ZZ TECHNICZNE�ZPIECZEŃSTWO PRACY

TECHNICZNE BEZPIECZEŃSTWO PRACY

Wymagania BHP związane z użytkowaniem maszyn i innych urządzeń podczas pracy

Wymagania dotyczące maszyn przeznaczonych na wyposażenie stanowisk pracy

Zgodnie z art. 215 § 1 Kodeksu pracy maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby:

zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy;
uwzględniały zasady ergonomii.

Te ogólne wymagania zawarte w Kodeksie pracy rozwinięte są w odpowiednich Polskich Normach i przepisach prawnych, określających szczegółowe wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy, jakie powinny spełniać maszyny i inne urządzenia techniczne.
Przed dopuszczeniem określonych maszyn lub innych urządzeń do produkcji, ich producent powinien dokonać oceny spełniania przez nie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy określonych w Polskich Normach i przepisach dotyczących budowy i eksploatacji tych urządzeń.
Zgodnie z przepisem art. 217 Kodeksu pracy, niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, określonych w odrębnych przepisach. Przepis ten oznacza, że pracodawca nie może wyposażać stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności. (Dz.U. z 2004 r. nr 204, poz. 2087, z późn. m).

Ustawa o systemie oceny zgodności ustala jednoznacznie zakres obowiązującej oceny zgodności, wymaganej przed wprowadzeniem wyrobu do obrotu.

Wprowadzane do obrotu wyroby podlegają ocenie zgodności z:

zasadniczymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności - uwzględniającymi rodzaje wyrobów oraz stopień stwarzanych przez nie zagrożeń, a także inne wymagania zawarte w dyrektywach nowego podejścia;
szczegółowymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniach wydanych przez ministra właściwego ze względu na przedmiot oceny zgodności, określonymi dla wyrobów, które mogą stwarzać zagrożenie albo służą ochronie lub ratowaniu życia, zdrowia, mienia lub środowiska uwzględniającymi rodzaje wyrobów oraz stopień stwarzanych przez nie zagrożeń, a także inne wymagania zawarte w dyrektywach nowego podejścia;
zasadniczymi i szczegółowymi wymaganiami określonymi w odrębnych ustawach.

Dokonanie oceny zgodności, o której mowa powyżej, jest obowiązkowe przed wprowadzeniem maszyny do obrotu.
Zasadnicze wymagania dla maszyn określono w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i elementów bezpieczeństwa (Dz.U. Nr 259, poz. 2170).
Pozytywny wynik oceny zgodności z zasadniczymi wymaganiami dokonywanej przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą stanowi podstawę do wydania producentowi lub jego upoważnionemu przedstawicielowi certyfikatu zgodności.
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel, który poddał wyrób lub proces jego wytwarzania ocenie zgodności z zasadniczymi
wymaganiami i potwierdził ich zgodność, wystawia deklarację zgodności lub umieszcza oznakowanie CE, zgodnie z wymaganiami określonymi w dyrektywach nowego podejścia.

Wymagania związane z użytkowaniem maszyn i innych urządzeń technicznych

Zgodnie z art. 207 § 2 Kodeksu pracy - pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Oznacza to między innymi, iż maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być utrzymywane i eksploatowane w taki sposób, aby nie stwarzały zagrożeń dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników.
Biorąc pod uwagę przepis art. 217 Kodeksu pracy - niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach.
Ogólne przepisy dotyczące obsługi i stosowania maszyn oraz innych urządzeń technicznych zawarte są w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650). Zgodnie z tymi przepisami maszyny i inne urządzenia techniczne powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii, określone we właściwych szczegółowych przepisach, przez cały okres ich użytkowania.
Montaż, demontaż i eksploatacja urządzeń technicznych powinny być zgodne z dokumentacją techniczno-ruchową; należy je stosować tylko w procesach i warunkach, do których są przeznaczone.
Maszyny i inne urządzenia techniczne, których uszkodzenie stwierdzono w czasie pracy, powinny być niezwłocznie zatrzymane i wyłączone z zasilania energią. Wznowienie pracy maszyny bez usunięcia uszkodzenia jest niedopuszczalne. Maszyny niesprawne, uszkodzone lub pozostające w naprawie powinny być wycofane z użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie.
W związku z dużymi zagrożeniami jakie stwarzają elementy ruchome maszyn i inne mogące spowodować wypadek (np.: gorące, ostre) - wiele przepisów rozporządzenia określa środki jakie należy stosować w celu zapobiegania skutkom tych zagrożeń. I tak w szczególności:
elementy ruchome i inne części urządzeń (np.: gorące, ostre), które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne z wyjątkiem przypadków, gdy spełnienie tych wymogów nie jest możliwe ze względu na funkcję urządzenia);
pasy, łańcuchy, taśmy, koła zębate i inne elementy układów napędowych oraz części maszyn zagrażające spadnięciem, znajdujące się nad stanowiskami pracy lub przejściami na wysokości ponad 2,5 m od poziomu podłogi, powinny być osłonięte co najmniej od dołu trwałymi osłonami (wyżej podane wysokości nie dotyczą maszyn, w które wyposażone zostały stanowiska pracy przed wejściem w życie ww. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej; w maszynach takich elementy niebezpieczne powinny być zabezpieczone odpowiednio do lub powyżej 2,0 m od poziOmu podłogi);
niedopuszczalne jest używanie maszyny bez wymaganego urzą
dzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowaniu;
maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej; pracodawca powinien ustalić rodzaje maszyn i innych urządzeń technicznych, które wymagają stałej obsługi, a pozostawianie ich bez niej może być przyczyną katastrofy, wybuchu lub pożaru oraz powinien ustalić szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn;
maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej;
pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np.: luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.
Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (ażurowe - wykonane np.: z siatki, blachy perforowanej lub prętów) powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów. Minimalne odległości bezpieczeństwa określone są w Polskiej Normie PN-EN 294: 1994. Bezpieczeństwo maszyn. Odległości bezpieczeństwa uniemożliwiające sięganie kończynami górnymi do stref niebezpiecznych.

Urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spełniać następujące ogólne wymagania:

zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny jak i osobom znajdującym się w jej pobliżu;
działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość;
funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego, w przypadkach, gdy jest to celowe i możliwe;
nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi;
nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników.

Urządzenia ochronne stosowane przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny zapewniać, aby:

zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów lub niemożliwe było zdjęcie albo otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów;
ponowne założenie, zamknięcie lub włączenie urządzenia ochronnego nie uruchamiało automatycznie maszyny.

Szczegółowe wymagania wobec urządzeń ochronnych określają Polskie Normy, a w szczególności normy:

PN-EN 574:1999. Maszyny. Bezpieczeństwo. Oburęczne urządzenia sterujące. Aspekty funkcjonalne. Zasady projektowania.
PN-EN 1760-1:2002 Maszyny. Bezpieczeństwo. Urządzenia ochronne czułe na nacisk. Część 1 - Ogólne zasady projektowania oraz badań mat i podłóg.
PN-EN 1760-2:2002 Maszyny. Bezpieczeństwo. Urządzenia ochronne czułe na nacisk. Część 2 - Ogólne zasady projektowania oraz badań obrzeży i listew czułych na nacisk.
PN-EN 1088:2001 Maszyny. Bezpieczeństwo. Urządzenia blokujące sprzężone z osłonami. Zasady projektowania i doboru.
PN-EN 953:1999. Maszyny. Bezpieczeństwo. Osłony. Ogólne wymagania dotyczące projektowania i budowy osłon stałych i ruchomych.

Uszczegółowione wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy dla użytkowanych maszyn i innych urządzeń technicznych zostały określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. Nr 191, poz. 1596, z późn. zm.). Przepisy tego rozporządzenia weszły w życie 1 stycznia 2003 r., jednak na dostosowanie maszyn nabytych przed tym dniem do minimalnych wymagań określonych w rozdziale 3 rozporządzenia ustalono trzyletni okres, tj. do dnia 1 stycznia 2006 r. Rozporządzenie w pełni uwzględnia postanowienia dyrektywy 89/655/EWG dotyczącej minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy użytkowaniu przez pracowników sprzętu roboczego podczas pracy, znowelizowanej dyrektywą 95/63/WE oraz dyrektywą 2001/45/WE.

Przepisy rozporządzenia określają wymagania dotyczące w szczególności:

doboru maszyn do rodzajów i warunków wykonywania pracy;
zminimalizowania ryzyka związanego z instalowaniem i użytkowaniem maszyn;
zapewnienia odpowiednich urządzeń ochronnych niezbędnych do bezpiecznego użytkowania maszyn;
urządzeń sterujących zapewniających bezpieczną pracę maszyn;
bezpiecznego użytkowania maszyn ruchomych, przeznaczonych do podnoszenia ładunków oraz przewożących pracowników;
zapewnienia kontroli użytkowanych maszyn;
szkolenia i informowania pracowników w zakresie bezpiecznego użytkowania maszyn.

Pracodawca powinien zapewnić, aby udostępnione pracownikom maszyny były właściwe do wykonywania pracy lub odpowiednio przystosowane do jej wykonywania oraz mogły być użytkowane bez pogorszenia bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników.

Dokonując wyboru maszyny, pracodawca powinien brać pod

uwagę:
specyficzne warunki i rodzaj wykonywanej pracy;
istniejące w zakładzie pracy lub w miejscu pracy zagrożenia istotne dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników;
dodatkowe zagrożenia związane z użytkowaniem maszyny.

Maszyny powinny być instalowane, umiejscawiane oraz użytkowane w sposób:

• minimalizujący ryzyko dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, w szczególności poprzez zapewnienie dostatecznej przestrzeni między ich ruchomymi częściami a ruchomymi bądź stałymi elementami znajdującymi się w ich otoczeniu;
• zapewniający bezpieczne dostarczanie lub odprowadzanie używanej albo wytwarzanej energii bądź materiałów.

Jeżeli maszyny nie mogą być użytkowane bez ryzyka dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, pracodawca powinien zastosować odpowiednie rozwiązania mające na celu zminimalizowanie ryzyka związanego z ich użytkowaniem.

Jeżeli obsługa, naprawa, remont lub konserwacja maszyn powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, pracodawca powinien zapewnić, aby czynności te wykonywane były przez pracowników upoważnionych i posiadających odpowiednie kwalifikacje.
Ruchome maszyny z własnym napędem mogą być obsługiwane wyłącznie przez pracowników odpowiednio przeszkolonych w zakresie ich bezpiecznej obsługi.
W przypadku gdy maszyny poruszają się po terenie, na którym jest wykonywana praca, pracodawca powinien ustalić zasady ruchu i zapewnić ich przestrzeganie. Jeśli na terenie zakładu pracy stosowane są maszyny samobieżne, pracodawca powinien podjąć działania organizacyjne zapobiegające wchodzeniu pracowników na teren pracy tych maszyn.
Jeżeli obecność pracowników pieszych podczas pracy maszyn jest niezbędna - pracodawca powinien zastosować odpowiednie środki chroniące pracowników przed urazami spowodowanymi działaniem maszyn.

