Marek Szypulewski

Sebastian Pietrzak



Film to utwór audiowizualny, dowolnej

długości złożony z serii następujących po
sobie obrazów wywołujących wrażenie ruchu,
wyrażający określone treści, utrwalony na
jakimkolwiek

nośniku

umożliwiającym

wielokrotne odtwarzanie, pierwotnie w kinach,
współcześnie również w telewizji i za pomocą
innych urządzeń takich jak magnetowidy,
odtwarzacze DVD i komputery.



Film może być traktowany zarówno jako

rodzaj sztuki, jak i jeden z działów przemysłu
rozrywkowego,

przy

czym

ścisłe

rozgraniczenie filmów na "artystyczne" i
"komercyjne" jest często bardzo trudne do
przeprowadzenia, gdyż oba te elementy -
czysto rozrywkowy i czysto artystyczny - w
wielu produkcjach są z sobą przemieszane.

Rodzaje filmów

Film kryminalny



Pojęcie „film kryminalny” jest bardzo pojemne i

mieścić

może

w

sobie

wiele

gatunków

i podgatunków.

Głównym

jego

wyróżnikiem

powinno być przestępstwo (wszelkiego rodzaju -

morderstwo, kradzież, działalność szpiegowska),

które domaga się wyjaśnienia. Podział bohaterów

przebiega zatem pomiędzy tymi, którzy zbrodni

dokonują, i tymi, którzy ją wyjaśniają, ale ich

znaczenie - a często sympatia widzów - zależy od

przyjętej przez twórców perspektywy (na przykład

w kinie gangsterskim bohaterami są przestępcy,

w filmie czarnym z reguły detektywi).

Film kryminalny



Cel:



Celem filmu kryminalnego jest utrzymywanie widza w

napięciu, ciągła akcja budzi zainteresowanie, wciąga.



Odmiany gatunkowe filmu kryminalnego:



film szpiegowski (gdzie główna intryga ma zwykle

polityczny charakter);



film policyjny (którego głównymi bohaterami są stróże

prawa);



film sensacyjny (którego wyznacznikami nie są zwykle

pomysły fabularne, ale sposób prowadzenia akcji,

bogatej w szybko zmieniające się zdarzenia);



thriller i wiele innych.

Horror



Gatunek filmowy wyrosły z tradycji literatury grozy,

nastawiony na wywołanie w widzu uczucia strachu. Cechą

horroru, która odróżnia go od innych gatunków, również

odwołujących się do przeżycia lęku i niepokoju (jak na

przykład

thriller),

jest

wprowadzenie

elementów

irracjonalnych w rzeczywistość realną. Akceptacja tego, co

nadnaturalne, nierzeczywiste, obce, stanowi o istocie jego

fabuły oraz estetyki. W świecie kreowanym przez kino grozy

istnieć mogą monstra, zjawy, duchy lub (w skrzyżowaniu z

filmem science fiction) istoty z obcej planety. Zasadniczą

cechą konstrukcji fabularnej tego gatunku jest przywrócenie

porządku w rzeczywistości zakłóconej przez pojawienie się

sił irracjonalnych, bowiem w najczęstszych przypadkach są

one utożsamione ze złem, które należ usunąć, aby

przywrócić początkowy stan harmonii.

Horror



Cel:



Gatunek filmowy nastawiony na wywołanie w widzu uczucia

strachu.



Odmiany gatunkowe horroru:



wizja nieopanowanego postępu technicznego, a także podboju

kosmosu jako źródła lęku i zagrożenia, zaowocowała filmami

grozy powstałymi w wyniku spotkania horroru z gatunkiem filmu

science fiction, który okazał się nagle bogatym źródłem

inspiracji. W ten sposób powstała odmiana gatunkowa, w której

dawne wampiry i wilkołaki zastąpiły komputery i przybysze z

obcych planet;



punkt ciężkości przesunął się z fantastycznych monstrów,

irracjonalnych sił na zło tkwiące w człowieku, bardziej

wytłumaczalne, ale równie niezrozumiałe i tajemnicze. Ten rodzaj

horroru przekształcił się w thriller.

Komedia



Podstawowym celem komedii filmowej jest wywołanie śmiechu

odbiorcy, który rodzi się ze współodczuwania emocji bohatera lub z

poczucia

wyższości

wobec

niego.

Komedia

przedstawia

rzeczywistość z pewnego dystansu, żartobliwie pokazując zarówno

zdarzenia, jak i postaci, relacje między nimi, stosunki społeczne.

Bohaterowie wywodzą się z różnych środowisk, są wśród nich

zarówno osoby wysoko urodzone, jak i włóczędzy.



Fabułę zawsze wieńczy happy end - następuje on pomimo

licznych i niespodziewanych zwrotów akcji i odmian losu,

prowadzonych nie zawsze konsekwentnie. (niekonsekwencję jako

zasadę fabularną komedii zauważył już Arystoteles). W komedii

może ulec zakłóceniu porządek przyczynowo-skutkowy - pojawiają

się luźno powiąza ze sobą, niekiedy irracjonalne zdarzenia.

