko

- pozwolenia na wprowadzenie do środowiska substancji lub energii

- programy i plany ochrony środowiska jako całości i jego poszczególnych elementów

- planowanie zrównoważonego rozwoju na wszystkich poziomach zarządzania

- strategiczne oceny oddziaływania na środowisko

Są wykorzystywane:

- dla potrzeb wiązanych z rozwojem regionalnym, a także wykorzystaniem funduszy strukturalnych i funduszy spójności

- w pracach nad formułowaniem stanowisk negocjacyjnych Polski dotyczących propozycji nowych uregulowań prawnych UE w zakresie ochrony środowiska

4. STRUKTURA PMŚ

SYSTEM – Państwowy Monitoring Środowiska (PMŚ)

BLOK BLOK BLOK

Stan Presje Oceny i prognozy

BLOK STAN:

PODSYSTEMY

1. Monitoring jakości powietrza

2. M. jakości wód

3. M. jakości gleby i ziemi

4. M. przyrody

5. M. hałasu

6. M. pół elektromagnetycznych

7. M. promieniowanie jonizującego

BLOK PRESJE

Pozyskiwanie informacji o:

1. Źródłach i ładunkach substancji odprowadzanych do powietrza dla potrzeb rocznej i wstępnej oceny jakości powietrza oraz prognoz krótkoterminowych wraz z rozwiązaniami systemowymi

2. emisja zanieczyszczeń do wód

3. źródłach hałasu i pól elektromagnetycznych wprowadzanych do środowiska

Wykład 2 25.02.2013

Monitoring jakości powietrza

Cel badań monitoringu jakości powietrza

Celem badań jest pozyskiwanie i analizowanie danych o:

• Poziomach substancji w otaczającym powietrzu

• Przestrzeganiu standardów jakości powietrza

• Zmianach zakwaszenia i eutrofizacji środowiska na skutek depozycji zanieczyszczeń do podłoża

• Ocenę skuteczności działań na rzecz ochrony warstwy ozonowej nad Polską i Europą

Dane będą podstawą do zarządzania jakością powietrza w kraju m.in. poprzez programy ochrony powietrza oraz do formułowania i kontroli realizacji strategii ochrony powietrza na poziomie kraju i UE. Będą one także pozyskiwane do KE, EAŚ o do organów konwencji międzynarodowych.

Zakres badań monitoringu jakości powietrza

1. Zadania związane z oceną stanu zanieczyszczenia powietrza zgodnie z ustawa – Prawo ochrony środowiska transponującą wymagania dyrektywy PE i Rady 21.05.208r. ws. Jakości powietrza i czygbstszego powietrza dla Europy oraz dyrektywy PE i R z dnia 15.12.2004 r. ws. As, Cd, Ni, Hg i WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne) w otaczającym powietrzu:

   • Badania i ocena jakości powietrza w strefach

   • Wstępna ocena jakości powierza na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposób wykorzystywania rocznych ocen jakości powietrza

   • Opracowanie systemu wspomagania cen jakości powietrza metodami modelowania matematycznego

   • Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dla potrzeb monitorowania procesu osiągania krajowego celu redukcji narażenia

   • Monitoring tła miejskiego pod kątem WWA

   • Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkim i WWA oraz Hg w stanie gazowym na stacjach monitoringu tła regionalnego

   • Pomiary składu chemicznego pyłu PM2,5

   • Monitoring prekursorów ozonu

1. Zadanie związane z wdrażaniem krótkoterminowych prognoz zanieczyszczenia powietrza

2. Programy badawcze dotyczące zjawisk globalnych i kontynentalnych realizowane na poziomie krajowym przez GIOŚ w ramach zobowiązań wynikających z podpisanych przez Polskę konwencji ekologicznych

   • Pomiary tła zanieczyszczenia atmosfery

   • Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji zanieczyszczeni do podłoża

   • Pomiary stanu warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiary natężenia promieniowania UVB

Badania i ocena jakości powietrza.

Celem zadania jest uzyskanie dla wszystkich stref w kraju:

• - informacji o poziomach substancji w powietrzu

Wykład 3 04.03.2013

Zakres badań i oceny jakości powietrza

Zakres badan dotyczy stężęń następujących substancji w powoetrzu

• SO₂

• NO₂

• NO

• NO_X

• O₃

• PM10

• PM_2,5

• C₆H₆

• CO₂

• Metale ciężkie (Pb, As, Cd, Ni) i B(a)P w PM10

Pomiary są wykonywane w stałych punktach pomiarowych na zlecenie WIOŚ.

WIOŚ może uwzględnić inne substancje, biorąc pod uwagę specyficzne źródła zanieczyszczeń, zlokalizowane na obszarze województwa. W 2010 r i 2012 wprowadzono nowy układ stref określony w ramach transpozycji dyrektywy 2008/50/We ws. Jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy.

W takich przypadkach badania będą miały charakter lokalny a ich wyniki nie będą wykorzystane do klasyfikacji sfer.

Uzyskane dane są także przekazywane do:

• Bazy krajowej w ramach SI EKOINFONET

• Europejskie bazy AIRBASE

Dane bieżące (w czasie zbliżonym do rzeczywistego) o stężeniu ozonu są przekazywane do Ozoneweb – serwisu EAŚ

Wyniki badań przekazywane są do:

• WIOŚ (wg uzgodnień)

• GIOŚ, wojewoda (od dobowego do rocznego)

• MS, GUS (raz w roku)

• EAŚ, KE (co miesiąc – O3 i raz w roku – pozostałe) od 2014 r. dane udostępniane na serwerze GIOŚ do pobrani przez EAŚ i KE

• Baza AIRBASE (corocznie)

• EUROSTAT/OECD via GUS (corocznie)

Wstępna ocena jakości powietrza na potrzeby ustalenia odpowiedniego sposobu wykonywania rocznych ocen jakości powietrza:

W 2014 roku WIOŚ dokona weryfikacji systemów pomiarów i ocen jakości powietrza w strefach za lata 2009 – 2013 na potrzeby ustalenie odpowiedniego sposobu ocen prowadzonych corocznie dla zanieczyszczeń i odpowiednio na podstawie wyników tej oceny zmodyfikuje wojewódzkie systemy pomiarów i ocen jakości powietrza.

Monitoring tła miejskiego pod kątem WWA

Celem zadania jest określenie udziału benzo(a)pirenu w WWA w pyle PM10, dla którego(jako wskaźnika WWA) został określony poziom docelowy, ze względu na udowodnione właściwości rakotwórcze.

