Przedmiotowe badanie szczegółowe – badanie układu powłokowego

1. włosy i wytwory rogowe naskórka

• włosy i pióra:

- gęstość

- połysk

- przyleganie

- barwa

- ubytki

• rogi, kopyta, racice, szpara międzyraciczna, opuszki palcowe, kasztany u koni:

- wielkość

- kształt

- barwa

- budowa powierzchni – połysk

- ciepłota

- wrażliwość

- stan pielęgnacji

2. naskórek – barwa, grubość, rogowacenie, złuszczanie

3. skóra właściwa – barwa, wilgotność, natłuszczenie, zapach, rozmieszczenie ciepłoty zewn., elastyczność, świąd, zmiany objętości, wykwity, zmiany skórne

4. muszle uszne i zewnętrzne

5. badania dodatkowe skóry:

• próby czynnościowe skóry

• badanie cytologiczne

• badanie zeskrobinowe

• biopsyjne

• testy skórne (diagnostyka zmian alergicznych)

• badanie laboratoryjne (oznaczanie poziomu hormonów, których odstępstwa są zaburzeniami ogólnoustrojowymi – objawy kliniczne mogą mieć charakter objawów dermatologicznych.

Upierzenie, owłosienie – funkcja:

• izolacyjna

• termoregulacyjna

• maskująca

• ochronna

U poszczególnych gat. rodzaj i gęstość włosów jest różna. U dorosłego psa na 1cm² skóry 100-600 włosów, u kota 800-1600. Gęsty włos lepiej chroni przed wpływami z zewnątrz. Włosy występują w zespołach włosowych (2-4 włosy ościste otoczone 7-15 włosami puchowymi (u psa). Oceniając sierść ważne jest przyleganie i połysk. U zw. zdrowych włosy są gęste, przylegające i lśniące.

Wyróżniamy rasowe zróżnicowanie włosów:

• rasy krótkowłose – sierść jednorodna, przylegająca, lśniąca

• rasy długowłose – sierść jest mniej przylegająca, gdyż jest większe zróżnicowanie włosów na puchowe i pokrywowe

• rasy ostrowłose – nastroszona, szorstka, mniej połyskująca.

Fizjologiczne zmiany: włos letni i zimowy.

Zjawisko linienia (wypadanie sierści zimowej) – wydłużenie linienia w czasie lub wypadanie włosa poza okresem linienia jest zjawiskiem patologicznym. Może być wynikiem:

• nieprawidłowej pielęgnacji lub jej braku

• może mieć podłoże chorobowe (nieregularne odrobaczanie – inwazja robaków – sierść traci połysk)

• źle zbilansowana dawka pokarmowa (dermatozy żywieniowo zależne – niedobór Wit. A; Zn)

• choroby alergiczne, ogólnoustrojowe o przebiegu przewlekłym (cukrzyca, mocznica, choroby trzustki) – zmiana wyglądu włosa

Zabarwienie włosa:

Fizjologiczna zmiana zabarwienia – siwienie (canities) u psów powyżej 6 roku życia siwienie rozpoczyna się od części twarzowej pyska, następnie siwieją boki ciała i grzbietu. U koni zmiana zabarwienia włosa ma char. fizjologiczny jeśli źrebięta pochodzą od siwej matki – początkowo mogą być siwe, kare itd. lecz czasem siwieją.

W wyniku procesu chorobowego może dojść do miejscowego odbarwienia włosa (blizna pokryta białym włosem), chorobowe pociemnienie sierści (przewlekłe procesy grzybicze, pasożytnicze), niekiedy skóra właściwa wykazuje odbarwienia i przebarwienia i włos także to odzwierciedla.

Wypadanie włosa:

• przerzedzenie włosa (deflurium pillorum)

• wyłysienie (alopecio):

-charakter uogólniony (w przebiegu zatruć talem, sporyszem)

- charakter miejscowy (pojawiają się łysiny związane z określonym stanem zapalnym lub dysfunkcją hormonalną.

Tym procesom może towarzyszyć stan zapalny skóry. Wypadanie włosów jest jednym z najczęstszych motywów konsultacji weterynaryjnej.

Nadmierny porost włosa (hirsutismus) = hirsutizm – może mieć charakter uogólniony (uwarunkowane najczęściej genetycznie).

Zupełny brak włosów – atrichia.

Badanie naskórka:

Naskórek (epidermie) podlega ciągłym procesom różnicowania i złuszczania. W warstwie rozrodczej naskórka znajdują się keratynazyty, które nieustannie dzielą się, a następnie różnicują się. Kolejne warstwy to warstwa kolcysta i ziarnista i rogowa.

Proces rogowacenia:

• paraceratosis – kom. niezupełnie zrogowaciałe, zrogowaciała jest cytoplazma ale występuje jądro

• kom. całkowicie zrogowaciałe. Zawierają b. dużo keratyny.

Czas od narodzin kom. do jej zrogowacenia jest różny w zależności od gat. U człowieka czas odnowy naskórkowej wynosi 27 dni, a u psa 21 dni.

