Typy definicji rachunkowości
• jako ewidencja
• jako system informacyjny
• jako język biznesu (środek przekazywania informacji o działalności gospodarczej)
• jako system pomiaru
• jako działalność usługowa
• jako odzwierciedlenie rzeczywistych stanów i procesów
• jako ideologia (środek utrzymywania ekonomicznego porządku).
Tradycyjne definicje rachunkowości
Tradycyjna Definicja Rachunkowości - „Rachunkowość jest szczególnym rodzajem jednostkowej ewidencji gospodarczej. Stanowi ona system ciągłego w czasie ujmowania, grupowania, prezentowania i interpretowania wyrażonych w pieniądzu i bilansujących się, ogólnych i szczegółowych danych liczbowych o działalności gospodarczej i sytuacji majątkowej jednostki gospodarczej”.
Definicje „informacyjna”
„Rachunkowość jest szczególnym systemem informacyjnym o charakterze retro- i prospektywnym, który ma monopol na ustalanie wyniku finansowego i kondycji finansowej podmiotu gospodarczego w pewnym okresie czasu”
Cechami szczególnymi rachunkowości są:
1.głównie wartościowe opisywanie zjawisk (umożliwia to ujęcie całościowe),
2. stosowanie metody bilansowej i zasady podwójnego zapisu,
3. wykorzystywanie specyficznego urządzenia ewidencyjnego w postaci „konta”,
4. obowiązek dokumentowania zapisów,
5. weryfikacja zapisów za pomocą inwentaryzacji,
6. przestrzeganie zasad ciągłości i kompletności ewidencji,
7. znaczny stopień sformalizowania (zasady prowadzenia rachunkowości finansowej są regulowane przepisami prawnymi).
System informacji ekonomicznej
System informacji ekonomicznej (SIE) - system, w którym dane przekształca się w informacje ekonomiczne i przesyła do zainteresowanych odbiorców
Rachunkowość uważana jest za podstawowy podsystem SIE ze względu na specyficzną metodę rejestracji zjawisk gospodarczych – przez zastosowanie metody podwójnego zapisu każdego pojedynczego zjawiska gospodarczego gromadzi na stosowanych w niej urządzeniach księgowych (kontach) wszechstronny materiał informacyjny dotyczący różnych dziedzin działalności gospodarczej jednostki
Etapy procesu informacyjnego w rachunkowości
1. gromadzenie danych –
2. przetwarzanie danych –
3. prezentacja uzyskanych informacji -
Przedmiotem rachunkowości są:
majątek rozpatrywany dwustronnie, jako aktywa i pasywa,
spełniające określone warunki zjawiska gospodarcze (strumienie, czynniki), zwane operacjami gospodarczymi.
Podmiot rachunkowości
• wyodrębniony w ramach struktury organizacyjnej jakiegoś przedsiębiorstwa, zakład (oddział)
• podmiot gospodarczy, który może działać w jednej z wielu form organizacyjno-prawnych:
jako osoba prawna (np. spółka akcyjna, przedsiębiorstwo państwowe,− spółdzielnia)
jako jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości− prawnej (np. spółka cywilna, osoba fizyczna)
• grupa jednostek powiązanych kapitałowo
Funkcje rachunkowości:
funkcja informacyjna, polegająca na tworzeniu zbiorów informacji o kształtowaniu się (stanie i zmianach) aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego i dostarczaniu ich odbiorcom: zewnętrznym i wewnętrznym
funkcja sprawozdawcza - polega na sporządzaniu zestawień i sprawozdań dostosowanych do potrzeb konkretnych odbiorców
funkcja analityczna - polega na badaniu i interpretacji informacji rachunkowych w różnych przekrojach w celu ustalenia powiązań przyczynowo-skutkowych między określonymi wielkościami, co w konsekwencji stwarza podstawy do oceny różnych aspektów prowadzonej działalności
funkcja optymalizacyjna - polega na tym, że rachunkowość tworzy podstawy do dokonywania wyborów decyzyjnych i kształtowania przyszłej działalności
funkcja kontrolna - polega na tym, że rachunkowość, stanowiąc instrument kontroli wewnętrznej, umożliwia
bierną ochronę majątku przed nadużyciami -− przywłaszczenie, zniszczenie (np. poprzez dokumentację i ewidencję operacji gospodarczych, inwentaryzację)
bierną ochronę wierzycieli (np. poprzez− gromadzenie danych niezbędnych do monitorowania zdolności płatniczej dłużników),
aktywne oddziaływanie na racjonalne wykorzystanie majątku (np.− poprzez gromadzenie danych niezbędnych do oceny stopnia wykonania zadań, planów oraz ujawnienia skutków przestępczości, niedbalstwa, niegospodarności);
funkcja dowodowa - polega na wykorzystywaniu urządzeń i dokumentów księgowych jako dowodów w ewentualnych procesach sądowych;
funkcja atestacyjna (notarialna) - polega na tym, że informacje pochodzące z rachunkowości stanowią poświadczenie wierności odwzorowania rzeczywistego stanu jednostki;
funkcja rozliczeniowa – polega na tym, że informacje rachunkowe stanowią podstawę do rozliczenia zarządu z efektywności zarządzania majątkiem jednostki.