Na 1 stacji monitoringu tła miejskiego w województwie są przez WIOŚ prowadzone w pyle PM10 badania zawartości:

• benzo(a)pirenu

• benzo(a)antracenu

• benzo(b)fluorantenu

• benzo(j)fluorantenu

• benzo(k)fluorantenu

• indeno(1,2,3-cd)pirenu

• dibenzo(a,h)antracenu

Dane ze stacji są gromadzone:

• W krajowej bazie monitoringu jakości powietrza w ramach SI EKOINFONET

• Bazie AIRBASE

Pomiaru stanu zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi w WWA oraz rtęci w stanie gazowym na stacjach monitoringu tła regionalnego

Na 3 wybranych stacjach tła regionalnego w województwach dolnośląskim, kujawsko – pomorskim i warmińsko – mazurskim (stacji „Puszcza Borecka”) wykonywane są pomiary:

• Całkowitej Hg w stanie gazowym

• W pyle PM10

  • As

  • Cd

  • Ni

  • benzo(a)pirenu

  • benzo(a)antracenu

  • benzo(b)fluorantenu

  • benzo(j)fluorantenu

  • benzo(k)fluorantenu

  • indeno(1,2,3-cd)pirenu

  • dibenzo(a,h)antracenu

• całkowitej depozycji tych zanieczyszczeń

Wykład 4 11/02.2013

Badania chemizmu opadów atmosferycznych i ocena depozycji i zanieczyszczeń podłoża

Celem jest:

• Dostarczenie danych o ładunkach substancji zakwaszających, biogenów oraz metali ciężkich deponowanych do podłoża wraz z padem atmosferycznym

• Śledzenie trendów i tym samym ocenę skuteczności programów redukcji emisji zanieczyszczeń do powietrza

• Bilansowanie związków eutrofizujących w ramach ochrony wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z rolnictwa

Wyniki zadań będą wykorzystywane do rewizji dyrektywy PE i R z 23.10.2001 r ws. krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczeń powietrza i wypełnienia wymagań Konwencji Genewskiej, dotyczącej zwalczania eutrofizacji i zakwaszania środowiska.

Badania prowadzone są w krajowej, na którą składa się:

• 23 stacje monitorującr chemizm opadów

• 162 stacje dostarczających dane o wysokości i pochodzniu opadów, co umozliwia eksploatację danych na obszar całego kraju za pomocą metod statycznych

Jednostki zajmujące się badaniami

• Próby opadu mokrego są pobierane za pomocą automatycznych kolektorów opadu na stacjach synoptycznych IMGW – PIB

• Analizy są wykonywane przez labolatorium WIOŚ

• Szacownie miesięcznych i rocznych depozycji oraz ocenę w powiązaniu z wrażliwością receptorów (gleb, ekosystemów glebowo leśnych, wód powierzchniowych) wykonuje IMGW we Wrocławiu, sprawujący merytoryczny nadzór nad realizacją projektu

Zakres badań dotyczy oznaczenia w padach atmosferycznych zawartości

• Anionów SO₄^2-, NO_x^-, Cl^-

• Kationów: NH₄⁺, Na⁺, Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺

• Pierwiastków śladowych: Zn, Cu, Pb, Ni, Cd, Cr

• N og. I P og

• pH przewodności elektrolitycznej

Wyniki badań chemizmu opadów atmosferycznych i oceny depozycji zanieczyszczeń do podłoża uzyskane w ramach sieci krajowej są przekazywane raz do roku do wszystkich WIOŚ

W celu uzyskania lepszej dokładności i rozkładzie danych, WIOŚ mogą prowadzić analogiczne programy badawcze w ramach sieci regionalnych

Badania tła zanieczyszczenia atmosfery

Badania są:

• wynikiem podpisania przez Polskę w 1988 roku protokoły do Konwencji Genewskiej w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości

• umożliwiają ( ze względu na podobieństwa programowe) jednocześnie udział stacji tyłowych EMEP w programie GAW.WMO oraz realizację wymagań Komisji Helsińskiej (HELCOM) w zakresie badań jakości powietrza w rejonie Bałtyku (Łeba)

• są prowadzone na stacjach IMGW ( Łeba, Jarczew, Śnieżka) i stacji IOŚ (Puszcza Borecka)

Program pomiarowy ustalony jest przez Organ Sterujący EMEP.

Zakres badań ta zanieczyszczenia atmosfery

NA polskich stacjach jest realizowany zakres podstawowy, obejmujący pomiary:

• w fazie gazowej SO₂, NO₂, O₃

• w aerozolu: SO₄^2-, NO₃^-, NH₄⁺, Cl^-

• gazy + aerozole: HNO₃+N₃, NH₃ NH₄⁺

• w opadzie atmosferycznym: SO₄^2-, NO₃^-, NH₄⁺, Cl^-, Na⁺, Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺, przewodność elektrolityczna, pH

• mikropierwiastki: Ba, Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb, Si, Sr, Zn (Łeba i Puszcza borecka)

• pył PM10, Pm2,5

• Hg, metale ciężkie, WWA w PM10, depozycja całkowita, CO₂, (Puszcza Borecka )

• Skład pyłu PM2,5 (Puszcza Borecka)

Badanie stanu warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiarów natężenia promieniowania UV

Badania obejmują:

• Codzienne pomiary całkowitej zawartości ozonu w atmosferze (Instytut Geofizyki PAN, stacja Belsk)

• Pomiary profili ozonowych metodą sondażową średnio raz w tygodniu (IMGW, Ośrodek Aerologii w Legionowie)

• Wyznaczanie natężenia promieniowania UV-B na 6 stacjach (IG PAN, IMGW – PIB)

• Prognozowanie indeksu UV w sezonie letnim IMGW

Na podstawie uzyskanych danych jest dokonywania ocena stanu warstwy ozonowej oraz promieniowania UVB dla Polski w powiązaniu z oceną stanu warstwy w skali globalnej.

Wykład 5 18.03.2013

Struktura monitoringu jakości wód (2013-2015)

Podsystem obejmuje następujące zadania:

• Badania i ocena stanu rzek, w tym zbiorników zaporowych

• Badania i cena stanu jezior

• Badania i ocena jakości osadów dennych w rzekach i jeziorach

• Badania i ocena stanu wód przejściowych i przybrzeżnych

• Badania elementów hydromorfolgicznych dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych

• Wdrażanie wymagań znowelizowanej dyrektywy 2008/105/WE w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej

• Opracowanie metody oceny stanu niemonitorowanych jednolitych części wód

• Badania i ocena stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych

• Badania i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku

• Badania i ocena ładunków wprowadzanych do Bałtyku

Monitoring jakości wód powierzchniowych

Celem badań monitoringu jakości wód powierzchniowych jest:

• Stworzenie podstaw do podejmowania działań na rzecz poprawy stanu wód

• Ochrony ich przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacją powodowaną wpływem do sektora bytowo – komunalnego i rolnictwa

• Ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego i substancjami priorytetowymi

Oceny jakości wód powierzchniowych będą wykorzystywane do zintegrowanego zarządzania wodami w układzie dorzeczy.

Konieczne jest zapewnienie spójności badań i ocen realizowanych w monitoringu wód: powierzchniowych i podziemnych.