Zaburzenia rogowacenia w stanach chorobowych:

1. nadmierne rogowacenie (hyperceratosis) – char. miejscowy powstaje róg skórny. Do nadmiernego rogowacenia naskórka dochodzi w punktach ucisku np. na stopach u psa, modzele skokowe u psa

2. nieprawidłowe rogowacenie (paraceratosis)

3. zaburzenia rogowacenia (dysceratosia)

Znaczne zgrubienie warstwy rogowej naskórka powoduje jego pękanie. Gdy dojdzie do pęknięcia na dużej głębokości powstaje szczelina (uszkodzenie wszystkich warstw naskórka i sięga do skóry właściwej). Może to być przyczyną rozwijającego się stanu zapalnego (wywołanego przez czynnik mechaniczny) – powstaje wał zapalenia demarkacyjnego – jest to droga wejścia dla drobnoustrojów – brak warunków do gojenia, chyba, że usunie się zrogowaciałą warstwę naskórka. Dlatego na modzelach pojawiają się wtórne powikłania pierwotnego procesu patologicznego.

Nadmierne rogowacenie pociąga za sobą zaburzenia złuszczania. W warunkach fizjologicznych proces ten zachodzi cały czas – forma złuszczania drobnokomórkowego (odpadanie poszczególnych kom. warstwy luźnej). Jeżeli proces ten ulegnie nasileniu – złuszczanie pyliste (furfurae) – włos traci naturalny połysk (zmiana zdolności pochłaniania i odbijania promieni świetlnych) – jeżeli szyszeczki włosa przylegają do siebie – włos jest gładki, jak się wywijają dochodzi do kołtunienia lub pasowania włosa – wówczas promienie nie odbiją się bo pada na ułożone pod różnym kątem łuski i włos sprawia wrażenie matowego. Nastroszenie łusek zależy od nawodnienia włosa. Powleczenie włosa łojem również powoduje jego matowienie, gdyż przykleja się bród i włos wówczas nie odbija promieni świetlnych.

Badanie skóry właściwej:

Skóra stanowi zróżnicowaną tkankę o złożonych funkcjach (kserówki). Ma ona swoją char. barwę, wilgotność, natłuszczenie, zapach, elastyczność), składa się ona z elementów komórkowych i substancji podstawowej. Włókna kolagenowe i elastyczne nadają jej elastyczność i sprężystość. W skórze znajdują się przydatki skórne (mieszki włosowe, gruczoły łojowe czy potowe), które także podlegają ocenie przy badaniu skóry.

Zabarwienie:

Fizjologicznie zależne jest od podstawowego barwnika – melaniny produkowanego przez melanocyty. Sezonowa barwa włosa i skóry. W warunkach patologicznych może dojść do zmian chorobowych w metabolizmie melaniny:

• odbarwienie skóry (leucodermia)

- wrodzona

- nabyta

• przebarwienie (hyperpigmentatio)

Skóra może być pigmentowana fizjologicznie – wówczas niewidoczne są na niej zmiany o char. zapalnym lub widoczne b. słabo. O barwie skóry decyduje też stopień ukrwienia – gdy dojdzie do jej niedokrwienia pojawia się bladość. Pojęcie to trzeba odróżnić od zbladnięcia (stan przemijający, czasowy). Bladość (trwała, dotyczy całej powierzchni skóry, jest klinicznym objawem niedokrwistości – anemii). Zblednięcie może być spowodowane obkurczeniem naczyń krwionośnych (nagłe obkurczenie naczyń krwionośnych – po chwili pojawia się jednak okres zaczerwienienia).

Poza melaniną i ukrwieniem barwniki żółcio- lub krwiopochodne mogą być przyczyną zmian zabarwienia skóry – zażółcenia. Stan taki to żółtaczka, może być wynikiem:

• nadmiernego rozpadu krwinek (żółtaczka krwiopochodna)

• wątrobowo pochodna

Na zabarwienie skóry wpływa także stopień utlenowania krwi. Obniżenie poziomu utlenowania i wzrost zawartości CO₂ powoduje, że hemoglobina przybiera barwę ciemną – jest to przyczyną zasinienia (objaw przekrwienia żylnego). Objawem natomiast przekrwienia tętniczego jest zaczerwienienie.

U niektórych osobników stwierdza się zupełny brak pigmentu. Osobniki takie są osobnikami albinotycznymi, a zjawisko to nazywa się albinizmem (albinismus). Występuje to u niektórych dobermanów i owczarków coli. Skóra zabarwiona jest u takich osobników tylko dzięki ukrwieniu i jest barwy biało-różowej.

U koni – skóra pod odmianami jest niepigmentowana, pokryta białym włosem, niekiedy skóra pod odmianami może być słabiej pigmentowana. Konie kare mają więcej melaniny niż siwe.

Wrodzona hiperpigmentacja skóry (leukodermia) dotyczy pewnych okolic ciała. Odbarwienie nabyte (bielactwo) jest skutkiem oparzeń, maceracji, zranień lub zmian neurotroficznych. Pozbawione pigmentu fragmenty skóry są bardzo wrażliwe na działanie promieni słonecznych.

Weterynaria katastrof; zabezpieczenie padliny.

Choroby zakaźne i zaraźliwe stanowią duże wyzwanie dla służb weterynaryjnych.

