WYKŁAD 4

Mikrofauna:

• Nicienie

• Pierwotniaki

Mezofauna:

• Pajęczaki

• Skoczogony

• Wazonkownice

• Termity

Makrofauna:

• Równonogi

• Stawonogi

Pierwotniaki

• Wytwarzają cysty odporne na susze

• Są to głównie heterotrofy

• Żyją w warunkach tlenowych

• Odżywiają się mikroorganizmami

  • Korzenionóżki

  • Wiciowce

  • Orzęski

Nicienie

• Wielkość 0,5-1,5mm

• Występują obficie w lecie w glebie

• Gromadzą się wokół wydzieliny korzeniowej

• Żywią się treścią komórek korzeniowe

• Przenoszą organizmy chorobotwórcze lub uszkadzają tkankę rośliną umożliwiającą ich wnikanie

Dżdżownice

• Większa ich część to bezkręgowce

• Odżywiają się martwą materią organiczną przygotowując ją do rozkładu mikroorganizmów

• Wpływają korzystnie na przewiewność i przepuszczalność gleby – poprawia to właściwości fizyczne zwłaszcza gleb ciężkich i bardzo ciężkich

• Rośnie biomasa mikroorganizmów, aktywność enzymów glebowych , przyspiesza rozkład celulozy

• Przy występującym zagęszczeniu dżdżownice przyspieszona zostaje mineralna materia organiczna torfu

Stawonogi, skoczogonki, stonogowate i wazonkowce –

• należą do mezofauny (zwierzęta o średnicy 0,2 do mm) jak i makrofauny glebowej (o średnicy ciał powyżej 2mm)

• żywią się rozkładającymi się szczątkami organizmów, bakterii oraz grzybami

• mieszają resztki roślin z mineralną część gleby

• wpływają na skład mikrofauny glebowej

Makrofauna krety, chomiki i świstaki. Rozdrabniają materiał glebowy i przenoszą go nieraz na znaczne głębokości, jednocześnie spulchniają i drążą glebę (naturalny drenaż)

Tabela 8.1 („Gleboznawstwo” Zawadzkiego)

Mikrofauna

Dżdżownice – w przeciętnej glebie łąkowej 150 na m² w całym profilu gleby.

Makrostawonogi: pająki, mrówki, większość chrząszczy i larw różnych owadów jest wystarczająca i sięga kilkaset na m².

Mezofauna – mikrostawonogi jak skoczogonki.

Znaczenie mikro i mezofauny

• mezo i makrofauna stanowi łącznie 0,3-0,5% biomasy wszystkich organizmów glebowych i do 2,5% biomasy całej fauny w żyznych lasach. Odżywiając się głownie martwymi szczątkami roślin i zwierząt, grzybami, glonami lub mniejszymi od siebie zwierzętami spełniają istotną rolę jako regulatory składu chemicznego struktury materii organicznej i jej rozkładu.

• Świeże odchody bezkręgowców zawierają 6 krotnie większą biomasę mikroorganizmów w porównaniu z otaczającą glebą i stanowią zaczyn pobudzający rozwój makroorganizmów w trudno rozkładalnym substracie.

• Wpływ żerowania zwierząt na mikroorganizmy jest niejednoznaczny, może prowadzić do zmniejszenia lub do zwiększenia liczebności populacji ofiar albo też w liczebności nic nie zmienić. Jednym z mechanizmów stymulujących wzrost liczebności zespołu mikroorganizmów są wydzieliny, wydaliny i martwe osobniki populacji drapieżcy.

Stanowią one substrat odżywczy, zwłaszcza źródła azotu i fosforu w które ubogie są celulozowo-ligninowe resztki roślinne.

