GEOGRAFIA – TRANSPORT I ŁĄCZNOŚĆ W POLSCE – SŁOWNIK MATURZYSTY
CECHY SEKTORA USŁUG W POLSCE
| zatrudnia ponad połowę ludności aktywnej zawodowo |
|---|
| wytwarza 62%wartości dochodu narodowego brutto |
| znajduje się głównie w rękach prywatnych |
| niektóre usługi są silnie sfeminizowane |
| występuje duże przestrzenne zróżnicowanie |
| dynamiczny rozwój tego sektora po 1989 r. |
| niektóre usługi posiadają większościowy kapitał zagraniczny |
WARUNKI GEOPOLITYCZNE TRANSPORTU
| WARUNKI GEOPOLITYCZNE ROZOJU TRANSPORTU NA OBSZARZE POLSKI SĄ BARDZO KORZYSTNE. WPŁYWA NA TO: |
|---|
| nizinne położenie kraju – ułatwia rozbudowę transportu lądowego |
| położenie nad M. Bałtyckim – stwarza możliwość rozwoju transportu morskiego |
| gęsta sieć rzek – pozwala na rozwój transportu śródlądowego |
| położenie w środkowej części Europy – czynnik rozwoju tranzytu |
W przewozach w Polsce zdecydowanie przeważa transport samochodowy, zarówno pod względem przychodów ze sprzedaży usług transportu, jak i przewozu ładunków oraz osób. Ustępuje jedynie transportowi morskiemu pod względem przewozu ładunków w tonokilometrach – stąd wniosek, że transport samochodowy dominuje w przewozach na krótkie odległości.
TRANSPORT SAMOCHODOWY
Transport samochodowy opiera się na drogach publicznych, których długość wynosi 377,3 tys. km .
| Najgęściejszą sieć dróg mają województwa: | Najrzadszą sieć mają województwa: |
|---|---|
| śląskie 162,4km | warmińsko- mazurskie 50,5km |
| małopolskie 142,1km | podlaskie 52,9km |
| świętokrzyskie 100,1km | lubuskie 56,4km |
| AUTOSTRADY LICZĄ 552KM |
Stan polskich dróg w większości jest niezadowalający, ponad 1/3 dróg ma koleiny, które źle wpływają na bezpieczeństwo jazdy. Po wejściu do UE liczba samochodów zaczęła dynamicznie zwiększać się
Podstawowym problemem polskiego rynku motoryzacyjnego jest przewaga aut starych, liczących ponad 11 lat i starszych.
Jego udział w przewozach osób i towarów bardzo się zwiększył po roku 1989.
| PRZYCZYNY |
|---|
| transport „od drzwi do drzwi” – wygodniejszy dla małych i średnich firm |
| otworzył się rynek na zachód |
| wygodny |
Gęstość dróg bitych jest znacznie większa na zachód i północny – zachód Polski = przeszłość historyczna, zabory.
Mamy dużo mniejszą gęstość dróg bitych niż Europa Zachodnia i mało mamy autostrad i dróg szybkiego ruchu.
| mamy złą jakość dróg |
|---|
| złą jakość pojazdów |
| za mało osób kupuje benzynę bezołowiową |
| ,,od drzwi do drzwi” |
| wygodny |
| na małe odległości jest tańszy |
TRANSPORT KOLEJOWY
Transport kolejowy w Polsce wykazuje duże dysproporcje przestrzenne: najgęstszą sieć połączeń ma województwo śląskie (ok. 16km/100km2), a najrzadszą – lubelskie i podlaskie (4km/100km2), czego przyczyną jest zróżnicowanie uprzemysłowienia oraz uwarunkowania historyczne (rozbiory)
Najbardziej rozwinięty w dawnym zaborze rosyjskim, mimo że tyle lat już upłynęło. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległość – scalono całość transportu. Linia Hutniczo – Siarkowa, z której dowożono rudę (Fe) z Krzywego Rogu (Ukraina) do Dąbrowy Górniczej, a z Tarnobrzegu siarkę do Rosji.