Zmiany związane z zabarwieniem skóry:

1. bladość (palor) – dobrze widoczna na bł. śluzowych naturalnych otworów ciała, na niepigmentowanej skórze. Przyczyny:

• zmniejszona ilość krążącej krwi (digemia)

• zmniejszona ilość erytrocytów (erytropemia)

• zmniejszona ilość hemoglobiny w erytrocytach – przyczyna niedokrwistości (anemii)

Są różne stopnie nasilenia bladości (gradacje niedokrwistości):

• blado-różowa

• blada

• papierowo-blada

• porcelanowo-biała

1. przebarwienia (hiperpigmentatio) – spowodowane nadmiernym odkładaniem melaniny w skórze – może mieć aspekt fizjologiczny (pręgi u ludzi, pieprzyki, znamiona); częściej jednak ma char. zmiany nabytej, związane z przewlekłym stanem zapalnym, który gdy trwa długo prowadzi do zliszajowacenia (objawy to: hiperpigmentatio i hyperceratotis), często w tym obszarze występuje zjawisko przeciwstawne – odbarwienia (depigmentalio). Odbarwienie pojawia się w miejscu zbliznowacenia, w ognisku zapalnym przewlekłym – mogą mieć tzw. pstry char. (mogą mieć miejsce przebarwienia lub odbarwienia).

Przebarwienia mogą mieć char.:

• miejscowy (hyperpigmentatio localis)

• uogólniony (h. universalis) – w przebiegu endokrynopatii (dysfunkcji ukł. hormonalnego np. niedoczynność tarczycy – triada objawów:

- alopetio pseudosymetria

- hiperpigmentatio

- hyperceratosis

Przykładem przebarwienia może być rogowacenia ciemne u jamników, początkowo zmiany zabarwienia skóry pojawiają się w okolicach pachowych i pachwinowych.

1. zaczerwienienie (rubor)

• uogólnione (rzadko, może towarzyszyć chorobom gorączkowym). Zaczerwienienie może być też następstwem przekrwienia powstałego w wyniku wylewu:

- rozszerzenie naczyń i napływ krwi

- wynaczynienia

Przekrwienie od wynaczynienia różnicuje metoda diaskopii.

Zaczerwienienie jest następstwem przekrwienia, które może mieć char. :

- przekrwienia czynnego (tętniczego) – widoczne na skórze nieowłosionej – objaw stanu zapalnego

- przekrwienia biernego (żylnego) – rozszerzenie naczyń krwionośnych

W warunkach patologicznych ściany naczyń mogą ulec uszkodzeniu i powstają wówczas wynaczynienia – plamki wybroczynowe:

• w postaci kropek (wybroczyny kropkowate – patechiae)

• pręgi

• plamy

• liniowe podbiegnięcia

W zależności od tego z jakim rodzajem mamy do czynienia wnioskujemy o stopniu uszkodzenia ścian naczyń. Krwawe podbiegnięcia świadczą o b. dużym uszkodzeniu naczyń. W ptasiej grypie wybroczyny plamiste żołądka gruczołowego (sekcyjnie), kichanie.

Wilgotność, sprężystość (turgor) skóry:

Uwodnienie skóry jest jednym z czynników decydującym o jej prawidłowym funkcjonowaniu. Każdy proces zapalny powoduje zaburzenia uwodnienia, szczególnie wrażliwa jest warstwa rozrodowa naskórka. Brak wody powoduje niekontrolowany rozplem – zaburzenia rogowacenia – skóra przestaje spełniać swoje funkcje ochronne. Zaburzenia uwodnienia powodują nasilenie złuszczania związane z niepełnym rogowaceniem komórek naskórkowych. Brak wody w skórze i tk. podskórnej rzutuje na zjawisko elastyczności, doprowadzając do jej spadku. Elastyczność ocenia się ujmując skórę w połowie wysokości szyi i obserwując czas jego zanikania. W skrajnych przypadkach fałd ten utrzymuje się długo.

Gdy w organizmie brakuje wody (niedostateczna podaż, brak pragnienia i wzmożone wydalanie lub tylko wzmożone wydalanie) – brak wody w tkankach – zmniejszona ilość wody pozakomórkowej – organizm czerpie zapasy wody wewnątrzkomórkowej – odwodnienie komórki – cytoplazma komórki zaczyna przechodzić w żel – rzutuje to na funkcje komórki – I faza zwyrodnienia kom. (degeneratko cellulare) – może doprowadzić do obumarcia kom. (meorosis).

Organizm posiada zapasy wody, z której korzysta w sytuacjach kryzysowych. Organizm oszczędnie gospodaruje wodą. Te tkanki które są punktu widzenia najmniej ważne są „okradane” z wody – tk. łączna luźna, której dużo jest pod skórą – powoduje to spadek elastyczności włókien kolagenowych i sprężystych – skóra traci przesuwalność. Po uchwyceniu fałdu – utrzymuje się on długo – kliniczny objaw odwodnienia (w ten sposób można ocenić % stan odwodnienia). Następnie „odwadniane” są mięśnie i krążenie – zmniejszenie objętości krwi = zagęszczenie krwi (świadczy o tym liczba hematokrytowa – gdy rośnie to mamy zagęszczenie krwi.

Na wilgotność skóry składają się:

• wydzielanie potu

• wydzielanie łoju

Pocenie i zaburzenia pocenia:

• nadmierne pocenia

• zmniejszone pocenie

• brak pocenia

Pocenie jest zjawiskiem fizjologicznym związanym z procesami termoregulacji – warunkuje schładzanie organizmu.