Podnoszenie pracowników przy pomocy maszyn dopuszczalne jest, jeśli maszyny te i ich wyposażenie są przeznaczone do tego celu. Jedynie w wyjątkowych (szczególnie uzasadnionych przypadkach) do podnoszenia pracowników mogą być użyte maszyny, nie skonstruowane do tego celu, jeżeli pracodawca ustali szczegółowe warunki obsługi i nadzoru nad pracą tych maszyn zapewniające bezpieczeństwo pracowników. W szczególności podczas przebywania podnoszonych pracowników na takiej maszynie:

pracownicy powinni mieć możliwość komunikowania się;
stanowisko służące do sterowania maszyną powinno być ciągle obsługiwane przez operatora;
w przypadku wystąpienia niebezpieczeństwa powinna być zapewniona możliwość ewakuowania pracowników.
Używanie w pomieszczeniu pracy lub w innym miejscu pracy maszyn o napędzie spalinowym jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wielkość wymiany powietrza wystarcza do wyeliminowania zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników (w środowisku pracy nie są przekroczone najwyższe dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia).
Pracownicy nie powinni przebywać pod wiszącymi ładunkami, chyba że jest to konieczne w celu sprawnego wykonywania pracy.
Jeśli zachodzi konieczność przebywania pracowników pod wiszącymi ładunkami, pracodawca powinien zastosować środki zapewniające bezpieczeństwo pracownikom, a zwłaszcza właściwe zabezpieczenie wiszących ładunków.
Zawieszone ładunki nie mogą być pozostawione bez nadzoru, chyba że dostęp do strefy niebezpiecznej jest uniemożliwiony, a ładunek jest zawieszony i utrzymywany bezpiecznie.
Urządzenia sterujące maszyn, które mają wpływ na bezpieczeństwo pracowników, powinny być widoczne i możliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane. Elementy te, powinny być usytuowane poza strefami zagrożenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagrożeń. Nie mogą one stwarzać także jakichkolwiek zagrożeń w związku z przypadkowym ich zadziałaniem. Układy sterowania maszyn powinny zapewniać bezpieczeństwo i być dobierane z uwzględnianiem możliwych uszkodzeń, defektów oraz ograniczeń, jakie można przewidzieć w planowanych warunkach użytkowania maszyny.
Uruchomienie maszyny powinno być możliwe tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania.
Maszyny powinny być wyposażone w układ sterowania przeznaczony do całkowitego i bezpiecznego ich zatrzymywania.
Układ sterowania przeznaczony do zatrzymywania maszyny powinien mieć pierwszeństwo przed układem sterowania przeznaczonym do jej uruchamiania. Jeśli podczas obsługi maszyny występują zagrożenia zależne od czasu jej zatrzymania (lub jej elementów) - maszyna powinna być wyposażona w urządzenie zatrzymania awaryjnego.
Maszyny powinny być wyposażone w łatwo rozpoznawalne urządzenia służące do odłączania od źródeł energii. Ponowne przyłączenie maszyny do źródeł energii nie może stanowić zagrożenia dla pracowników.
Maszyny powinny posiadać odpowiednie zabezpieczenia chroniące pracowników przed:
• ryzykiem pożaru, przegrzania lub uwolnienia się gazu, pyłu, płynu oraz innych substancji wytwarzanych, używanych lub zmagazynowanych w maszynach;
ryzykiem wybuchu urządzenia lub substancji wytwarzanych, używanych albo zmagazynowanych w maszynach;
zagrożeniami wynikającymi z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z energią elektryczną.
W przypadkach gdy wykonywane na maszynach procesy pracy powodują występowanie określonych zagrożeń - maszyny powinny być wyposażone w odpowiednie do tych zagrożeń urządzenia ochronne, chroniące np. przed:
zagrożeniami spowodowanymi emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów;
zagrożeniami związanymi z upadkiem przedmiotów albo oderwaniem lub rozpadnięciem się części maszyn;
ryzykiem bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn oraz częściami o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze;
zagrożeniem związanym z emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu.

Maszyny służące do przewożenia pracowników powinny być tak wyposażone, aby zminimalizować związane z tym ryzyko dla pracowników podczas jazdy; wyposażenie to powinno również uwzględnić ryzyko kontaktu lub dostania się pracownika pod koła albo gąsienice maszyn.

Maszyny z własnym napędem, które po uruchomieniu mogą spowodować zagrożenie dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, powinny być wyposażone w:

urządzenie zapobiegające ich uruchomieniu przez osoby nieupoważnione;
odpowiednie urządzenia minimalizujące skutki kolizji, w przypadku poruszania się na torze ruchu jednocześnie kilku maszyn;
odpowiednie urządzenia przeznaczone do hamowania i zatrzymywania;
odpowiednie urządzenia pomocnicze zainstalowane w celu poprawienia widoczności, jeżeli bezpośrednie pole widzenia kierowcy nie zapewnia dostatecznego bezpieczeństwa;
oświetlenie odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy, zapewniające dostateczne bezpieczeństwo pracownikom, jeżeli maszyny przeznaczone są do użytkowania w nocy bądź w miejscach niedostatecznie oświetlonych;
odpowiednie urządzenia przeciwpożarowe, w przypadku gdy urządzenia te nie znajdują się w bliskim zasięgu w miejscu użytkowania maszyn (wymagania te dotyczą maszyn, które własnym działaniem lub ze względu na elementy holowane lub przewożone mogą zagrażać pożarem);
rozwiązania powodujące natychmiastowe zatrzymanie się maszyn zdalnie sterowanych, jeżeli urządzenia do ich sterowania znajdują się poza zasięgiem działania;
urządzenia zabezpieczające przed ryzykiem zderzenia bądź uderzenia występującego podczas normalnej pracy maszyny zdalnie sterowanej, o ile nie ma innych urządzeń kontrolujących takie ryzyko.

W celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze maszyn duże znaczenie ma systematyczna kontrola stanu technicznego maszyn i ich urządzeń ochronnych.

W przypadku gdy bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny:

wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy;
kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu.

