(Ustalanie przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych)
POJĘCIA CHOROBY ZAWODOWEJ
Definicja i rodzaje chorób zawodowych
Choroby zawodowe – to w pojęciu lekarskim wszelkie zaburzenia stanu zdrowia swoiście związane ze stanowiskiem pracy zawodowej lub sposobami jej wykonywania. Są zazwyczaj chroniczne lub przewlekłe i często prowadzą do trwałej utraty zdrowia.
Choroby zawodowe są konsekwencją niezachowania właściwych warunków pracy ( zgodnych z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy ).
W Polsce za choroby zawodowe uprawniające do świadczeń uważa się te, które zostały określone w wykazie chorób zawodowych, stanowiącym zał. do rozp. Rady Ministrów z 30 lipca 2002r. w sprawie wykazu chorób zawodowych i szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach ( Dz. U. Nr 132, poz. 1115).
Obecnie obowiązujące – wykaz chorób zawodowych obejmuje :
zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa wywołane przez substancje chemiczne np. chrom, ołów, brom, chlor, rtęć itd.
pylice płuc ( pylica krzemowa, pylico – gruźlica, pulica – azbestowa , inne rodzaje pulic,
astma oskrzelowa,
zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym,
nowotwory
choroby skór,
choroby zakaźne
choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi,
choroby zakaźne lub pasożytnicze,
Szczegółowy wykaz jest zawarty w zał. do rozp. w sprawie wykazu chorób zawodowych i obejmuje 154 jednostki chorobowe, które mogą być uznane za zawodowe, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy zostanie stwierdzone .
Warunki rozpoznawania choroby zawodowej
Do rozpoznania choroby zawodowej, konieczne jest spełnienie następujących dwóch warunków :
choroba musi być wymieniona w wykazie chorób zawodowych,
w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana narażeniem zawodowym.
Jeśli choroba pracownika spowodowana jest warunkami pracy występującymi w zakładzie pracy, ale nie jest wymieniona w wykazie chorób, to nie może być uznana za chorobę zawodową.
Nie mogą być również uznane za choroby zawodowe schorzenia występujące z dużą częstotliwością w ogólnej populacji ( tzw. choroby cywilizacyjne np. nadciśnienie tętnicze ).
Rozpoznanie choroby zawodowej musi być poprzedzone dokładnymi :
badaniami klinicznymi i laboratoryjnymi,
dokładnym wywiadem o narażeniu zawodowym, potwierdzonym wynikami pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych lub uciążliwych występujących w środowisku pracy.
Profilaktyka chorób zawodowych
Pracodawca musi zapobiegać chorobom zawodowym i innym schorzeniom związanym z wykonywaną pracą, a zwłaszcza powinien :
utrzymywać w stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy i urządzenia służące do pomiarów tych czynników,
prowadzić na swój koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,
rejestrować oraz przechowywać wyniki tych badań przez 3 lata i ich rejestr przez 40 lat, a także udostępniać je pracownikom. Obowiązki te wynikają z art. 227 k.p.
Przy ocenie narażenia zawodowego należy uwzględnić w odniesieniu do :
czynników chemicznych i fizycznych – rodzaj czynnika, wartość NDS lub NDN i okres narażenia,
czynników biologicznych – rodzaj czynnika, ustalenie czasu kontaktu oraz stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika bez konieczności określania jego stężenia,
czynników o działaniu alergizującym – rodzaj czynnika i stwierdzenie
kontaktu z takim czynnikiem w czasie pracy, bez konieczności określania stężenia tego czynnika,
sposobu wykonywania pracy – określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz chronometraż ( tj. zapis poszczególnych czynności roboczych wykonywanych w czasie pracy ), które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich narządów oraz układów organizmu ludzkiego.
Ważne :
Po raz pierwszy badania i pomiary czynników szkodliwych, występujących w środowisku pracy, pracodawca ma obowiązek wykonać nie później niż 30 dni przed rozpoczęciem działalności.
Laboratoria wykonując badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy muszą posiadać akredytację i upoważnienie państwowego inspektora sanitarnego szczebla wojewódzkiego.
Kolejne badania i pomiary pracodawca musi przeprowadzić:
dla czynników rakotwórczych i mutagennych :
co najmniej raz na 3 miesiące, jeśli przy ostatnim badaniu stwierdzono stężenie czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,5 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia,
co najmniej raz na 6 miesięcy, jeśli ostatnie badanie wykazało stężenie czynnika rakotwórczego lub mutagennego powyżej 0,1 do 0,5 NDS,
dla innych czynników szkodliwych dla zdrowia :
co najmniej raz w roku, jeśli ostatni wynik stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia wykazało wartość powyżej 0,5 NDS,
co najmniej raz na 2 lata, jeśli ostatnio przeprowadzone badanie wykazało wartości powyżej 0,1 do 0,5 NDS.
W przypadku występowania w środowisku pracy szkodliwego dla zdrowia czynnika chemicznego, dla którego określono wartość najwyższego dopuszczalnego stężenia pułapowego ( NDSP ), przeprowadza się pomiary ciągłe tego stężenia.
Badań i pomiarów nie wykonuje się, jeśli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych badań nie przekroczyły 0,1 NDS, a w procesie technologicznym nie dokonano zmian mogących wpływać na wartość stężenia lub natężenia.
Ocena narażenia zawodowego
Ocenę narażenia zawodowego przeprowadza :
lekarz zgłaszający podejrzenie choroby zawodowej, jeśli sprawuje profilaktykę
i opiekę nad pracownikiem, którego dotyczy podejrzenie,
lekarz zatrudniony w jednostce uprawnionej do orzekania o chorobie zawodowej – w toku ustalania rozpoznania,
powiatowy inspektor sanitarny – w toku podejmowania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia.
Ważne :
Nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących chorób zawodowych sprawuje Państwowa Inspekcja Sanitarna i Państwowa Inspekcja Pracy.