Gorączka (patologicznie) – jest efektem nasilenia procesów fizjologicznych i niekiedy w gorączce dochodzi do utraty ciepła niekoniecznie drogą pocenia.

Drogi oddawania ciepła:

1. radiacja – każdy organizm otoczony jest obłokiem radiacyjnym – temp. wokół osobnika co wyczuwa np. pchła, wyczuwa ona także CO₂ z wydychanego powietrza.

2. utrata ciepła przez odparowanie. Gdy ciepłota duża a małe odparowanie – pocenie niewielkie.

Rodzaje potu:

• pocenie zlewne

• pot pienisty (obniżenie napięcia powierzchniowego i ruchu) woda + białko pieni się, gdy w pocie zwiększona jest ilość białka.

• poty krwawe (domieszka krwi In toto) – taki pot po wydostaniu się ulega ubijaniu przez włosy, często obserwuje się to u koni (w trakcie pracy lub schorzeniach)

Poty biorą udział w wytwarzaniu gatunkowo swoistego zapachu (zjawisko fizjologiczne). W warunkach patologicznych pojawiają się anomalne zapachy potu.

Wyróżniamy:

• poty wonne

• poty cuchnące (brondrosis) = złowonne – mogą być związane z procesami zapalnymi toczącymi się w skórze (proces gnilny – rozkład tkanek pod wpływem enzymów drobnoustrojów gnilnych)

- nadmierne nagromadzenie się w organizmie produktów przemiany materii – mocznica (wemia), przy skrajnej niewydolności nerek (utrata zdolności filtracyjnej), produkty te przedostają się do potu – char. cuchnący zapach potu – trupi zapach

- obstructio – uniedrożnienie przewodu pokarmowego – dochodzi do wchłaniania w jelitach grubych – nieprzyjemna woń potu.

• poty wonne – są także potami patologicznymi związanymi z zaburzeniami przemian energetycznych

Zaburzenia przemiany tłuszczowej – powstają związki ketonowe (acetoncemia), przy ketozie wydychany powietrze i pot ma zapach acetonu.

Zarobaczenie cieląt - zapach chloroformu.

Stosowanie niektórych leków – podanie związków zawierających terpentyny, u koni woń fiołków w pocie i moczu.

Świąd (pruritus cutaneus):

Odczucie subiektywne, niemiłe, które zmusza zw. do drapania się.

Objawy kliniczne: drapanie, ocieranie, wylizywanie, wygryzanie.

W zależności od stopnia nasilenia świądu obserwuje się różne zachowania zw., niekiedy zw. woli zastąpi świąd bólem – wygryzanie rany.

Nie ma świądu jednorodnego, istnieje mnóstwo jego przyczyn i stąd jest on klinicznie zróżnicowanym objawem. O jego występowaniu można wnioskować po ocenie pacjenta (wygląd włosa, otarcia, rany, przerzedzenie włosa), aitomutilatio (samo uszkadzanie) – zjawisko typowe dla świądu b. dużego stopnia. Świąd może towarzyszyć chorobie aujeszki u świń – przy b. silnym świądzie świnie amputują sobie ogon lub kończyny.

Świąd:

• miejscowy (pruritus localis) np. odbytu – zjawisko saneczkowania psa

• uogólniony (p. universalia) – np. starcy (p. remius) związany z zaburzeniami gruczołów wydzielniczych – wydzielania zewn. jako następstwo zaburzeń przemiany materii.

Grubość skóry:

Jest co cecha gatunkowa i rasowa. Najgrubszą skórę ma bydło i świnka morska. W warunkach chorobowych grubość skóry może ulegać zwiększeniu – spowodowane jest to obrzmieniem skóry – jest to pęknięcie b. szerokie obejmujące rozrost poszczególnych warstw i komórek skóry jak i obrzęk.

Obrzęk (oedema cutis) – nagromadzenie się płynu w przestrzeniach międzykomórkowych skóry lub tk. podskórnej luźnej (jest tu b. dużo przestrzeni międzykomórkowej) i mogą się tu gromadzić duże ilości płynu. Płyn może pochodzić z krwiobiegu i wydostawać się z naczyń poprzez przesiąkanie lub w wyniku procesu zapalnego (płyn wysiękowy).

Przesięk (transudatum)

Wysięk (exudatum)

Gdy płyn nagromadzi się w skórze lub tk. podskórnej pojawiają się następujące cechy:

1. nabrzmienie, powiększenie, zdeformowanie poszczególnych części ciała

2. zatarcie naturalnych kształtów lub ich całkowita zmiana np. u koni obrzęk okolicy głowy przy wybrocznicy (morbus maculosus), głowa konia przybiera wówczas kształt paszczy hipopotama.

3. bladość (niepigmentowanych części skóry) – typowa bladość pociskowa, gdyż płyn napiera na naczynia, zamykając kapilary, dochodzi do niedokrwienia, czego konsekwencją jest zblednięcie.

Podział obrzęków:

Zapalenie – jeżeli w patomechanizmie występuje proces zapalny:

• aseptyczne – bez udziału drobnoustrojów np. obrzęk pourazowy; gdy nie doszło do przerwania ciągłości skóry np. pręga zapalna. Kom. tuczne zawierają ziarnistości, w których zgromadzone są aminy biogenne (kiminy) – dochodzi do uwolnienia ich pewnej ilości; procesy immunologiczne. Histamina połączona mostkami Zn z heparyną – uwolnienie heparyny – zaburzenia krzepnięcia.

