Synkretyzm rodzajowy i gatunkowy

Jednym z gatunków synkretycznych jest dramat romantyczny, który łączy elementy wielu gatunków oraz rodzajów literackich, także kategorii estetycznych. Pojawiają się w nim nawiązania do formy charakterystycznej dla dramatu szekspirowskiego, stoi w opozycji wobec dramatu klasycznego, który zachowywał wierność trzem zasadom (czasu, miejsca i akcji). Twórcy epoki romantyzmu idąc śladami Szekspira przeciwstawili się zasadzie trzech jedności. W ten sposób akcja w dramatach romantycznych dotyczyła wielu miejsc, stawała się wielowątkowa oraz toczyła się więcej niż dobę.

Fabuła w tego typu utworach była swobodnym zestawieniem wielu epizodów, które rzadko łączył łańcuch przyczynowo-skutkowy, istniały one często niezależnie od siebie. Była to kompozycja otwarta, w której uległy zatarciu elementy łączące poszczególne składniki. W utworach brakowało wyrazistych proporcji, zauważalna wydawała się fragmentaryczność oraz wieloznaczność.

Pisarze romantyczni zaniechali jednorodności stylistycznej, łączyli elementy liryczne z epickimi oraz dramatycznymi, jak również motywy realistyczne i fantastyczne, ponadto tragizm oraz komizm, również groteskę oraz humor, sceny zbiorowe oraz kameralne.

Z końcem lat dwudziestych XIX wieku Adam Mickiewicz wyjechał z Rosji, udał się w kierunku Niemiec, potem w stronę Francji oraz Włoch. Wiadomość o działaniach związanych z powstaniem listopadowym dotarła w momencie gdy przebywał w Rzymie. Była to zima, jednak dopiero w kwietniu kolejnego roku pisarz przybył na tereny Wielkopolski. Jednak nie mógł przedostać się poza granice zaboru rosyjskiego. Po zakończeniu powstania pisarz z innymi emigrantami oraz powstańcami chciał uciec przed represjami władz carskich, w tej sytuacji udał się do Drezna. Tutaj obudził się jego zapał twórczy. "III część Dziadów" została opublikowana na terenie Paryża, jesienią 1832 roku.

Bodźcem do powstania "III części Dziadów" była porażka powstania listopadowego, jednak warto zaznaczyć, że pisarz nie wziął czynnego udziału w tym powstaniu. Akcja I sceny miała miejsce w 1823 roku (grudzień). Okazało się, że młodzi filomacka oraz filarecka przebywała w celi jednego z klasztorów (Bazylianie) na terenie Wilna. Jak się okazało Adama Mickiewicza oskarżano w procesie. W związku z tym poświęcił on swój utwór tym ludziom, których określano mianem współtowarzyszy niedoli, którym nie było dane przeżyć zesłania na Sybir.

"Dziady" Adama Mickiewicza to typowy dramat romantyczny. Głównym bohaterem jest tu Konrad, który nosi cechy romantyczne - podobnie jak Prometeusz, który nie boi się cierpieć oraz poświęcać swego życia na rzecz walki o niepodległość swojego narodu. Konrad boryka się ze swym losem, czuje bunt wobec samego Boga oraz otaczającego świata.

Pisarz świadomie ignoruje zasadę trzech jedności charakteryzującą dramat klasyczny. Czas akcji nie jest wyraźnie określony, jednak wiadomo, ze trwa on więcej niż jedną dobę. Ciągłej zmianie podlega miejsce akcji, staje się nim kaplica cmentarna oraz cela klasztoru ojców bazylianów na terenie Wilna, także salon warszawski praz pałac słynnego senatora Nowosilcowa. W utworze Adama Mickiewicz do głosu dochodzi wiele wątków równoległych, które nie są ze sobą związane np. historia Konrada czy walka młodzieży spiskującej wobec zaborcy. Jedynie problematyka martyrologiczna łączy ze sobą scenę więzienną oraz męczeństwo Rollisona.

Adam Mickiewicz w omówionym powyżej utworze chętnie sięga po reguły kompozycji otwartej, w związku z tym sceny nie są ze sobą wyraźnie powiązane. Ponadto akcja nie zmierza o jakiegoś punktu kulminacyjnego oraz wstecznego rozwiązania. Improwizacja, także sny oraz widzenia istnieją niezależnie od siebie. Ponadto wiele scen przepełnionych jest tragizmem oraz patosem. Przykładem jest Wielka Improwizacja. Pojawiają się także elementy groteski, jak również sceny typowo realistyczne mieszają się ze scenami fantastycznymi. Sceny realistyczne oscylują wokół martyrologii Polaków, przykładem jest scena więzienna, w której do głosu dopuszczona zostaje młodzież. Ponadto scena w warszawskim salonie posiada wiele cech realistycznych, następuje tu charakterystyka społeczeństwa polskiego. Natomiast wiele scen fantastycznych ma miejsce w niezwykłej scenerii np. widzenie księdza Piotra.

W omawianym dziele nie zachowano zasady czystości rodzajów. Monolog Konrada przybiera cechy liryczne, inne fragmenty są typowo epickie, choć całość zawiera się w formie dramatu.

Wykorzystanie synkretyzmu rodzajowego oraz gatunkowego w "III części Dziadów" jest zamierzone, ponieważ zamierzeniem Mickiewicza było wykazanie przekonań romantyków oraz ich poglądów, w nich do głosu dochodziły uczucia oraz nastroje, natomiast negowane były zasady dramatu klasycznego.