SYMBOLICZNE I IDEOLOGICZNE ZNACZENIE KATEDRY GOTYCKIEJ
-Katedra- obrazem świętego miasta- CIVITAS DEI;

-wiara w boski charakter światła i miary- ówczesni teologowie mówiąc o Stwórcy często cytowali słowa księgi Mądrości Saalomona mówiące o Stwórcy, że „wszystko uładził wedle miary, liczby i wagi”- obrazem takiego tworu Boga jest katedra;

-Dydaktyczne, zewnętrzne oblicze katedry: fasada stanowiła bogatą, pouczającą i symboliczną opowiesc. Kościół zastępowiał nie tylko niebo ale był też zwierciadłem całego świata boskiego i ludzkiego, zwierciadłem Boga, przyrody i historii. Program dekoracyjny wielkiej katedry miał za zadanie ująć całokształt spraw życia ludzkiego w całości i powiązać ją z czasem ujętym w rytm roku kościelnego(cykle kalendarza, 12 znaków zodiaku, symboliczne ujęcie życia w 12 miesiącach roku oraz 12 wyobrażeń człowieka pracującego w różnych okresach cyklu rocznego np. Saint-Denis – sierpień to postać człowieka młócącego zboże). W portalach, na tympanonach, na archiwoltach, w witrażach widzimy świętych, personifikacje, proroków, etc.;

-Budowle głoszące chwałę niebios – Bóg jest światłem-> witraże! (wpadające przez nie światło wypełniało wnętrze mistycznym blaskiem);
-Katerdra to także wyraz średniowiecznego mistycyzmu – dążenie do bezpośredniego uczuciowego i intelektualnego kontaktu z bogiem;

-Kosciół gotycki swą wielkością stanowi dominatę w panoramie miast i tym samym stanowi o miejscu religii, Boga w życiu ówczesnego człowieka;

-Wnętrze – doznanie wrażenia nieskończoności ; ‘cały budynek pnie się gwałtownie wzwyż, a ruch ten porywa również duszę człowieka, który nie może się mu oprzeć’
-katedra w Laon, Paryżu, Chartres, Amiens, Reims, Beauvais.

FRANCJA.

Architektura Katedralna Il de France.

I.WCZESNY GOTYK 1137 - XIIIwiek

-Początek wiąże się z przebudową kościoła opackiego ST.Denis, opat Suger, po raz pierwszy wykorzystanie konstrukcyjnych możliwości ostrołuku, systemów filarów i łuków przyporowych;

- sklepienie krzyżowo-żebrowe (pochodzenia normandzkiego)
- obejście prezbiterium z wieńcem kaplic nie jest suma izolowanych wnętrz tylko jednolita przestrzenią podzieloną jedynie systemem przęseł;
-kolejne budowle aż do paryskiej Notre Dame ssą bazylikami emporowymi, często z triforium, a więc o wnętrzach czterokondygnacyjnych

(Laon,Noyon,Soissons);

-okna lancetowate bez maswerków;

-fasady dwuwieżowe z oknem rozetowym na osi , rozeta i fasada paryskien ND stała się wzorem dla wielu katedr, wieze z Laon naśladowano w Bambergu, Namburgu i Limburgu;

-bogata ornamentacja głowic;

-koncentracja rzeźby w portalach;

-znakomite witraże;

-bazylika bez empor:Sens katedra 1143-1163, z trójkondygnacyjnym wnętrzem( arkady, triforia, okna) stanowi wzór dla wielu katedr XII w.

Kościół w St,.Demis

-zanim powstał chór opat Surger zaczał odnawiać częśc zachodnią;

- wieża północna została zburzona w XIX w.;

-fasada rytmicznie rozczłonkowana przez grube przypory;

Bogato rzeźbione portale, Suger sam stworzył objaśnienia dla programu ikonograficznego;

-chór 1140-1144

-obejście podwójne, nawy rozdzielono monolitycznymi kolumnami podtrzymującymi sklepienie żebrowe;

-sklepienie nawy zewnętrznej łaczy się ze sklepieniem kaplic;

-okna sięgają prawie do posadzki;

-ostrołuki(burgundzkie), sklepienie żebrowe(normandzkie);

-obejście prezbiterium z wieńcem kaplic nie jest sumą izolowanych wnętrz, lecz jednolitą przestrzenią podzielona jedynie systemem przęseł.