• septyczne – z udziałem drobnoustrojów np. obrzęki towarzyszące zranieniom i zakażeniom bakteryjnym, choroby ropne – spowodowane przez paciorkowce lub gronkowce ropne.

Cechy obrzęków:

Obrzęk zapalny:

• rubor (niekoniecznie widoczny, później pojawia się bladość)

• tumor

• dolor – ucisk na zakończenia nerwowe, działają także uwalniane enzymy

• calor – nasilenie przemiany materii:

- obrzęki zastoinowe – jędrny, sprężysty

- obrzęki boczne – lokalizują się w tk., która bezpośrednio nie jest objęta procesem zapalnym, ale przylega do miejsca zapalnego np. obrzęk policzka przy zapaleniu przyzębia; zropiałe w. chłonne w okolicy pachwiny – bolesność i obrzmienie całej pachwiny.

Obrzęk niezapalny:

• wyraźna granica oddzielająca obrzęk od miejsca gdzie go brak

• zimny

• blady

• galaretowaty, miękki, ciastowaty lub chełbocący

Chełbotanie związane jest z obecnością wolnego płynu. Jeżeli płyn zamknięty jest w małej przestrzeni, którą całkowicie wypełnia wówczas brak chełbotania. Jeżeli natomiast występuje jama w której znajduje się zarówno przestrzeń powietrzna jak i wypełniona płynem, wówczas płyn może się przemieszczać i słychać bulgotanie. Można płyn wyczuć dotykiem i wprawić go w ruch – poprzez ucisk pulsacyjny – zatrzymujemy ruch – gdy powstająca faza popłynie przeciwnym kierunku i powróci uderzając o palce, wówczas jest to chełbotanie. Może się ono pojawić w okolicy fałdu szyjnego u bydła, gdzie przy uszkodzeniu worka osierdziowego powstaje obrzęk niezapalny wielkości kilku bochenków chleba – wówczas można wyczuć chełbotanie.

Ciastowatość – po ucisku powstaje dołek, który nie wyrównuje się tak szybko po ucisku. Płyn odpływa na zewnątrz i długo powraca w miejsce z którego się go wypchnęło.

W zależności od przyczyny obrzęku zapalnego wyróżniamy:

1. obrzęki charłacze – stan skrajnego wyczerpania organizmu. Nazywa się je także obrzękami hydremicznymi (hudremia), zw. a utratą białek w osoczu, spadkiem ciśnienia osmotycznego koloidów osocza – brak zatrzymania wody w łożysku naczyniowym – woda wywędrowuje z łożyska,np. motylica wątrobowa (fascida hepatica) – doprowadza do chełbotania tylko owce; nowotwory rozsiane; długotrwała głodówka – obrzęk głodowy (jest to też obrzęk charłaczy)

2. obrzęki zastoinowe (oedema venostatica) powodowane przez zastój (stasis) – pojęcie fizjopatologiczne związane ze zwolnieniem lub zahamowaniem przepływu krwi przez naczynie:

• zablokowanie przepływu żylnego w 1/3 dolnej v. jugulasis – powoduje zwiększenie jej średnicy do grubości 2 palców – wtedy nie ma przy wkłuciu ryzyka przekłucia żyły na wylot

• obrzęk przy zbyt silnym założeniu gipsu (objaw – zasinienie palców)

• w warunkach patologicznych krew płynąc w naczyniu przechodzi do łożyska gdzie mięśniówka uległa porażeniu – zwolniony przepływ lub całkowity brak – ucieczka płynu z naczyń na zewnątrz, np. histamina poraża mięśniówkę naczyń – zaburzenie krążenia

Spadek ciśnienia krwi, ukrwienie mózgu – zawroty głowy bo krew napływa do zlewiska naczyń włosowatych. Dochodzi do „skrwawienia w obrębie własnego łożyska naczyniowego” – np. do naczyń jelit – stają się czarne – może dojść do wykrzepiania – po skrzepnięciu (zjawisko nieodwracalne) – częsta przyczyna zejść.

Rozszerzenie naczyń nerce – przekrwienie – najczęściej naczyń w kłębuszkach – skrzepy – brak działania – nie jest wytwarzany mocz – mocznica.

Obrzęk zastoinowy – sprawia, że osocze (przesięk) przedostaje się do tkanek. Jest to obrzęk o char. symetrycznym, umiejscawia się w najniżej położonych częściach ciała. Obrzęk kończyn, podbrzusza, rozworów żuchwy, przedpiersia. Są zimne, ciastowate, niebolesne. Przyczyną ich jest dysfunkcja naczyń ( niewydolność naczyń) lub serca (wyrzuca zmniejszoną ilość krwi lub nie pod odpowiednim ciśnieniem – mniejsze ciśnienie) – wolniejszy przepływ krwi.

Niewydolność krążenia = niewydolność naczyniowa + niewydolność pochodzenia sercowego.

Lekarz musi ustalić przyczynę obrzęków, gdyż jest to wtórny objaw problemów z ukł. krążenia.

