FORMY RESTRUKTURYZACYJNE SPÓŁKI

Kodeks spółek handlowych reguluje kompleksowo trzy formy restrukturyzacji spółki, tj.:

• łączenie się spółek,

• podział

• i przekształcenie spółek.

Łączenie spółek polega na przeniesieniu całego majątku jednej ze spółek na rzecz innej spółki.

Przeniesienie to może nastąpić:

1. przez przeniesienie całego majątku jednej spółki (przejmowanej) na inną spółkę (przejmującą), w zamian za udziały lub akcje, które spółka przejmująca wydaje wspólnikom spółki przejmowanej (łączenie przez przejęcie- art. 492 § 1 pkt 1 KSH),

2. przez zawiązanie nowej spółki kapitałowej, na którą przechodzi majątek wszystkich łączących się spółek w zamian za udziały lub akcje nowej spółki (łączenie przez zawiązanie nowej spółki – art. 492 § 1 pkt 2 KSH).

W następstwie połączenia :

a) następuje sukcesja uniwersalna, gdyż spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki odpowiednio spółki przejętej czy łączących się spółek, które utworzyły nową spółkę (art. 494 KSH),

b) spółka przejęta lub spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki ulegają rozwiązaniu bez konieczności przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w dniu ich wykreślenia z rejestru przedsiębiorców,

c) wspólnicy spółki przejętej stają się wspólnikami spółki przejmującej, zaś wspólnicy spółek, które połączyły się przez utworzenie nowej spółki, stają się wspólnikami tej spółki (art. 492 § 1 KSH).

Od łączenia się spółek jako formy połączenia majątków spółek w jedną spółkę należy odróżnić:

1. holding (koncern), który jest wprawdzie też jednym organizmem gospodarczym lecz obejmującym różne spółki powiązane ze sobą kapitałowo lub powiązane innymi formami zależności. Holding powstaje najczęściej w wyniku wrogich przejęć albo w wyniku utworzenia przez spółkę dominującą swych jednoosobowych spółek w celu ograniczenia swej odpowiedzialności wobec wierzycieli;

2. nabycie przez spółkę handlową przedsiębiorstwa innej spółki, gdyż wspólnicy spółki zbywającej swe przedsiębiorstwo nie otrzymują w zamian za to udziałów spółki nabywającej wspomniane przedsiębiorstwo, lecz jest im wypłacana gotówka;

3. konsorcjum, które jest powiązaniem doraźnym spółek lub innych organizacji w celu realizacji konkretnego przedsięwzięcia.

Przyczyną jest najczęściej koncentracja kapitału, która pozwala łączącym się spółkom uzyskać wyższą efektywność gospodarowania, a tym samym osiągnąć silniejszą pozycję na rynku. Z punktu widzenia spółki przejmowanej lub łączących się spółek przez zawiązanie nowej spółki – łączenie się spółek pozwoli spółce przejmowanej lub jednej z łączących się spółek na zastosowanie nowych technologii, metod organizacji pracy czy marketingu. Z pespektywy spółki przejmującej jest to sposób na nabycie majątku po cenie niższej od kosztu odtworzenia. Dotyczy to w szczególności sytuacji, gdy przejmowane są spółki w trudnej sytuacji finansowej. Spółka przejmująca przejmuje rynek spółki przejmowanej, jej good will, a tym samym i ogranicza swoją konkurencje.

Istnieje możliwość połączenia:

1. spółek kapitałowych między sobą, czyli np.: spółki akcyjnej ze spółką z o.o.,

2. spółki kapitałowej ze spółka osobową (jawną, partnerską, komandytową, komandytowo-akcyjną), z tym że spółką przejmującą może być tylko spółka kapitałowa (art. 491 § 1 KSH),

3. różnych typów spółek osobowych, lecz jest to możliwe tylko przez zawiązanie nowej spółki kapitałowej (art. 491 § 2 KSH).

Fazy postępowania łączeniowego:

1) faza czynności przygotowawczych prowadzących przez zarządy łączących się spółek (art. 498 – 505 KSH), (faza menedżerska);

2) faza uchwał zgromadzeń wspólników (walnych zgromadzeń) łączących się spółek (art. 506 KSH), (faza właścicielska);

3) faza rejestracji i ogłoszenia połączenia (art. 507-508 w zw. z art. 493 § 2-5 KSH).

