ANNA SOKOŁOWSKA

SALA NR 9

SEMESTR 5.

PRACA Z GEOGRAFI.

TRANSPORT W POLSCE.

Położenie geograficzne Polski w Europie Środkowej, dogodny układ krain geograficznych sprawiają, że Polska ma znaczące położenie komunikacyjne w Europie. Na obszarze Polski krzyżują się szlaki tranzytowe wiodące z Europy Zachodniej do Europy Wschodniej i w kierunku Azji Wschodniej oraz szlak z Europy Północnej do obszarów basenu Morza Śródziemnego.

Transport ma duże znaczenie dla całego kraju, gdyż wiąże wszystkie dziedziny życia gospodarczego i społecznego oraz warunkuje kooperację między poszczególnymi sferami i gałęziami gospodarki oraz różnymi obszarami kraju. Jest tak, gdyż transport umożliwia wymianę dóbr i współpracę miedzy jednostkami gospodarczymi oraz oddzielnymi regionami kraju, przyczyniając się do równomiernego ich rozwoju. Transport jest istotnym elementem umożliwiającym przestrzenne zagospodarowanie kraju, zwłaszcza lokalizację i rozwojowi sieci osiedlowej. Służy on też aktywizacji życia gospodarczego na obszarach słabo rozwiniętych

Transport ze względu na rodzaj środowiska, w którym funkcjonuje, dzieli się na :

- lądowy,

- wodny

- powietrzny.

Natomiast w skład transportu lądowego wchodzi m.in. transport :

- kolejowy

- drogowy,

- a także transport przewodowy np. linie przesyłające energię elektryczną, gazociągi, naftociągi, wodociągi.

W transporcie wodnym wyróżnia się transport morski i śródlądowy, zaś transport powietrzny to inaczej transport lotniczy.

TRANSPORT LĄDOWY W POLSCE:

TRANSPORT KOLEJOWY

Charakteryzuje się dużym przestrzennym zróżnicowaniem gęstości sieć, odzwierciedlających dziedzictwo historyczne zaborów oraz różnice w uprzemysłowieniu kraju. Pierwsze linie kolejowe na obecnym obszarze Polski zbudowane zostały na trasach: a) Wrocław - Oława (1841 r.); b) Warszawa - Rogów z odgałęzieniem ze Skierniewic do Łowicza (1846 r.); c) Szczecin - krzyż (1846 r.); d) Mysłowice - Kraków (1847 r.). Większość linii kolejowych na ziemiach polskich zbudowano w XIX i na początku wieku XX (83% przed wybuchem I wojny światowej). Długość linii kolejowych na obecnym obszarze Polski wzrosła z 1,3 tys. km w 1850 r. do 16,0 tys. km w 1900 r. i 20,9 tys. km w 1914 r. W okresie międzywojennym rozwój transportu kolejowego nie był już tak dynamiczny jak w przeszłości. W latach 1920-1940 długość linii kolejowych wzrosła tylko z 21,8 tys. km do 24,1 tys. km. Główną inwestycją kolejową była magistrala węglowa otwarta w 1933 r., łącząca Górny Śląsk z nowym portem w Gdyni: Herby - Karsznice - Inowrocław - Bydgoszcz - Kościerzyna - Gdynia. Podczas II wojny światowej sieć linii kolejowych była znacznie zniszczona, a w latach powojennych odbudowano je i przystąpiono do budowy linii nowych: a) Skierniewice - Łuków (160 km), zbudowana dla towarowego ruchu tranzytowego wschód-zachód; b) Centralna Magistrala Kolejowa (CMK), na trasie Zawiercie - Grodzisk Mazowiecki (244 km); c) Hutniczo - Siarkowa linia (LHS), ok. 400 km. W latach 1950-1985 długość eksploatowanych linii kolejowych wzrosła z 26 312 km do 27 185 km. Od połowy lat 80. Postępował jednak jej systematyczny spadek. Gęstość sieci kolejowej na 100 km² zmniejszyła się z 8,7 km w 1980 r. na 7,5 km w 1995 r., co sytuowało Polskę na 7 miejscu w Europie. W latach 90. Nastąpił spadek długości linii kolejowych w Polsce w wyniku likwidowania nierentownych tras. Ograniczenie przewozów kolei spowodowane zostało spadkiem wydobycia surowców, zmniejszeniem wielkości produkcji przemysłowej, wzrostem bezrobocia i dużym tempem motoryzacji i większą elastycznością transportu