Gotycka architektura St.Denis powstała nie jako proste rozwinięcie dojrzałego romanizmu ale jako stworzenia czegoś nowego w sporze ze starym.
*Wpływ St.Denis:
Katedra Notre Dame w Senlis 1151-1191

-chór wzorowany na St. Denis;

-różnica-kaplice oddzielone, a nie połączone sklepieniem z obejściem;

-fasada-bardzo podobna

Katedra w Reims

-Miejsce koronacji namaszczaniem królów;

-zanim w XII w ieku powstała zupełnie nowa budowla, również tutaj powstała nowa fasada i chór w nowym stylu, zw starego z nowym tj tradycji z nowoczesnością;

* Katedra GOTYCKA
Katedra w Sens od 1140
- pierwsza gotycka budowla;

-prezbiterium z półkolistym obejściem;

-3kondygnacyjna nawa(wyjątek!) z triforium;

-naprzemienność podpór;

-brak transeptu.

Katedra w Laon 1160-1220

-4kondygnacje we wnętrzu: arkady, empory, ślepe triforium, okna;

-rozczłonkowanie przez moduły służek;

-chór zakończony prostą ścianą(na miejscu starego pierwotnie zakończonego obejściem z kaplicami);

-4rozety: fasada wsch, Zach i zakończenia transeptu;

-fasada Zach- wtapia się w masyw budynku, fasada przestaje być autonomicznym blokiem ustawionym przed korpusem;

-portal wysunięty do przodu, bardzo plastyczna fasada;

-zamaskowanie przypór;

-wieże nie sprawiają wrażenia ‘nasadzonych’ na korpus;

-podpory-kolumny
Katedra w Paryżu, kamień węgielny 1163
-może uchodzić za prototyp katedry gotyckiej;

-po raz pierwszy wzniesiono budowlę jednorodna ale i monumentalna;

-35m wysokości;

-5cio nawowa z podwójnym obejściem chóru rozdzielonym kolumnami;

-6cio dzielne sklepienie (nad filarami wznoszą się jednolite wiązki cienkich służek, zgrupowanych po 3, każda odpowiada innemu profilowi sklepienia);

-3kondygnacje: arkada empora i okna;

-fasada- szerokie wieże (stoja nad podwójnymi nawami bocznymi);

-rząd figur z władcami ma reprezentować ciągłość i autorytet królestwa (tzw galeria królów, królewska);

-prezbiterium z półkolistym obejściem.

II. GOTYK KLASYCZNY-DOJRZALY 1200-1370

-Chartres 2połXII -1260r, końcowa faza wczesnego gotyku, trójkondygnacyjna ściana wnętrza staje się w klasycznym gotyku powszechna; podwyższone zostają arkady oraz okna;

-czterodzielne sklepienie krzyżowo-żebrowe nad prostokątnymi przęsłami są już powszechne;

- romańskie półkoliste plany prezbiterium, obejścia i kaplice zmieniaja się w wieloboczne;

- filary wiązkowe;

-pierwsze maswerki – Reims, 1211-1311

-rosnąca wysokość budowli ( Chartes 36m, Beauvais 48m) wymaga podwójnych i potrójnych łuków przyporowych.

-ściany zbyteczne po przejściu obciążenia przez system przypór, zastąpione przez witraże, po przekształceniu pulpitowych dachów bocznych w ciąg poprzecznych daszków;

-maswerki rozety i wimpergi osiągają największe wyrafinowanie w dekoracji;

-coraz bogatsza rzeźba figuralna w portalach i na filarach, rzadziej we wnętrzach;

- powszechnie stosowane katedralne systemy konstrukcyjne wypierają regionalne szkoły wczesnego gotyku.

*Różnorodność typów ok.1200

Katedra Notre Dame w Chartres

-1194 – budowla nowej katedry po pożarze starego kościoła;

-zmiana nastawienia do starych budowli, idea łączenia starego z nowym, nie była już tak popularna jak za czasów budowy chóru w St.Denis;
-struktura wnętrza –podobna do katedry w Soissons;

- 3kondygnacje- arkada, triforium, okna;

-podpory międzynawowe: otoczone przez 4 służki;

-w tamtych czasach była to największa ale i najbardziej monumentalna kat.Francji;

-w porównaniu do Paryża, budowla z Chartres wydaje się być cięższa i potężniejsza;

-filary na przemian 8 boczne i okrągłe

-fasada- grube przypory, połowa XIIw(zachowała się z dawnego kościoła);

-rozeta ok.1200

-katedra ta stanowi syntezę starszych gotyckich typów budowli.