W ramach podsystemu wypełniane będą zobowiązania Polski wynikające z:

• Obowiązków sprawozdawczych wobec KE, w tym z:

  • Ramowej Dyrektywy Wodnej

  • Dyrektywy dotyczącej ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych

• Z Traktatu Akcesyjnego Polski do UE

• Ze współpracy z :

• Komisją Helsińską

• EAŚ

Poziom jest realizowany w ramach monitoringu:

• Diagnostycznego

  • Jeziora

  • Jednolite części wód (JCW) w obszarach ochrony siedlisk i gatunków

• Operacyjnego

  • Rzeki, w tym zbiorniki zaporowe

  • Jeziora

  • Wody przejściowe i przybrzeżne

• Badawczego

• Obszarów chronionych

  • Wszystkie kategorie wód

Monitoring obszarów chronionych jest prowadzony w JCW na obszarach:

• Wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych

• Zagrożonych eutrofizacją ze źródeł komunalnych

• Przeznaczonego do wykorzystywania rekreacyjnego, w tym kąpieliskowego

• Wykorzystywanych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia

• Położonych na obszarach sieci Natura 2000 i innych obszarach chronionych, których stan jest zależny od jakości wód powierzchniowych

Wykład 6 25.03.2013

Badania jakości wód

Głównym celem jest dostarczenia wiedzy o stanie:

• Ekologicznym (lub potencjale ekologicznym)

• Chemicznym rzek Polski, niezbędnej do gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym do ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi.

Badania i ocena stanu rzek, w tym zbiorników zaporowych

Lokalizacja punktów p.-k. w m. diagnostycznym w strugach, strumieniach, potokach, rzekach lub kanałach, z wyłączeniem silnie zmienionych części wód w zbiornikach zaporowych:

1. W miejscu oddalonym d lokalnych źródeł oddziaływań antropogenicznych

2. W sposób umożliwiający ocenę stanu wód w zlewniach powierzchni większej niż 2500 km²

3. W sposób umożliwiający oszacowanie ładunków zanieczyszczeń odpływających z określonej części dorzecza lub regionu wodnego, w tym zawsze na rzekach odprowadzających wody bezpośrednio do wód przejściowych lub przybrzeżnych

4. Na JCW powierzchniowych znajdujących się na granicy regionów wodnych

5. Na ciekach wpadających bezpośrednio do Morza Bałtyckiego o istotnym znaczeniu ekonomicznym i hydrologicznym w regionach wodnych lub województwach (odcinki przyujściowe)

6. W miejscach, w których duże JCW przekraczają granice państwa oraz w miejscach określonych umowach międzynarodowych

Szczególną rolę pełnią punkty pomiarowo – kontrolne monitorowania intensywnego, w których są badane:

• Metale ciężkie

• Biogeny

• Wskaźniki charakteryzujące warunki tlenowe

Częstotliwość pomiarów nie mniejsza niż 12 raz w roku. Ich wyniki posłużą m.in. do oceny ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych rzekami z Polski do Morza Bałtyckiego.

Reprezentatywne punkty pomiarowo – kontrolne objęte monitoringiem operacyjnym, są zlokalizowane w wodach, w których występują źródła zanieczyszczeń o potencjalnej możliwości zrzutu substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego, a zwłaszcza substancji priorytetowych, lub da których wyniki monitoringu diagnostycznego z lat 2010 – 2012 wskazały, że 1 z nich występuje w ilości przekraczającej dopuszczalne stężenia i objęte corocznymi badaniami

Zostanie wdrożony monitoring ichtiofauny jako stały element PMŚ, a ocena stanu JCW rzek obejmuje także makrobezkręgowce bentosowe.

Badania i ocena stanu jezior

Badania monitoringowe jezior uzupełniając informację o stanie wód śródlądowych, niezbędne do gospodarowania wodami w dorzeczach, w tym dla ich ochrony przed eutrofizacją i zanieczyszczeniami antropogenicznymi

Badania są wykonywane w sieci krajowej na 22 jeziorach nie będących odbiornikami ścieków (elementy fizykochemiczne 6 razy w roku)

• Zachodniopomorskie: Wielkie Dąbie i Morzycko

• Pomorskie: Jasień Południowy i Jasień Północny

• Warmińsko – mazurskie: Płaskie (k. Jezioraka), Wuksniki, Mikołajskie, Jegocin, KORTOWSKIE

• Podlaskie: Długie Wigierskie i Gremzdel

• Lubuskie: Tarnowskie Duże i Głębokie

• Wielkopolskie: Mąkolno, Śremskie, Krępsko Długie

• Kujawsko – pomorskie: Borzykowskie, Chełmżyńskie, Stelchno

• Mazowieckie: Białe (k. Gostynina)

• Lubelskie: Białe Włodawskie

Ponadto w okresie 2013-2015 w monitoringu diagnostycznym zostanie przebadanych 170 jezior (1 pełny roczny program badawczy raz na 3 lata), w tym jeziora:

• Referencyjne

• Włączone do międzynarodowej sieci interkalibracyjnej (wymóg Ramowej Dyrektywy Wodnej)

• Duże (pow.100 ha)

• O znacznych zasobach wodnych

• O istotnym znaczeniu gospodarczym

• Jeziora będące odbiornikami ścieków

• Znajdujące się na obszarach sieci NATURA 2000 oraz położone na innych obszarach chronionych

Liczba i dobór jezior w poszczególnych typach wód oraz w poszczególnych grupach presji i zagrożeń, mają odzwierciedlić sytuację jezior w poszczególnych województwach

Wykład 7 08.04.2013

Badania i ocena stanu wód przejściowych i przybrzeżnych

Program realizowany jest w 46 stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych na wodach przejściowych i przybrzeżnych wg programu monitoringu operacyjnego, w tym dorzeczu Wisły i Odry (WIOŚ).

Zakres badań:

• Elementy biologiczne ( wybrany)

  • Fitoplankton

  • Makrofitobentos

  • Bezkręgowce bentosowe

  • Ichtiofauna

• Wskaźniki fizyko-chemiczne

  • Warunki termiczne

  • Warunki tlenowe

  • Zasolenie

  • Zakwaszenie

  • Substancje biogenne

• Substancje priorytetowe i inne zanieczyszczenia (np. chlorofil „a”)

Częstotliwość badan wynosi:

• W zależności d parametru – 4-8 pomiarów w roku

• Substancje priorytetowe – 2-4 razy w roku

Badania i ocena jakości osadów dennych w rzekach i jeziorach

Celem badań jest analiza długoterminowych trendów zmian zawartości substancji priorytetowych i innych zanieczyszczeń ulegających bioakumulacji, a także kontrola zawartości metali ciężkich i szkodliwych substancji organicznych akumulowanych w osadach.