funkcja podatkowa – w oparciu o dane z ewidencji jest pobierany podatek.
Zadania rachunkowości
Gromadzenie danych o podmiocie rachunkowości w sposób bieżący, kompletny i prawidłowy
Przetwarzanie ich w informacje finansowe przydatne różnym podmiotom i wykorzystywane przez nich w różnych celach.
STRUKTURA RACHUNKOWOŚCI
Księgowość
Rachunek kosztów z kalkulacją
Sprawozdawczość finansowa
Biorąc pod uwagę funkcję rachunkowości, jej zadania i odbiorców dzieli się na:
Finansową – urząd skarbowy, banki, przedsiębiorstwa.
Zarządczą – informacje do celów zarządzania
ZASADY RACHUNKOWOŚCI
Zasada (podwójnego) dwustronnego zapisu każdej (pojedynczej) operacji gospodarczej,
Zasada periodyzacji, czyli okresowych sprawozdań finansowych
zasady nadrzędne:
Kontynuacji lub ciągłości działania, należy księgowość prowadzić w taki sposób jakby przedsiębiorstwo miało działać dalej
Memoriału Operacje powinny być odnotowane pod tym okresem rozliczeniowym, w którym miały miejsce, nawet jeśli termin zapłaty przypada na inny okres rozliczeniowy (koszty poniesione w luty księgujemy w lutym)
Zasada współmierności - Należy wiązać przychody z kosztami ich uzyskania w tym samym okresie
Ciągłości Raz przyjęte w czasie księgowania rozwiązania nie mogą być zmieniane w kolejnych okresach rozliczeniowych. Umożliwia to porównywanie różnych okresów.
Ostrożności (ostrożnej wyceny) musimy zachować równowagę przy wycenie majątku - Majątek i kapitał powinny być wyceniane tak, aby nie zniekształcać wyniku finansowego - zgodnie z możliwymi do uzyskania cenami sprzedaży netto.
Przewagi treści nad formą - Istotniejsze jest wierne oddanie stanu faktycznego, niż dopasowanie do narzuconych form sprawozdania
Istotności – Istotne dla wyniku operacje finansowe muszą być wyodrębnione w ewidencji. Jeśli natomiast ich waga jest nieznaczna, można je księgować w sposób uproszczony.
Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu rachunkowości – powinna odzwierciedlać rzeczywisty i wiarygodny stan przedsiębiorstwa
Reasumując rozważania na temat istoty zadań i funkcji rachunkowości warto zwrócić uwagę na szczególne cechy rachunkowości takie jak:
Wszystkie zdarzenia gospodarcze będące przedmiotem ewidencji wymagają udokumentowania tj. ujęcie w formie prawidłowo sporządzonych pisemnych dowodów.