OSTATNIE WYDARZENIA W TRANSPORCIE KOLEJOWYM
zamyka się nierentowne linie
CMK łączyła GOP z Warszawą po II wojnie światowej
Najbardziej nowoczesną linią kolejową jest ICE
przewozi towary masowe
opłacalny na duże odległości
| Najważniejsze linie kolejowe w Polsce |
|---|
| magistrala węglowa łącząca Górny Śląsk z portem w Gdyni |
| Centralna Magistrala Kolejowa łącząca Warszawę z Krakowem i GOP |
| linia Hutniczo-Szerokotorowa, zwana dawniej Linią Hutniczo – Siarkową, prowadząca od granicy z Ukrainą do huty „Katowice” w Dąbrowie Górniczej |
| Terespol- Kunowice – obsługująca tranzytowy ruch wschód- zachód |
Specyfiką polskich węzłów kolejowych są tzw. „suche porty”, czyli stacje przeładunku powstające na styku z koleją szerokotorową naszych wschodnich sąsiadów. Największe znajdują się w miejscowościach Żurawica – Medyka (na trasie Kraków-Lwów) i w Małaszewiczach (trasa Warszawa-Brześć)
Długość sieci kolejowych w Polsce maleje!
| PRZYCZYNY ZMNIEJSZENIA SIĘ DŁUGOŚCI LINII KOLEJOWYCH W POLSCE MAJĄ PODŁOŻE EKONOMICZNE (NIERENTOWNOŚĆ), WPŁYWA NA TO GŁÓWNIE: |
|---|
| przestarzały tabor kolejowy, duże i ciężkie wagony zamiast lekkich szynobusów (energochłonne) |
| konkurencja ze strony innych środków transportu |
| mała liczba podróżnych na liniach lokalnych |
| zmniejszenie wydobycia surowców spowodowane restrukturyzacją gospodarki- mniejsze zapotrzebowanie na ich przewóz koleją |
| niedostosowanie rozkładu jazdy do potrzeb klienta |
| wysokie stawki za przejazd |
TRANSPORT ŚRÓDLĄDOWY
Transport śródlądowy ma w naszym kraju ma znikome znaczenie. Sieć dróg wodnych licząca około 3640km obejmuje głównie Odrę, dolna Wisłę oraz Noteć i dolna Wartę, pozostałe drogi śródlądowe mogą być obsługiwane przez statki o niewielkiej nośności.
Zły stan dróg jest spowodowany niedostatecznymi inwestycjami w infrastrukturę oraz złymi warunkami hydrologicznymi (duże wahania stanu wód).
Żegluga wodna, rzeczna, kanałowa. W zasadzie jedyną drogą śródlądową o dużej długości jest Odra. Jest żeglowna od Kędzierzyna Koźle (kanał Gliwicki) aż do Szczecina. Przewozi się nią węgiel z GOP-u do Szczecina, a potem za granicę. Z powrotem te barki przewożą rudy żelaza.
Wisła jest żeglowna tylko w dolnym odcinku.
Duże znaczenie Kanału Bydgoskiego łączy system rzeki Wisły z systemem rzeki Odry poprzez rzeki Brdę i Noteć.
Wisła jest uregulowana odcinkami o znaczeniu turystycznym w rejonie Krakowa, Sandomierza, Puław, Warszawy.
| DOBRA WARUNKI | ZŁE WARUNKI |
|---|---|
| 91% Polski to niziny | niewielka długość rzek żeglownych |
| niskie działy wodne, które można przekopać i połączyć kanałami systemów rzecznych | długie okresy zlodowacenia zwłaszcza na Wiśle |
| dwie rzeki, które płyną przez kraj i wpadają do morza | zły stan techniczny szlaków |
TRANSPORT LOTNICZY
Transport lotniczy zwiększa swój udział w przewozach głównie za sprawą wejścia na rynek tanich linii lotniczych (np. Airberlin, Wizzair, SkyEurope) Najważniejsze lotnisko znajduje się na Okęciu a Warszawie (Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina).Liczba pasażerów rośnie.
Warszawa – Okęcie
Kraków – Balice
Rzeszów –Jasionka
Gdańsk – Rębiechowo
Katowice –Pyrzowice
Wrocław – Starachowice
Łódź – Lublinek
Poznań – Ławica
Zielona Góra – Babimost
Bydgoszcz – Szwederowo
Szczecin – Goleniów
TRANSPORT MORSKI
Transport morski w Polsce opiera się na 116 statkach o łącznej nośności 2360 tys. DWT, których średni wiek wynosi 19 lat.
