1.Otrzymywanie mydła

a)reakcja zmydlania mydła:

tłuszcz + wodorotlenek sodu ^T mydło + glicerol

Ogrzewana mieszanina intensywnie się pieni i wydziela charakterystyczny zapach mydlin. Produkt ma postać białej masy, śliskiej w dotyku. Po dodaniu wody destylowanej i wstrząśnięciu produkt się rozpuszcza.

Tłuszcze naturalne to mieszaniny estrów glicerolu.

O

CH₂ O C C₁₇H₃₅ CH2 OH

| O |

CH O C C₁₇H₃₅ + 3 NaOH 3 C₁₇H₃₅COONa + CH OH

| O |

CH₂ O C C₁₇H₃₅ CH2 OH

_{Trystearynian glicerolu wodorotlenek sodu stearynian sodu glicerol}

b)reakcja zobojętniania

wyższy kwas karboksylowy + wodorotlenek mydło + woda

Mieszanina ogrzewana intensywnie się pieni i odbarwia. Wyczuwalny jest charakterystyczny zapach mydlin.

2.Mydła są solami wyższych kwasów karboksylowych.

3.Wyższe kwasy karboksylowe

C₁₅H₃₁COOH – kwas palmitynowy

C₁₇H₃₅COOH – kwas stearynowy

C₁₇H₃₃COOH – kwas oleinowy

4.Podział mydeł

Właściwości mydeł	Rodzaje mydeł
Rozpuszczalność w wodzie	rozpuszczalne
	trudno rozpuszczalne lub nierozpuszczalne
Stan skupienia	stałe
	półciekłe
	ciekłe

5.Właściwości i zastosowania mydeł

a)potasowe

Właściwości:

-szare

-maziste

-lepiej rozpuszczalne w wodzie niż mydła sodowe

Zastosowania:

-do produkcji płynów do prania

-do produkcji preparatów do mycia skóry skłonnej do podrażnień

-do mydeł w płynie o właściwościach antybakteryjnych

-do preparatów zwalczających mszyce

-do past usuwających plamy ze smaru

b)magnezowe

Właściwości:

-trudno rozpuszczalne w wodzie

Zastosowania:

-w szamponach

-w płynach do kąpieli

-do mydeł w płynie

c)litowe

Właściwości:

-nierozpuszczalne w wodzie

Zastosowania:

-składniki zagęszczające smary łożyskowe

d)glinowe

Właściwości:

-stałe

-miękkie

-nierozpuszczalne w wodzie

-właściwości żelujące

Zastosowania:

-do impregnacji tkanin bawełnianych, z których tworzy się materiały nieprzemakalne

e)sodowe

Właściwości:

-twarde

-białe subst. stałe

-dobrze rozpuszczalne w wodzie

Zastosowania:

-do produkcji mydeł toaletowych

6.Hydroliza – to reakcja z wodą, zazwyczaj prowadzi do rozkładu substancji, w wyniku którego powstają nowe związki.

C₁₅H₃₁COOK + H₂O C₁₅H₃₁COOH + KOH

C₁₅H₃₁COO ^- + K⁺ C₁₅H₃₁COOH + K⁺ + OH ^–

7.Roztwory mydeł o odczynie zasadowym nie są przyjazne dla skóry człowieka. Powodują wysuszenia i podrażnienia.

8.Woda zwilża substancje zbudowanie z cząsteczek o budowie polarnej, czyli takiej, jaką ma cząsteczka wody. Substancje, których cząsteczki mają budowę niepolarną, nie są zwilżalne przez wodę.

9.Materiały zwilżalne – to takie, na których powierzchni woda rozpływa się i wnika w nie.

10.Materiały niezwilżalne – to takie, na których powierzchni woda nie rozpływa się i nie wsiąka w nie.

11.Napięcie powierzchniowe – tworzy się na granicy faz ciecz-powietrze. Spowodowane jest faktem nierównoważenia się sił spójności, które działają tylko wewnątrz cieczy.

Dodanie do wody mydła, płynu do mycia naczyń czy proszku do pieczenia zmniejsza jej napięcie powierzchniowe.

12.Substancje powierzchniowo czynne (surfaktanty, detergenty) – to substancje, które powodują zmniejszenie napięcia powierzchniowego cieczy

13.Mydło składa się z 2 części:

-ogona – część hydrofobowa

-główki – część hydrofilowa

Część hydrofobowa dziurawi sprężystą błonkę występującą na pow. wody, tym samym zmniejsza napięcie pow. wody i zwiększa zdolność wody do zwilżania powierzchni hydrofobowych.

14.Mechanizm usuwania brudu

Micela – skupiska cząsteczek mydła, kuliste, zawierające często pęcherzyki powietrza.

1.Utworzenie się w wodzie skupisk mydła – miceli,

2.We wnętrzu miceli znajduje się pęcherzyk powietrza,

3.Micela unosi się na powierzchnię wody, powstanie piany ( podczas prania roztwór zostaje napowietrzony, jony mydła, skupiając się, tworzą micele, w których zamknięte są pęcherzyki powietrza)

Piana – cienka warstwa wody zamknięta z obu stron jonami mydła.

4.Hydrofobowe ogony jonów mydła wnikają w cząsteczki brudu,

5.Tarcie i mieszanie ułatwia oderwanie cząstek brudu z tkaniny,

6.Brud zostaje usunięty.

15.Usuwanie brudu – mydło tworzy otoczkę wokół cząsteczki brudu, a pęcherzyki piany ułatwiają unoszenie go na powierzchni wody.