odznaczającym się największym natężeniem ruchu należą: linie łączące GOP z portami Polski, Zgorzelec - Medyka, Kunowice - Terespol, Świnoujście - Chałupki, które są obsługiwane przez zelektryfikowane linie dwutorowe. Głównymi węzłami kolejowymi są miasta GOP-u, takie jak Katowice, Chorzów, Gliwice, Zabrze oraz Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań. Ponad 51% linii kolejowych normalnotorowych jest zelektryfikowanych. Elektryfikacja przynosi wiele korzyści, m.in.: a) zwiększa przeciętną prędkość komunikacyjną pociągów i przepustowość szlaków kolejowych; b) zmniejsza energochłonność transportu kolejowego, wpływa na spadek kosztów jego funkcjonowania; c) pozwala opierać funkcjonowanie kolei na krajowych surowcach energetycznych, zmniejsza zapotrzebowanie gospodarki na importowane paliwa płynne; d) zmniejsza presję kolei na środowisko naturalne i sprzyja bezpieczeństwu jej funkcjonowania; e) umożliwia pełną automatyzację ruchu pociągów na szlakach kolejowych. Transportem kolejowym przewożony jest głównie węgiel kamienny (47,9% ładunków w 1995 r.), metale i wyroby z metali (7,2%), kamienie (6,6%), rudy (6,2%), ropa i przetwory naftowe (5,2%) oraz węgiel brunatny i koks (4,1%). Przejawem modernizacji linii kolejowej w Polsce jest wprowadzanie połączeń Intercity i Euro City. Prowadzone są prace przygotowujące do włączenia Polski w system superszybkich połączeń europejskich, np. linia francuska TGV Paryż - Moskwa.

TRANSPORT SAMOCHODOWY

Należy do najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi transportu lądowego w Polsce. W końcu lat 90. Polskie drogi użytkowane były przez niemal pięciokrotnie większą liczbę pojazdów niż w 1980 r. zdystansował on również transport kolejowy w przewozach pasażerskich. W 1995 r. średnia odległość przewozu 1 tony ładunku koleją wynosiła 307 km, zaś samochodami - tylko 47 km. W latach 1986-1995 znacznie wzrosła ilość eksploatowanych pojazdów samochodowych: a) autobusów z 83 tys. do 85 tys. jednostek; b) samochodów ciężarowych z 0,8 mln do prawie 1,4 mln jednostek; c) samochodów osobowych z 3,7 mln do 7,5 mln. Gwałtowny wzrost liczby samochodów rodzi poważne konsekwencje: a) jest rosnącą presją na środowisko naturalne; b) nadmierne obciążenie dróg kołowych. Drogi kołowe tworzą najdłuższą i najgęstszą sieć transportu samochodowego. Drogi można podzielić na: a) publiczne - dostępne dla wszystkich użytkowników (np. krajowe, wojewódzkie, gminne); b) niepubliczne - służą właścicielom lub użytkownikom gruntów (dojazdy do gospodarstw, pól, lasów). Średnia gęstość dróg kołowych w Polsce na 100 km² wynosi 74 km, jest dwukrotnie niższa niż we Francji, Holandii i Niemczech i jest różna w poszczególnych regionach Polski. Generalnie jest ona wysoka na obszarach uprzemysłowionych i gęsto zaludnionych, charakteryzujących się zarazem najwyższymi wskaźnikami nasycenia samochodami osobowymi. Przestrzenne rozmieszczenie dróg kołowych wykazuje dużą rozpiętość. Obszar Polski pn.-wsch. odznacza się dużo niższymi wskaźnikami gęstości dróg w stosunku do obszarów Polski pd. i centralnej. W 1995 r. w Polsce było 246 km autostrad i 1146 km dróg dwujezdniowych. Najdłuższy odcinek autostrady znajduje się na Dolnym Śląsku: Krzywa - Legnica - Wrocław (93km). Są również autostrady znaczenie krótsze, takie jak: Golnice - Krzywa (17km, A-12), Kołbaskowo - Szczecin (28km, A-6), Września - Konin (43km, A-2), Kraków - Katowice (75km, A-4) i w pobliżu Piotrkowa Trybunalskiego (16km, A-1). Pod względem organizacyjnym transport samochodowy dzieli się na:

