Wychowanie w koncepcji materializmu historycznego.



Materializm historyczny inaczej marksowska historiozofia. Kierunek stworzony przez K. Marksa i F. Engelsa. Powstał on poprzez wykorzystanie materializmu dialektycznego do określenia praw rozwoju człowieka, społeczeństwa i przebiegu procesu historycznego. Głosi on tezę o materialnym charakterze życia społecznego, czyli, że społeczeństwo jest produktem ewolucji materii, stanem jej wyższej organizacji, która znajduje się w ciągłym ruchu, zmianie i rozwoju powodowanymi czynnikami materialnymi, które należy traktować jako ostateczne (str. 45). Marks mówi, że całokształt stosunków produkcji tworzy ekonomiczną strukturę społeczeństwa.
Zasadnicza teza materializmu brzmi: „nie świadomość określa byt społeczny ludzi, lecz przeciwnie, ich byt społeczny określa ich świadomość” Mówi to o tym, że ludzie zachowują się w zależności w jakim otoczeniu się urodzili oraz wychowali. Przez to tworzą dalsze otoczenie, często dzieląc się na klasy, zmieniają również swoje otoczenie. Tworzy się to w sposób naturalny, jednakże zmiany służą również rozwojowi społecznemu i rozwoju jednostki. Przekształcają one rzeczywistość oraz społeczeństwo. Wychowanie zatem ma przyczyniać się do ukształtowania nowych ludzi, którzy będą stale dorastali do nowych zadań, jakie stawia im historyczny rozwój świata. (str. 45) Wychowanie działa na każdego człowieka. Nawet jeśli wychowanie nie jest wykonywane celowo i świadomie nie ominie żadnego człowieka oraz niemożliwym jest oddziaływanie tylko jednej osoby na wychowanka. Zawsze dołącza się do tego otoczenie, status materialny. Ważna jest siła wychowania, której skutki są zależne od wyżej wymienionych warunków. Kluczową sprawą jest jednak aktywność osoby wychowywanej i jej podejście do nauczania. Stwarza ona zewnętrzną rzeczywistość jednocześnie kształtując siebie i swoją osobowość. To wszystko kształtuje poglądy na świat, chęci do pracy, którą materializm historyczny określa jako podstawową formę aktywności człowieka.

Humanistyczna koncepcja społeczeństwa nie tylko odrzuca materializm historyczny, ale i inne koncepcje: przyrodnicze, indywidualizmu i liberalizmu, socjologizmu. Spowodowało to, że naukowcy spojrzeli inaczej na nauki humanistyczne. Sprawiło to, że pojęcie „społeczeństwo” zaczęło być odbierane w różnych kontekstach.
Największą rolę w przekształcaniu myślenia o rzeczywistości mieli: Wilhelm Christian Ludwig Dilthey, Max Weber, Florian Znaniecki, Edmund Husserl, Dietrich von Hildebrand (ciekawostka: jego druga żona, również filozof i teolog jeszcze żyje)

Humanistyczna koncepcja społeczeństwa jest oparta na fenomenologii. Jest to kierunek filozoficzny, polegający na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane. Jest krytyką klasycznej metafizyki. Innymi słowy polega na zrozumieniu tego co ma charakter społeczny, a nie wyjaśnianie bytów przyrodniczych.
Te poglądy pozwoliły Dilthey’owi sądzić, że „społeczeństwo jest rzeczywistością duchową i dynamiczną, jest przepływem zdarzeń i faktów, których uczestnikami są ludzie jako elementy składowe tej całości” [Majka, 1982, s. 97].

Zaś Weber stwierdził, że działania społeczne są oparte o sensowne działania człowieka z czego wyrastają formy życia społecznego takie jak:
- stosunki społeczne, które wskazują na relacje międzyosobowe
- wytwory społeczne to instytucje takie jak kościół, państwo, małżeństwo.
Można nazwać je stosunkami formalnymi.

Z kolei Znaniecki kontynuował myśl Webera. Mówił, że rzeczywistość społeczna jest realizowaniem określonych wartości kulturowych, które mają jakieś znaczenie.


Na podstawie książki „Współczesne konteksty wychowania. W kręgu pytań i dyskusji” pod redakcją Andrzeja M. de Tchorzewskiego.