Ad. 1 Faza czynności przygotowawczych

Zarządy obu spółek podejmują prace analityczne, które mają odpowiedzieć na pytanie czy celowe jest połączenie spółek. Wspomniane prace obejmują przygotowanie kilku raportów zwanych tzw. due diligence ( prawnego - określa sytuację prawno-majątkową spółki, ekonomiczno-finansowego, ekologicznego i pracowniczego). Następnie sporządzony zostaje plan połączenia, w którym kluczową rolę odgrywa:

1. jego charakter prawny,

2. treść,

3. oraz sposób jego ujawnienia.

ad. a) plan ma formę pisemną i jest on efektem uzgodnień pomiędzy zarządami łączących się spółek;

ad. b) art. 499 § 1 KSH wskazuje minimalną treść planu. Punkt 2 tego artykułu odnosi się do wskazania stosunku wymiany udziałów (akcji) łączących się spółek. Do planu połączenia dołącza się m.in.: projekty uchwał o połączeniu i projekty zmian umowy spółki przejmującej.

ad. c) plan połączenia jest zgłaszany do sądu rejestrowego, a ściśle jest składany do akt rejestrowych. Jest on ogłaszany w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Plan jest także badany przez biegłego wyznaczonego przez sąd rejestrowy.

Ad. 2 Faza uchwał zgromadzenia wspólników czy walnego zgromadzenia

Uchwały łączeniowe podejmują nie wspólnicy, lecz organy łączących się spółek w postaci zgromadzeń wspólników. O dojściu połączenia do skutku decyduje większość. W spółkach prywatnych uchwała musi być podjęta większością ¾ głosów oddanych w obecności wspólników reprezentujących przynajmniej połowę kapitału zakładowego, chyba że umowa spółki przewiduje warunki surowsze. Natomiast w spółkach publicznych nie wymaga się kworum, wystarczy większość 2/3 głosów oddanych, chyba że statut przewiduje warunki surowsze (art. 506 § 1 i 2 KSH).

Ad. 3 Faza rejestracji i ogłoszenia połączenia spółek

Połączenie następuje w dniu połączenia. Dniem połączenia jest obecnie moment wpisu połączenia do rejestru dokonanego przez sąd właściwy według siedziby spółki przejmującej (nowo zawiązanej spółki). Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia z rejestru spółki przejmowanej lub spółek łączących się przez zawiązanie nowej. Wykreślenie to następuje z urzędu. Wpis następuje z chwilą wydania postanowienia sądu rejestrowego siedziby spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej o wpisaniu do rejestru połączenia, gdyż postanowienia sądów rejestrowych są natychmiast prawomocne.

Zakres kognicji sądu rejestrowego ogranicza się jedynie do badania zgodności postępowania łączeniowego z prawem. Nie jest objęte zakresem kognicji sądu rejestrowego badanie materii ekonomicznej połączenia.

Uproszczone postępowanie łączeniowe dotyczy sytuacji, w której:

a) spółka przejmowana jest jednoosobową spółką spółki przejmującej lub prawie jej jednoosobową spółką, a więc taką, w której spółka przejmująca posiada więcej niż 90% kapitału zakładowego spółki przejmowanej, lecz nie obejmującej całego jej kapitału;

b) wspólnikami spółki z o.o. są wyłącznie osoby fizyczne w liczbie nie większej we wszystkich spółkach niż 10 osób (art. 516 § 7 KSH);

c) łączą się spółki kapitałowe ze spółkami osobowymi.

Skutki łączenia się spółek

1) Jednym z podstawowych skutków prawnych połączenia spółek przewidzianych w kodeksie spółek handlowych jest sukcesja uniwersalna praw i obowiązków spółki przejmowanej na spółkę przejmująca lub spółkę nowo zawiązaną.

• Z art. 494 KSH wynika, iż spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.

• Sukcesja uniwersalna obejmuje swoim zakresem nie tylko sukcesję cywilno-prawną ale również sukcesję administracyjno – prawną. Czyli z chwilą połączenia spółek na spółkę przejmującą (nowo zawiązaną) przechodzą koncesje, zezwolenia i ulgi przyznane spółce przejętej lub łączącym się spółką przez zawiązanie nowej spółki (art. 494 § 2 KSH), chyba że ustawa lub decyzja o udzieleniu zezwolenia, koncesji lub ulgi stanowi inaczej.

• W świetle treści przepisu art. 23 ¹ KP spółka przejmująca staje się z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy w spółce przejmowanej.

2) W wyniku połączenia przez przejęcie spółka przejmująca wydaje wspólnikom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej udziały albo akcje utworzone w związku z podwyższeniem kapitału zakładowego tej pierwszej spółki. Podobnie udziały albo akcje wydaje nowo zawiązana spółka kapitałowa wspólnikom spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Jednak w przypadku przejęcia przez spółkę dominującą swojej spółki zależnej, nie jest konieczne podwyższenie kapitału zakładowego spółki przejmującej (art. 515 § 1 KSH).

• Wydanie nowych udziałów czy akcji przez spółkę przejmującą (nowo zawiązaną) wspólnikom spółki przejętej (łączącej się przez zawiązanie nowej spółki) następuje według parytetu wymiany udziałów (akcji) zaproponowanego w planie w planie połączenia (art. 499 § 1 pkt 2 KSH) i ostatecznie zaakceptowanego w uchwale zgromadzenia wspólników czy walnego zgromadzenia (art. 506 § § 4 KSH) albo uchwale wspólników spółki osobowej (art. 522 § 5 KSH).