Niewydolność naczyniowa – adrenalina – obkurczanie naczyń – uniedrożnienie. Przy podaniu adrenaliny podskórnej – martwica, wypadanie włosa, obkurczenie – bo nadmierne obkurczenie naczyń, niedokrwienie i niedotlenienie tkanki, dlatego też adrenalinę podaje się w sytuacji zagrożenia życia.

Czasem toksyny bakteryjne – rozszerzenie śródbłonka – „zalepiają je” jony wapnia + witamina C – uszczelnienie naczyń od środka – zmniejszona ucieczka płynów.

Niewydolność serca:

Zbyt szybkie powierzchowne Skórcze – trzeba zwolnić jego pracę aby umożliwić wypełnienie komór i przedsionków – glikozydy nasercowe.

Niewydolność krążenia może być tak duża, że płyny mogą wywołać wodnicę ogólną (puchlina wodna jam ciała) = obrzęk uogólniony (anosaroa).

Puchlina wodna jam ciała:

• nagromadzenie płynu w jamie otrzewnowej (wodobrzusze ascites)

• nagromadzenie płynu w jamie opłucnowej (wodopiersie hydrothorax)

• jeżeli równocześnie płyn znajduje się w jamie opłucnowej i otrzewnowej jak i pod skórą – mamy tzw. obrzęk ogólny.

Obrzęk nefrotica – związane z niewydolnością nerek i zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej. Obrzęk ten nie podlega prawu grawitacji. Umiejscawia się w okolicach głowy, na policzkach i u podstawy uszu.

Zmiany kształtu i grubości skóry:

• naciekanie

• obrzęk

• nagromadzenie gazu (odma skórna lub podskórna). Odma podskórna widoczna klinicznie. Dochodzi do niej na skutek nagromadzenia się gazu lub powietrza w tk. podskórnej:

- septyczne – w wyniku zakażeń spowodowanych przez drobnoustroje beztlenowe (Clostridium perfringers) – martwica tkanek – odma. U bydła C. charoei (szelestnica), w tk. podskórnej tułowia i szyi gromadzą się gazy.

- powietrze – na skutek pęknięcia ścianek pęcherzyków płucnych – może dojść do śródpiersia – pomiędzy mięśniami – pod skórą.

- żebro, które przebiło płuca ( opłucną ścienną i opłucną płucną) – powietrze dostaje się do jamy opłucnowej – odma opłucnowa, zapada się jedno płuco, drugie pracuje - spada wydajność. Przy takim wypadku pies by zdechł, bo śródpiersia na operację są b. ryzykowne.

Wykwity skórne i stany narzucone

Wykwity są to zmiany skórne, które stanowią podstawę rozpoznania i są zasadniczym elementem obrazu klinicznego chorób dermatologicznych. Znajomość tych wykwitów pozwala opisać i zdefiniować zmiany widziane na skórze gołym okiem. Rozróżnia się dwa typy wykwitów: pierwotne i wtórne. Oprócz wykwitów rozróżnia się stany narzucone skóry, czyli stany chorobowe nie dające się pod względem budowy (morfologicznym) włączyć do wykwitów pierwotnych lub wtórnych takie jak: liszajowacenie, spryszczenie i łuszczycowatość. Przy opisie zmian chorobowych zwraca się uwagę na niektóre cechy morfologiczne wykwitów: wielkość, kształt, postać, barwa, powierzchnia, ograniczenie umiejscowienia, ilość, ewolucja i zejście. W rozpoznaniu odgrywają również rolę objawy podmiotowe: świąd, pieczenie skóry, bolesność.

Wykwity pierwotne

Wykwity pierwotne pojawiają się na skórze w początkowym okresie ujawnienia się zmian chorobowych na skórze. Należą do nich:

• plama,

• grudka,

• bąbel,

• guzek,

• guz,

• pęcherzyk,

• pęcherz,

• krosta

Plama

Plama jest to wykwit leżący w poziomie skóry, niewyczuwalny przy dotyku i różniący się od otaczającej skóry zabarwieniem.

Grudka

Grudka to wykwit wyniosły ponad poziom skóry, różniący się od otaczającej skóry spoistością i ustępujący bez pozostawiania śladów.

Bąbel

Bąbel pokrzywkowy to wykwit wyniosły ponad powierzchnię skóry, który szybko powstaje i ustępuje bez pozostawiania śladów.

Guzek

Guzek jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, który związany jest ze zmianami w skórze właściwej, i który ustępuje pozostawiając blizny. Większe wykwity guzkowe noszą nazwę guzów.

Pęcherzyk i pęcherz

Pęcherzyk i pęcherz to wykwity wyniosłe ponad powierzchnię skóry, wypełnione płynem i ustępujące bez pozostawiania blizny.

Krosta

Krosta jest wykwitem wyniosłym ponad powierzchnię skóry, od początku wypełnionym treścią ropną.

Wykwity wtórne

Wykwity wtórne stanowią zejście wykwitów pierwotnych i występują w okresie dalszego rozwoju lub ustępowania choroby. Należą do nich:

• nadżerka lub otarcie,

• owrzodzenie,

• wrzód lub rana,

• rozpadlina lub szczelina,

• strup,

• łuska

• blizna.

Łuska

Łuska to złuszczająca się warstwa rogowa skóry.