W latach 2013- 2015 planuje się:

• W rzekach – badanie osadów w ok. 150 punktach monitoringu corocznego i w cyklu trzyletnim w ok. 300punktach (co roku 100 punktów)

• W JCW jeziornych – badanie osadów w 400 jeziorach w cyklu 5-etnim, 22 jeziora reperowe w cyklu 2 – letnim

Zakres badań:

Program pomiarowy obejmuje oznaczenia we frakcjach <0,2mm zawartości pierwiastków:

• Głównych

  • Ca

  • Mg

  • Mn

  • Fe

  • P

  • S

  • C_org

• Śladowych

  • As

  • Ba

  • Cd

  • Co

  • Cr

  • Cu

  • Hg

  • Ni

  • Pb

  • Sr

  • N

  • V

  • F

• W wybranych punktach: suma 18 WWA

  • Acenaftylen

  • Acenaftalen

  • Fluoren

  • Fenantren

  • Antracen

  • Fluoranten

  • Piren

  • Benzoo(a)antracen

  • Chryzen

  • Bezno(b)fluoranten

  • Banzo(k)fluoranten

  • Benzo(a)piren

  • Benzo€piren

  • Ideno(1,2,3-cd)piren

  • Dibenzo(a,h)antracen

  • Benzo(ghi)perylen

  • Perylen

  • Naftalen

• PCB 7 – suma 7 PCB

  • 28

  • 52

  • 101

  • 118

  • 138

  • 153

  • 180

• Inne szkodliwe substancje organiczne

  • Bromowany difenyloeter

  • Trichlorobenzen (TCB)

  • Związki tributylocyny (kation tributylocyny)

  • Chloroalkany C10-13

  • Chlorofenwinfos

  • Ftalany di(2-etyloheksyl) (DEHP)

  • Heksachlorobutadien (HCBD)

  • Heksachlorobenzen(HCH)

  • α-HCH

  • β-HCH

  • γ-HCH

  • δ-HCH

  • heptachlor

  • epoksyd heptachloru

  • aldryna

  • diedryna

  • pantacglorobenzen (PeCB)

  • AOX – adsorbowane związki chsloroorganiczne

  • p,p’-DDE

  • p,p’ – DDD

  • p,p’-DDT

  • endryna

  • aldehyd endryny

  • izodryna

  • endosulfan

Wykład 8 15.04.2013

Monitoring jakości środowiska morskiego Bałtyku

Uczestniczą wszystkie państwa, które odprowadzają wody do Bałtyku.

Badania i ocena jakości środowiska morskiego Bałtyku

Badania Bałtyku sa wykonywane od 1979 roku, w tym od 1991 roku, w ramach PMŚ

• Są one wypełnieniem zobowiązań Polski wynikających z Konwencji Helsińskiej z 1974 roku (znowelizowanej w 1992r) „O ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego”

• Ocena jakości wód Bałtyku – receptora zanieczyszczeń odradzanych z obszaru jego zlewni, jest wykorzystywana dla potrzeb zarządzania i oceny skuteczności ochrony zasobów wodnych.

Dotychczas badania były prowadzone w ramach Zintegrowanego Programu Monitoringu Morza Bałtyckiego COMBINE. Polska rozpoczęła jego realizację zgodnie z zaleceniami HELCOM w roku 1998. HELCOM określa zalecane metody, częstotliwości i parametry.

Lokalizacja badan środowiska morskiego Bałtyku

Badania obejmują monitoring strefy głębokowodnej – 6 stacji badawczych (6 ekspedycji morskich) w rejonie:

• Głębi Gotlandzkiej

• Głębi Bornholmskiej

• Głębi Gdańskiej

oraz monitoring przybrzeżnej, zatok i zalewów w:

• Zatoce Gdańskiej

• Zatoce Pomorskiej

• Zatoce Puckiej

• Zalewie Wiślanym

• Zalewie Szczecińskim w punktach nieobjętych Badaniami i oceną wód przejściowych i przybrzeżnych

Zakres badań Morza Bałtyckiego

Wykonuje się badania warunków fizyko – chemicznych (ok. 10 tys. Pomiarów w roku):

• Temperatura

• Zasolenie

• Stężenie tlenu

• Widoczność krążka Secchiego

• Zawartość:

  • Biogenów (głównie N i P)

  • Metale ciężkie

  • Trwałe związki organiczne

Obserwacje paramentów biologicznych środowiska morskiego:

• Fitoplankton

• Zooplankton

• Fitobentos

• Zoobentos

• Poziom:

  • Substancji szkodliwych w wodzie i organizmach morskich

  • Radionuklidów w wodzie, organizmach, osadach

• Ichtiofauna i fakultatywnie: mikrobiologia

Od 2014 roku monitoring zostanie rozszerzony dodatkowe elementy biologiczne czynniki fizjograficzne, hydromorfologiczne, chemiczne i akustyczne

Monitoring jakości wód podziemnych

Cel badań monitoringu jakości wód podziemnych

Przedmiotem monitoringu są 161 jednolitych części wód podziemnych (w tym części uznane za zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu), ze szczególnych uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego.

Wyniki badań posłużą do:

• Optymalizacji działań związanych z ochroną i gospodarowaniem zasobami wód podziemnych, mających na celu utrzymanie lub osiągnięcie dobrego stanu wód podziemnych

• Wypełnienia obowiązków sprawozdawczych wobec KE wynikających z Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz innych uregulowań unijnych dotyczących wód podziemnych:

  • dyrektywy w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniami (tzw. dyrektywy wód podziemnych)

  • dyrektywy w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego (tzw. dyrektywy azotanowej)

Badanie wody to:

• wody gruntowe (poziomy wodonośnie o swobodnym zwierciadle wody, słabo izolowane, wrażliwe na wpływ czynników antropogenicznych)

• wody wgłębne (poziomy wodonośne głównie o charakterze subartezyjskim i artezyjskim, o dobrej i średniej izolacji przed wpływem zanieczyszczeń)

badania i ocena stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych

Badania są prowadzone w parciu o zweryfikowaną i poszerzoną (do ok. 100 punktów) sieć krajową. Są to:

• studnie wiercone

• piezometry

• ujęcia wody pitnej

• rzadziej:

  • studnie gospodarskie kopane

  • źródła

• inne (nowe) punkty

Część punktów sieci badawczej stanowią ujęcia komunalne i wiejskie wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę pitną

• większość punktów badawczych to punkty płytkie w najpowszechniej występującym czwartorzędowym piętrze wodonośnym

• części trzeciorzędowe i kredowe

• pozostałe występują w utworach mezozoicznych i paleozoicznych

Badania stanu chemicznego jednolitych części wód podziemnych są prowadzone w ramach monitoringu:

• diagnostycznego – wszystkie wody podziemne – 2015 r – 1000pkt. – 1 raz w roku

• operacyjnego – części wód o statusie zagrożonych – 2013 – 2014 – po ok. 300pkt – 2 razy w roku

• badawczego – zakres i częstotliwość będzie ustalana każdorazowo w zależności od potrzeb

Badania na obszarach narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego - min. 2 razy w roku (w okresie wiosennym i jesiennym).

Monitoring operacyjny prowadzony jest z wyłączeniem roku, w którym prowadzony jest monitoring diagnostyczny.