Rachunkowość dokonuje pomiaru zdarzeń gospodarczych i majątku posługując się w tym celu głównie miernikiem pieniężnym
Zdarzenia gospodarcze są ujmowane w odpowiednich urządzeniach (zwykle na kontach)
Ewidencja zdarzeń gosp. w systemie kont jest dokonywana przy zastosowaniu metody bilansowej
Rachunkowość cechuje kompletność i ciągłość ewidencji
Rachunkowość odznacza się dużą rzetelnością dostarczanych danych liczbowych
Cechą szczególną rachunkowości jest znaczny stopień jej sformalizowania znajdujący wyraz w tym, że zarówno zasady dokumentacji i sprawozdawczości są regulowane odpowiednimi aktami normatywnymi (ustawa o rachunkowości).
Bilans – jest, to dwustronne zestawienie majątku (aktywa) i źródeł jako pochodzenia (pasywa) sporządzone na ściśle określony dzień zwany momentem bilansowym.
Rodzaje bilansów ze względu na termin sporządzenia:
Bilans otwarcia – bilans sporządzany na 1 stycznia
Bilans zamknięcia – bilans sporządzany na 31 grudnia.
Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać:
nazwe podmiotu dla którego bilans jest sporządzony
słowo „bilans” w treści dowodu
date na którą przedstawia się obraz podmiotu
jednostek, w których wyrażone są dane liczbowe
wyszczególnienie nazw i wartości poszczególnych grup aktywów i pasywów
wyrażone w walucie polskiej, a bilans sporządzony w języku polskim
sumy pośrednie aktywów i pasywów, sumy ogólne aktywów i pasywów, które muszą być sobie równe
- podpis osoby, która sporządziła bilans i podpis kierownika jednostki
Datę sporządzenia bilansu
Zasady bilansowe:
Zasada równowagi bilansowej
Zasada ciągłości bilansowej. Rozpatrywana jest w 3 aspektach:
Ciągłość w czasie
Ciągłość formalna
Ciągłość merytoryczna
Aktywa trwałe – te składniki majątkowe, których postać nie będzie zmieniona w ciągu 1 roku licząc od końca roku danego. (Chodzi o zamiar, a nie o to, co faktycznie się stanie).
Aktywa obrotowe – te składniki majątkowe, które firma ma zamiar zamienić na inną postać w okresie do 1 roku zmiana postaci występuje tutaj w tak zwanym „ruchu okrężnym środków obrotowych”.
PASYWA - ŹRÓDŁA POCHODZENIA MAJĄTKU
Operacje gospodarcze – to takie zdarzenie, które spełnia równocześnie następujące warunki:
Musi dotyczyć danego przedsiębiorstwa lub w nim zachodzić
Musi być wyrażone wartościowo – w złotówkach
Musi spowodować 2 zmiany bądź to w składnikach aktywów, bądź to w składnikach pasywów, bądź to w składnikach aktywów i pasywów jednocześnie
Musi istnieć dowód księgowy, który potwierdza, że operacja miała miejsce.
Typy operacji gospodarczych:
operacje aktywne – są to takie, gdzie jeden składnik aktywów rośnie o daną kwotę, a inny składnik aktywów maleje o tę samą kwotę.
∑A = ∑P → ∑A + Z – Z = ∑P
operacja pasywna – polega na tym, że 1 składnik pasywów rośnie o daną kwotę, a inny maleje o tę samą kwotę.
∑A = ∑P → ∑A = ∑P+ Z – Z
aktywno-pasywna – polega na tym, że zmieniają się zarówno aktywa jak i pasywa
Konto księgowe – urządzenie służące do rejestracji operacji gospodarczych.
Formy kont:
- drabinkowe (książeczka oszczędnościowa)
- folio układ rubryk dwustronnych dwustronicowych
- pagina bądź dwustronnych jednostronicowych
- teowe (w dydaktyce)
Elementy konta:
Nazwa konta księgowego – nazwa pochodzi od tych kategorii, które znajdują się w bilansie (np.: materiały, kredyty, należności od odbiorców
Konto posiada 2 strony przeznaczone do rejestracji operacji gospodarczych:
· Stronę debet – WINIEN i stronę kredyt – MA.
Obroty konta – to suma wszystkich operacji zarejestrowanych po każdej ze stron konta. A ponieważ konto ma 2 strony, więc występują obroty debetowe i obroty kredytowe.
