Prawo Karne w Norwegii
Prawo Cywilne i Rodzinne w Norwegii
Tematy podzielone są na: 1. Małżeństwo 2. Rozwód 3. Prawa rodzicielskie i prawo dziecka 4. Urząd opieki nad dzieckiem 5. Pomoc adwokata 1. MAŁŻEŃSTWO Jeśli oboje jesteście polskimi obywatelami i chcecie zostać małżeństwem w Norwegii to musicie mieć pozwolenia na pobyt. Pozatym trzeba wypełnić wniosek o próbe ”warunków małżeństwa” i wysłać norweskiemu urzędowi podatkowemu (Skatteetaten), wszystkie formularze są ogólnie dostepnę na stronie urzędu podatkowego. Po wypełnieniu formularzy dostaniecie attest od urzędu podatkowego, że możecie wziać ślub. Jeśli jedno z Was jest obywatelem polskim a drugie obywatelem norweskim trzeba też wypełnić formularz dotyczący próby warunków małżeństwa. Do tego trzeba też dołączyć zaświadczenie z ambasady polskiej, że nie jesteś w Polsce w oficjalnym związku. Więcej informacji na ten temat może też udzielić polska ambasada w Oslo. Jeśli planujecie wziąć ślub w Polsce i jesteście oboje polskimi obywatelami musicie się skontaktować z polskim urzędem lub z polską ambasadą w Norwegii na temat jakie warunki polskie prawo stawia do podjęcia małżeństwa. Aby zarejestrować Wasze małżeństwo w Norwegii wystarczy, że skontaktujecie się z norweskim urzędem podatkowym i przedstawicie oryginalny akt małżeństwa. Jeśli akt małżeństwa jest tylko w jezyku polskim musi on być przetłumaczony na angielski lub norweski poprzez przysięgłego tłumacza. 2. ROZWÓD Małżonek lub małżonka może bez podania powodu żądać rozwodu. Warunkiem rozwodu jest to, że partnerzy muszą być co najmniej rok w oficialnej speracji lub 2 lata w faktycznej separacji (nie mieszkając razem). Żeby ubiegać się o oficjalną seperację trzeba wypełnić poprawne formularze i wysłać norweskiemu urzędowi. Do nich trzeba też dołączyć akt małżeństwa.. Jeśli małżonkowie mają wspólne dziecko poniżej 16 lat prawo wymaga udokumentowania próby mediacji pomiędzy stronami. Bez oficjalnej seperacji warunkiem jest że małżonkowie faktycznie nie żyli razem minimum 2 lata. Jeśli obie strony są zgodne, że nie żyli razem 2 lata można się ubiegać o rozwód. Jeśli strony nie są zgodne z faktem, że żyli oddzielnie minimum 2 lata to potrzebna jest rozprawa sądowa. Formalność rozwodowa polega na wypełnieniu wniosku o rozwód minimum po roku seperacji i dołączeniu oficjalnego pisma o seperacji lub potwierdzenia małżonków, że żyli w faktycznej seperacji więcej niż 2 lata. Do tego trzeba dolączyć akt małżeństwa. Podpisy na formularzach muszą być potwierdzone przez dwóch swiadków. Papiery trzeba wysłać do norweskiego urzędu. Jeśli jeden z małżonków popełnił poważną przemoc w stosunku do drugiego lub do dziecka można ubiegać się o rozwód bez seperacji. Razem z rozwodem związany jest podział majątku. W sprawach rozwodowych radzimy skontakować się z adwokatem tak żeby formalności i podział majątku zostały poprowadzone poprawnie. Sprawy rozwodowe mogą podlegać pod darmową pomoc prawną jeśli spełniasz poprawne warunki. Wtedy norweski urząd pokrywa cześć lub wiekszość kosztów związanych z poradami prawnymi. 3. PRAWA RODZICIELSKIE I PRAWO DZIECKA. Często z rozwodami następują pytania związane z codzienną opieką nad dzieckiem, prawem rodzicielskim oraz prawem do odzwiedzin dziecka. W tej dziedzinie nastepują ważne sformułowania prawne: 3.1 Prawo rodzicielskie (Nor: Foreldreansvar) Ten kto ma prawa rodzicielskie ma prawo do podejmowania decyzji w sytuacji osobistej dziecka.Np. są to decyzje na temat codziennego stawiania granic przy wychowaniu. To prawo wygasa wraz z ukończeniem 18 lat przez dziecko. Wykonywani prawa rodzicielskiego musi być wykonywane z tym co jest dobre dla dziecka. Jeśli dzieco ukończyło 7 lat ma prawo do wysłuchania przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji wpływającej na dziecko. Jeśli dziecko ukończyło 12 lat słowo dziecka ma być szczególnie ważne przy podjęciu