Wykład 9 22.04.2013

Monitoring hałasu

Celem badań jest pozyskiwanie danych, ocena i obserwacja zmian stanu akustycznego środowiska, zapewnienie informacji dla potrzeb ochrony przed hałasem przez:

• instrumenty planowania przestrzennego

• informacje ochrony środowiska, takie jak:

  • mapy akustyczne

  • programy ochrony przed hałasem

  • rozwiązania techniczne ukierunkowane na źródła minimalizujące oddziaływanie, np. ekrany akustyczne

Pomiary oraz oceny (cykle – 5 letnie) powinny umożliwia wyznaczanie obszarów o ponadnormatywnym poziomie hałasu, na który należy skoncentrować działania naprawcze.

(ewentualnie od Zofii - zgubiłam coś:D:D:D:D)

Wskaźniki L_N i L_DWN

Teren zagrożony hałasem (wg POŚ) – teren, na którym przekroczone są dopuszczalne poziomy dźwięku wyrażone wskaźnikami L_N i L_DWN

L_DWN – długookresowy poziom dźwięku A wyraźny w decybelach (dB), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (6-18), pory wieczoru (18-22) oraz pory nocy (22-6)

L_N- długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w dB, wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22.00 do 6.00)

Zakres pomiarów hałasu w środowisku oraz oceny klimatu akustycznego

W ramach badań hałasu drogowego pomiary hałasu (wskaźniki L_N i L_DWN) prowadzi się corocznie w 3 różnych obszarach na terenie województwa.

W przypadku badań długookresowych (1-2 obszary w województwie) minimalna długość pomiarów w danym obszarze wynosi łącznie 68 dób pomiarowych.

Ze względu na charakter zjawiska hałasu organizacja badań została zdecentralizowana. Podstawowym poziomem oceny klimatycznego jest powiat.

Do 30.06.2012 roku realizowano 2 etap mapowania akustycznego, w którym ocenę wykonano obowiązkowo dla:

• miast o liczbie mieszkańców większej niż 100 tys. ( w tym ponad 250 tys.)

• głównych dróg – 3mln (6mln – nowy program) pojazdów rocznie

• linii kolejowych – 30 tys. (60 tys.) pociągów rocznie

• głównych lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie na znacznych obszarach – ponad 50 tys. Przemieszczeń rocznie

• sprawozdanie zostanie wykonane w latach 2013-2014

Na obszarach, na których obligatoryjnie mapy akustyczne nie są i nie będą wykonywane, WIOŚ w latach 2013-15 będą realizować obligatoryjnie badania hałasu drogowego i hałasu przemysłowego oraz ewentualnie innego rodzaju hałasu tj. kolejowego lub lotniczego.

Działania podejmowane w celu graniczenia hałasu komunikacyjnego

• zaostrzenie dopuszczalnych norm (-3-4 dB)

• zaostrzenie dopuszczalnych hałasów emitowanego przez pojazdy samochodowe

• odpowiednia konstrukcja jezdni i bieżnika opon (-5dB)

• wymiana taboru na owoczesne tramwaje np. 116N (-5-6,5 dB)

• zakup nowego taboru kolejowego i naprawa torów (-4-10 dB)

• zakładanie ekranów akustycznych wzdłuż jezdni lub na budynkach (-9-10dB)

• budowa obwodnic

• ograniczenia ruchu i inne działania związane z inżynieria ruchu

• stosowanie stolarki okiennych o podwyższonej izolacyjność i odpowiednie kształtowanie bryły budynku

• zastosowanie cichych nawierzchni (jest to jeszcze margines działań w kraju, lecz mających perspektywę wzrostu)

• rozwiązania specjalne, np. budowa drogi w wykopie, budowa tuneli lub półtuneli

Działania podejmowane w celu ograniczenia hałasu przemysłowego

• wyciszenia i wygłuszenia maszyn

• obudowy akustyczne

• tłumiki

• kabiny dźwiękoszczelne

• środki natury organizacyjnej np. zmiana trybu pracy zakładu

• dobór mało hałaśliwej technologii produkcji, urządzeń, maszyn i środków transportu

• ekrany akustyczne

Metody ograniczania hałasu lotniczego

• zastosowanie najnowszych osiągnięć nauki i techniki

• optymalizacja profili startów i lądowań

• prawidłowe projektowanie tras dolotowych i odlotowych z lotniska

Wykład 06.05.2013

Monitoring pól elektromagnetycznych

Pola elektromagnetyczne (PEM) są to pola:

• elektryczne

• magnetyczne

• elektromagnetyczne o częstotliwości od 0Hz do 300 GHz

Tworzą one zakres promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego. Naturalnym źródłem pól elektromagnetycznych jest np. Słońce, Ziemia i inne planety

Celem badań jest obserwacja poziomów sztucznych wytworzonych pól elektromagnetycznych w środowisku i ochrona przed wzrostem poziomów pól elektromagnetycznych ponad wartości normatywne definiowane dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową i miejsc dostępnych dla ludności.

Badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku są wykonywane przez WIOŚ w imieniu wojewody.

1. Pomiary i ocena poziomu PEM w środowisku

2. Pomiary PEM w wybranym mieście powyżej 250 tys. Mieszkańców

Okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku są wykonywane łącznie w 135 punktach pomiarowych na terenie każdego z województw, e 3 – letnim cyklu, po 45 punktów dla 3 typów dostępnych dla ludności:

• Centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie mieszkańców pow. 50. tys

• W pozostałych miastach

• Na terenach wiejskich

WIOŚ ustala :

• Program pomiarowy, w tym:

Biorąc pod uwagę:

• Lokalizację punktów

• Częstotliwość wykonywania pomiarów

  • Lokalizację źródeł emisji PEM

  • Natężenia ich oddziaływania na tereny o wysokiej gęstości zaludnienia

• Badania obejmują szerokopasmowe pomiary natężenia PEM o częstotliwości od co najmniej 3 MHz do 3 GHz przy pomocy aparatury analizującej widma, dla terenów dostępnych dla ludności

Do roku 2004 realizowany był program pilotażowy na terenie 6 dużych miast

• Poznania

• Gdańska

• Łodzi

• Warszawy

• Krakowa

• Szczecina

Od roku 2004 został on rozszerzony na obszary priorytetowe i inne miasta

• Na ich podstawie są identyfikowane tereny, na których stwierdza się przekroczenie dopuszczalnych poziomów PEM

• Wykaz terenów będzie publicznie dostępny

Dynamika przyrostów sieci komórkowych

• Wykonane do tej pory pomiary nie wykazały przekroczeń dopuszczalnych wartości pól elektromagnetycznych

• Najwyższych poziomów pół elektromagnetycznych o częstotliwościach radiowych można spodziewać się miejscach znajdujących się w centralnych dzielnicach lub osiedlach miast o liczbie przekraczającej 50 tysięcy mieszkańców

• Pola elektromagnetyczne na terenach pozostałych miast mają średnie poziomy o 27% niższe od średnich poziomów występujących na terenach dużych miast

• Średnie poziomy pól elektromagnetycznych n a terenach wiejskich są niższe o 35% od średnich poziomów na terenach wielkich miast i o 12% od poziomów tych pól na terenach małych miast

Wykład, 13.05

M O N I T O R I N G P R Z Y R O D Y

1. Cel monitoringu przyrody

Celem funkcjonowania podsystemu monitoringu przyrody jest uzyskanie informacji o zmianach wybranych elementów przyrody żywej zachodzących w czasie, wykorzystywanych w procesach podejmowania i oceny skuteczności działań ochronnych i konserwatorskich.