Pracodawca powinien ponadto zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, mogące spowodować powstawanie zagrożeń, poddane były:

okresowej kontroli oraz wymaganym badaniom;
specjalnej kontroli w przypadku możliwości pogorszenia się bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem:

- prac modernizacyjnych,

- zjawisk przyrodniczych,

- wydłużonego czasu postoju maszyny, niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.

ryzykiem wybuchu urządzenia lub substancji wytwarzanych, używanych albo zmagazynowanych w maszynach;
zagrożeniami wynikającymi z bezpośredniego lub pośredniego kontaktu z energią elektryczną.

W przypadkach gdy wykonywane na maszynach procesy pracy powodują występowanie określonych zagrożeń - maszyny powinny być wyposażone w odpowiednie do tych zagrożeń urządzenia ochronne, chroniące np. przed:

zagrożeniami spowodowanymi emisją lub wyrzucaniem substancji, materiałów lub przedmiotów;
zagrożeniami związanymi z upadkiem przedmiotów albo oderwaniem lub rozpadnięciem się części maszyn;
ryzykiem bezpośredniego kontaktu z ruchomymi częściami maszyn oraz częściami o wysokiej lub bardzo niskiej temperaturze;
zagrożeniem związanym z emisją gazu, oparów, płynu lub pyłu.

Maszyny z własnym napędem, które po uruchomieniu mogą spowodować zagrożenie dla bezpieczeństwa lub zdrowia pracowników, powinny być wyposażone w:

urządzenie zapobiegające ich uruchomieniu przez osoby nieupoważnione;
odpowiednie urządzenia minimalizujące skutki kolizji, w przypadku poruszania się na torze ruchu jednocześnie kilku maszyn;
odpowiednie urządzenia przeznaczone do hamowania i zatrzymywania;
odpowiednie urządzenia pomocnicze zainstalowane w celu poprawienia widoczności, jeżeli bezpośrednie pole widzenia kierowcy nie zapewnia dostatecznego bezpieczeństwa;
oświetlenie odpowiednie do rodzaju wykonywanej pracy, zapewniające dostateczne bezpieczeństwo pracownikom, jeżeli maszyny
przeznaczone są do użytkowania w nocy bądź w miejscach niedostatecznie oświetlonych;
odpowiednie urządzenia przeciwpożarowe, w przypadku gdy urządzenia te nie znajdują się w bliskim zasięgu w miejscu użytkowania maszyn (wymagania te dotyczą maszyn, które własnym działaniem lub ze względu na elementy holowane lub przewożone mogą zagrażać pożarem);
rozwiązania powodujące natychmiastowe zatrzymanie się maszyn zdalnie sterowanych, jeżeli urządzenia do ich sterowania znajdują się poza zasięgiem działania;
urządzenia zabezpieczające przed ryzykiem zderzenia bądź uderzenia występującego podczas normalnej pracy maszyny zdalnie sterowanej, o ile nie ma innych urządzeń kontrolujących takie ryzyko.

W celu zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze maszyn duże znaczenie ma systematyczna kontrola stanu technicznego maszyn i ich urządzeń ochronnych.

W przypadku gdy bezpieczne użytkowanie maszyn jest uzależnione od warunków, w jakich są one instalowane, pracodawca powinien poddać maszyny:
wstępnej kontroli po ich zainstalowaniu, a przed przekazaniem do eksploatacji po raz pierwszy;
kontroli po zainstalowaniu na innym stanowisku pracy lub w innym miejscu.

Pracodawca powinien ponadto zapewnić, aby maszyny narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, mogące spowodować powstawanie zagrożeń, poddane były:

okresowej kontroli oraz wymaganym badaniom;
specjalnej kontroli w przypadku możliwości pogorszenia się bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem:

- prac modernizacyjnych,

- zjawisk przyrodniczych,

wydłużonego czasu postoju maszyny, niebezpiecznych uszkodzeń oraz wypadków przy pracy.
maszyny służące do przemieszczania osób lub ładunków w ograniczonym zasięgu, w tym: wciągarki i wciągniki, suwnice, żurawie, wózki jezdniowe podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia, dźwigniki (podnośniki), z wyjątkiem dźwigników stanowiących wyposażenie pojazdów, dźwigników do pochylania stołów technologicznych i dźwigników przenośnych z napędem ręcznym, podesty ruchome, schody i chodniki ruchome;
dźwigi do transportu osób lub ładunków, dźwigi budowlane i dźwigi towarowe;
przenośniki kabinowe i krzesełkowe o ruchu obrotowym, przeznaczone do celów rekreacyjno-rozrywkowych;
osobowe i towarowe koleje linowe;
wyciągi do przemieszczania osób w celach turystyczno-sportowych;
pomosty ruchome z zespołami napędowymi w przystaniach promowych.

Dozór techniczny polega na podejmowaniu działań zmierzających do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych, o których mowa wyżej.

Dozór techniczny nad urządzeniami technicznymi może być wykonywany w formie:

dozoru technicznego pełnego, obejmującego pełny zakres czynności w toku wytwarzania, eksploatacji i napraw urządzenia technicznego;
dozoru technicznego ograniczonego, obejmującego pełny zakres czynności w toku wytwarzania oraz niektóre czynności w toku eksploatacji i napraw urządzenia technicznego;
dozoru technicznego uproszczonego, obejmującego niektóre czynności w toku wytwarzania urządzeń technicznych oraz materiałów i elementów stosowanych do budowy urządzeń technicznych.
Urządzenia techniczne objęte dozorem technicznym, jak również materiały i elementy stosowane do budowy, naprawy lub modernizacji tych urządzeń, mogą być wytwarzane, naprawiane lub modernizowane wyłącznie w przypadku uzyskania przez wytwarzającego uprawnienia do ich produkcji, naprawy lub modernizacji, wydanego przez właściwy organ dozoru technicznego.
Użytkownik urządzeń technicznych objętych dozorem technicznym może eksploatować urządzenia tylko po uzyskaniu decyzji zezwalającej na eksploatację, wydanej przez właściwy organ dozoru technicznego. Decyzji takiej nie wydaje się dla urządzeń dopuszczonych przez właściwy organ dozoru technicznego - oznaczonych trwałym znakiem dozoru technicznego.
Eksploatujący urządzenie techniczne jest obowiązany zawiadomić niezwłocznie właściwy organ dozoru technicznego o każdym niebezpiecznym uszkodzeniu lub nieszczęśliwym wypadku związanym z eksploatacją tego urządzenia.