Zakończenie

jednak

nieodmiennie

otwiera

przed

widzem

optymistyczną perspektywę i przywraca zakłócony porządek

powszechnie akceptowanych wartości. Przedstawiony komedii świat

jest więc dość konserwatywny i stanowi odbicie świata wdzów, choć

bortrety bohaterów są zazwyczaj uproszczone.

Komedia



Cel:



Podstawowym celem komedii filmowej jest wywołanie śmiechu

odbiorcy.



Odmiany gatunkowe komedii:



struktura komediowa przenika do innych konwencji kina

gatunków, tworząc odmiany filmowe, wykorzystujące tematykę

i sposób ukazywania świata w sposób właściwy np.

melodramatowi czy filmowi czarnemu, ale podporządkowane

naczelnym zasadom komedii, tzn. żartobliwemu wizerunkowi

ludzi i zdarzeń oraz konieczności szczęśliwego zakończenia. Tak

wykształciła się np. komedia muzyczna (por. musical) czy

czarna komedia, komedia kryminalna, komedia płaszcza

i szpady etc.;



wszystkie gatunki sięgają niekiedy po elementy komediowe -

wizja świata staje się dzięki nim bardziej optymistyczna, a ironia

pozwala widzowi na dystans wobec przedstawianych wydarzeń.

Melodramat



Melodramat jest opowieścią o miłości, która łączy bohaterów,

i o przeszkodach, które stają na jej drodze. Postaci najczęściej

ludzie przeciętni, ale posiadający pewną niezwykłą cechę.

Miłość, której są wybrańcami, może odmienić życie i ich

samych - częstym motywem jest metamorfoza bohatera,

zewnętrzna lub wewnętrzna, dzięki niej mogą się stać

lepszymi ludźmi (częsty jest też motyw kobiety upadłej, która

okazuje się istotą szlachetną, zdolną do poświęcenia - np.

„Dama kameliowa” [1936] George´a Cukora). Uczucie

zazwyczaj rodzi się podczas przypadkowego spotkania, po

którym akcja melodramatu nabiera tempa: losy bohaterów

splatają się, ale oni sami muszą pokonać wiele trudności, by

móc prowadzić wspólne życie. Zakończenie może być

szczęśliwe lub nieszczęśliwe - to ostatnie zazwyczaj ma

miejsce, gdy nad szczęściem postaci zaciąży fatum. Może nim

być śmierć jednego z kochanków, normy obyczajowe, które

należ uszanować, czy tragiczne wydarzenia historyczne.

Melodramat



Cel:



Dzięki niemu widz obcuje z niezwykłym przeżyciem

wielkiej, romantycznej miłości, która przydarza się w

świecie piękniejszym niż ten rzeczywisty, pełnym ładu i

harmonii, i angażuje bohaterów, do jakich chciałby

upodobnić się niemal każdy odbiorca.



Odmiany gatunkowe melodramatu:



odmianą gatunkową, jaka powstała w wyniku połączenia

melodramatu i komedii, jest niezwykle popularna od lat

dziewięćdziesiątych

komedia

romantyczna.

Od

melodramatu odróżnia tę odmianę gatunkową nie tylko

wprowadzenie wątków komediowych właśnie, ale też

obecność wyłącznie szczęśliwego zakończenia.

Musical



Musical jest jednym z gatunków filmu muzycznego.

Film muzyczny to utwór, w którym muzyka odgrywa

zasadniczą rolę w budowaniu świata przedstawionego.



Główne zasady fabularne musicalu:



istnieje w nim połączenie numerów tanecznych i

wokalnych z rozwojem akcji;



występuje para romantycznych bohaterów i wątek

miłosny;



realizm współbrzmi z rytmicznością opowiadanej

historii;



muzyka diegetyczna towarzyszy dialogom;



dualizm gatunkowy wyraża się tu w opozycji męskie-

żeńskie

Musical



Cel:



Wzbudzenie estetycznych, muzycznych i

artystycznych wrażeń w odbiorcy



Odmiany gatunkowe musicalu:



- komedia muzyczna

Science fiction



Science fiction (fantastyka naukowa) to film oparty na

fantastycznych wizjach. Ujawnia się w nim zasadnicza różnica w

postawie twórcy wobec nieznanych światów i budzi sprzeczne

emocje odbiorców: lęk przed nieznanym towarzyszy nadziei na

pokonanie obszarów niedostępnych dotąd ludzkiemu poznaniu.



Fantastyka naukowa jest gatunkiem niepoddającym się

jednoznacznej kodyfikacji. Ukazuje zjawiska nadprzyrodzone,

niespotykane - takie, które trudno racjonalnie wytłumaczyć

(stąd niekiedy wprowadzenie religijnej czy magicznej

perspektywy zdarzeń), podejmuje jednak próbę rozumowego

wyjaśnienia tych zjawisk. Przedstawia obszary niedostępne

ludzkiemu poznaniu, tym samym określając i konkretyzując lęki

człowieka, a jednocześnie formułując jego marzenia o

przekraczaniu granic poznania. Jest to możliwe dzięki rozwojowi

nauki - to ona decyduje o rozwoju cywilizacji, zło natomiast

rodzi się z wypaczenia jej misji, a więc służenia dobru i

prawdzie.