Od 2013 w monitoringu przyrody badane są:

A/ monitoring lasów

B/ monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000

C/ monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000

D/ zintegrowany monitoring środowiska przyrodniczego

E/ wdrażanie monitoringu przyrodniczego Morza Bałtyckiego w zakresie wybranych elementów zgodnie z wymaganiami Bałtyckiego Planu Działań i Dyrektywy Ramowej ws. strategii morskiej (2010-2012)

A/ MONITORING LASÓW

Zapisy dotycząc monitorowania środowiska leśnego są zawarte w Ustawie – Prawo ochrony środowiska i w Ustawie o lasach oraz w Konwencji o różnorodności biologicznej

Program monitoringu lasów jest realizowany zgodnie z zasadami metodycznymi określonymi w:

• Międzynarodowym Programie koordynującym (ICP Forests) działającym w ramach Konwencji w sprawie transgranicznego przemieszczania zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości

• Z uwzględnieniem projektu FutMon wykonywanym w ramach rozporządzenia LIFE+ Parlamentu Europejskiego i Rady Europy

Cel i zakres badań stanu zdrowotnego lasów

Celem badań jest dostarczenie informacji o stanie zdrowotnym lasów i procesach powodujących odkształcenia w ich strukturze i funkcjonowaniu, na potrzeby kształtowania polityki leśnej i zarządzania ekosystemami leśnymi dla poprawy jakości środowiska przyrodniczego kraju.

Badania dotyczą drzewostanów:

- sosnowych - dębowych

- świerkowych - bukowych w wieku powyżej 20 lat

- jodłowych

Badania stanu zdrowotnego lasów są wykorzystywane w sieci krajowej: I (2267 Stałych Powierzchni Obserwacyjnych SPO, w tym 297 oczekujących na włączenie do badań ze względu na wiek drzewostanu, czyli wykorzystywanie corocznie ok 1970 SPO I rzędu) i II (148), których rozmieszczenie odzwierciedla strukturę powierzchniową, gatunkową i wiekową ekosystemów leśnych w Polsce.

Zakres badań i oceny stanu zdrowotnego lasów

• Siatka 8x8 km (poziom krajowy) i 16x16 km (poziom europejski) zintegrowana z wielkopowerzchniową inwentaryzacją stanu lasów

Program badań wykonywanych corocznie (SPO I rzędu):

• Obserwacje cech morfologicznych koron drzew próbnych (gł. Defoliacja i odbarwienie aparatu asymilacyjnego drzew)

• Obserwacje symptomów uszkodzeń drzew

• Pomiary pierśnic drzew

Na 148 Stałych Powierzchniach Obserwacyjnych II rzędu dodatkowo wykonywane są (z różną częstotliwością) badania:

• Składu chemicznego aparatu asymilacyjnego drzew (w 2013-2014)

• Różnorodności biologicznej i odnowień naturalnych (2013)

• Miąższości i przyrostu miąższości drzewostanów (2014)

• Glebowe (ewentualnie 2015)

- właściwości chemiczne (ewentualnie 2015)

- typologia gleb, skład granulometryczny, właściwości fizyczne (co 8 lat)

Na 12 powierzchniach II rzędu monitoringu intensywnego (SPO MI) będą dodatkowo prowadzone badania chemizmu:

- zanieczyszczenia powietrza - chemizm opadu podkoronowego

- spływ na pniach - chemizm opadu atmosferycznego

- roztwory glebowe i pomiary meteorologiczne

Badania monitoringu służą do corocznej oceny stanu zdrowotnego lasów w Polsce. Do jej sporządzania wykorzystywane są także dane meteorologiczne z IMGW oraz dane o pożarach w Krajowego Systemu Informacji o Pożarach lasu

Wyniki badań są przkazywane raz w roku z Instytutu Badawczzego Leśnictwa (IBL)b do:

- GIOŚ, MŚ, DGLP, RDLP, GUS, KE

- Institute for Forestry and Forest Products i Forestry and Fisheries, Hamburg, Niemcy

Formy upowszechnienia wyników badań:

• Bazy danych IBL

• strony internetowe GIOŚ (raz w roku)

• publikacja BMŚ “Stan uszkodzenia lasów w Polsce na podstawie badań monitoringowych” I “Stan zdrowotny lasów Polski

Pożary lasów w Europie charakterystyczne dla Europy Południowej (najwięcej zdarzeń w Portugalii). W Polsce obejmują niewielkie powierzchnie. Latami niekorzystnymi pod względem ilości pożarów to 2000 i 2003, natomiast pod względem powierzchni lasów to był to rok 2003.

Województwo W-M znajduje się w strefie wysokiego zagrożenia pożarami, tak jak północno-zachodnia część Polski. Stan zdrowotny lasów najgorszy w Czechach, w PL jest tendencja dość korzystna.

Ćwiczenia, 13.05

MONITORING ZAWARTOŚCI METALI CIĘŻKICH I INNYCH WSKAŹNIKÓW W GLEBACH POLSKI

Zanieczyszczenia WWA – trend niekorzystny.

Zawartość przyswajalnych makroelementów w glebach Polski

2005
Składnik
Fosfor
Potas
magnez

2010
Składnik
Fosfor
Potas
magnez

Zawartość próchnicy: w roku 2005 zawężenie udziału gleb i wysokiej zawartości próchnicy, przy czym ogólne wyniku w stosunku do roku 1995-2010 są zbliżone.

Stopnie zawartości siarki w glebach

I^o – zawartość niska (naturalna)

II^o – zawartość średnia (podwyższona)

III^o – zawartośc wysoka (zanieczyszczenie słabe)

IV^o – zawartość bardzo wysoka (zanieczyszczenie bardzo silne)

Zawartość siarki S-SO₄ w glebach Polski

Lata	Średnia w mg/kg gleby	Stopień zanieczyszczenia gleb w %	% przekroczeń NDZ
		I	II
1995	13,8	84,3	13,4
2005	12,9	87	10,7
2010	11,4	94	3,9

Przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika zanieczyszczeń WZG – najlepiej w woj. Podlaskim. Azot jest składnikiem, którego gleba prawie nie zatrzymuje. Więcej nawozów azotowych stosuje się w zachodniej części kraju.

Zawartość fosforu średnia w W-M. Niska zawartość potasu w mazowieckim. Niska zawartość magnezu w lubelskim.