• Zwierzęta przyspieszają rozkład materii organicznej. Oprócz dżdżownic uznanymi humifikatorami są larwy muchówek, skoczogonki, wazonkowce, mechowce, dwuparce i stonogi. Cały detrytus dopływający do gleby przechodzi przynajmniej raz przez przewód pokarmowy różnych zwierząt a ich odchody stanowią całą warstwę próchnicy glebowej. Od tego jakie zwierzęta występują w danej glebie, zależy ilość i skład ekskrementów a w konsekwencji skład próchnicy.

• Zwierzęta są bodźcem koniecznym do rozkładu materii organicznej przez mikroorganizmy. Spasanie wzmaga aktywność metaboliczną mikroorganizmów, przyspiesza obieg węgla i mineralizację azotu.Stanowią one substrat odżywczy, zwłaszcza źródła azotu i fosforu w które ubogie są celulozowo-ligninowe resztki roślinne.

• Ruchliwość zwierząt w sposób czuły i precyzyjny reaguje na zmianę w środowisku. Intensywność penetrowania terenu przez drapieżce.

• Ruchliwe bezkręgowce stanowią „środek transportu” dla mikroorganizmów aktywnie poszukując nowych źródeł pokarmu. Zarówno formy przetrwalnikowe bakterii i spory grzybów, jak i formy wegetatywne są rozprzestrzeniane przez zwierzęta jako niestrawione resztki pokarmu oraz jako pasażerowie „na gapę” na powierzchni ciał

Drapieżniki gleby i ściółki:

• hemizofagi- zwierzęta wielożerne które żywią się głownie pokarmem zwierzęcym, istotny udział mają też dodatki pochodzenia roślinnego(mrówki)

• euzofagi- zwierzęta wyłącznie drapieżne (pająki)

• parezofagi- głownie roślinożerne w tym detrytus(np. chrząszcze z rodziny drutowatych)

Gdy ekosystem poddawany jest stresom następuje przebudowa struktury zespołów, zmierzająca w kierunku zmniejszania się rozmiarów organizmów. Prowadzi to do przyspieszenia szeregu procesów, głównie do przyspieszonej mineralizacji materii kosztem retencji.

Podstawowa funkcja każdej gleby użytkowanej rolniczo jest produkowanie odpowiedniej ilości biomasy o pożądanej jakości.

• Zasobność gleby- sumaryczna zawartość w glebie przyswajalnych dla roślin składników pokarmowych.

  • W jej kształtowaniu maja udział procesy wietrzenia oraz procesy tworzenia się i gromadzenia próchnicy

  • Oceną zdolności do zasobności gleb i zwiększania zawartości składników pokarmowych roślin w glebie

ZASOBNOŚĆ dzielimy na:

• NATURALNA

• AGROTECHNICZNA

Sposoby oceny zasobności (szczególnie naturalnej):

- poznanie budowy profilowej umożliwia orientacyjną ocenę zasobności ogólnej gleby (skład granulometryczny, zawartość substancji organicznej)

-analiza składu mineralnego i chemicznego

• Analiza chemiczna wyciągów gleb ( używanie odczynników, w których zdolności ekstrakcyjne są porównywalne ze zdolnościami rozpuszczania określonych związków przez korzenie roślin).

• Analiza zasobności w przyswajalne składniki pokarmowe( dotyczą często tylko poziomu próchniczego i jest podstawą określenia potrzeb nawożenia-brak pełnego obrazu zasobności gleb).

Żyzność – to zdolność gleby do zaspokajania potrzeb życiowych roślin, a więc możliwość dostarczania składników pokarmowych w odpowiedniej formie i proporcji wody, tlenu i ciepła. Zależy to od jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych.

Syntetycznym wskaźnikiem żyzności jest wielkość plonu.

żyzność: naturalna, agrotechniczna, nabyta.