Science fiction



Cel:



Poprzez przedstawianie obszarów niedostępnych ludzkiemu

poznaniu film science fiction określa i konkretyzuje lęki

człowieka, a jednocześnie formułuje jego marzenia o

przekraczaniu granic poznania.



Odmiany gatunkowe science fiction:



Science fiction nie wykształciło klasycznego modelu

fabularnego czy typowych modeli postaci, korzysta więc z

innych konwencji gatunkowych - filmu kryminalnego,

thrillera czy horroru. Zwłaszcza z tym ostatnim łączy

fantastykę naukową wiele podobieństw i często trudno

jednoznacznie określić przynależność gatunkową niektórych

filmów. W przeciwieństwie do horroru, źródłem lęku nie są

żywe istoty, lub irracjonalne siły zagrażające człowiekowi,

ale efekty błędnego naukowego rozwoju.

Thriller



Angielski termin „thriller” nie jest nazwą gatunku , ale nadrzędnej

kategorii filmów wpisanych w struktury innych gatunków, np. filmu

gangsterskiego, kryminalnego, westernu, science fiction etc.



W thrillerze, w przeciwieństwie do horroru, przyczyna

zagrożenia czy źródło lęku są zazwyczaj racjonalnie określane,

muszą poddawać się ludzkim możliwościom percepcji i poznania.



Jednym z podstawowych założeń thrillera jest identyfikacja

widza z bohaterem. Dlatego też w dreszczowcu występuje model

everymana - człowieka, który nie wyróżnia się z tłumu, jest

przeciętny i często nieporadny. On właśnie staje w obliczu

niebezpieczeństw, musi rozwiązać tajemnicę albo poradzić sobie z

sytuacją, która jest dla niego całkowicie zaskakująca.



Charakterystyczny dla thrillera jest motyw konfrontacji dwóch

skrajnie odmiennych światów. Codzienny, pogodny rytm życia

everymana zderzony zostaje z rzeczywistoscią niebezpieczną

i mroczną, w której bohater musi walczyć o przetrwanie, ale

również zdobywa wiedzę o samym sobie.

Thriller



Cel:



Dreszczowiec odkrywa przed widzem inny wymiar codzienności,

ujawniając istniejące w niej zło, a tym samym określając lęki i

niepokoje odbiorcy.



Odmiany gatunkowe thrillera:



dreszczowiec wzoruje swoją intrygę fabularną głównie na filmie

sensacyjnym czy kryminalnym. Strategia budowania napięcia jest

jednak inna: nie konstruuje się jej dzięki spiętrzeniu zdarzeń czy ich

dynamice,

ale

ciągłemu

i

narastającamu

poczuciu

niebezpieczeństwa. O ile więc podstawowe założenia narracyjne

zapożyczone są z kina sensacyjnego, to chwyty dramaturgiczne

przypominają strukturę horroru.



samotna walka z niebezpieczeństwem to jeden z naczelnych

schematów narracyjnych zaczerpniętych z westernu



reżyser często, by osiągnąć efekt zaskoczenia, rozpoczyna opowieść

w konwencji właściwej dla innych gatunków filmowych - początek

filmu wykorzystuje elementy melodramatyczne czy komediowe

Western



Jeden z najstarszych gatunków filmowych, wyrosłych na specyficznie

amerykańskim gruncie. Nawiązuje do zmitologizowanej historii

podboju Dzikiego Zachodu, osadzony jest w drugiej połowie XIX wieku

i operuje bardzo skonwencjonalizowaną ikonografią, do której należą

charakterystyczne plenery (góry, prerie, kaniony), powtarzające się

miejsca (małe miasteczko, saloon, areszt), rekwizyty (stroje,

pistolety), a także dość skonwencjonalizowanymi schematami

fabularnymi. Opiera się najczęściej na konflikcie pomiędzy naturą i

cywilizacją, prawem i samowolą, jednostką i grupą.



Podstawą istnienia westernu stała się postać kowboja, a ich

charakterystyczny strój - skórzane ochraniacze na spodnie, chustka

zawiązana na szyi, kapelusz z szerokim rondem - stał się jednym

z atrybutów filmowego bohatera. W schemacie filmowego westernu

postać kowboja zbiegła się z postacią rewolwerowca: samotnego

bandyty lub też mściciela i stróża prawa.



Pierwsze filmy ustaliły już podstawowe reguły gatunku. Opierały się

na postaciach-typach, z bardzo wyrazistym podziałem na dobrych i

złych bohaterów, tworzyły charakterystyczną ikonografię, pojawiały

się w nich sceny w saloonach i pojedynki rewolwerowców.