Ze względu na fakt, iż rzadko udaje się określić w liczbach bezwzględnych parytet wymiany akcji (udziałów) spółki przejmowanej na akcje (udziały) spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej, KSH precyzyjnie reguluje kwestie dopłat gotówkowych. Przyjmuje się, że wspomniane dopłaty działają w obie strony. Zatem dopłatę może wnieść wspólnik spółki przejmowanej za udziały spółki przejmującej albo odwrotnie spółka przejmująca wyda wspólnikowi spółki przejętej obok swoich akcji dopłaty wyrównawcze. Ponadto wprowadza się ograniczenia dotyczące górnego pułapu wypłacanych lub wpłacanych dopłat. Nie może być on większy od 10% wartości bilansowej przyznanych udziałów (akcji) spółki przejmującej. Jeżeli chodzi o łączenie spółek to pułap ten nie może przekraczać 10% wartości nominalnej przyznanych udziałów (akcji) wspólnikom łączących się spółek.

Rozwiązanie spółki przejętej lub spółek łączących się

Spółki te zostają wykreślone z rejestru przedsiębiorców. Rozwiązanie to następuje bez potrzeby przeprowadzania postępowania likwidacyjnego (art. 493 § 1 KSH). Takie rozwiązanie jest uzasadnione ze względu na fakt, iż ochrona interesów na straży których stoi postępowanie likwidacyjne jest zagwarantowana przez postępowanie łączeniowe.

KSH wyróżnia następujące rodzaje ochrony wierzycieli:

1)Ochrona przez zasadę sukcesji uniwersalnej, w świetle której wszelkie zobowiązania spółki przejmowanej lub spółki łączącej się przez zawiązanie nowej spółki w całości przechodzą na spółkę przejmującą bądź na spółkę nowo zawiązana. Ponadto wierzyciele są poinformowani o toczącym się procesie łączenia się spółek, gdyż plan połączenia jest ogłaszany w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, zarówno jak sam fakt dojście połączenia do skutku.

2)Odrębny zarząd majątkiem łączących się spółek, do czasu zabezpieczenia lub zaspokojenia ich wierzycieli, ma na celu ochronę wierzycieli „lepszej” łączącej się spółki, która po połączeniu się z „gorszą” spółką może być mniej wypłacalna.

3)Ochrona w przypadku przejęcia spółki osobowej przez spółkę kapitałową. Ze względu na fakt, iż w spółkach osobowych wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem i osobiści za zobowiązania spółki, a w spółkach kapitałowych ich odpowiedzialność jest ograniczona do wniesionych wkładów, KSH w przypadku łączenia się z udziałem spółki osobowej z mocy art. 525 § 1 utrzymuje odpowiedzialność osobistą wspólników łączącej się spółki osobowej względem jej wierzycieli przez okres 3 lat od dnia połączenia. Odpowiedzialność ta jest solidarna ze spółką i ma ona charakter subsydiarny, co oznacza, że w pierwszej kolejności odpowiada spółka kapitałowa, a w drugiej kolejności odpowiadają majątkiem osobistym byli wspólnicy spółki osobowej, którzy są teraz wspólnikami spółki kapitałowej (art.. 525 KSH).

4)Ochrona szczególnych kategorii wierzycieli spółki (stakeholders).

Mianem stakeholders określa się m.in.: pracowników spółki, jej obligatariuszy, a także kooperantów, czyli osoby, które nie będąc jej wspólnikami pozostają ze spółką w szczególnych związkach interesu. Ww. osoby określa się stakeholders w odróżnieniu od wspólników (shareholders). Przykładem ochrony stakeholders w odniesieniu do łączenia się spółek jest art. 511 § 2 KSH – gwarantujący uzyskanie praw co najmniej równoważnych, z tymi które im przysługiwały dotychczas.

Wspólnicy łączących się spółek są chronieni przez większość przepisów o łączeniu się spółek, np.:

• przepisy o określeniu parytetu wymiany udziałów łączących się spółek,

• szerokie uprawnienia informacyjne o procesie łączenia się spółek,

• oraz decyzja o połączeniu spółek zapada nie na szczeblu menedżerskim, ale podejmują ją wspólnicy w formie uchwały.

• Ponadto KSH przewiduje względem wspólników łączących się spółek odpowiedzialność odszkodowawczą:

1. członków zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorów łączących się spółek kapitałowych za działania czy zaniechania sprzeczne z prawem lub umowa spółki (art. 512 KSH), a także wspólników prowadzących sprawy łączącej się spółki osobowej za takie same działania bądź zaniechania (art. 526 KSH).

2. biegłych za szkody wyrządzone z ich winy (art. 513 i art. 527 KSH).