Stan końcowy konta = saldo konta – informuje ono ile wartościowo pozostało danego składnika po przeprowadzonych operacjach gospodarczych. Saldo to różnica między obrotami, która wpisywana jest po tej stronie konta gdzie obrót jest mniejszy.
Sumy kontrolne ustalane po to by sprawdzić poprawność wcześniejszego działania matematycznego.
Rodzaje kont:
- konta aktywne
- konta pasywne
Ponieważ każda operacja powoduje, co najmniej 2 zmiany w związku z tym operacja ta rejestrowana jest na kontach zgodnie z tzw. ZASADA PODWÓJNEGO ZAPISU
Aktywa razem
Pasywa razem
PODZIAŁ KONT (PIONOWY I POZIOMY)
Istnieją dwie możliwości zastosowania podziału poziomego kont . Dwa sposoby:
Polega na utworzeniu nowych kont w miejsce konta dzielonego i wówczas konto dzielone ulega likwidacji , a informacje ogólne (syntetyczne) uzyskuje się przez sumowanie informacji zarejestrowanych na kontach nowo utworzonych.
Polega na równoległym funkcjonowaniu zarówno konta dzielonego jak i kont nowo utworzonych.
ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD
Pod koniec miesiąca w każdym przedsiębiorstwie sporządzane jest zestawienie obrotów i sald tzw. OBROTÓWKA. Celem sporządzenia jest sprawdzenie czy podczas księgowania operacji nie popełniono błędów naruszających zasadę podwójnego zapisu.
Zestawienie obrotów i sald jest też nazywane bilansem brutto, bilansem próbnym, bilansem surowym
Zestawienie obrotów i sald obejmuje wykaz wszystkich kont syntetycznych (symbole, nazwy) ich salda początkowego, obroty debetowe i kredytowe oraz salda końcowe.
Podstawą sporządzenia zestawów obrotów i sald jest ewidencja księgowa, zawierająca zapisy, które odzwierciedlają kompletnie ujęte operacje gospodarcze z pewnego okresu sprawozdawczego.
| Nazwa podmiotu | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Zestawienie obrotów i sald sporządzone na dzień ………………………. | |||||
| Lp. | Nazwa konta | Obroty | Salda | ||
| Dt | Ct | Dt | Ct | ||
| Sumy ogólne | Σ | Σ | Σ | Σ |
DOWÓD KSIĘGOWY-Jest to pisemne stwierdzenie zaistnienia operacji gospodarczej.
Dowód księgowy powinien zawierać:
Nazwa przedsiębiorstwa
Moment powstania operacji gospodarczej
Rozmiary operacji gospodarczej ( ile wyrobu kupiliśmy, sprzedaliśmy)
Dane identyfikujące treść operacji gospodarczej.
ZASADY PROWADZENIA KSIĄG RACHUNKOWYCH
Księgi rachunkowe otwieramy:
Na dzień rozpoczęcia działalności gospodarczej
Na początek okresu rachunkowego ( 1 styczeń każdego roku)
Zmiana formy prawnej jednostki (np. fuzje)
Zamykanie – analogiczne:
Na koniec okresu rachunkowego
W przypadku zamknięcia przedsiębiorstwa
Zmiana formy
SKŁAD KSIĄG RACHUNKOWYCH
Dziennik
Księga główna
Księgi
Zestawienie obrotów i sald.
SPRAWOZDANIE FINANSOWE-Przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa
Jest składane co najmniej raz do roku
Sporządzane dla celów:
sprawozdawczości
zarządzania
Zawiera:
Rachunek zysków i strat
Bilans
Informacje dodatkowe
Koszty:
| Koszty bezpośrednie | Materiały bezpośrednie | Techniczny koszt wytworzenia | Zakładowy koszt wytworzenia | Całkowity koszt wytworzenia |
|---|---|---|---|---|
| Płace bezpośrednie + narzut | ||||
| Inne koszty bezpośrednie | ||||
| Koszty pośrednie | Koszty wydziałowe | |||
| Koszty zarządu | ||||
| Koszty sprzedaży |