Strup

Strup powstaje w wyniku zasychania na powierzchni skóry płynu wysiękowego, krwi albo treści ropnej.

Nadżerka

Nadżerka to ubytek naskórka powstający w wyniku jego zniszczenia. Przeczos to linijny ubytek w skórze uprzednio niezmienionej powstający najczęściej pod wpływem drapania.

Owrzodzenie

Owrzodzenie to ubytek skóry właściwej, który ustępuje pozostawiając blizny.

Rozpadlina

Rozpadliny to linijne ubytki obejmujące głębsze warstwy skóry właściwej, w wyniku czego powstają blizny.

Blizna

Blizna powstaje w następstwie uszkodzenia skóry właściwej i zastąpienia jej tkanką łączną włóknistą.

Podział chorób skóry

Podział chorób skóry (dermatoz) zmienia się zależnie od możliwości poznanych przyczyn i mechanizmów powstawania zmian chorobowych (etiologii i patogenezy). Ze względu na etiologię można podzielić choroby skóry na bakteryjne, grzybicze, pasożytnicze, wirusowe, autoimmunologiczne, alergiczne, uwarunkowane genetycznie, wywołane czynnikami fizykalnymi, zawodowe, osutki polekowe. Ze względu na charakter wykwitów pierwotnych lub typ zmian skórnych wyróżnia się dermatozy: rumieniowe, rumieniowo-złuszczające, grudkowe, choroby pęcherzowe, łuszczycę i choroby łuszczycopodobne. Ze względu na charakterystyczny obraz mikroskopowy zostały wyodrębnione ziarniniaki, nowotwory złośliwe, chłoniaki. Ze względu na skłonność do zajmowania poszczególnych struktur wyróżniono: choroby błon śluzowych, choroby naczyniowe skóry, zaburzenia barwnikowe, choroby gruczołów potowych, łojowych, włosów i paznokci. Ponadto, ze względu na częstość występowania typowych zmian skórnych zależnych od chorób narządów wewnętrznych wyodrębniono: rewelatory nowotworowe (czyli zmiany skórne towarzyszące nowotworowi narządów wewnętrznych), zmiany skórne towarzyszące chorobom metabolicznym (np. hiperlipidozom lub cukrzycy), zaburzeniom endokrynologicznym (np. chorobom tarczycy lub nadnerczy) oraz innym chorobom wewnętrznym.

Choroby bakteryjne

Ropne choroby skóry są wywołane głównie przez gronkowce, paciorkowce oraz zakażenia mieszane. Zakażenia gronkowcowe obejmują zapalenia mieszków włosowych, figówkę, czyraki, ropnie mnogie pach, ropnie mnogie niemowląt, liszajec pęcherzowy noworodków - zapalenie pęcherzowe i złuszczające skóry noworodków. Głównym zakażeniem paciorkowcowym jest róża. Mieszane zakażenia to liszajec zakaźny, niesztowica, piodermia przewlekła, zapalenie mieszków włosowych (tzw. gram-ujemne). Inne choroby bakteryjne skóry to różyca, łupież rumieniowy, promienica i boreliozy takie jak: rumień przewlekły pełzający, lymphocytoma, zanikowe zapalenie skóry kończyn. Promienica i boreliozy zostały włączone do grupy chorób bakteryjnych stosunkowo niedawno. Prątki wywołują gruźlicę skóry, a choroba ta ze względu na charakterystyczny obraz histologiczny należy do zapaleń swoistych. Badania dodatkowe potwierdzające rozpoznanie w chorobach wywołanych przez bakterie to: posiewy bakteriologiczne, antybiogram, badania serologiczne i w przypadku gruźlicy - badanie histologiczne i próba tuberkulinowa (stwierdzająca zakażenie gruźlicą).

Grzybice

Grzybice wywoływane są głównie przez dermatofity, drożdżaki, grzyby drożdżopodobne i pleśniowce, które powodują choroby naskórka, włosów, paznokci i błon śluzowych. Znaczenie rozstrzygające ma badanie mikologiczne.

Choroby pasożytnicze

Choroby pasożytnicze to wszawica głowowa, odzieżowa, łonowa, świerzb i nużyca. O rozpoznaniu decyduje znalezienie pasożyta lub jego jaj.

Choroby wirusowe

Najczęstszymi chorobami wirusowymi są choroby należące do grupy opryszczek (opryszczka zwykła, półpasiec, ospa wietrzna), brodawki skórne i kłykciny kończyste, mięczak zakaźny, choroby należące do grupy ospy (guzy dojarek i krowianka przeszczepiona), a także pryszczyca oraz zakażenie retrowirusem HIV. Rozpoznanie tych chorób opiera się na wyglądzie klinicznym zmian i badaniu histologicznym i cytologicznym. Niekiedy wykonuje się badania dodatkowe z zakresu wirusologii i biologii molekularnej.

Choroby pęcherzowe

Spośród chorób pęcherzowych o podłożu autoimmunologicznym należy wymienić pęcherzyce: zwykłą, bujającą, liściastą, rumieniowatą, opryszczkowatą, IgA, akantolityczną chorobę typu rumienia obrączkowatego, pęcherzycę paraneoplastyczną, pemfigoid, opryszczki ciężarnych, pemfigoid bliznowaciejący, nabyte pęcherzowe oddalenie się naskórka, zapalenie opryszczkowate skóry, linijną IgA dermatozę pęcherzową. O rozpoznaniu tych chorób decydują badania immunologiczne wycinków skóry i surowicy krwi.