jakiejkolwiek decyzji. Jeśli dziecko ukończyło 15 lat ma na własną ręke prawo do decyzji w sytuacjach dotyczących wyboru wykształcenia oraz meldowania/wymeldowania sie do związków. Jeśli rodzice dziecka nie są małżonkami to prawa rodzicielskie automatycznie podlegają pod matkę dziecka. Jeśli ojciec dziecka ma mieć prawa rodzicielskie to trzeba zameldować to norweskiemu urzędowi. Warunkiem jest to, że obydwie strony się z tym zgadzają. Można też podpisać umowe, że sam ojciec ma mieć prawa rodzicielskie. Rejestrację praw rodzicielskich robi sie poprzez wypełnienie poprawnych druków i wysłanie ich do norweskiego urzędu podatkowego. 3.2 Prawo do codziennej opieki nad dzieckiem (Nor: Daglig omsorg for barnet) Jeśli rodzice dziecka mieszkają razem to oboje mają razem codzienną opiekę nad dzieckiem. W tej sprawie nie ma znaczenia czy rodzice są małżenstwem czy nie. Jeśli rodzicie nie mieszkają razem powstaje pytanie, z którym z rodziców ma dziecko mieszkać. Prawa do codziennej opieki nad dzieckiem przyszługują temu z rodziców, z którym dziecko na codzień mieszka. Jeśli dziecko ma ukończone 7 lat ma prawo do wysłuchania swojej opinii w decyzjach, z którym z rodziców ma na codzień mieszkać. Prawa dziecka są mocniejsze przy decyzjach jeśli dziecko ma ukończone 12 lat. Rodzicie muszą być zgodni w temacie codziennego zamieszkania dziecka i opieki. Najlepiej żeby rodzicie spisali umowe gdzie dziecko na codzień ma mieszkać lecz muszą też wysłuchać opinii dziecka oraz decyzja musi podlegać pod dobra dziecka. Jeśli rodzice nie mogą dojść do porozumienia można wziać sprawę do sądu wtedy sąd podejmie decyzje wg dobra dziecka. Skontaktuj się z nami jeśli potrzebujesz porady prawnej związanej z decyzją o prawa do codziennej opieki nad dzieckiem. 3.3 Prawo do odwiedzin dziecka (Nor: Samværsrett). Ogólnym prawem dziecka jest to, że ma ono prawo do odwiedzin obu rodziców mimo to, że nie mieszkają razem. Czy rodzice byli małżeństwem czy nie, nie ma to znaczenia. Obydwaj rodzice są odpowiedzialni w spełnieniu praw dziecka do odwiedzin drugiego z rodziców. Ogólne prawo drugiego z rodziców, które nie posiada codziennej opieki nad dzieckiem, polega na tym, że ma on/ona prawo do odwiedzin dziecka jeśli wyrok sądowy nie ogranicza tego prawa. Zakres prawa do odwiedzin zeleży od umowy pomiędzy rodzicami. Jeśli rodzice umówili ”normalne prawo do odwiedzin” oznacza to: prawo do spędzenia jednego popołudnia w tygodniu z drugim rodzicem oraz co drugi weekend, 14 dni w wakacje letnie lub święta. Jeśli rodzice nie dojdą do porozumienia to każdy z nich ma prawo do przesłania sprawy do sądu i sądowej decyzji w określeniu praw odwiedzin dziecka. Skontaktuj się z adowkatem aby wypełnić pozew sądowy w sprawie. Dziedzina podlega pod darmową pomoc prawną jeśli spełniasz wymagane warunki wtedy norweski urząd pokrywa cześć lub wiekszość pomocy prawnej. 4. URZĄD OPIEKI NAD DZIECKIEM (Nor: Barnevernet) Jeśli rodzina ma problemy z dzieckiem w codziennym zapewnieniu opieki lub inne problemy domowe to urząd udziela konkretną pomoc aby zapewnić wymagane warunki bezpieczeństwa, rozwoju oraz środowiska dziecka. Istnieje darmowy telefon alarmowy do urzędu opieki nad dzieckiem (tel: 116 111) gdzie możesz zameldować o przemocy/znęcaniu się nad dziećmi lub poinformować o rodzinach, które nie są w stanie opiekować się dzieckiem z powodu nadurzycia alkoholu, używania środków narkotykowych lub inne. Każda sytuacja rodzinna jest oceniana indywidualnie poprzez pracowników urzędu opieki nad dzieckiem. Główną intencją urzędu jest to żeby dziecko mieszkało razem z rodzicami. Dlatego urząd może pomóc jeśli rodzina ma problem. Niestety są też sytuacje gdzie rodzice nie są w stanie zapewnić głównych warunków opieki nad dzieckiem. 5. POMOC ADWOKATA Jeśli masz problemy małżeńskie lub problemy związane z opiekiem nad dzieckiem skontaktuj sie z nami na porade z adwokatem.