Podział spółki jest odwróceniem procesu łączenia się spółek. Podział może nastąpić przez przejęcie części aktywów i pasywów spółki przez inne spółki już istniejące lub przez nowo utworzone spółki, w ten sposób, że wszystkie aktywa i pasywa spółki dzielonej zostaną rozdzielone pomiędzy te spółki (podział sensu stricto). Dopuszczalne są trzy sposoby podziału sensu stricto:

a) podział przez przejęcie,

b) podział przez zawiązanie nowych spółek,

c) podział przez przejęcie i przez zawiązanie nowej spółki.

Ad.a) podział spółki przez przejęcie polega na tym, że spółka dzielona przekazuje cały swój majątek dwóm lub więcej już istniejącym spółka kapitałowym (spółkom przejmującym) dokonując pomiędzy te spółki rozdziału swoich aktywów i pasywów na podstawie ustaleń dokonanych w planie podziału, wskutek czego wspólnicy spółki dzielonej stają się wspólnikami jednej lub wszystkich spółek przejmujących;

Ad.b) podział spółki przez zawiązanie nowych spółek polega na tym, że poszczególne aktywa i pasywa określone w planie podziału lecz składające się łącznie na cały majątek spółki dzielonej przechodzą na dwie lub więcej nowo zawiązane spółki kapitałowe, wskutek czego wspólnicy spółki dzielonej stają się wspólnikami jednej lub wszystkich spółek nowo zawiązanych;

Ad.c) podział przez przejęcie i przez zawiązanie nowej spółki jest kombinacją wspomnianych wyżej sposobów podziału spółki. Polega on na tym, że jedna część aktywów i pasywów spółki dzielonej przechodzi na spółkę kapitałową przejmującą (już istniejącą) zaś pozostała część aktywów i pasywów spółki dzielonej przechodzi na spółkę kapitałową nowo zawiązaną. Natomiast wspólnicy spółki dzielonej stają się wspólnikami spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej.

Skutki prawne podziału spółki

1)rozwiązanie spółki dzielonej dokonane bez przeprowadzania postępowania likwidacyjnego;

2)sukcesja uniwersalna częściowa praw i obowiązków spółki dzielonej, czyli spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem nie występują w ogół praw i obowiązków spółki dzielonej, ale tylko w ten fragment ogółu wspomnianych praw i obowiązków, który został wyraźnie określony w planie podziału;

3)wspólnicy spółki dzielonej przestają być jej wspólnikami. Natomiast każdy z nich staje się wspólnikiem wszystkich spółek przejmujących lub spółek nowo zawiązanych w związku z podziałem albo tylko wspólnikiem jednej z tych spółek.

Podstawowa różnicą pomiędzy „rozdzieleniem”, a „wydzieleniem sprowadza się do tego, że wskutek podziału przez wydzielenie spółka dzielona nie zostaje rozwiązana lecz zachowuje swój byt prawny. Podział przez wydzielenie polega na tym, że wskutek obniżenia swego kapitału zakładowego spółka kapitałowa wyodrębnia określony fragment swoich aktywów i pasywów, które zostają następnie przeniesione na spółkę przejmującą lub na spółkę nowo zawiązaną. W tym przypadku ma także zastosowanie zasada sukcesji uniwersalnej częściowej. Przepis art. 529 § 2 KSH nakazuje stosować do podziału przez wydzielenie przepisy o podziale odnoszące się do spółki przejmującej lub spółki nowo zawiązanej. Przepisy te stosuje się wprost. Kodeks przewiduje jednak kilka szczególnych przepisów odnoszących się tylko do podziału przez wydzielenie, są to art. 530 § 2 KSH; art. 532 § 2 KSH; 542 § 4 KSH.

Przyczyny podziału spółki. Przyczyny można podzielić na :

1. wewnętrzne relacje jakie wytworzą się pomiędzy wspólnikami (np. konflikty wspólników);

2. potrzeba restrukturyzacji przedsiębiorstwa spółki (np. w jednoosobowej spółce akcyjnej Skarbu Państwa).

Zakres podmiotowy podziału spółki

• Podział spółki ograniczony jest tylko do spółek kapitałowych. Z art. 528 § 1 KSH wynika, że spółką kapitałową powinna być zarówno spółka dzielona jak i pozostałe spółki uczestniczące w podziale, tj. spółka przejmująca lub spółka nowo zawiązana.

• Rozwiązanie takie wynika z:

• zapobieżeniu jeszcze większego rozdrobnienia małych organizacji gospodarczych, jakimi są spółki osobowe;

• braku możliwości podziału substratu osobowego spółki.

• Podział spółki kapitałowej nie jest możliwy w przypadku:

• spółki w upadłości;

• spółki w likwidacji, jeżeli rozpoczęła ona podział majątku;

- Spółki akcyjnej, której kapitał zakładowy nie został pokryty w całości.