W razie nieprzestrzegania przez wytwarzającego lub eksploatującego urządzenia techniczne przepisów o dozorze technicznym lub w razie stwierdzenia zagrożeń dla zdrowia lub życia ludzkiego, mienia i środowiska - właściwy organ dozoru technicznego wydaje decyzję o wstrzymaniu eksploatacji urządzenia lub wycofaniu z obrotu i wstrzymaniu wytwarzania.

Osoba eksploatująca urządzenia techniczne objęte dozorem

technicznym:
bez uzyskania decyzji organu dozoru technicznego o dopuszczeniu takiego urządzenia do eksploatacji lub obrotu;
wbrew decyzji organu dozoru technicznego o wstrzymaniu eksploatacji lub wycofaniu urządzenia z obrotu;
podlega karze ograniczenia wolności lub karze grzywny. Tej samej karze podlega ten, kto przerabia urządzenia techniczne bez zgody organu dozoru technicznego.
Karze grzywny podlega ponadto ten, kto nie zawiadamia organu dozoru technicznego o niebezpiecznym uszkodzeniu urządzenia technicznego objętego dozorem technicznym lub nieszczęśliwym wypadku związanym z eksploatacją urządzenia technicznego.

Bezpieczeństwo i higiena pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe

Regulacje prawne
Podstawowe przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, mające zastosowanie również przy pracach wykonywanych na stanowiskach z monitorami ekranowymi, zawarte są w dziale dziesiątym Kodeksu pracy. Należy tu wymienić w szczególności następujące obowiązki pracodawcy:
organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 207 § 2);
zapewnienie pomieszczeń pracy odpowiednich do rodzaju wykonywanych prac i liczby zatrudnionych pracowników oraz utrzymywanie tych pomieszczeń w stanie zapewniającym bezpieczne i higieniczne warunki pracy (art. 214);
ocena i udokumentowanie oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz informowanie pracowników o takim ryzyku zawodowym (art. 226);
przeprowadzanie badań lekarskich wszystkich pracowników (wstępnych, okresowych i kontrolnych); pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229);
zapewnienie szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed dopuszczeniem do pracy oraz szkolenia okresowego (art. 237³).

Ponadto, zgodnie z art. 212 Kodeksu pracy, obowiązki dotyczące kształtowania warunków pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy ciążą na osobach kierujących pracownikami (kierownikach wydziałów, działów i innych komórek organizacyjnych).

Przepisy dotyczące profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników określone są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. (Dz.U. Nr 69, poz. 332, ze zm.), a wymagania dotyczące szkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy - w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860, z późn. zm.).

Przepisy określające wymagania, jakie powinny spełniać pomieszczenia pracy, w których znajdują się stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe, zawarte są przede wszystkim w:

rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.);
rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690, z późn. zm.).

Zgodnie z przepisami określonymi w ww. rozporządzeniach w pomieszczeniach pracy należy zapewnić przede wszystkim: oświetlenie dzienne i elektryczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami. Biorąc pod uwagę te przepisy - pomieszczenia, w których znajdują się stanowiska z monitorami ekranowymi, powinny w szczególności spełniać niżej wymienione wymagania:

w pomieszczeniu stałej pracy na każdego pracownika powinno przypadać co najmniej 13 m³ wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m² wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez meble, sprzęt itp.);
wysokość pomieszczenia stałej pracy nie powinna być mniejsza niż 3 m i może być obniżona w następujących przypadkach:
jeśli w pomieszczeniu została zastosowana klimatyzacja i uzyskano zgodę wojewódzkiego inspektora sanitarnego na lokalizację stanowisk stałej pracy w niższym pomieszczeniu
- jeśli w pomieszczeniu stałej pracy zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników i na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia; wówczas wysokość pomieszczenia może być zmniejszona do 2,5 m,
- jeśli przy pracach w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym nie występują pyły lub substancje szkodliwe, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych (określonych w Polskich Normach), a na jednego pracownika przypada co najmniej 15 m³ wolnej objętości pomieszczenia; wówczas wysokość pomieszczenia może być zmniejszona do 2,5 m,
w pomieszczeniu stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne oraz oświetlenie elektryczne spełniające wymagania określone w Polskich Normach;
okna w pomieszczeniach pracy powinny być wyposażone w odpowiednie urządzenia eliminujące nadmierne operowanie promieni słonecznych padających na stanowiska pracy;
temperatura w pomieszczeniu pracy nie powinna być niższa niż 18°C(291K);
w pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona odpowiednia wentylacja lub klimatyzacja;
podłogi w pomieszczeniach pracy powinny być równe, niepylące, odporne na ścieranie oraz nacisk, a także nie mogą być śliskie.
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. (wymienione wyżej) określa również ogólne wymagania dotyczące organizacji stanowisk pracy. Zgodnie z tymi wymaganiami, stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynności oraz psychofizycznych właściwości pracowników; wymiary wolnej powierzchni stanowiska pracy (nie zajętej przez meble, urządzenia itp.) powinny zapewniać pracownikom swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny, z uwzględnieniem wymagań ergonomii. Stanowiące wyposażenie stanowisk pracy siedziska powinny spełniać wymagania Polskich Norm.

Wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy związane z obsługą monitorów ekranowych, w tym związane z organizacją stanowisk pracy, zawarte są również w Polskich Normach, a w szczególności:

PN-91/N-08018. Dane ergonomiczne do projektowania stanowisk pracy. Strefy pracy kończyn górnych. Wymiary.
PN-EN ISO 7250:2005. Podstawowe pomiary ciała ludzkiego do projektowania technicznego.
PN-89/F-06027.05. Meble do pracy lub spożywania posiłków. Podstawowe wymiary funkcjonalne.
PN-EN 527-1:2004. Meble biurowe - Stoły robocze i biurka
- Część 1: Wymiary.
• PN-EN 1335-2:2002. Meble biurowe - Krzesło biurowe do pracy
- Część 2: Wymagania bezpieczeństwa.
PN-F-06000-l:1998. Meble biurowe. Postanowienia ogólne.
PN-I-05300:1997. Technika informatyczna. Monitory ekranowe alfanumeryczne. Ogólne wymagania i metody badania.

Na podstawie art. 237¹⁵ § 1 Kodeksu pracy zostało wydane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz. 973), określające wymagania dotyczące organizacji pracy i stanowisk pracy z monitorami ekranowymi. Przepisów rozporządzenia nie stosuje się do:

kabin kierowców oraz kabin sterowniczych maszyn i pojazdów;
systemów komputerowych na pokładach środków transportu;
systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku publicznego;
systemów przenośnych nie przeznaczonych do użytkowania na danym stanowisku pracy;
kalkulatorów, kas rejestrujących i innych urządzeń z małymi ekranami do prezentacji danych lub wyników pomiarów;
maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym.
Powyższe rozporządzenie stanowi wdrożenie do prawa polskiego postanowień dyrektywy Wspólnot Europejskich z dnia 29 maja 1990 r. dotyczącej minimalnych wymagań w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przy pracy z urządzeniami wyposażonymi w monitory ekranowe (90/270/EWG).

Rozporządzenie to zobowiązuje pracodawców zatrudniających pracowników na stanowiskach z monitorami ekranowymi w szczególności do:

przeprowadzania oceny warunków pracy dla nowo tworzonych stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia takich stanowisk;
zmiany charakteru pracy (na nie związaną z obsługą monitora ekranowego) lub zapewnienia pracownikom przerwy (wliczanej do czasu pracy) po każdej godzinie pracy przy ekranie monitora;
zapewnienia pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi okularów korygujących wzrok, jeżeli wyniki badań okulistycznych będą wskazywały na konieczność ich stosowania podczas pracy;
informowania pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach z monitorami ekranowymi;
uwzględniania podczas organizowania stanowisk pracy z monitorami ekranowymi minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii określonych w załączniku do rozporządzenia.

Ocena warunków pracy na stanowiskach z monitorami ekranowymi powinna być przeprowadzana z udziałem osób gwarantujących odpowiedni poziom oceny, w tym służby bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas jej dokonywania należy zwrócić uwagę czy:

organizacja stanowisk pracy, w tym rozmieszczenie elementów wyposażenia, zapewniają spełnienie wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy;
stan elementów wyposażenia stanowisk pracy zapewnia bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym;
obciążenie narządu wzroku oraz układu mięśniowo-szkieletowego pracowników nie powoduje nadmiernych uciążliwości;
obciążenie pracowników czynnikami fizycznymi, w tym szczególnie nieodpowiednim oświetleniem, a także obciążenie psychiczne pracowników (wynikające ze sposobu organizacji pracy) nie wpływają niekorzystnie na warunki wykonywania pracy.

W przypadku stwierdzenia, w wyniku dokonanej oceny, że warunki pracy na określonych stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (w tym organizacja pracy i stanowisk pracy, obciążenie pracowników czynnikami środowiska pracy) mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników albo stwarzają nadmierne uciążliwości, pracodawca powinien podjąć niezwłoczne działania w kierunku poprawy warunków, tj. usunięcia zagrożeń i uciążliwości.

Biorąc pod uwagę obciążenie narządu wzroku oraz wymuszoną pozycją ciała przy obsłudze monitora ekranowego, zgodnie z § 7 rozporządzenia, pracodawca jest obowiązany tak organizować pracę, aby zapewnić pracownikom po każdej godzinie nieprzerwanej pracy zmianę rodzaju pracy na nie obciążającą wzroku i wykonywaną w zmienionych pozycjach ciała. Tą inną pracą może być np. praca przy biurku w niewymuszonej (swobodnej) siedzącej pozycji ciała lub praca w pozycji stojącej. W razie braku możliwości zmiany rodzaju pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego należy zapewnić pracownikom co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy.

Stanowiska pracy, na których pracownicy obsługują monitory ekranowe, powinny być tak wyposażone i zorganizowane, aby spełniały co najmniej wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii określone w załączniku do rozporządzenia. Wymagania te powinny być brane pod uwagę zarówno podczas projektowania nowych stanowisk pracy, jak i modernizacji już istniejących.

Stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewnić pracownikowi swobodny dostęp do niego. W celu spełnienia tego wymagania oraz stworzenia pracownikowi warunków dogodnej pracy bardzo istotne jest zapewnienie odpowiednich odległości między sąsiednimi stanowiskami. Zgodnie z omawianym rozporządzeniem - odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m. Jeśli na jednym stanowisku znajduje się więcej niż jeden monitor ekranowy - odległości między monitorami mogą być znacznie mniejsze niż 0,6 m; w takiej sytuacji minimalna odległość 0,6 m powinna być zachowana między monitorami na sąsiednich stanowiskach pracy.

Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie w zasięgu kończyn górnych wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie. Wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposażenia nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego i wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400+750 mm.