Tematy są podzielone na: 1. Prawo do adwokata w sprawach karnych 2. Różne sformułowania 3. Przesłuchanie policyjne 4. Grzywny 5. Przeszukanie i nakaz rewizji 6. Areszt tymczasowy 7. Rozprawa sądowa 8. Rozpoczęcie procesu w rozsądnym terminie 9. Adwokat poszkodowanego 10. Zmiana adwokata 1. PRAWO DO ADWOKATA W SPRAWACH KARNYCH Jeśli jestes podejrzany lub oskarzony o popełnienie przestępstwa masz prawo do pomocy prawnej poprzez adwokata na każdym etapie sprawy. W niektórych przypadkach trzeba samemu pokryć koszty korzystania z adwokata/obrońcy. W norweskim prawie karnym główną zasadą jest, że dopóki sprawa jest zarejestrowana na policji/prokuraturze i jest tylko na etapie sledczym wtedy musisz samemu pokryć pomoc prawną lecz jeśli sprawa zostanie przesłana do rozprawy w sądzie to masz prawo do darmowej pomocy prawnej przy procedurze sprawy. Są też wyjątki: a) Jeśli prokuratura ubiega się o areszt tymczasowy przed rozprawą w sądzie (po norwesku: varetektsfengsling) to automatycznie urząd wyznacza Tobie obrońce. W tej sytuacji możesz tez samemu wybrać obrońce bez dodatkowych opłat jeśli nie chcesz mieć obrancy, którego urząd Ci wyznaczył. W tych sytuacjach norweski rząd pokrywa koszty twojego adwokata nawet w przypadkach, gdzie wybraleś innego obrońce niż ten, który został Ci wyznaczony przez urząd. b) Drugim wyjątkiem do darmowej pomocy prawnej przed rozprawą jest to jeśli są do tego szczególne powody. Np. jeśli sprawa jest szczególnie trudna prawnie lub faktycznie i w przypadkach, gdzie oskarżony szczególnie potrzebuje pomocy (np. trudności językowe). W tym punkcie wpadają też sprawy na temat jazdy pod wypływem alkoholu. W takich przypadkach oskarżony musi samemu pokryć pomoc prawną lecz jako wyjątek można się ubiegać o pokrycie kosztów poprzez urząd jeśli są do tego szczególne powody opisane w punktcie b). 2. RÓŻNE SFORMUŁOWANIA 2a) Jeśli jesteś podejrzany (po norwesku: mistenkt) w sprawie karnej oznacza to, że policja twierdzi, że jest uzasadnione prawdopodobieństwo, że popełniłeś przestępstwo w sprawie, w której policja przeprowadza śledztwo. Na tym etapie masz ograniczone prawa ale zawsze masz prawo żeby mieć adwokata obecnego przy przesłuchaniach policyjnych. 2b) Jeśli jesteś oskarżony używając norweskiego słowa ”siktet” oznacza to, że policja uważa, że jest ”uzasadnione podejrzenie” przeciwko Tobie. W tej sytuacji policja może wykonywać środki procedury karnej m.in. przeszukanie mieszkania, konfiskowanie przedmiotów oraz areszt tymczasowy. Masz pełne prawo do wglądu do dokumetów w sprawie dopóki wgląd nie zaszkodzi sledztwu. O prawie do darmowej pomocy w przypadkach tymczasowego aresztowania przed rozprawą, zobacz punkt nr 1a. 2c) Jeśli jesteś oskarżony używając norweskiego słowa ”tiltalt” oznacza to, że policja i prokurator twierdzi, że można udowodnić ponad wszelką wątpliwość, że jesteś winny. Sprawa zostanie wtedy rozpatrzona w sądzie. W tej sytuacji masz prawo do darmowej pomocy prawnej poprzez obrońce w większości spraw i pełen wgląd do wszystkich dokumentów w sprawie. 3. PRZESŁUCHANIE POLICYJNE Nie masz obowiązku zeznawania na policji. Jako podejrzany lub oskarżony w sprawie karnej masz prawo do całkowitego odmówienia zeznawania na policji. Dla policji konieczne są zeznania podejrzanego aby potwierdzić podjerzenia przeciwko niemu. Dlatego jeśli są wątpliwości na temat twojej roli w sprawie powinieneś przemyśleć odmówienie zeznawania. Zwłaszcza w sytuacjach gdzie jesteś tymczasowo aresztowany. Jeśli jesteś podejrzany i zamierzasz zeznawać na policji powinieneś ubiegać się najpierw o rozmowę z twoim adwokatem. Wszystkie twoje rozmowy z policją mogą być używane przeciwko Tobie jeśli sprawa zostanie procedurowana przed sądem. Jeśli się tlumaczyleś inaczej w sądzie niż w poprzednich zeznaniach na policji to twoje policyjne zeznania zostaną przeczytane na głos w sądzie i może to zaszkodzić Twojej sprawie i wiarygodności. 