Fazy postępowania

a) faza czynności menedżerskich;

b) faza czynności właścicielskich;

c) faza autoryzacji podziału spółki przez organy państwa.

Ad. a) faza menedżerska

Najważniejszą czynnością tej fazy jest przygotowanie i uzgodnienie planu podziału (art. 533-534 KSH). Plan jest przygotowywany przez zarządy spółek uczestniczących w podziale. Jednak jest to wymagane przede wszystkim przy podziale przez przejęcie i odnosi się ono do zarządów spółki dzielonej i spółki przejmującej (art. 533 § 1 KSH) oraz do podziału przez wydzielenie, jeżeli spółką przejmującą wydzielane aktywa i pasywa jest już istniejąca spółka (art. 533 § 2 KSH).

Uzgadnianie nie jest wymagane w przypadku podziału przez zawiązanie nowej spółki. Wówczas plan podziału jest sporządzany wyłącznie przez spółkę dzieloną. Plan jest czynnością przygotowawczą procesu podziału spółki, w która zarząd dostarcza wspólnikom spółki zbiór niezbędnych informacji do podjęcia decyzji w sprawie podziału spółki. Plan sporządzany jest w formie pisemnej, dla celów dowodowych. Treść planu połączenia oraz wymagane do niego załączniki określają szczegółowo przepisy art. 534 KSH. Istotnym elementem planu podziału jest występowanie w planie podziału dokładnego opisu i podziału składników majątku oraz zezwoleń, koncesji lub ulg przypadających spółkom przejmującym lub spółka nowo zawiązanym (art. 534 § 2 pkt 7 KSH).

Plan podziału podlega:

1. złożeniu do akt rejestrowych oraz ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym;

2. plan jest następnie poddany badaniu biegłego wyznaczonego przez sąd rejestrowy.

Zarząd spółki uczestniczącej w podziale:

1. sporządza pisemne sprawozdanie uzasadniające podział spółki, jego podstawy ekonomiczne i prawne;

2. zawiadamia dwukrotnie w drodze ogłoszeń wspólników, o zamiarze dokonania podziału spółki;

3. udostępnia wspólnikom spółki dzielonej oraz spółek przejmujących w lokalach tych spółek wszystkich dokumentów przygotowanych w ramach fazy przygotowawczej.

Ad. b) faza właścicielska

Faza właścicielska jest fazą, w której podejmuje się decyzję w sprawie podziału spółki. Decyzja ta należy do wspólników, którzy w spółce kapitałowej podejmują ja jako organ spółki (zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie) w formie uchwały.W każdym przypadku ww. uchwałę podejmuje zgromadzenie wspólników spółki dzielonej, jeżeli natomiast podział odbywa się przez przejęcie przez już istniejąca spółkę, wówczas konieczna jest nadto uchwała zgromadzenia wspólników tej spółki. W przypadku zaś gdy podział odbywa się przez zawiązanie nowej spółki, drugą uchwałę oprócz organu właścicielskiego spółki dzielonej podejmują wspólnicy spółki nowo zawiązanej w organizacji. Uchwałę o podziale spółki podejmuje organ właścicielski kwalifikowaną większością 3/4 głosów, przy wymogu kworum w postaci obecności wspólników przedstawiających co najmniej połowę kapitału zakładowego (art. 541 § 1 KSH). W przypadku podziału spółki publicznej wymagana kwalifikowana większość wynosi 2/3 głosów (art. 541 § 3 KSH).

W przypadku podziału spółki wspólnicy (akcjonariusze) spółki uczestniczącej w podziale maja prawo zgłaszania zastrzeżeń do planu podziału i żądać od spółki przejmującej lub nowo zawiązanej wykupienia ich udziałów lub akcji w terminie trzech miesięcy od dnia podziału. Takiego uprawnienia nie posiadają wspólnicy łączących się spółek.

Ad. c) faza rejestracji i ogłoszenia podziału spółki

W przypadku podziału senso stricto spółka dzielona musi zostać wykreślona z rejestru i przestać istnieć. Dniem podziału jest dzień wykreślenia spółki dzielonej z rejestru. Natomiast w przypadku wydzielenia dzień wydzielenia zależy od tego czy wydzielenie następuje na rzecz nowo zawiązanej spółki czy na rzecz spółki już istniejącej przez przejęcie. W pierwszej sytuacji dniem wydzielenia jest dzień wpisu nowej spółki do rejestru, natomiast w drugiej sytuacji dzień wpisu do rejestru podwyższenia kapitału zakładowego spółki przejmującej.

Skutkami podziału są:

1. sukcesja uniwersalna częściowa;

2. wydanie nowych udziałów lub akcji;

3. rozwiązanie spółki dzielonej przez rozdzielenie, obniżenie kapitału własnego spółki dzielonej przez wydzielenie.