16.Twarda woda – to woda, która zawiera jony Ca²⁺ i Mg²⁺

17. Środki zmiękczające wodę – sole kwasów fosforowych (III) i kwasów fosforowych (V), sole Na₂CO₃, Na₂SO₄

18.Kamień kotłowy – nierozpuszczalny w wodzie osad CaCO3, MgCO₃, Mg(OH)₂

19.Rodzaje twardości wody

a)przemijająca – inaczej twardość wody węglanowej, jest wywoływana głównie przez węglowodory magnezu, związki te przy ogrzewaniu wody rozkładają się do nierozpuszczalnych węglanów tworzących kamień kotłowy.

b)nieprzemijająca – nie węglanowa, spowodowana obecnością siarczanów (VI), chlorków, azotanów (V) i innych rozpuszczalnych soli, głównie wapnia i magnezu, które pozostają w wodzie po jej przegotowaniu. Aby usunąć trzeba dodać węglan sodu.

20.Emulsja – układ koloidalny składający się z dwóch nierozpuszczalnych wzajemnie cieczy, z których jedna jest rozproszona w drugiej.

21.Koloid – występuje efekt Tyndalla, promień światła biegnący przez koloid rozprasza się na cząsteczkach substancji rozproszonej, tworząc charakterystyczny stożek.

22.Emulgator – pośredniczy między substancją hydrofilową a hydrofobową, zwiększa trwałość emulsji.

23.Typy emulsji

a)olej w wodzie (O/W) – dominującym składnikiem jest substancja hydrofilowa, a składnikiem w niej rozproszonym jest substancja hydrofobowa.

b)woda w oleju (W/O) – w substancji hydrofobowej jest rozproszona substancja hydrofilowa.

24.Rozproszenie oznacza rozmieszczenie jednej cieczy w postaci kropel, czyli cieczy rozproszonej, w całej objętości drugiej cieczy, czyli cieczy rozpraszającej.

25.Kosmetyki to produkty przeznaczone do oczyszczania i upiększania ciała, a także do ochrony skóry przed szkodliwym działaniem czynników atmosferycznych.

26.Działanie substancji zawartych w kosmetykach

a)substancje promieniochronne – chronią skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania słonecznego

b)substancje nawilżające – przenikają przez zewnętrzną warstwę naskórka, dostarczają wodę do jego głębszych warstw i zatrzymują ją tam.

c)substancje konserwujące i przeciwutleniające – ich zadaniem jest utrzymanie kosmetyku w niezmienionym stanie w czasie określonym przez datę przydatności do użytku. Hamują rozwój mikroorganizmów oraz zapobiegają utlenianiu się tłuszczów.

d)substancje antybakteryjne – niszczą bakterie odpowiedzialne m.in. za powstanie wyprysków i zapachu potu.

e)substancje polerujące i złuszczające – składniki past do zębów i środków usuwających nadmiar zrogowaciałego naskórka.

f)barwniki – składniki farb do włosów oraz tzw. kosmetyków kolorowych.

27.

Substancje zapachowe
naturalne
-uzyskiwane z roślin: *olejek goździkowy *olejek różany -uzyskiwane ze zwierząt: *ambra *piżmo

28.Składniki kosmetyków:

-składniki bazowe – rozpuszczalniki dla pozostałych składników kosmetyku (etanol, woda, tłuszcze)

-składniki czynne – substancje warunkujące działania kosmetyku, np. nawilżające, promieniochronne, wybielające, złuszczające, barwiące

-składniki dodatkowe – substancje ułatwiające uzyskanie ostatecznej postaci kosmetyku, zapewniające jego trwałość przez dłuższy czas oraz nadające barwę i zapach

29.INCI – Międzynarodowe Nazewnictwo Składników Kosmetycznych. W systemie INCI stosuje się angielskie nazwy związków chemicznych oraz łacińskie nazwy roślin.

30.Środki czystości to substancje przeznaczone do usuwania brudu z różnego rodzaju powierzchni. W ich skład wchodzi wiele związków chemicznych, najważniejszymi są anionowe lub kationowe substancje powierzchniowo czynne.

31.Anionowe substancje powierzchniowo czynne – szampony, płyny do kąpieli, proszki do prania.

32.Kationowe substancje powierzchniowo czynne – płyny do płukania tkanin, w środkach sanitarnych.

33.Substancje do mycia szyb zawierają ocet, alkohol lub amoniak.

34.Środki dezynfekujące zawierają NaOH lub KOH lub HCl i udrożniacze

35.Tabletki do zmywarek zawierają związki sodu – fosforany (V) i krzemiany.

Na₂SiO₃ reaguje z H₂O

Na₂SiO₃ + H₂O H₂SiO₃ + 2 NaOH nie nadaje się do mycia naczyń

NaOH bierze udział w reakcji zmydlania tłuszczu

36.Usuwanie nalotów z powierzchni metali

-usuwanie rdzy – Fe₂O₃ + 2 H₃PO₃ 2 FePO₄ + 3 H₂O

10% roztwór HCl lub NaOH (mocny kwas lub zasada), cola (kwas fosforowy)

-osad siarczku srebra

Folia aluminiowa + sól + woda, pasta do zębów – środki ścierne, ocet i NaHCO₃ – soda oczyszczona

-osad miedzi

Roztwór z soli i octu, roztwór amoniaku

37.Patyna – zielony nalot węglanu i wodorotlenku miedzi (II). Powstaje w reakcji miedzi z CO₂ i H₂O zawartych w powietrzu.

38.Dziura ozonowa – spowodowana wykorzystaniem freonów, z których rozkładu chlor powoduje rozpad O₃ do O₂

39.Eutrofizacja – niekontrolowany, intensywny rozwój roślin i mikroorganizmów wodnych.

40.Propelent – gaz rozproszony w cieczy.

41.Freony – pochodne węglowodorów nasyconych, których cząsteczki zawierają atomy chloru i fluoru.