4 GRZYWNY Mniej poważne przestępstwa kończą się grzywną. Jeśli akceptujesz grzywne to przyznajesz się jednocześnie do popełnienia aktualnego przestępstwa. Jeśli nie akceptujesz grzywny sprawa zostanie przesłana do rozprawy w sądzie. W takich sprawach musisz sam opłacić pomoc prawną. 5 PRZESZUKANIE I NAKAZ REWIZJI Jeśli jesteś w sutuacji gdzie podany jest na Ciebie nakaz rewizji należy zawsze poprośić o decyzje sądu nakazu rewizji. Jeśli nie ma sądowej decyzji o nakazie rewizji domagaj się o zanotowanie Twojej uwagi, że sprzeciwiasz się nakazowi przeszukania i wtargnięcia do Twojego mieszkania. Skontaktuj się odrazu z twoim adwokatem, ponieważ przeszukanie zazwyczaj robione jest jednocześnie z aresztowaniem tymczasowym. 6. ARESZT TYMCZASOWY Aresztowanie tymczasowe jest formą aresztowania w czasie śledczym i jest używane żeby uniknąć zniszczenia lub zmienienia dowodów. Alternatywnie areszt tymczasowy jest używany w przypadkach gdzie oskarżony może mieć zamiar ucieć przed policją. Decyzję o tymczasowym aresztowaniu wydaje sąd w rozprawie sądowej po prezentacji sprawy gdzie oskarżony ma prawo i okazje do zeznawania. W takich sytuacjach masz prawo do adwokata. Więcej informacji w punkcie 1b. Domagaj się mieć wystarczająco czasu przed rozprawą żeby przedyskutować problem z twoim adwokatem. Jeśli sądzisz, że masz za mało czasu żeby przedyskutować sprawę z twoim adwokatem poproś adwokata aby to zostało wpisane w protokole sądowym. Wg zasad masz prawo do ”sprawiedliwego procesu” karnego i jeśli Twój obrońca nie ma wystarczająco dużo czasu do przygotowania się to proces nie jest sprawiedliwy. 7. ROZPRAWA SĄDOWA Jak zacznie się rozprawa w sądzie tzn. że Twój adwokat miał wystarczająco czasu aby przygotować sprawę. Dowody na twoją korzyść zostaną przedstawione przed sądem. Wg procedury oskarżony oraz świadkowie zostaną przesłuchani a dokumenty zostaną zaprezentowane. Wyroki z pierwszej instacji sądowej mogą być apelowane do drugiej instacji. 8 ROZPOCZĘCIE PROCESU W ROZSĄDNYM TERMINIE Konwencja Europejska Praw Człowieka wymaga, że rozprawa sądowa w sprawie karnej ma się zacząc ”w rozsądnym terminie” po oskarżeniu osoby o popełnienie przestępstwa. Jeśli sprawa jest na policji więcej niż rok trzeba sprawdzić czy przepisy konwencyjne nie zostały złamane poprzez prokuratora. Można poprzez adwokata napisać skargę do Komisji Praw Człowieka. 9 ADWOKAT POSZKODOWANEGO Jeśli jesteś ofiarą przestępstwa masz ograniczone prawa. Głównie prokuratura traktuje Cię jako świadka lecz są wyjątki: - ofiary poważnych przestępstw z użyciem przemocy oraz przestępstwa na tle seksualnym mają prawo do adwokata na koszt rządu, - poszkodowani mogą żądać odszkodowania od sprawcy, Adwokat poszkodowanego może pomóc poszkodowanemu przy rozprawie karnej oskarżonego i może się ubiegać o odszkodowanie dla ofiary/poszkodowanego. Ma on też prawo do wypowiedzenia się w sądzie w imieniu ofiary. 10 ZMIANA ADWOKATA Jeśli jesteś oskarżony w sprawie karnej i urząd wyznaczył Tobie obrońce to masz mimo to prawo do zmienienia adwokata bez żadnych dodatkowych kosztów. Więcej informacji w punkcie 1a i b. Żeby zmienić adwokata wystarczy skontaktować się z twoim wybranym adwokatem lub poinformować obecnego adwokata, że chcesz zmienić go na kogoś innego. Jeśli potrzebujesz więcej informacji na temat prawa karnego lub jesteś oskarżony w sprawie karnej i potrzebujesz pomocy skontaktuj się z nami. U nas znajdziesz pomoc po polsku.