Większość statków jest zarejestrowana pod obcą banderą (Cypru, Wysp Marshalla, Malty, Bahamów, Liberii). W ostatnim dziesięcioleciu możemy zaobserwować spadek przewozów
Wpływa na to:
rosnąca konkurencja ze strony innych rodzajów transportu
spadek zamówień przewozowych ze strony krajów, dla których świadczymy usługi
niedostosowanie struktury naszych portów do przyjmowania wyspecjalizowanych statków, przyjmujemy w większości masowce
przestarzała flota handlowa
Odzyskane po II wojnie światowej wybrzeże ma ponad 500km dł.
| WIELKIE ZESPOŁY PORTOWE W POLSCE |
|---|
I Zespół Portowy Gdynia- Gdańsk Północny post pirsowy – pirs= pomost rodzaj nabrzeża |
Mamy stocznie morskie, budując
e stocznie w Gdańsku, Gdyni, Szczecinie
| Główne porty morskie w Polsce to Gdańsk, Gdynia, Świnoujście, Szczecin | Pozostałe są portami małymi; Darłowo, Elbląg, Hel, Kołobrzeg, Łeba, Police, Władysławowo, Ustka |
|---|---|
| Nasi amatorzy muszą konkurować z przewoźnikami niemieckimi, którzy oferują wysoki komfort podróży | |
| Najwięksi polscy przewoźnicy to: Unity Line, Świnoujście-Ystad, Świnoujście- Kopenhaga, Stena Line |
TRANSPORT PRZESYŁKOWY
Transport przesyłkowy to m.in. linie wysokiego napięcia przesyłające energię elektryczną.
Polska sieć energetyczna połączona jest z systemami energetycznymi:
Niemiec
Czech
Ukrainy
Białorusi
Szwecji
Rurociągi a konkretnie gazociągi, występują w Polsce na Podkarpaciu.
Na Górnym Śląsku rozprowadzają gaz uzyskany z węgla i na północy Polski z Gdańska ropociąg do Płocka (z Płocka do Gdańska).
Przykłady wodociągów na dużą odległość:
woda ze zbiornika Goczałkowskiego dla GOP-u
ze zbiornika Sulejowskiego na Pilicy wodociąg dla Łodzi i całego okręgu łódzkiego
woda ze zbiornika Dobczyckiego na Rabie dla Krakowa
Transport przesyłkowy (specjalny) obejmuje w naszym kraju;
a)gazociągi (gaz ziemny)
b)ropociągi (ropa naftowa)
c)wodociągi (woda)
d)sieć elektroenergetyczna (energia elektryczna)
Sieć gazociągów w Polsce połączona jest systemem gazowniczym WNP, przez który importujemy gaz z Rosji. System gazowniczy Wyżyny Śląskiej zasilany jest gazem węglowym i koksowniczym z zakładów w Zabrzu, Gliwicach, Rybniku i Rudzie Śląskiej.
Największą spółką na rynku polskim jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA.
Nasze wydobycie gazu jest niewystarczające, importujemy znaczne ilości głównie z Rosji (rurociąg jamalski), ale również krajów Azji Środkowej, Norwegii i Niemiec. Aby uniezależnić się od dominacji rosyjskiego gazu, konieczna jest dywersyfikacja dostaw gazu. (import z innych źródeł), np. podpisywanie umowy dotyczącej budowy gazociągu z Norwegii lub projekt budowy portu przeładowującego gaz skroplony.
Ropociągi przesyłają głównie surowiec importowany. Osią systemu jest rurociąg „Przyjaźni”, którym płynie ropa z Zagłębia Wołżańsko- Uralskiego w Rosji.
ropa naftowa ----- rurociąg „Przyjaźni”
gaz ziemny -------- gazociąg jamalski
Długość sieci wodociągowej w 2004r. wynosiła ok. 239 tys. km . Największa gęstość sieci w km występuje na terenach woj. śląskiego, łódzkiego, kujawsko-pomorskiego i małopolskiego.
Z siecią wodociągową powiązana jest sieć kanalizacyjna.
Sieć elektroenergetyczna złożona jest m.in. z linii przesyłowych wysokiego napięcia o wartości głównie 400 i 220kV, które doprowadzają energię z elektrowni do stacji transformatorowych.
Polska siec elektroenergetyczna wchodzi w skład systemu elektroenergetycznego Europy. Dystrybucją energii w Polsce zajmują się głównie Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA.
W porównaniu z innymi krajami wysoko rozwiniętymi dosyć wolno przebywa internautów w Polsce. Odsetek korzystających z Internetu jest niższy niż w krajach Europy Zachodniej, ponieważ w naszym kraju są wysokie koszty dostępu do Internetu.