1. POLITYKA GOSPODARCZA- nauka, która zajmuje się funkcjami państwa oraz działalnością publiczną w gosp. narodowej. Bada ona formy, cele i sposoby oddziaływania państwa na proces gosp.
2. PODMIOT POLITYKI GOSP.- władza państwowa, w której imieniu konkretne zadania realizują odpowiednie organy.
W tej sytuacji istotny jest:
-sposób powoływania
-struktura oraz zakres kompetencji i odpowiedzialności poszczególnych organów
-procedura przygotowania i podejmowanie decyzji
3. Zasady realizacji polityki
1. racjonalnego działania
2. mądrej polityki
3.ingerencję (prowadzi do ograniczenia swobody jednostek)
4. Kryteria podziałowe nauk
I wg Oscara Lange
-ekonomia polityczna – teoretyczna
-ekonomia opisowa – praktyczna
II wg prof. Kotarbińskiego
-teoretyczne (służą celom poznawczym)
-stosowane (zajmujące się projektami rzeczywistymi)
III traktowanie polityki ekonomicznej
-pozytywne (teoretyczne poznawanie świata)
-normatywne (poprzez doświadczenia)
Wg Prandeckiej – polityka ekonomiczna jest nauką o umiejętności kierowania oraz sterowania procesami gosp., a także umiejętnościami oddziaływania na ich przebieg.
5. Jak możemy prowadzić politykę?
intuicyjnie
wykorzystując doświadczenie
metodą prób i błędów
6. Zagadnienia współczesnej polityki. (+omów jeden z nich)
1) kształtowanie podstawowych stosunków
2) racjonalizacja wykorzystania zasobów kraju
3) wybór określonej strategii rozwoju (im ambitniejsze, tym większe wyrzeczenia)
7. Czym zajmuje się polityka gospodarcza.
Bada struktury własnościowe, organizacyjne, terytorialne
Bada i ustala kierunki i założenia rozwoju gosp.
Bada instrumenty realizacji polityki
8. Metody stosowane w polityce ekonomicznej
m. emipiryczne (wynik po fakcie)
quasi-eksperyment (wynik przed faktem)
analiza i ocena doświadczeń zagranicznych
m. prób błędów
historia
9. Zasady polityki gospodarczej
1.Starożytność – zagadnienia polityczno-etyczne
2.Średniowiecze – wszystkie doktryny z oceny moralności
Nowożytność
3. XIV – merkantylizm – gloryfikował rolę handlu zagranicznego
4. XVIII – liberalizm gosp. – jak najmniejsza rola państwa w stronę gosp.
5. XX – interwencjonizm i tendencje neoliberalne
10. Założenia doktrynalne
zbiór uporządkowanych twierdzeń i poglądów, które niekoniecznie wynikają z dorobku poszczególnych nauk, a najczęściej z założeń:
-światopoglądowych
-ideologicznych
-moralnych
11. Rodzaje partii politycznych
komunistyczne
socjaldemokratyczne (SPT)
konserwatywne i liberalne (CDU, CSU)
12. Ustroje społeczno-gospodarcze (rodzaje ustrojów) (+opisać)
*własność środków produkcji
-indywidualistyczne
-kolektywistyczne
*kryteria dodatkowe
-system kompetetywny – gosp. rynkowej
-gosp. Regulowanej centralnie- gosp. planowej
Wyróżniając w/w kryteria podziałowe wyróżniamy na świecie 4 rodzaje systemów ekonom.:
1. indywidualistyczno-kompetetywny (kapitalizm rynkowy) [USA, Wlk Brytania, Nowa Zelandia, Australia]
2. indywidualistyczno-planowy (gosp. kapitalistyczna regulowana przez centralne planowanie państwowe [Niemcy, gdy rządzi SPD]
3. kolektywistyczno-planowy („realny socjalizm”) [ZSRR, Jugosławia]
4. kolektywistyczno-kompetetywny („socjalizm rynkowy”) [Chiny Ludowe]
13. Rodzaje procesów
REALNE – związane bezpośrednio z produkcją (przemysł, rolnictwo)
REGULACYJNE – obejmują dalsze otoczenie, przygotowanie do produkcji, zbytu (banki, zakłady bezp., organy państwowe i samorządowe)
14. System ekonomiczny (dlaczego jest ważny? o czym decyduje?)
Zbiór instytucji i mechanizmów oraz zasad ich działania, które regulują postępowanie wszystkich uczestników procesu gospodarczego.