*Konsekwencje i alternatywy Chartres:
Katedra w Reims

-Miejsce koronacji królów francuskich;

-stara katedra spłonęła 1210r.;

-nowa budowla była w najwyższym stopniu jednorodna;

-przejęcie planu z kat.Chartres;

-wzrost znaczenia maswerków (najstarsze znane rysunki maswerków pochodzą ze szkicownika Villarda Honnecourt pochodzącego z Reims);

-po raz pierwszy zignorowano zasadę aby wysokość kapiteli dopasować so średnicy trzonu kolumny (zasada antyczna);

-fasada po 1254

Katera w Amiens 1220 – 1288

-większa od Reims i Chartres;

-bardzo wysoka partia arkad (tyle co triforium i pas okien) w odróżnieniu od Soissons, Chartres i Reims gdzie arkady i strefa okien mają tę samą wysokość;

-bardzo smukłe podpory, wnętrze robi duże wrażenie na każdym wchodzącym od strony zachodniej.

*Gotyk w SZAMPANII I BURGUNDII

Budowle położone w Burgundii powstawały pod oczywistymi wpływami architektury Il-de-France, jednak architekci zachowywali swego rodzaju odrębność, niezależność.

Kościół opacki klasztoru w Pontigny IVćw XIIw

-burgundia;

-zachował się jako jedyny z opactw tj Clairvaux czy Morimond;

-chór niezwykle wykwintny jak na kościół cysterski;

-7 kaplic promienistych;

-bogate rozczłonkowanie centrum chóru, łuki odporowe na zewnątrz – nieskromna budowla jak na środowisko cysterskie;

Vezelay, kościół św Marii Magdaleny

-chór gotycki wybudowany w 2poł XIIw;

-3 kondygnacje;

-nawiązanie do katedry w Sens;

-podziały służek poprzez pierścienie mocujące;

-Jedna z podpór jest podwójną kolumną.

*Gotyk w NORMANDII

Dosć wcześnie zaczęto tu przejmować architektoniczne nowinki z terenów Il-de-France

Kościół Saint Etienne w Caen

-koniec XIIw- nowy chór;

-przekrój poprzeczny wzorowany na St. Denis – kaplice otwarte ku sobie;

-zachowanie typowego, romańskiego muru ozdobionego dużą ilością służek;

-podwójne kolumny w czole chóru, zaokrąglone bazy kapiteli i abakusy – stały się typową cecha gotyckiej arch.normandzkiej.

Katedra w Bayeux
-chór 1230-45, zbliżony stylistycznie do tego z Caen;

-podwójne kolumny w czole chóru;

-operowanie mnóstwem dekoracyjnych detali;

-kolumny obudowane masą filigranowych służek;

*Gotyckie budowle na Zachodzie
Zleceniodawcy i architekci na zachodzie długo pozostawali niezależni, a nawet nieświadomi rozwoju architektury Il-de-France. Nie podejmowano tu prób naśladowano głównych wyznaczników gotyku, najwyżej przejmowano pojedyncze motywy jak np. maswerki.

Poitiers, katedra św Piotra 2połXIIw

-brak obejścia chórowego z wieńcem kaplic, tylko 3 absydy wykrojone w prostej ścianie;

-nie eksponowano chóru, brak typowego dążenie a do rozczłonkowania poszczególnych partii budowli.

III.GOTYK PROMIENISTY/PÓŹNY 1220/30-1370.

-Stulecia wojna z Anglią(1337-1453) zahamowała rozwój sztuki i rzemiosł. Jedynie w południowej Francji wznoszono nieliczne kościoły halowe. Schemat katedralnej bazyliki z okresu dojrzałego gotyku zarówno w planie jak i układzie konstrukcyjnym pozostaje niezmieniony. Nowości ograniczają się do dekoracji.

-nawa środkowa tylko niewiele podwyższona w stosunku do naw bocznych;

-czasem uproszczony plan chóru, arkady międzynawowe podwyższone,(choć rzadko) do samego sklepienia, mniejsze okna w górnej kondygnacji;

-Tryforia, przeważnie znikają.