Wyposażając stanowisko pracy w monitor ekranowy, należy pamiętać, że powinien on spełniać niżej wymienione wymagania:

znaki na ekranie monitora powinny być wyraźne i czytelne;
obraz na ekranie powinien być stabilny, bez tętnienia lub innych form niestabilności;
jaskrawość i kontrast znaku na ekranie powinny być łatwe do regulowania w zależności od warunków oświetlenia stanowiska pracy;
regulacje ustawienia monitora powinny umożliwiać pochylenie ekranu co najmniej 20° do tyłu i 5° do przodu oraz obrót wokół własnej osi o co najmniej 120° (po 60° w obu kierunkach);
ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposażony w odpowiedni filtr.

W razie potrzeby wynikającej z cech antropometrycznych pracownika - powinna być użyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół (umożliwiające ustawienie monitora na wymaganej wysokości). Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.

Klawiatura powinna stanowić osobny element wyposażenia podstawowego stanowiska pracy. Konstrukcja klawiatury powinna umożliwiać użytkownikowi przyjęcie takiej pozycji, która nie powodowałaby zmęczenia mięśni kończyn górnych podczas pracy. Klawiatura powinna mieć w szczególności:

możliwość regulacji kąta nachylenia w zakresie 0+15° (spełnieniem tego wymogu będzie możliwość ustawienia klawiatury pod kątem np. 5° i 12°);
odpowiednią wysokość, dla przynajmniej jednej pozycji pochylenia klawiatury. Wysokość środkowego rzędu klawiszy alfanumerycznych z literami A, S..., licząc od płaszczyzny stołu, nie powinna przekraczać 30 mm,
matową powierzchnię, a znaki powinny być kontrastowe i czytelne.

W celu zapewnienia właściwych warunków pracy przy obsłudze monitora ekranowego bardzo ważne jest wyposażenie stanowiska pracy w odpowiedni stół i krzesło.

Konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać:

wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposażenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy;
ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niż 100 mm między klawiaturą, a przednią krawędzią stołu;
ustawienie elementów wyposażenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji.

Powierzchnia blatu stołu powinna być matowa - najlepiej jasnej barwy.

Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być ustalona tak, aby zapewnić:

naturalne położenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem;
odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20+50° w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyżej oczu pracownika;
odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.

Krzesło, stanowiące wyposażenie stanowiska pracy, powinno mieć:

dostateczną stabilność i być wyposażone w co najmniej pięciopodporową podstawę z kółkami jezdnymi;
wymiary oparcia i siedziska, zapewniające wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów;
regulację wysokości siedziska w zakresie 400+500 mm licząc od podłogi;
regulację wysokości oparcia oraz regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5° do przodu i 30° do tyłu;
wyprofilowanie płyty siedziska i oparcia odpowiednie do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn dolnych,
możliwość obrotu wokół osi pionowej o 360°,
podłokietniki.

Mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane, aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej. Wysokość siedziska krzesła powinna umożliwiać spoczynkowe (płaskie) ustawienie stóp pracownika na podłodze. Jeśli wymaganie to nie jest spełnione - stanowisko pracy należy wyposażyć w podnóżek. Pracodawca powinien zapewnić podnóżek również w innym przypadku, jeśli pracownik wyrazi takie życzenie.

Podnóżek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0+15°, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. Powierzchnia podnóżka nie powinna być śliska, a sam podnóżek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas używania.

Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy należy wyposażyć w uchwyt na dokument posiadający regulacje ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem, między ekranem monitora i klawiaturą lub w innym miejscu, w pozycji minimalizującej uciążliwe ruchy głowy i oczu.

Biorąc pod uwagę znaczne obciążenie narządu wzroku występujące podczas pracy przy monitorze ekranowym bardzo ważne jest zapewnienie odpowiedniego oświetlenia na stanowisku pracy. Oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a szczególnie:

poziom natężenia oświetlenia powinien spełniać wymagania określone w Polskich Normach;
należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien, przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora, w szczególności przez stosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych, instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach.

W pomieszczeniu przeznaczonych do pracy z monitorami ekranowymi powinna być zapewniona odpowiednia wilgotność względna powietrza. Wilgotność ta nie powinna być mniejsza niż 40%.

Ponadto, poziom czynników środowiska pracy (np. natężenie hałasu i promieniowania) w pomieszczeniach pracy z monitorami ekranowymi powinien spełniać wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. Nr 217, poz. 1833, ze zm.) oraz Polskich Normach.

Stosowane oprogramowanie oraz sposób organizacji planowanych z zastosowaniem monitora zadań i ich wykonywania nie powinny wpływać na nadmierne obciążenie psychiczne pracownika. Przy projektowaniu, doborze i modernizacji oprogramowania, a także przy planowaniu wykonywania zadań z wykorzystaniem ekranu monitora, pracodawca powinien uwzględniać w szczególności następujące wymagania:

oprogramowanie powinno odpowiadać zadaniu przewidzianemu do wykonania;
oprogramowanie powinno być łatwe w użyciu oraz dostosowane do poziomu wiedzy i (lub) doświadczenia pracownika;
systemy komputerowe muszą zapewniać przekazywanie pracownikom informacji zwrotnej o ich działaniu;
systemy komputerowe muszą gwarantować wyświetlanie informacji w formie i tempie odpowiednim dla pracownika;
bez wiedzy pracownika nie można dokonywać kontroli jakościowej i ilościowej jego pracy;
podczas tworzenia oprogramowania i przetwarzania danych powinny być stosowane zasady ergonomii.
Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną, w zakresie i na zasadach określonych w Kodeksie pracy oraz wydanym na jego podstawie rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 69, poz. 332, ze zm.). Zgodnie z tym rozporządzeniem, przed podjęciem pracy przy obsłudze monitora ekranowego pracownicy powinni być poddani wstępnym badaniom lekarskim ogólnym, ze zwróceniem uwagi na skórę, układ ruchu w obrębie kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego oraz badaniom okulistycznym. Niezależnie od badań wstępnych, pracownicy powinni być poddawani badaniom okresowym obejmującym badania układu ruchu w obrębie kończyn górnych i kręgosłupa szyjnego, badaniom okulistycznym oraz, w zależności od potrzeb, badaniom dermatologicznym i ortopedycznym. Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania (niż określono w rozporządzeniu), jeśli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika.