Ważny bo:
- decyduje o tym, kto i jak produkuje dobra podstawowe
- decyduje o tym, kto i jak produkuje dobra dodatkowe lub uzupełniające (i ile ich)
- decyduje jak jest dzielone PKB
15. Co wymusza kategoria zysku?
Maksymalną wydajność
Konieczność wprowadzanie innowacji
Stałe inwestowanie
16. Podstawowa funkcja państwa wobec gospodarki
*zapewnienie przestrzegania zasad ustrojowych:
-zasady wolności gosp.
-poszanowanie własności prywatnej
-swobody przedsiębiorstw
17. Zadania państwa w gosp. rynkowej (+opisać)
Bezpieczeństwo zewn. (NATO, …)
Bezp. Wewn. (ile ludzi ginie w wypadkach sam.)
Odpowiedni wymiar sprawiedliwości
Szkolnictwo podst., średnie i wyższe / utrzymanie szkolnictwa
System pieniężny
18. Funkcje państwa w gosp. kapitalistycznej
Stabilizację gosp.
Racjonalne użytkowanie zasobów
Ochrona środowiska
Ochrona konsumentów
Przeciwdziałanie nieuczciwej konkurencji
Regulowanie warunków pracy
Porządkowanie systemu ubezpieczeń
Zapewnienie ochrony zdrowia
19. Kierunki oddziaływania polityki ekonomicznej
Zagwarantowanie stałego dopływu pieniędzy do budżetu państwa (podatki)
Wsparcie rozwoju sektorów nieobjętych dostatecznym zainteresowaniem przedsiębiorców (służba zdrowia, obrona nar.)
Ochrona obywateli własnego kraju przed konkurencją zagraniczną
Ochrona przed poczynaniem organizacji monopolistycznych
Usuwanie zagrożeń rozwoju gospodarczego (finanse, miejsca pracy)
Ochrona środowiska
Utrzymanie ładu społ.
20. Gospodarka w socjalizmie
* państwo – jedne, wielkie przedsiębiorstwo, centralnie zarządzane z arbitralną formą sprawowania władzy
* posługująca się środkami represji i przymusu
* relacja między państwem a systemem gosp. uległa zmianie
* polityka ekonomiczna
* drugorzędna i pomocnicza rola pieniądza
* ceny ustalane arbitralnie
* monopol handlu zagranicznego
* pieniądz jako jeden z instrumentów obrotu (kartki, talony, asygnaty, przydziały)
21. Uwarunkowania , cele i dziedziny polityki ekonomicznej (+omówić 2 wybrane)
ZEWNĘTRZNE
Otoczenie międzynarodowe
Położenie geograficzne – determinuje sytuację ekonomiczną, geopolityczną i strategiczną
Uwarunkowania wynikające z międzynarodowej sytuacji
Przynależność kraju do ugrupowań militarnych, politycznych i gosp. (NATO, EU)
Restrykcje importowo-eksportowe – embargo, weto, WTO, ograniczenia kredytowe i walutowe
Warunki wymiany (terms of trade – wymiana towar za towar; ważne po ile kupujemy)
Zadłużenie wobec zagranicy i warunki regulacji tych zadłużeń –obsługa kredytu (MEW)
Stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich
WEWNĘTRZNE
stan i struktura zasobów kraju – czynniki przyrodnicze
- surowce mineralne
- gleby, lasy, użytki zielone
- zasoby wodne
czynniki ludzkie (demograficzne i społ.)
-charakter jakościowy i ilościowy; struktura
czynniki materialne – infrastruktura
-zagospodarowanie krajów
22. Konsekwencje terapii gazowej dla Ukrainy
uświadomili państwom UE możliwości przykręcenia kurka z gazem
dywersyfikacja dostaw gazu
obniżanie energochłonności
urynkowienie handlu paliwami
możliwość powrotu do energii atomowej i węgla
23. Bezpieczeństwo energetyczne Polski
Bezpieczeństwo energetyczne - stan gospodarki umożliwiający pokrycie
bieżącego i perspektywicznego zapotrzebowania odbiorców na paliwa i
56energię w sposób technicznie i ekonomicznie uzasadniony, przy zachowaniu
wymagań ochrony środowiska.