Ad.1)

a) sukcesja uniwersalna częściowa – spółki przejmujące lub spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem wstępują z dniem podziału bądź z dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału. Jest to tzw. sukcesja uniwersalna częściowa, gdyż obejmuje ona tylko wybrany fragment aktywów i pasywów spółki dzielonej, określonych szczegółowo w planie podziału. Aktywa i pasywa rozdzielane pomiędzy spółki przejmujące czy spółki nowo zawiązane, mogą w praktyce nie obejmować łącznie wszystkich aktywów i pasywów spółki dzielonej. Mogą zatem pozostać aktywa czy pasywa nie rozdzielone (tzw. resztówki). Do nierozdzielonych części stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Oczywiście problem nierozdzielonych aktywów i pasywów nie występuje w przypadku podziału przez wydzielenie.

2. sukcesja uniwersalna częściowa obejmuje także sukcesję administracyjno-prawną; polega to na tym, że dane uprawnienie o charakterze administracyjno-prawnym przypisuje się jednej ze spółek uczestniczących w podziale. Nie jest jednak rozdzielenie tych koncesji, zezwolenia, pomiędzy dwie lub więcej spółek.

3. skutki sukcesji uniwersalnej częściowej dotyczą także pracowników spółki dzielonej, na podstawie art. 23¹ § 3 KP.

Ad. 2)

1. skutkiem podziału jest także wydanie udziałów (akcji) spółki przejmującej bądź spółki nowo zawiązanej w związku z podziałem wspólnikom (akcjonariuszom) spółki dzielonej. To samo odnosi się do przypadku wydzielenia. KSH dopuszcza dowolne konfiguracje rozdziału wspólników pomiędzy spółki uczestniczące w podziale zarówno przy podziale sensu stricto, jak i przy podziale przez wydzielenie.

2. wspólnicy (akcjonariusze) spółki dzielonej otrzymują udziały (akcje) spółki przejmującej, spółki nowo zawiązanej czy spółki wydzielonej na podstawie parytetu wymiany akcji określonego w planie podziału.

3. w przypadku braku możliwości ustalenia parytetu wymiany udziałów (akcji) spółek uczestniczących w podziale stosowane są dopłaty, które mogą być wnoszone przez wspólników (akcjonariuszy) spółki dzielonej na rzecz spółki przejmującej, nowo zawiązanej czy wydzielonej, w której stają się oni wspólnikami czy akcjonariuszami.

Ad. 3)

1. Skutkiem podziału przez przejęcie bądź przez zawiązanie nowej spółki jest rozwiązanie spółki dzielonej i wykreślenie jej z rejestru przedsiębiorców w dniu podziału. Rozwiązanie spółki dzielonej nie jest zależne od przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, gdyż jego funkcję polegającą na zapewnieniu ochrony interesów wierzycieli spółki i wspólników, pełni postępowanie działowe.

2. W przypadku podziału przez wydzielenie spółka dzielona nie ulega rozwiązaniu ani nie zostaje tym samym wykreślona z rejestru przedsiębiorców. Skutkiem wydzielenia jest zasadniczo obniżenie kapitału zakładowego spółki dzielonej, dzięki któremu mogą być zwolnione aktywa, które razem z przypisanymi im pasywami staną się majątkiem spółki wydzielanej.

Ochrona wierzycieli

1. Podstawowym instrumentem prawnym chroniącym interesy wierzycieli spółek uczestniczących w podziale jest zasada sukcesji uniwersalnej częściowej, polegająca na tym, że spółki przejmujące, spółki nowo zawiązane powstałe w związku z podziałem albo spółki wydzielane wstępują z dniem podziału bądź dniem wydzielenia w prawa i obowiązki spółki dzielonej, określone w planie podziału.

2. Brak objęcia określonych aktywów i pasywów planem podziału nie godzi w interesy wierzycieli spółki dzielonej, gdyż spółki uczestniczące w podziale odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki dzielonej nie przypisane w planie podziału konkretnej spółce przejmującej, nowo zawiązanej czy spółce wydzielonej

3. Ponadto w świetle przepisu art. 546 § 1 KSH spółki przejmujące, spółki nowo zawiązane odpowiadają solidarnie wobec wierzycieli spółki dzielonej za jej zobowiązania przez trzy lata od dnia ogłoszenia o podziale. Jednak odpowiedzialność tych spółek wobec wierzycieli spółki dzielonej jest ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych każdej z tych spółek w planie podziału.

4. Tak jak w przypadku łączenia obowiązuje także zasada niepogorszenia w związku z podziałem praw osób posiadających szczególne uprawnienia w tej spółce.

Interesy wspólników chronione są miedzy innymi poprzez przepisy o postępowaniu działowym, zapewniające im prawo do pełnej informacji o procesie dzielenia spółki (art. 540 KSH), następnie prawo do rzetelnej wyceny posiadanych udziałów bądź akcji (art. 534 § 1), a także prawo do decydowaniu o dokonaniu podziału bądź nie (art. 541 KSH).