-filary wiązkowe zredukowane do filarów zwartych, miękko profilowanych;

-obiegający filar gzyms impostowy znika lub zostaje zredukowany do kilku kapitalików na służkach;

-maswerki w rybie pęcherze (styl flamboyant), po raz pierwszy w kapl św Jana katedry w Amiens, często bez nosków;

-sklepienie gwieździste z żebrami o gruszkowym profilu i ostrych krawędziach;

-łuki w osli grzbiet oraz często arkady już renesansowe o gotyckim profilu;

-przechodzenia profilowań odrzwi u okien ponad obramienia otworów;

-ruchliwy detal rzeźbiarski portali, wimperg i wsporników a także ścian wnętrza;

-wybitne realizacje kaplic dworskich o układzie salowym.

*Dwór i jego otoczenie
Opactwo St.Denis
-pierwsza budowla charakteryzująca się nowym stylem;

-1231- częściowa odnowa kościoła(górne partie budowli groziły zawaleniem);

-zburzono korpus lecz zachowano chór projektu Sugera;

-po raz pierwszy zrezygnowano z okrągłych podpór na rzecz rzutu krzyża, trzon niemal zupełnie znika za służkami;

-wiązki służek mogły przebiegać aż do sklepienia;

-w chórze zastosowano stare kolumny z szacunku do tradycji;

-powiększono okna;

Sainte-Chapelle, Paryż, 1248

-dawna królewska kaplica pałacowa;

-relikwie korony cierniowej;

-kościół dolny o skomplikowanej konstrukcji;

-kościół górny- nie mógł być oparty wyłącznie na modzie paryskiej, miał wyglądać na pełen prostoty i elegancji;

-wnętrze pomalowane w barwy herbu rodziny królewskiej, płaszczyzny sklepienia udają gwieździste niebo;

-Saint-Chapelle była naśladowana poza Francją;

Fasady i transepty ND w Paryżu:

-wybudowane ok.1250

-fasada północna jest starsza(Jean de Chelles), fasada płd (Pierre de Montreuil);
-fasada młodsza naśladowałą starszą ale było sporo istotnych różnic (maswerk rozety jest bardziej rozczłonkowany i delikatniejszy). Liczne restauracje zafałszowały nieco jej pierwotny wygląd.

***KRAJE NIEMIECKIE***

Brak wyraźnego kierunku dążeń architektonicznych. Architektura gotycka przyjmowała się w Europie Środkowej z oporami. Gdy się przyjęła stała się niemalże „drugą naturą” tej części Europy. Do tego stopnia, że bardzo długo wierzono, że gotyk jest tworem niemieckim. Niemiecki gotyk jest tworem niezwykle złożonym i zróżnicowanym. Gotyku niemieckiego nie można wyprowadzić z katedr. Nie przejął on w pierwszej linii nowego systemu budowy katedr. Architektura sakralna got.niem. może na pierwszy rzut oka uchodzić za uproszczenie architektury francuskiej.Wiele kościołów nie ma transeptu, obejścia czy wieńca kaplic, bardzo popularne były kościoły halowe, rzadko występowały triforia między arkadami a oknami. Rezygnowano również monumentalnych portali.

Początek gotyku w Cesarstwie Rzymskim Narodu Niemieckiego – 2połXIIIw, łączy się on z cystersami.

Katedra w Magdeburgu od1209r.

-I faza budowy: chór z obejściem i wieńcem kaplic (struktura i formy nie są jeszcze prawdziwe gotyckie);

-II faza: galeria na chórze zwana gankiem biskupa;

-przeciwstawienie starych i nowych elementów (w chórze ustawiono kolumny ze starej katedry, które były spoliami przywiezionymi z Włoch);

*Systematyczna recepcja gotyku i jego synteza:

Od lat 30 XIIIw konsekwentnie stosowano styl gotycki. Większość tych budowli powstała w arcybiskupstwie Trewiru(mówiono tam głównie po francusku, graniczyło z Szampanią, szczególnie otwarcie na francuską kulturę budowlaną).
Kosciół Mariacki w Trewirze od lat30 XIIIw.

-plan centralny (krzyż);

-chór nieco wysunięty

-pary płytkich diagonalnych kaplic spalają ramiona krzyża;

-nad skrzyżowaniem wieża;

-gzymsy na filarach, parapety pod oknami i rysunek maswerków wywodzi się z Reims;

Katedra w Strassburgu:
-chór i transept w stylu późno romańskim;

-1240-1275 nowy korpus gotycki;

-Górna Nadrenia

-fasada wykonana przez Erwina von Steinbacha od 1277.