24. Samowystarczalność poszczególnych paliw
25. WSKAŹNIK STIRLINGA – określa stopień dywersyfikacji dostaw energii w kraju
26. Konsekwencje zakręcenia kurka dla Ukrainy
27. Sposoby uniezależnienia energetycznego od Rosji
-większa eksploatacja złóż krajowych
-budowa terminali na gaz skroplony
-dostawy gazu do Polski innego niż rosyjski
28. Polityka naukowa (co jest ważne w kształceniu na poziomie wyższym, co uwzględnić przy formułowaniu celów polityki naukowej)
POLITYKA NAUKOWA – działalność państwa oraz innych instytucji publicznych, skierowane na oddziaływanie na naukę.
W kształceniu na poziomie wyższym ważne są 3 sprawy:
1. dla kogo mają być studia (elitarne, selekcyjne, populistyczne)
2. kogo chcemy na studiach widzieć
3. niż demograficzny, czy kształcić obcokrajowców (ilu możemy przyjąć i na jakich zasadach)
Cele polityki naukowej; uwzględnić trzeba:
koszty badań naukowych
skrócenie cyklu życia produktów i technologii
kompleksowość nauki i techniki
efekty badań naukowych
29. Właściwa polityka ekonomiczna wobec rolników to:
mądre (dobre) ustawy
odpowiednie do nich decyzje (akty prawne)
adekwatne do potrzeb pieniądza (interwencja, kredyty, podatki-VAT)
30. Rolnictwo Polski a rolnictwo UE (różnice):
niższy poziom produkcyjny
większe rozdrobnienie strukturalne jednostek gosp.
większe zatrudnienie przypadające na jednostkę powierzchni
gorsze wyposażenie techniczne gospodarstw i ich otoczenia
31. Po co stosuje się komfort działania producentów rolnych w warunkach gosp. rynkowej
32. NOŻYCE CEN (wskaźnik relacji) – stosunek dynamiki wzrostu cen na wytwarzane w danym dziale gospodarki narodowej produkty do dynamiki wzrostu cen na środki produkcji i usługi, które są niezbędne do ich wytworzenia.
33. Miary-wskaźniki wsparcia produkcji rolnej
PSE – wsk. Wsparcia Producenta (mówi jaki procent w cenie detalicznej produktu stanowi udział państwa)
Wysokość dopłat do 1ha lub 1szt.
Procentowy udział wydatków z PKB na rolnictwo
34. Czy wspierać rolnictwo
Tak, z kilku zasadniczych powodów:
Długości cyklu produkcyjnego
Silnego związku z porami roku i pogodą
Niskiej dochodowej elastyczności popytu
35. Wpływ zjawisk globalnych na rolnictwo europejskie i WPR (czynniki) (+opisać)
Spowolnienie tempa przyrostu demograficznego
Silny wzrost popytu na żywność w krajach rozwijających się
Narastający deficyt wody
Ocieplenie klimatu i podnoszenie się poziomu wód morskich
Narastający deficyt paliw kopalnych i szybki wzrost ich cen
Wzrost znaczenia energetyki odnawialnej (biomasa)
Ubytek lasów na większości kontynentów
Upowszechnianie organizmów genetycznie zmodyfikowanych
Szybki wzrost popytu na produkty rolnictwa organicznego
36. Przyczyny spadku cen rolniczych
Słaba zdolność reagowania na zmieniającą się sytuację na rynku, głównie światowym
Nasz dotychczasowy sposób interweniowania znacznie odstaje od tego jaki jest w UE i CEFTA
Produkcja rolnicza rośnie szybciej niż popyt na towary
Rolnictwo nie nadąża za rozwojem pozostałych gałęzi gospodarki
37. Instrumenty wspólnej polityki rolnej (obecnie ok.40% budżetu)
I filar (43 mld – głównie dopłaty bezpośrednie)
II filar – rozwój obszarów wiejskich:
-renty strukturalne
-dopłaty do obszarów o niekorzystnych warunkach
-płatności środowiskowe
-modernizacja gospodarki
-podstawowe usługi
38. POLITYKA PIENIĘŻNA – działalność BC w imieniu państwa. Polega ona na regulowaniu podaży pieniądza i popytu na pieniądz za pomocą instrumentów.