Choroby tkanki łącznej

Choroby tkanki łącznej w dermatologii obejmują układowy, podostry i przewlekły liszaj (toczeń) rumieniowaty, zespół antykardiolipidowy, zespół Sneddona, twardzinę układową, twardzinę ograniczoną, eozynofilowe zapalenie powięzi, zapalenie skórno-mięśniowe i zespoły nakładania oraz guzkowe zapalenie tętnic. O rozpoznaniu decydują najczęściej badania immunologiczne surowicy na obecność przeciwciał oraz badania immunohistochemiczne wycinków skóry.

Choroby alergiczne

Choroby alergiczne skóry obejmują kilka różnych grup zaburzeń o odmiennych mechanizmach patogenetycznych: pokrzywkę, kontaktowe zapalenie skóry, inne odmiany wyprysku oraz atopowe zapalenie skóry. O rozpoznaniu przyczynowym decydują testy alergiczne in vivo (bezpośrednio na pacjencie) i in vitro (na materiale pobranym od pacjenta).

Fotodermatozy

Fotodermatozy obejmują nabyte o nieustalonej przyczynie choroby skóry takie jak: wielopostaciowe osutki świetlne, pokrzywka słoneczna, przewlekłe zmiany posłoneczne, fotodermatozy uwarunkowane genetycznie, odczyny fototoksyczne i fotoalergiczne oraz dermatozy, w których światło słoneczne jest czynnikiem zaostrzającym lub wyzwalającym zmiany skórne. Głównymi badaniami mającymi znaczenie diagnostyczne są próby świetlne i tzw. testy fotoalergiczne.

Nowotwory skóry

Nowotwory złośliwe skóry to raki podstawno- i kolczysto komórkowe, choroba Bowena, Queyrata, Pageta, czerniaki, chłoniaki, z których najczęściej spotyka się ziarniniak grzybiasty. Nowotwory łagodne obejmują całą grupę włókniaków, naczyniaków, mięśniaków, bliznowiec i inne. Raki mogą być poprzedzone stanami przedrakowymi: rogowaceniem słonecznym, leukoplakią czy rogiem skóry. Rozstrzygające znaczenia ma badanie histopatologiczne, niekiedy immunomorfologiczne, a nawet biologicznomolekularne.

Choroby przenoszone drogą płciową

Do chorób tych zalicza się kiłę, rzeżączkę, wrzód weneryczny, nierzeżączkowe zapalenie cewki moczowej, ziarnicę weneryczną pachwin, ziarniniak weneryczny i zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS). Oprócz chorób przenoszonych typowo drogą płciową, zwanych do niedawna chorobami wenerycznymi, drogą tą można przenosić również inne choroby zakaźne i pasożytnicze. Należą do nich: kłykciny kończyste, zakażenia wywołane rzęsistkiem pochwowym, zakażenia drożdżakowe narządów płciowych, opryszczki narządów płciowych, świerzb, wszawica łonowa i inne. Diagnostyka laboratoryjna chorób przenoszonych drogą płciową obejmuje badanie bakteriologiczne bezpośrednie, hodowle, metody serologiczne i immunoenzymatyczne.

Badania bezpośrednie bakteriologiczne polegają na pobieraniu materiału ze zmiany chorobowej i poszukiwaniu w nim drobnoustrojów. W przypadku podejrzenia rzeżączki lub nierzeżączkowego zapalenia dolnych dróg moczowo-płciowych (NGU) materiał pobiera się z cewki moczowej od mężczyzny, z cewki moczowej lub z szyjki macicy od kobiet. Przygotowanie do badania polega na obmyciu i opłukaniu wodą lub roztworem wodnym 0,9% chlorku sodu miejsca z którego wydobywa się wydzielina. Badanie jest praktycznie bezbolesne i nie daje żadnych powikłań. Z materiału można wykonać również posiew (hodowlę bakterii na sztucznym podłożu). Wynik badania bezpośredniego można uzyskać tego samego dnia, a wynik posiewu po 48 godzinach.

Badanie bezpośrednie bakteriologiczne w kierunku kiły polega na poszukiwaniu krętka bladego w materiale pobranym od pacjenta. Materiał można pobrać ezą (cienkim, jałowym drucikiem zakończonym pętelką z oczkiem) z owrzodzenia na narządach płciowych lub innego miejsca po odmoczeniu powierzchni przez 20-30 minut roztworem wodnym 0,9% chlorku sodu. W badaniu poszukuje się krętków bladych przy pomocy specjalnego mikroskopu z ciemnym polem widzenia. Niekiedy materiał do badania pobiera się z węzła chłonnego. Przed nakłuciem skórę nad badanym węzłem wyjaławia się jodyną lub innym odpowiednim środkiem. Powiększony zwykle węzeł nakłuwa się igłą ze strzykawką, wstrzykuje się kilka kropel roztworu soli fizjologicznej, a następnie aspiruje zawartość węzła i przenosi na szkiełko podstawowe. Tak jak poprzednio, krętki blade poszukuje się w mikroskopie, w ciemnym polu widzenia.