Katedra w Kolonii od 1248:

-dolna Nadrenia;

-arcybiskup Kolonii chciał wybudować klasyczna katedrę w stylu francuskim;

-podobnie jak w Sainte-Chapelle zrezygnowano ze zbyt indywidualnego i modernistycznego stylu;

-nawiązano również do stylu z Amiens;

-konsekrowany w 1322;

-5nawowa, monumentalna fasada zachodnia z dwiema wieżami;

-pierwsi architekci katedry:Gerhard,Arnold i Johaness;

-próba wzniesienia gotyckiej katedry idealnej, bez cienia indywidualności i modernizmu.
***ANGLIA***

Pierwszy kraj, który przejął z Francji architekturę gotycką. Wpłynęły na to historyczne powiązania polityczno-dynastyczne. Ich zacieśnianie osiągnęło apogeum w poł XIIw, kiedy to w rękach królów angielskich było więcej ziem na kontynencie niż w posiadaniu króla Francji.
EARLY ENGLISH ok. 1175-1240

Nadmiernie wydłużenie budowli, przysadzistość, przewaga kątów prostych, kaplica Mariacka za prezbiterium, podwójne rozłożyste transepty, dzielące budowlę niemal w połowie jej długości (wzorowane na Cluny). Prezbiterium wydzielone przez lektorium i boczne przegrody chórowe, skrzyżowanie akcentowane wieżą w stylu normandzkim. Fasady parawanowe z przewagą bezwieżowych-powierzchnia pokryta dywanowo rzędem ślepych arkadek z dekoracją rzeźbiarską, 3 otwory okienne po środku zastapione później jednym dużym oknem. Portale małe ponieważ wejście znajdowało się po stronie północnej, poprzedzone zwykle kruchtą.Gruby mur normandzki.

Wnętrza 3kondygnacyjne bazylikowe, zamiłowanie do dekoracyjności (zwłaszcza fasada Zach i wnętrz),

Bogato profilowane arkady, eksperymenty z dekoracyjnymi sklepieniami z żebrem przewodnim, wysokie lancetowate okna bez maswerków.

Dekorowanie wszelkich możliwych powierzchni będących do dyspozycji architekta.

Katedra w Salisbury 1220-1266:

-rzut poziomy zawiera tylko kąty proste

-dwa transepty

-wieża na skrzyżowaniu naw

-niskie obejście chórowe, wysunięte do przodu tylni chór;

-system oporowy ukryty pod dachami naw bocznych (typowy zabieg arch ang);

-bogato profilowane arkady;

-filary nie są złączone ze służkami sklepienia, które zaczynają się dopiero na środkowej kondygnacji.

Katedra w Cantenbury:

-podstawowa budowla angielskiego gotyku;

-1170 abp Thomas Becket został zamordowany w swej katedrze przez ludzi HenrykaII. Natychmiast zaczęto pielgrzymować do jego grobu. W 1173 został świętym i rozpoczęto budowę nowej katedry;

-architekt: Wilhelm z Sens;

-wbudowanie nowej kat w mury starej;

-przedłużenie chóru w kierunku wsch;

-cienkie służki wykonane z ciemnego marmuru;

-sześciopolowe sklepienie zebrowe, płaskie łuki oporowe;

-ukończona przez Wilhelma Anglika bo poprzedni zjebał się z rusztowania :D

--kaplica świętej Trójcy(półokrągła absyda z dodatkowym obejściem, zakończona kaplicą mariacką) gdzie znajdowały się relikwie św Thomas’a Becket’a;

Katedra w Lincoln od 1192:

-jak Canterbury- 2transepty, 3kondygnacje, 6polowe sklepienie żebrowe i obejście chórowe z oddzieloną kaplicą- wszystko ulepszone, eksperyment z nowym stylem.

-chór – ok. 1210 Mistrz Godfryd: 2 ważne nowości- dwuwarstwowa ślepa arkatura, zachodzące na siebie rzędy arkad (tzw szalone sklepienie – podzielone niesymetrycznie);

Nawa: żebro szczytowe kieruje widza ku wschodowi;

-nawa gł.- pierwsze sklepienie gwieździste;

Katedra w Wells od 1180:

-zachodnia Anglia;

-architektura składa się z drobno rozczłonkowanych, linearnych elementów między pustymi powierzchniami scian;

-nożycowate łęki oporowe ok. 1338 w skrzyżowaniu naw – wspierają wieże nad nimi;

-najpiękniejsza fasada parawanowa;

-1230/40 wieże

-silnie rozczłonkowane przypory.