Użytkownikami informacji z Monitoringu Gleb i Ziemi są różne jednostki organizacyjne (krajowe, wojewódzkie i gminne), zajmujące się:

- programowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych gałęzi gospodarki (szczególnie rolnictwa i leśnictwa), planowaniem zagospodarowania przestrzennego

- wyznaczaniem nowych inwestycji

- opracowywaniem programów i projektów oraz realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych (energetycznych, przemysłowych, komunikacyjnych, komunalnych)

- kierowaniem produkcją przemysłową

- realizacją przedsięwzięć inwestycyjnych

- projektowaniem urządzeń ochrony środowiska

- projektowaniem technologii produkcji zmniejszających ładunek zanieczyszczeń emitowanych do środowiska

- ochroną środowiska w zakresie: wyznaczenia i zagospodarowywania stref ochronnych, rekultywacji gruntów, urządzeń rolnych, urządzania lasów

- ochroną zdrowia ludności

- ochroną rezerwatów przyrody, parków narodowych i parków krajobrazowych

- gospodarką i wykorzystaniem zasobów przyrody w ramach: produkcji rolnej i leśnej, różnych gałęzi przemysłu, górnictwa, energetyki, komunikacji i transportu oraz gospodarki komunalnej, budownictwa mieszkaniowego

- badaniami naukowymi komponentów środowiska i ekosystemów lądowych, zwłaszcza procesów ich degradacji

Wykorzystanie badań chemizmu gleb ornych Polski

Wyniki badań i analiza zmian będą wykorzystane m.in.:

• dla potrzeb wdrażania Tematycznej Strategii Ochrony Gleb w Europie

• w procesie konsultacji projektowanej Ramowej Dyrektywy Glebowej

20.05.2013 r.

Monitoring ptaków, w tym monitoring obszarów specjalnej ochrony ptaków sieci Natura 2000

Celem jest:

* Zebranie informacji o stanie populacji wybranych gatunków ptaków dla potrzeb oceny zastosowanych metod ochronnych:

- liczebność

- areał

- trendy

- status ochronny

* przetestowanie metod obserwacji,

* opracowanie atlasu przewidywanego rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski

* zgromadzenie danych niezbędnych do wypełnienia obowiązków sprawozdawczych wynikających z Dyrektywy Ptasiej (DP)

Monitoringiem zostanie objęty obszar całego kraju, w tym szczególnie obszary wyznaczone jako obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000.

Monitoringiem są objęte następujące grupy gatunków ptaków:

- gatunki wymagające szczególnej ochrony w granicach UE – 72 gatunki

- gatunki migrujące, związane z siedliskami wodno-błotnymi, wymagające szczególnej ochrony – 40 gatunków

- gatunki, których pozyskanie łowieckie jest dozwolone w granicach UE – 55 gatunków

- gatunki charakterystyczne dla krajobrazu rolniczego, których liczebność składa się na wskaźn ik Farmiand Bird Index, zatwierdz. W X 2004 przez KE jako 1 z oficjalnych wskaźników strukturalnych przemian krajów członkowskich UE. Jego wartości są corocznie publikoane przez poszcz. Kraje i zamieszcz. W bazie Eurostat.

Gatunki ptaków będą ocenianie w podprogramach:

• M. Gatunków Rozpowszechnionych (MGRO) obejmujący m. pospolitych ptaków lęgowych (MPPL).

• M. Ptaków Średniolicznych (MPS)

• M. Flagowych Gatunków Ptaków (MFGP) - 6

• M. Ptaków Mokradeł (MPM) – 30

• M. Lęgowych Sów Leśnych (MLSL) – 6

• M. Zimujących Ptaków Wodnych (MZPW) – 29

• M. Zimujących Ptaków Morskich (MZPM) – 15 gatunków

• M. gatunków przelotnych (MGP):

• M. Flagowych Gatunków Ptaków (MFGP)

• M. Noclegowisk Żurawi (MNŻ)

• M. Noclegowisk Gęsi (MNG)

• M. gatunków rzadkich (MGR)

• M. Ptaków Drapieżnych (MDP) – 11

• M. Rzadkich Dzięciołów (MRD) – 2

• M. Gatunków Rzadkich (MGR1 i MGR2) – 7

• M. Gatunków Rzadkich (MGR3) - 4

Badania są realizowane przez 3 lata – od 8 do 500 kwadratów o pow 1 x 1 , 2 x 2, 5 x 5 lub 10 x 10 km, w zależności od gatunku.

Zagrożenia w obrębie obszarów chronionych – rolnictwo – główne zagrożenie, zanieczyszczenia, regulacja wodna, rekreacja, środowisko nat. Człowieka itd.

Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000

Celem jest: uzyskanie informacji nt. stanu zachowania w skali całego kraju i regionu biogeograficznego wybranych dzikich gatunków fauny i flory (z wyłączeniem ptaków) oraz siedlisk przyrodniczych

Zgodnie z DS., oceniane są gatunki:

- zasięg i dynamika populacji gatunków

- wielkość i jakość jego siedliska

- perspektywy zachowania (ochrony)

Siedliska:

- zajmowana powierzchnia

- zasięg

- specyficzna struktura

- funkcje i perspektywy zachowania

Czas realizacji – 3 lata

W latach 2012-2014 (3 etap, i etap rozpoczęto w 2006 r.) m. w stosunku do wymagań DS. , jest ograniczony, gł. Do monitorowania siedlisk i gatunków priorytetowych na 2900 stanowiskach w kraju.:

• 38 siedlisk (na 76 siedlisk wymaganych w DS.)

• 52 gatunki zwierząt (na 144 gatunki wymagane w DS.)

• 36 gatunków lub rodzajów roślin lub wątrobowców (na 52 gatunki i rodzaje wymagane w DS.).

• Wśród wybranych do monitorowania siedlisk przyrodniczych i gatunków, znajdujących się gatunki i siedliska szczególnie uzależnione od wody występujące na obszarach wodno-błotnych (Konwencja Ramsarska)

• W poł 2013 r. zostanie opracowana dla KE 2 część raportu z wdrażania DS. dotycząca siedlisk przyrodniczych i gatunków (za lata 2006-2012)

Rozpoczęty zostanie 1 cykl powtórzeń obserwacji terenowych dla gatunków i siedlisk monitor. W porprzednich etapach, z ewent. Rozszerzeniem prac o nowe stanowiska.

Ćwiczenia 20.05.2013

MONITORING PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

PIERWIASTKI PROMIENIOTWÓRCZE (IZOTOPY PROMIENIOTWÓRCZE, RADIONUKLIDY) – są to pierwiastki, których jądra atomowe ulegają samorzutnym przemianion w jądro atomowe innego pierwiastka, czemu towarzyszy emisja jąder atomowych helu, elektronów i prawie zawsze fotonów promieniowana elektromagnetycznego.