a) obejmujący Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej (PPKS), prywatne i spółdzielcze firmy przewozowe oraz taksówki; b) specjalistyczny - przedsiębiorstwa transportowe, obsługujące określone branże gospodarki; c) gospodarczy - obejmujący pojazdy samochodowe w przedsiębiorstwach nietransportowych, wykorzystywane do potrzeb własnych przedsiębiorstwa. W ostatnich latach powstało wiele prywatnych przedsiębiorstw transportowych, utrzymujących połączenia na liniach krajowych i zagranicznych.

TRANSPORT PRZEWODOWY:

Podstawowe znaczenie mają linie przesyłające energię elektryczną, gazociągi, naftociągi, wodociągi. Sieć elektroenergetyczna Polski składa się z linii przesyłowych wysokiego napięcia, głównie 400 i 220 kV, łączących elektrownie z wielkimi stacjami transformatorowymi usytuowanymi w miejscach największego poboru prądu oraz z linii doprowadzających prąd do lokalnych stacji transformatorowych i do poszczególnych odbiorców. TRANSPORT RUROCIĄGOWY Służy głównie do przesyłania ropy naftowej i produktów naftowych, gazu ziemnego i węglowego oraz wody. W 1995 r. eksploatowano 2,3 tys. km sieci magistralnej rurociągów naftowych, którymi przetoczono ponad 33 mln ton ropy naftowej i jej pochodnych. Najważniejsze są dwa rurociągi: ropociąg "Przyjaźń", biegnący z Rosji przez Płock do Niemiec oraz ropociąg łączący Gdańsk z Płockiem. Odkrycie w latach 50. Bogatych złóż gazu ziemnego w okolicach Przemyśla, Lubaczowa, Mielca i Bochni umożliwiło budowę nowych gazociągów: przez Tarnów i Kraków do GOP-u oraz przez Puławy i Lublin do Warszawy, gazociąg ten został następnie przedłużony na północ do Olsztyna, a w kierunku północno-zachodnim - do Płocka, Torunia, Grudziądza i Gdańska. Siecią gazową we wschodniej części kraju rozprowadzany jest gaz z Podkarpacia oraz gaz importowany z Ukrainy. Główny węzeł rozdzielczy gazu ziemnego na Podkarpaciu znajduje się w Jarosławiu. Zachodnia część kraju zaopatrywana jest w gaz ziemny wydobywany od lat 60. w południowej Wielkopolsce. Jest on doprowadzany m.in. na Górny Śląsk, do Poznania, Szczecina, Słupska i Koszalina. Zachodnia Polska zaopatrywana jest ponadto w gaz wysokometanowy z Podkarpacia, Rosji i Ukrainy. Dociera on m.in. do Włocławka i Polc, a na południu kraju do Tarnowa, Puław i Kędzierzyna. Występujące na terenie kraju gazociągi, ze względu na rodzaj przesyłanego paliwa, należą do trzech systemów: a) gazu wysokometanowego; b) gazu zaazotowanego; c) gazu przemysłowych.

PRACA NAPISANA NA PODSTAWIE STRONY WOLNA ENCYKLOPEDIA.