Przekształcenie spółki w inną spółkę polega na modyfikacji formy ustrojowej spółki bez zmiany przedmiotu jej działalności, sposobu jej prowadzenia, a także bez zmiany większości wspólników. Modyfikacja ta zakłada, że nie jest konieczne rozwiązanie dotychczasowej spółki i utworzenie na jej miejsce innej, nowej spółki. Czyli zarówno przed jak i po przekształceniu mamy do czynienia z tym samym podmiotem, który jedynie zmienia swą formę prawną.

• Spółka przekształcana – to spółka przed przekształceniem,

• Spółka przekształcona – to spółka po przekształceniu.

Zatem w przypadku przekształcenia spółki handlowej w inny tym spółki mamy do czynienia z zasadą kontynuacji, a nie z zasadą sukcesji uniwersalnej, bowiem nie występują tutaj dwa różne podmioty. W wyniku przekształcenia, przekształcona spółka nie traci swej podmiotowości prawnej. Spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru (art. 552 KSH). Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla z rejestru spółkę przekształconą (dzień przekształcenia).

Zgodnie z art. 551 KSH, przekształceniu mogą ulec wszystkie formy prawne spółek- zarówno osobowe, jak i kapitałowe. Możliwe są więc:

• przekształcenia spółek kapitałowych w kapitałowe,

• kapitałowych w osobowe,

• osobowych w kapitałowe,

• oraz osobowych w osobowe.

Dodatkowo przepisy regulują także możliwość przekształcenia spółki cywilnej w handlową. Tryb przekształcenia spółki cywilnej określony w art. 551 § 2-3 KSH w inna spółkę niż spółka jawna uzupełnia art. 26 § 4 i 5 KSH w zakresie przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną. Nie ma także przeszkód, aby spółka taka przekształciła się w inną spółkę prawa handlowego na podstawie art. 551 i nast. KSH. Mamy więc do wyboru system dobrowolnego i obligatoryjnego przekształcenia. Nie można jednak przekształcić spółki w likwidacji, która rozpoczęła podział majątku oraz spółki w upadłości.

Postępowanie przy przekształcaniu spółek

• Można wyróżnić następujące fazy:

1. faza przygotowawcza,

2. faza podejmowania uchwał,

3. faza rejestracji i ogłaszania.

Ad. 1)

• Właściwe postępowanie przekształceniowe rozpoczyna się od sporządzenia planu przekształcenia wraz z załącznikami oraz opinia biegłego (art. 558-559 KSH). Plan przekształcenia przygotowuje zarząd spółki przekształcanej albo wszyscy wspólnicy prowadzący sprawy spółki przekształcanej. Plan powinien być sporządzony w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Treść planu przekształcenia określa art. 558 KSH. Plan przekształcenia oraz załączniki powinny być złożone sądowi rejestrowemu wraz z wnioskiem o wyznaczenie biegłego rewidenta,

• Kolejnym etapem postępowania przygotowawczego, bezpośrednio poprzedzającą czynności podejmowania uchwał, jest zawiadomienie wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu i realizowanie w następstwie ogłoszenia prawa przeglądania dokumentów. Zawiadomienie powinno być dokonane dwukrotnie w odstępie nie krótszym niż 2 tygodnie i nie później niż na miesiąc przed planowanym powzięciem uchwały.

Ad. 2)

• Drugą fazą postępowania przekształceniowego jest podjęcie uchwały o przekształceniu . Bezpośrednio przed powzięciem uchwały wspólnikom należy ustnie przedstawić istotne elementy treści planu przekształcenia i opinii biegłego.

• Uchwały o przekształceniu spółki podejmują wspólnicy spółek osobowych albo zgromadzenie wspólników bądź walne zgromadzenie.

• Uchwała powinna być zaprotokołowana przez notariusza.

• Jeśli chodzi o przekształcenie spółki osobowej w kapitałową, to za przekształceniem muszą wypowiedzieć się wszyscy wspólnicy.

• Jeżeli przekształcana jest spółka komandytowa oraz komandytowo-akcyjna, za przekształceniem muszą się wypowiedzieć komandytariusze bądź akcjonariusze reprezentujący co najmniej 2/3 sumy komandytowej bądź kapitału zakładowego.

• Jeśli ma miejsce przekształcenie spółki kapitałowej w osobową za przekształceniem muszą się wypowiedzieć wspólnicy reprezentujący co najmniej 2/3 kapitału zakładowego.

• W sytuacji przekształcenia spółki kapitałowej w spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną, uchwała wymaga oprócz wymaganej w zdaniu poprzednim większości, także zgody osób, które w spółce przekształconej mają być komplementariuszami. Zgoda powinna być wyrażona w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

• Natomiast przy przekształceniu spółki kapitałowej w kapitałową, uchwała musi być podjęta przez wspólników reprezentujących co najmniej 50% kapitału zakładowego, większością ¾ głosów.

