Roślinnym symbolem Ponidzia jest miłek wiosenny, za architektoniczny uznaje się kolegiatę wiślicką.

Mało w krajobrazie Polski miejsc tak wyjątkowych jak Ponidzie. Ten stosunkowo niewielki obszar położony jest pomiędzy doliną Wisły, Wyżyną Krakowsko-Częstochowską i Wyżyną Kielecko-Sandomicrską. Zróżnicowana budowa geologiczna i rzeźba terenu tworzy tutaj olbrzymią różnorodność siedlisk, zajmowanych przez niemniej zróżnicowaną faunę. Walory faunistyczne tego terenu przewyższają dalece walory niejednego parku narodowego, zatem godne są daleko idącej ochrony. Paradoksem tego miejsca jest fakt, że zamienienie go w park narodowy lub rezerwat przyrody przyniosłoby tutejszym zwierzętom i roślinom więcej szkody niż pożytku, bowiem najcenniejsze biocenozy tego terenu ukształtowały się niejako w “symbiozie” z gospodarką ludzką. Z tego względu na terenie Ponidzia, w celu zachowania jego wyjątkowych wartości przyrodniczych i kulturowych, powołano park krajobrazowy – jednostkę krajowego systemu obszarów chronionych, której zadaniem jest koordynowanie współistnienia społeczności ludzkiej i cennych przyrodniczo biocenoz w tzw. rozwoju zrównoważonym, gdzie sposób gospodarowania obszarem parku powinien pozwolić na równowagę między rozwojem cywilizacji a zachowaniem dziedzictwa przyrodniczego

Występują tu wzniesienia z okresu miocenu, zbudowane głównie ze skał gipsowych. W południowej części regionu dominuje krajobraz nizinny. Na terenie Ponidzia umiejscowione są trzy parki krajobrazowe: Nadnidziański, Szaniecki i Kozubowski. W rezerwatach przyrody Przęślin, Skorocice, Krzyżanowice, Skotniki Górne, Winiary Zagojskie, Góry Wschodnie, Grabowiec i Skowronnowystępują relikty roślinności stepowej. Spotykane są tu często podmokłe łąki, torfowiska i stawy rybne.

W Rezerwacie przyrody Owczary rosną jedyne na terenie Niecki Nidziańskiej słonorośla. Latem, na polach opodal Winiar Dolnych, można poczuć się jak w Prowansji a to za sprawą uprawianej tu od lat lawendy.