DECORATED STYLE 1240-1330

Opactwo Westminster, London 1245 –nowe prądy z Francji na życzenie króla:

-na zlecenie króla Henia III;

-msce spoczynku Edwarda Wyznawcy;

-opactwo miało przewyższać największe francuskie katedry, tym samym stało się najbardziej francuską budowla angielskiego gotyku;

Francuski chór wieloboczny z obejściem i wieńcem kaplic;

-wzorowany na katedrze z Reims;

-typowo francuskie maswerki w emporze;

- mimo to wybrane elementy francuskie wtapiano w angielską całość;

-typowo angloromańska dwuwarstwowość, empora w angielskim typie zamiast francuskiego triforium;

Katedra w Yorku od końca XIIIw:

-szczególnie francuska;

-triforium;

-maswerki geometryczne w nawie; okno, zachodni styl krzywolinijny.

Katedra w Wells

-k.XIIIw powstał ośmioboczny kapitularz;

-ideą przewodnią jest tu nie ‘szklany dom’ a sklepieni;

-krępa kolumna środkowa dźwiga sklepienie stożkowe do którego wznoszą się gęste żebra;

Katedra w Lincoln + Angel Choir

-1256-1280;

-rozbudowanie chóru w kierunku wsch;

-geometryczne maswerk;

Katedra w Ely

-1poł XIV w sklepienie z latarnią z drewna wykonał cieśla Wilhelm Hurley;

PERPENDICULAR STYLE 1330-1530;

Powrót do form racjonalnych i uproszczonych. Podstawowy element to siatka pionowych i poziomych laskowań uzupełnionych niewielkimi panelami maswerkowymi. Wieże dodatkowo otrzymują sterczyny i mniejsze 8boczne wieżyczki zwieńczone krenelażem. Podstawowym łukiem jest łuk Tudorów (kat Exter poł XIVw). Sklepienia gęsto żebrowe, wachlarzowe,… Zdaniem badaczy żaden kraj nie stworzył formy tak własnej i osobliwej, w okresie gotyku ograniczał się on wyłącznie do wysp.

Katedra w Cantenbury

-XIV/XV wiek – nowy korpus;

-wertykalność – zasadnicza ceha korpusu;

-wysmukłe, wysokie filary;

-gęsto żebrowanie sklepienia;

-pojawia się łuk Tudorów zamiast łuków stępkowych.

Cambridge, King’s College Chanel 1466-1515

-Henryk IV;

- kaplica miała być miejscem pochówku króla, osiągnęłą wymiar katedry;

- jest częścią kolegium ufundowanego przez Henryka IV w Cambridge.

-kwintesencja perpendicular style – ściany praktycznie ze szkła;

-sklepienie z pocz XVIw – wachlarzowe (tech znana tylko w Anglii). Wcześniej pojawia się w Gloucester ale tylko na małych przestrzeniach;

-wywodzi się ze sklepienia z żebrami rozłożonymi jak liście palmy.

Kościół w Westminster, kaplica Henryka VII

-początek XVIw

-sklepienie wachlarzowe.

***GOTYK WE WŁOSZECH***

Stosowano go we Włoszech od XIII do pocz XVw., był tu znacznie mniej akcentowany niż w innych krajach. We Włoskiej architekturze gotyk kładzie nacisk na rzut poziomy – budynki rzadko bywaja wysokie i często zamiast kamiennych sklepień maja drewniane wiązania dachowe. Dużo większą role niż gdziekolwiek indziej odgrywa tu kolor ,ściay pokrywane są okładziną marmurowa, mozaikami i freskami. Wielka role przywiązywano również do fasady , która miała charakter dekoracyjny nie powiązany z resztą konstrukcji. Tj wszędzie styl wczesno-gotycki wiąże się z cystersami.

Najczęściej fasady przejmuja takie elementy dek jak wimpergi,, rozety, rzeźby figuralne.

Geometryzacja ze względu antykizującej reguły kierującej całością kompozycji. Sienna Piza.

Bryła często zdominowana jest [przez kopułę na skrzyżowaniu naw, górne okna bywają okrągłe.

W XIV i XV wieku język form gotyckich nie był stosowany zbyt konsekwentnie. Zakony żebracze ustaliły charakter kościoła dla ludu.

Stosowano marmur (Mediolan sienna), szeroko rozstawione okrągłe filary odpowiadające wielkim łukom, galeryjki pomiędzy arkadami a górnymi oknami (Florencja); Budowle kopułowe (Florencja Boliwia); partia wsch często wg schematu cysterskiego.