• W przypadku przekształcenia spółki osobowej w osobową za przekształceniem spółki muszą się opowiedzieć wszyscy wspólnicy spółki osobowej, bez względu na ich status.

Art. 563 KSH określa niezbędne elementy jakie powinna zawierać uchwała o przekształceniu.

Warto także zwrócić uwagę na fakt, iż wspólnicy spółki przekształcanej nie muszą godzić się zarówno na samo przekształcenie, jak i na swój udział w spółce przekształconej. Spółka ma obowiązek wezwać wspólników do złożenia w terminie miesiąca od dnia powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, oświadczeń o zamiarze uczestniczenia w spółce przekształconej (art. 564 § 1 KSH). Jeżeli zatem wspólnik nie ma zamiaru uczestniczyć w spółce po przekształceniu, nie składa oświadczenia o uczestniczeniu. W takim przypadku przysługuje mu roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej wartości jego udziałów lub akcji w spółce przekształconej.

Ad. 3

• Ostatnim etapem procedury przekształcania jest złożenie wniosku o wpis przekształcenia do rejestru.

• Wnoszą go wszyscy członkowie zarządu (spółki kapitałowe) lub wspólnicy mający prawo reprezentacji spółki przekształcanej (spółki osobowe).

• Po wpisaniu spółki przekształconej do rejestru i jednoczesnym wykreśleniu z rejestru spółki przekształcanej, powinno się ogłosić o przekształceniu.

Przekształcenie spółki osobowej w kapitałową

W przypadku przekształcenia spółki jawnej (także spółki cywilnej), w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki, zastosowanie ma uproszczona procedura przekształcenia. Nie ma wówczas obowiązku sporządzania planu przekształcenia, nie ma konieczności zawiadamiania wspólników, nie musza oni korzystać z prawa przeglądania dokumentów.

Przy przekształcaniu spółki osobowej w kapitałową jest to, że wspólnicy przekształcanej spółki osobowej odpowiadają na dotychczasowych zasadach, solidarnie ze spółką przekształcona za zobowiązania spółki powstałe przed dniem przekształcenia przez okres 3 lat, licząc od tego dnia.

Przy przekształcaniu spółki kapitałowej w osobową warto pamiętać o specyficznych zasadach podejmowania uchwał o przekształceniu i wyrażeniu zgody na bycie komplemantariuszem, gdy dochodzi do przekształcenia w spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną.

Aby mogło dojść do przekształcenia spółki z o.o. lub spółki akcyjnej, musi mieć ona zatwierdzone sprawozdanie finansowe co najmniej za ostatnie 2 lata obrotowe. Ponadto kapitał zakładowy spółki przekształconej powinie być równy albo większy od kapitału zakładowego spółki przekształcanej.

Jeżeli przekształceniu ulega spółka akcyjna to musi mieć ona pokryty cały kapitał zakładowy, a dokumenty akcji takiej spółki ulegają unieważnieniu z dniem przekształcenia. Wspólnicy spółki przekształcanej stają się wspólnikami spółki przekształconej. Wspólnik, którego prawa wygasają, ma wobec spółki przekształconej roszczenie o uzyskanie stosownego wynagrodzenia. Należy je wypłacić najpóźniej w terminie roku od dnia przekształcenia.

W sytuacji jeżeli przekształca się spółka jawna (również cywilna) lub partnerska, w której wszyscy wspólnicy prowadzili sprawy spółki, zastosowanie ma jeszcze bardzie uproszczona procedura przekształcania. W takim przypadku nie mają zastosowania przepisy o fazie czynności przygotowawczych dotyczących sporządzania planu przekształcenia, niektórych załączników, nie ma potrzeby poddawać badaniu dokumentów przez biegłego rewidenta, zawiadamiania wspólników, przeglądania przez nich dokumentów.

Wspólnicy spółki przekształconej odpowiadają za zobowiązani spółki powstałe przed dniem przekształcenia na dotychczasowych zasadach przez okres 3 lat, licząc od tego dnia.

Skutki przekształcenia

Tożsamość podmiotu przekształconego i przekształcanego. Spółka przekształcana staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru. Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla spółkę przekształcaną. Dochodzi zatem tylko do zmiany formy prawnej spółki. Art. 553 KSH wprowadza zasadę kontynuacji podmiotowej – czyli w przypadku przekształcenia spółka przekształcona nie wstępuje w prawa i obowiązki, ale przysługują jej ex lege wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Spółka przekształcona jest więc przez cały czas podmiotem tych praw i obowiązków. Zasada kontynuacji odnosi się także do praw i obowiązków administracyjno-prawnych. Wspólnicy spółki przekształcanej stają się z dniem przekształcenia wspólnikami spółki przekształconej. Spółka przekształcona staje się stroną dotychczasowych stosunków pracy zgodnie z art. 23¹ KP.