CEL: podstawowy – utrzymanie stabilnego poziomu cen (niska inflacja) w dłuższym okresie.
Inne: wysokie zatrudnienie
Wzrost gosp.
Stabilność stóp %
Stabilność rynków finansowych
Stabilność rynków walutowych
39. Instrumenty polityki pieniężnej
BEZPOŚREDNIE (kontroli administracyjnej) – bezpośrednie regulacje cen instrumentów finansowych lub wolumenu (depozytów, kredytów) przez administracyjne nakładanie ograniczeń na instytucje finansowe.
(dyrektywy, zarządzania BC do instytucji finansowych, pułapy kredytowe, max.kwoty)
-niski poziom rozwoju rynków finansowych
-okresy silnych zaburzeń na rynkach finansowych
Wady:
Powodują ograniczenie konkurencji
Rozwój zjawisk patologicznych
Niebezpieczeństwo preferowania niektórych grup zawodowych
Sprzyjają rozwojowi tzw. szarej strefy
POŚREDNIE (rynkowe, parametryczne) – oddziaływujące na zachowanie instytucji finansowych przez zmiany w bilansie BC lub wpływ na cenę pieniądza i innych aktywów finansowych metodami rynkowymi.
Rezerwy obowiązkowe – odsetek bilansowych zwrotnych zobowiązań sektora niefinansowego, ustalany przez BC, który musi być odprowadzany i utrzymywany w postaci depozytu w BC w określonych aktywach.
Funkcje:
*ostrożnościowa
*kontrola podaży pieniądza
*generowanie zysku BC
*zarządzanie płynnością systemu bankowego
*kreacja popytu na pieniądz BC
*stabilizator krótkoterminowych st.%
Operacje otwartego rynku – kupno i sprzedaż papierów wartościowych przez BC w celu zmiany płynności systemu bankowego i przez to stóp % rynku pieniężnego.
Transakcje kredytowo-depozytowe – umożliwienie bankom komercyjnym zaciągnięcie kredytu lub złożenie depozytu w BC. Zazwyczaj krótkookresowe.
40. Globalizacja (czynniki przyspieszające, globalizm finansowy, klif fiskalny, klin podatkowy, szara strefa)
GLOBALIZACJA – proces rozszerzania i intensyfikacji więzi produkcyjnych, handlowych, finansowych i informacyjnych pomiędzy podmiotami gosp. w skali światowej. Swobodny przepływ towarów, usług, pracy, kapitału i wiedzy pomiędzy krajami.
Czynniki przyspieszające:
- liberalizacja obrotów handlowych i finansowych
- rewolucja informacji i telekomunikacji
-wzrost liczby i znaczenia korporacji ponadnarodowych
GLOBALNY SYSTEM FINANSOWY- lawinowy wzrost transakcji finansowych o charakterze spekulacyjnym.
KLIF FISKALNY – gwałtowną redukcję deficytu budżetowego poprzez podwyższenie podatków i cięcia w wydatkach budżetowych w celu ograniczenia deficytu budżetowego.
KLIN PODATKOWY- różnica między wydatkami pracodawcy na pensję (uwzględniającą wszelkie obciążenia podatkowe: np. ZUS, podatek dochodowy, składki na ubezpieczenia), a faktycznie otrzymywanym wynagrodzeniem.
SZARA STREFA - część produkcji, która odbywa się w sposób niezarejestrowany i często nielegalny, bez opłacania należnych podatków i opłat na rzecz państwa. Elementami szarej gospodarki są zarówno praca „na czarno” niezarejestrowanego pracownika, jak funkcjonowanie uchylającej się od płacenia podatków małej firmy, nielegalna sprzedaż towarów i usług (bez odprowadzania należnych podatków pośrednich) lub wykonywane odpłatnie – ale bez zgłoszenia do odpowiednich organów i spełnienia wymogów podatkowych – usługi na rzecz sąsiadów (np. naprawy domowe lub sprzątanie).