CZASZKA
Zasadniczą część szkieletu głowy stanowi puszka kostna, zwana czaszką.
Jej część górno-tylna otacza centralny narząd układu nerwowego tj. mózgowie oraz narządy zmysłu: wzroku, słuchu, równowagi i węchu.
Część tę nazywamy czaszką mózgową.
Przednio-dolna część czaszki – zwana trzewioczaszką lub szkieletem twarzy - otacza początkowy odcinek ukł. oddechowego i pokarmowego.
Do szkieletu głowy należy kość gnykowa, na której zawieszony jest aparat chrząstkowy krtani – oraz tkwiące w jamie ucha środkowego kosteczki słuchowe: młoteczek, kowadełko i strzemiączko.
Czaszka człowieka osadzona jest pionowo na szczycie kręgosłupa.
Płaskie i różnego kształtu kości czaszki połączone są nieruchomo za pomocą szwów, które z więzozrostów przekształcają się w kościozrosty.
Jedyna ruchoma kość czaszki – żuchwa – tworzy połączenie stawowe z kością skroniową.
CIEMIĄCZKA – u noworodka delikatne kości tworzące sklepienie czaszki nie stykają się jeszcze bezpośrednio: oddzielone są pasami błoniastej tkanki łącznej, która na styku trzech lub więcej kości tworzy pola zwane ciemiączkami (przejściowa deformacja czaszki związana z porodem ustępuje zwykle w ciągu doby po porodzie). U niemowlęcia błony łącznotkankowe umożliwiają rozrost mózgowia i czaszki.
Ciemiączka boczne i tylne zarastają chrząstką wkrótce po urodzeniu.
Najpóźniej, bo dopiero pod koniec drugiego roku życia, zarasta się największe ciemiączko – czołowe.
Opóźniające się zarastanie ciemiączek jest sygnałem krzywicy i wymaga interwencji lekarza.
W czaszce dorosłego człowieka można wyodrębnić 29 kości, z czego 7 tworzy część mózgową,
15 wchodzi w skład trzewioczaszki, a pozostałe 7 to kość gnykowa i 6 kosteczek słuchowych.
MÓZGOCZASZKA
Do nieparzystych kości czaszki należą:
kość potyliczna,
kość klinowa,
kość czołowa.
Do parzystych kości czaszki należą:
kość ciemieniowa,
kość skroniowa.
W mózgoczaszce wyróżniamy sklepienie czaszki oraz jej podstawę.
Sklepienie tworzą:
kości ciemieniowe,
łuska kości czołowej,
łuska kości potylicznej,
łuska kości skroniowych.
Między kośćmi sklepienia widzimy szwy:
wieńcowy,
strzałkowy,
węglowy,
łuskowy prawy i lewy.
Podstawę puszki mózgowej stanowią:
trzon i części boczne kości potylicznej,
kość klinowa,
część skalista i bębenkowa kości skroniowych,
część oczodołowa kości czołowej,
blaszka sitowa kości sitowej.
Na trzonie kości klinowej znajduje się poprzeczna rynienka zwana siodłem tureckim. W zagłębieniu siodła, tzw. dole przysadkowym, leży ważny gruczoł dokrewny – przysadka. Kość klinowa – dzięki licznym rozgałęzieniom i wyrostkom łączy się prawie ze wszystkimi kośćmi czaszki, stanowiąc część składową jej podstawy, oczodołów, jamy nosowej i łuków jarzmowych.
TRZEWIOCZASZKA
Składa się z kości:
kości nadoczodołowe,
kości policzkowe (jarzmowe),
kości podniebienne,
kości szczękowe,
kość nosowa,
lemiesz nosa,
kość łzowa,
żuchwa.
Do największych kości twarzy należy żuchwa i dwie kości szczękowe.
W trzonach szczęk prawej i lewej tkwi po 8 zębów. Zębodoły znajdują się w wyrostku zębodołowym. Po wypadnięciu zęba zębodół z czasem zanika. Od trzonów szczęk odchodzą poziome wyrostki podniebienne. Zrastając się szwem podniebiennym pośrodkowym, tworzą one przednią część podniebienia twardego, oddzielającego jamę ustną od jamy nosowej. Tylną część podniebienia twardego stanowią parzyste poziome wyrostki kości podniebiennych.
Żuchwa jest jedyną ruchomą kością czaszki. W jej trzonie tkwi w zębodołach 16 zębów odpowiadających zębom szczęk. Cechą charakterystyczną żuchwy ludzkiej jest paraboliczne wygięcie łuku zębowego oraz guzowatość bródkowa.
Cechą czaszki ludzkiej jest też wysklepiony szkielet nosa. Od góry jamę nosową ograniczają dwie blaszkowate kości nosowe i kość sitowa. W skład szkieletu nosa wchodzi też lemiesz, stanowiący główną część przegrody nosowej. Ze ściany bocznej wystają do jamy nosa po każdej stronie trzy małżowiny nosowe: górna, środkowa i dolna. Małżowiny podtrzymują fałdy śluzówki nosa. Dzielą one jamę nosową na 3 przewody nosowe: górny, środkowy i dolny.
W kościach czaszki sąsiadujących z jamą nosową znajdują się przestrzenie wypełnione powietrzem, zwane zatokami przynosowymi. Zatoki występują w łukach brwiowych kości czołowej, w trzonie kości klinowej, w błędniku sitowym oraz (największe) w prawej i lewej szczęce. Wymienione kości nazywamy pneumatycznymi. Wypełnione powietrzem zatoki pełnią wraz z jamą nosową i ustno-
-gardzielową rolę rezonatorów i decydują o barwie głosu. Przy zapaleniu zatok mogą powstawać
w nich wysięki surowicze lub ropne
KOŚĆ GNYKOWA – jest nieparzysta i nie ma bezpośredniego połączenia z innym kośćmi, opiera się natomiast o chrząstkowe rusztowanie krtani. Z czaszką łączy się za pomocą więzadeł. Do powierzchni przedniej trzonu kości gnykowej przyczepiają się mięśnie szyi, języka i szkielet krtani.