Arystoteles, Poetyka (fragmenty)

Wszystkie tego rodzaju sztuki, jak: epopeja, tragedia, komedia czy dytyramb, a nawet [...] muzyka na aulos i kitarę, mają tę cechę wspólną, że są sztukami mimetycznymi (naśladowczymi). Różnią się zaś między sobą z trzech względów: ze względu na odmienne środki, różne przedmioty i odmienny sposób naśladowania [...].

Ze względu na odmienny charakter przedmiotu różni się [...] tragedia od komedii, jedna pragnie bowiem przedstawić ludzi lepszymi, druga zaś gorszymi, niż są w rzeczywistości [...].

Trzecim elementem różnicującym omawiane sztuki jest sposób, w jaki można przedstawić poszczególne rodzaje przedmiotów. Można przecież za pomocą tych samych środków przedstawić te same przedmioty bądź poprzez opowiadanie, przy czym można opowiadać, jak Homer – za pośrednictwem wprowadzonej postaci, lub wyłącznie we własnej osobie, bądź też w taki sposób, że wszystkie przedstawione postacie wprowadza się jako bezpośrednio działające [...].

Sztuka poetycka [...] swe powstanie zawdzięcza głównie dwu przyczynom tkwiącym głęboko w naturze ludzkiej. Instynkt naśladowczy jest bowiem przyrodzony ludziom od dzieciństwa i tym właśnie człowiek różni się od innych zwierząt, że jest istotą najbardziej zdolną do naśladowania. Przez naśladowanie zdobywa podstawy swojej wiedzy, a dzieła sztuk naśladowczych sprawiają mu prawdziwą przyjemność. Potwierdzają to fakty naszego doświadczenia. Są przecież takie rzeczy, jak np. wygląd najbardziej nieprzyjemnych zwierząt czy trupów, na które patrzymy z uczuciem przykrości, z przyjemnością natomiast oglądamy ich szczególnie wiernie wykonane podobizny. A wynika to stąd, że poznanie sprawia najwyższą przyjemność nie tylko filozofom, lecz również wszystkim ludziom [...].

Tragedia jest to naśladowcze przedstawienie akcji poważnej, skończonej i posiadającej odpowiednią wielkość, wyrażonej w języku ozdobnym, odmiennym w różnych częściach dzieła, przedstawienie w formie dramatycznej, a nie narracyjnej, które poprzez wzbudzenie litości i trwogi doprowadza do oczyszczenia [kátharsis] tych uczuć [...].

Tragedia jest naśladowaniem nie ludzi, lecz działania (akcji) [...]. Celem naśladowania jest przedstawienie jakiejś akcji, a nie właściwości postaci. [...] celem tragedii jest bieg zdarzeń, czyli fabuła, a cel jest we wszystkim rzeczą najważniejszą. Tragedia nie może istnieć bez akcji, może natomiast istnieć bez charakterów. [...] obydwa najważniejsze elementy, którymi tragedia działa na nasze uczucia, a mianowicie: perypetia i rozpoznanie, są składnikami fabuły.

[...] zadanie poety polega nie na przedstawieniu wydarzeń rzeczywistych, lecz takich, które mogłyby się zdarzyć [...]. Dlatego poezja jest bardziej filozoficzna i poważna niż historia; poezja wyraża przecież to, co ogólne, historia natomiast to, co jednostkowe.

Litość i trwogę może więc wzbudzić albo oprawa sceniczna, albo też – co jest rzeczą doskonalszą i świadectwem wyższego talentu poetyckiego – mogą być one wynikiem samego układu zdarzeń. Fabuła dramatyczna powinna być bowiem tak ułożona, aby nawet nie oglądając sztuki w teatrze słuchacz odczuwał trwogę i litość w wyniku samego rozwoju zdarzeń. Takich właśnie uczuć doznajemy przy słuchaniu fabuły dramatycznej Edypa.

Metafora jest to przeniesienie nazwy jednej rzeczy na inną...

Główną zaletą języka poetyckiego winna być jego jasność i bark pospolitości...

Poeta powinien raczej przedstawiać zdarzenia niemożliwe, lecz prawdopodobne, niż możliwe, ale nieprawdopodobne...

[Jakościowe składniki tragedii wg Arystotelesa: fabuła, charakter, myślenie, wysłowienie, widowisko, śpiew].