Zgodnie z § 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe, pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom okularów korygujących wzrok, jeśli potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego stwierdzi lekarz przeprowadzający badania okulistyczne prowadzone w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, o której mowa w Kodeksie pracy i przepisach wykonawczych. Należy zauważyć, że okulary do pracy przy monitorze (które powinny zapewnić ostre widzenie na ekranie monitora z odległości ok. 500--600 mm) mają często szkła o innych parametrach niż okulary przeznaczone do czytania (zapewniające ostre widzenie z odległości ok. 300 mm). Obowiązek zapewnienia okularów powstaje po wydaniu zalecenia lekarza, o którym mowa wyżej. Trzeba tu wyraźnie podkreślić, że przepisy rozporządzenia nakładają na pracodawców obowiązek zapewnienia okularów korygujących wzrok (a więc ze szkłami korekcyjnymi) przeznaczonych do pracy przy monitorze ekranowym.

Przepisy te nie zobowiązują natomiast pracodawców do zapewnienia pracownikom (pokrywania kosztów zakupu) okularów stosowanych do codziennego stałego użytku, nie przeznaczonych do pracy przy obsłudze monitora ekranowego oraz okularów ze szkłami pokrytymi warstwą ochronną (nie występuje potrzeba stosowania takich okularów). W § 8 ust. 2 rozporządzenia określono, że ww. okulary zapewnia pracodawca. Oznacza to, że wysokość środków finansowych przeznaczonych na ten cel określa pracodawca, przy czym środki te powinny umożliwiać zakup okularów korygujących wzrok zgodnych z zaleceniem lekarza. Spełnieniem obowiązku wynikającego z tego przepisu będzie przeznaczenie nawet najmniejszej kwoty, za którą można kupić okulary (z tanią oprawką). Celowe jest zatem ustalenie przez pracodawcę kwoty przeznaczonej na okulary (po dokonaniu rozpoznania w zakładach optycznych w danym rejonie) i poinformowanie o tym zainteresowanych pracowników.

W rozporządzeniu nie określono po jakim okresie i w jakich przypadkach powinny być wymieniane okulary lub szkła (może to dotyczyć sytuacji, kiedy w wyniku zmiany stanu wzroku potrzebna jest zmiana szkieł korekcyjnych), do których zapewnienia zobowiązany jest pracodawca, bowiem poszczególne przypadki powinny być przedmiotem indywidualnych ustaleń (podstawą do tych ustaleń są przede wszystkim wyniki badań okulistycznych).

Zgodnie z § 2 pkt 4 omawianego rozporządzenia, obowiązek zapewnienia okularów przez pracodawców powinien być realizowany w odniesieniu do pracowników użytkujących w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy (chodzi tu o czas pracy faktycznie przepracowany przy obsłudze monitora).

Biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia ochrony zdrowia kobietom w ciąży oraz uciążliwość związaną z pracą przy monitorze ekranowym dla takich kobiet - w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545, ze zmianami) wprowadzony został dla kobiet w ciąży zakaz pracy przy obsłudze monitorów ekranowych przez ponad 4 godziny na dobę. Nie oznacza to, że kobieta w ciąży zatrudniona przy obsłudze monitora ekranowego, powinna być zatrudniona w skróconym czterogodzinnym (podczas doby) wymiarze czasu pracy; przez pozostałą część dobowego wymiaru czasu pracy pracodawca powinien zatrudnić taką pracownicę przy innej pracy, która nie jest wzbroniona kobiecie w ciąży.

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o wszystkich aspektach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na stanowiskach pracy z monitorami ekranowymi, w tym o wynikach przeprowadzonej oceny warunków pracy, o której mowa wyżej oraz wszelkich środkach bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

Informowanie to powinno się odbywać podczas szkolenia pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy przeprowadzanego w trybie określonym w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. (Dz.U. Nr 180, poz. 1860, ze zmianami). Niezależnie od wymienionych tam form szkolenia pracownicy powinni być informowani np. w razie zmiany wyposażenia stanowiska pracy, uzyskania informacji dotyczących warunków pracy na określonym stanowisku albo innych dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób obsługujących monitory ekranowe, podjęcia lub potrzeby zastosowania określonych działań wpływających na warunki pracy. Informowanie pracowników powinno więc odbywać się w każdej sytuacji, kiedy informacje takie mogą wpłynąć na zapewnienie jak najkorzystniejszych dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników warunków wykonywania prac związanych z obsługą monitorów ekranowych.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
INSTRUKCJA BHP dla pracownika biurowego, Prywatne, Technik administracji, I semestr 2013-wiosna, Tec
6.4.2, Technika pracy biurowej, Pliki
list intencyjny1, Prywatne, Technik administracji, II semestr 2013-zima, Technika Pracy Biurowej, do
Kodeksy Etyczne, Prywatne, Technik administracji, I semestr 2013-wiosna, Technika Pracy Biurowej
2.2.1, Technika pracy biurowej, Pliki
10.1.4, Technika pracy biurowej, Pliki
Kontrakt, Techniki pracy umysłowej
6.3, Technika pracy biurowej, Pliki
6.4.1, Technika pracy biurowej, Pliki
9.4a, Technika pracy biurowej, Pliki
Curriculum Vitae, technika pracy biurowej, Technika biurowa
Standard wymagań egzamin czeladniczy, Stolarka, technika pracy
Techniczne?zpieczeństwo pracy słomka romanowska
Techniczne?zpieczeństwo Pracy& IV 2009
ZASADY I TECHNIKI PRACY GRUPOWEJ
Metody i techniki pracy socjalnej z rodziną
Techniki pracy psychologicznej

więcej podobnych podstron