Pierwotnie pierwiastki radioaktywne utworzone w okresie formowania się systemu słonecznego o długim okresie połowicznego zaniku (T _½) – powyżej 0,5 mld lat:

• ⁴⁰K – 1,28 mld lat

• ²³⁸U – 4,5 mld lat

• ²³²Th – 14 mld lat

• inne długo żyjące pierwiastki promieniotwórcze naturalne, jak np. ⁸⁷Rb – 48 mld lat, ²³⁵U – 710 mdn lat, ¹⁴⁷Sm – 105 mld lat

• Wtórne izotopy promieniotwórcze, które pochodzą z sekwencji rozpadów niektórych izotopów należących do kategorii pierwszej (szeregi promienotwórcze – uranowo-radowy, torowy i uranowo-aktynowy), wśród nich najistotniejsze są izotopy

• Radu: ²²⁶Ra – 1600 lat i ²²⁸Ra – 5,75 lat

• Radonu: ²¹⁹Rn (aktynon) – 3,9 s, ²²²Rn (radon) – 3,82 dni i ²²⁰Rn (toron) – 55s, które są źródłem promieniowania alfa, beta i gamma

• Polonu: ²¹⁰Po – 138dni

• Ołowiu: ²¹⁰Pb – 22,3 lat

• Izotopy promieniotwórcze, powstałe w wyniku reakcji jądrowych zachodzących między cząstkami promieniowania kosmicznego, a jądrami niektórych pierwiastków znajdujących się w powietrzu, głównie izotopy:

• wodoru: 3H – 12,3 lat

• berylu: 7Be – 54 dni, 10Be – 1,7 mln lat,

• węgla: 14C – 5730 lat

• Sztuczne (antropogeniczne) izotopy promieniotwórcze, które kumulują się w glebie, głównie izotopy:

  • cezu: 134Cs – 2,06 lat, 137Cs – 30 lat

  • baru: 140Ba – 13 dni

  • jodu: 131I – 8 dni

  • strontu: 89Sr – 50,5 dni i 90Sr – 29,1 lat

  • plutonu 238 Pu – 88 lat i 239Pu – 24,1 tys. Lat

Antropogeniczne źródła skażeń

1. Hiroshima, Nagasaki…

2. testy w atmosferze i pod ziemią broni jądrowej

3. Produkcja broni jądrowej i wypadki w instalacjach wojskowych

4. Skażenia wywołane przez elektrownie atomowe:

• związane z wydobywaniem rud uranowych, ich uzdatnianiem i całym cyklem przygotowania paliwa

• skażenia wywołane bezawaryjnym funkcjonowaniem elektrowni atomowych

5. Użytkowanie izotopów w celach diagnostycznych i terapeutycznych

6. Produkcja radioizotopów w celach handlowych (przemysłowych, medycznych i naukowych)

MONITORING PROMIENIOWANIA JONIZUJĄCEGO

Zadania:

• wykonywanie pomiarów na stacjach wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych IMGW

• monitoring stężenia 137Cs w glebie

• monitoring skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych

• w ramach monitoringu Bałtyku wykonywane są także pomiary skażeń promieniotwórczych wód

Program pomiarowy jest realizowany wyłącznie na poziomie krajowym

Badania są wykonywane przez Służbę Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych (SPSP) w sieciach:

• stacji pomiarowych PAA

• placówek alarmowych IMGW

• WSSE

• stacji pomiarowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi

• stacji pomiarowych MON

• placówki specjalistyczne

Program pomiarowy obejmuje także badania:

• żywności 34 Sanepidy ( mleko – raz w miesiącu i produkty spożywcze (raz na kwartał) oraz wybrane art. Rolno-spożywcze (śr. 2 razy w roku)

• pomiary kontrolne na terenie i w otoczeniu Ośrodka Badań Jądrowych w Świerku i Krajowego Składowiska Opadów Promieniotwórczych (KSOP) w Różanie

• pomiary w rejonie byłych kopalni rud uranu na Dolnym Śląsku w rejonie Jeleniej Góry

• Pomiary na stacjach wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych IMGW

Sieć IMGW wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych obejmuje 9 stacji pomiarowych w:

• Warszawie

• Gdyni

• Włodawie

• Świnoujściu

• Gorzowie Wlkp.

• Lesku

• Zakopanem

• Legnicy

• Mikołajkach

Jest ona częścią systemu oceny sytuacji radiacyjnej kraju, koordynowanego przez Prezesa PAA.

POMIARY NA STACJACH WCZESNEGO WYKRYWANIA SKAŻEŃ PROMIENIOTWÓRCZYCH IMGW

Badania obejmują:

• ciągły pomiar mocy dawki promieniowania gamma w powietrzu na wysokości 1 m od podłoża z rejestrajcą średnich godz. I dobowych wartości

• ciągły pomiar aktywności radioizotopów alba i beta – promieniotwórczych w aerozolach powietrza

• aktywności beta próbek dobowych i miesięcznych opadu całkowitego

• aktywności Cs-137, Sr-90 i wybranych radioizotopów gamma-promieniotwórczych (Ra-226, Ra-228, K-40) w próbkach zbiorczych miesięcznych opadu całkowitego.

MONITORING 137Cs W GLEBIE (2gie zadanie)

Zakres badań w monitoringu 137Cs w glebie:

Pobór próbek gleby (2014 i 2016 r.) w punktach zlokalizowanych w stacjach i posterunkach IMGW z warstwy:

• powierzchniowej o grubości 0-10 cm

• grubości 0-25 cm

• fakultatywnie jest oznaczana zawartość – naturalnych izotopów promieniotwórczych

Wyniki pomiarów posłużą do uzyskania aktualnych map radiologicznych Polski

Szczegółowy program pomiarów, miejsce i częstotliwość poboru prób są zatwierdzane przez Prezesa PAA (cykle 2-letnie – 254 punkty)

• najwięcej punktów pomiarowych na południu

• Z naturalnych jest najwięcej potasu 40

MONITORING SKAŻEŃ PROMIENIOTWÓRCZYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH I OSADÓW DENNYCH

Zakres pomiarów skażeń promieniotwórczych wód powierzchniowych i osadów dennych:

• Rzeki i jeziora

  • 137Cs

  • 90Sr

  • aktywność beta

• Osady denne:

  • 137Cs

  • 238Pu

  • 239Pu

  • 240Pu

  • promieniowanie alfa

Pobór próbek wody i osadów dennych w dorzeczu Wisły i Odry oraz w wybranych jeziorach

Pomiary – 2 razy w roku ( wiosną i jesienią)

Roczna dawka promieniowania otrzymywanego przez Polaka (Radon 36 %, 26 – źródła sztuczne pochodzące głównie z diagnostyki medycznej, toron 3 %, promieniowanie gamma 14, kosmiczne 12 % i źródła wewnętrzne 8,5 % ( to są te izotopy które mamy w ciele)

Środowisko Polski nie jest obecnie zanieczyszczone sztucznymi izotopami promieniotwórczymi, aktywność tych izotopów jest na poziomie zbliżonym lub nieco przekraczającym tzw. tło geochemiczne środowiska

Znacznie większe ilości izotopów, od pobieranych przez człowieka drogą pokarmową , są wchłaniane ze źródeł medycznych, promieniowania pochodzącego z radonu i innych źródeł promieniowania jonizującego.