Współzależność czynników- ŻYZNOŚĆ

Czynniki fizykochemiczne i chemiczne - zasobność w składniki odżywcze, -substancje mineralne toksyczne - pH i zawartość węglanu wapnia -właściwości sorpcyjne - buforowość gleby		czynniki morfologiczne: zróżnicowanie profilu miąższość gleby i poz A skład granulometryczny struktura i tekstura porowatość

Czynniki fizyczne rozkład porów właściwości wodne i gospodarka wodna właśc.. powietrzne właść. Termiczne podatność na erozję		czynniki biochemiczne i biologiczne: substancje organiczne i próchnica skład edafonu aktywność biologiczna produkcja dwutlenku węgla kultura gleby

Cechy gleby żyznej:

• Struktura ziarnista i guzełkowata, trwała

• Wysoka zasobność w składniki pokarmowe roślin

• Duża czynność biologiczna

Metody zwiększania żyzności gleby:

• metody agrotechniczne:

  • nawożenie mineralne

  • nawożenie organicznej ochrona roślin przed chorobami, szkodnikami i chwastami

• metody agromelioracyjne:

  • drenowanie pionowe

  • uprawa przeciwerozyjna

• metody mikrobiologiczne:

  • szczepienie gleb bakteriami wiążącymi azot z powietrza

  • zwalczanie mikroorganizmów fito-patogenicznych

  • mikrobiologiczny rozkład zanieczyszczeń

• zabiegi uprawne

  • spulchnianie

  • niszczenie skorupy

  • mechaniczne niszczenie chwastów

• Metody melioracyjne

  • Odwodnienie

  • Nawodnienie

• metody mikrobiologiczne:

  • szczepienie gleb bakteriami wiążącymi azot z powietrza

  • zwalczanie mikroorganizmów fito-patogenicznych

  • mikrobiologiczny rozkład zanieczyszczeń

• Metody fotobiologiczne

  • Zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne

  • Właściwa struktura użytkowa ziemi

  • Płodozmian

Urodzajność gleby- stan gleby będący wynikiem pracy rolnika określający jej zasobność w składniki pokarmowe i zdolność zaspokajania potrzeb roślin dzięki dobrym właściwościom fizyko- chemicznym i biologicznym.

Oznacza zdolność gleby do wytworzenia plonów. Wyraża się ją plonem z podstawowej jednostki przestrzenno produkcyjnej.

• Ma charakter zmienny w czasie, miejscu czy okresie wegetacyjnym

Urodzajność potencjalna- możliwość maksymalnego plonowania wartościowych roślin uprawnych

Urodzajność aktualna – plonowanie w określonych warunkach siedliska w danych czasie

Czynniki wpływające na urodzajność gleby

- gleba- żyność

-klimat- przebieg pogody

-zagospodarowanie – nakład pracy żywej i uprzemysłowionej

-roślina – uprawa i zmianowanie

Gleby gliniaste: w zależności od zawartości dostarczenia iłu lub piachu

Gleby ilaste: dostarczenie piachu, kompostu, wspieranie działalności dżdżownic i uprawa międzyplonowa

gleby piaszczyste: dostarczanie kompostu lub betonitu, pokrycie powierzchni gleby lub nawożenie

Kategorie użytkowe gleb w Polsce:

• sposób użytkowania gleb wywiera wpływ zarówno na morfologie profilów glebowych ich właściwości fizyko-chemicznych i biologicznych a także na ich wartość użytkowa.

Kategorie użytkowe gleb w Polsce:

1. Gleby orne (uprawne) pozostają pod silnym wpływem człowieka, dlatego charakteryzujące się dużym dynamizmem. Ewolucja jest zależna od woli i świadomości człowieka

2. Gleby darniowe(łąkowo-pastwiskowe)

trwale porośnięte roślinnością trawiasto-ziene lub trawiasto-turzynowa. Występuje poziom darniowy jest regulatorem uwilgotnienia, cieploty i dostępu powietrza do profili glebowych.

Maja wysoka wilgotność, duży kompleks sorpcyjny i dobre właściwości fizyczno-chemiczne i biologiczne . Posiadają dużą aktywność biologiczna.