1.Formowanie ręczne- sposób wytwarzania form odlewniczych, podczas którego wszystkie czynności(lub zdecydowania ich większość), składające się na wytworzenie formy wykonywane są ręcznie. –stosowane jest w produkcji jednostkowej lub małoseryjnej odlewów.
Rodzaj zastosowanej techniki formowania zależy od budowy modelu, jego wielkości i stopnia skomplikowania.
Klasyfikacja metod formowania:
Formowanie w skrzyniach formierskich
Formowanie w rdzeniach
Formowanie z modeli uproszczonych
Formowanie w gruncie
Formowanie ręczne jest mało wydajnym procesem pdorukcyjnym.
2.Formowanie w skrzynkach formierskich- może być realizowanie w jednej skrzynce(bardzo rzadko), w dwóch(najczęściej) lub kilku skrzynkach. Modele w tej metodzie mogą być niedzielone, dzielone lub z częściami odejmowanymi.
Niekiedy stosuje się formowanie „z obieraniem” lub na tzw. Fałszywce.
Do ręcznego wykonania formy potrzebne są: skrzynki formierskie, płyta podmodelowa, model odlewniczy, masa formierska, ubijaki do zagęszczania masy oraz narzędzia formierskie.
3.Formowanie z modelu dzielonego.
Połówkę modelu oraz skrzynkę formierską ustawia się na płycie podmodelowej(zostawiając miejsce dla układu wlewowego). Połówkę modelu oraz płaszczyznę podziału należy pokryć oddzielaczem- pudrem formierskim, zabezpieczającym masę przez przypalaniem się do modelu i płyty podmodelowej. Następnie wypełnia się skrzynkę formierską(pierwsza warstwa masy przesiana przez sito). Zagęszczanie masy wykonuje się sukcesywnie, dosypując stale masę do skrzynki(tak żeby delikatnie wystawała ponad skrzynię nadmiar usuwa się za pomocą zgarniaka). Nakłuwakiem wykonuje się otwory odpowietrzające. Po odwróceniu skrzynki, na powierzchni podziału formy ustawia się drugą połówkę modelu. Płaszczyznę podziału należy pokryć pudrem formierskim. Po zdjęciu górnej skrzynki z dolnej należy wyciąć w masie wlewy doprowadzające. Z obu skrzynek usuwa się połówki modelu oraz modele belki żużlowej, wlewu głównego i przelewu. Na koniec składa się obie połówki.
4.Formowanie z przerzucanym rdzeniem- szczególny przypadek formowania z modelu dzielonego, typowy dla jednostkowego wytwarzania odlewów o specyficznych kształtach.
Połówka formy posiada wieniec nie zagęszczonej masy formierskiej. Po odwróceniu połówki wykonuje się obranie. Uzyskaną powierzchnię podziału formy pokrywa się pudrem formierskim. Po ustawieniu drugiej częśći modelu wykonuje się z masy formierskiej rdzeń wokół modelu wieńca( masa na rdzeń musi być dobrze zagęszczona, a jego zew. Powierzchnia gładka). Potem druga połówka-masę należy zagęszczać ostrożnie żeby nie uszkodzić rdzenia. Po zdjęciu dolnej skrzynki wyjmuje się z niej połowę modelu. Rdzeń spoczywa w górnej części formy. Następnie składa się skrzynki i ponownie razem(spięte) obraca się o 180 stopni. Rdzeń spocznie w dolnej części formy. Po zdjęciu górnej połówki formy i wyjęciu drugiej połówki modelu oraz modelu wlewu składa się ponownie skrzynki, a po ich spięciu forma jest gotowa do zalania ciekłym metalem.
5.Formowanie z modelu niedzielonego- stosowane do wykonywania form do mało skomplikowanych detali. W takich przypadkach stosuje się najczęściej formowanie z obieraniem(pojedyncze odlewy) lub z fałszywką(liczna seria).
6.Formowanie z obieraniem
Niedzielony model wraz ze skrzynką formierską ustawia się na płycie podmodelowej.( zagęszczanie masy, otwory odpowietrzające oraz usuwanie nadmiary masy tak jak poprzednio!). skrzynkę z zaformowanym modelem obraca się o 180 stopni i wykonuje obranie. Głębokość obrania musi sięgać poziomej średnicy modelu. Uzyskaną powierzchnię podziału formy pokrywa się pudrem formierskim, ustawia drugą skrzynkę oraz modele elementów układu wlewowego. Potem zagęszczenie masy i wykonanie otworów odpowietrzających. Następnie zdejmuje się górną skrzynkę tak aby nie uszkodzić bałwanka( odwzorowanie obrania wykonanego w dolnej skrzynce). Z górnej połówki wyjmuje się modelu układu wlewowego, a z dolnej niedzielony model!
7.Formowanie z użyciem fałszywki.
Fałszywka- połówka pseudoformy, która pozwala uniknąć pracochłonnego obierania. Dla wykonania kilku form można zrobić fałszywkę z silnie zagęszczonej masy formierskiej. Dla większej ilości form z gipsu, tworzyw sztucznych, metali itp.
Do formy fałszywki wkłada się model niedzielony i w skrzynce formierskiej wykonuje się dolną połówkę formy. Po zdjęciu jej z fałszywki odwraca się ją o 180 stopni i przekłada model do wykonanej połówki formy, a po ustawieniu drugiej skrzynki i modeli elementów układu wlewowego- formuje górną część formy. Po rozłączeniu obu skrzynek, wyjęciu modelu, modeli układu wlewowego skrzynki składa się ponownie otrzymując gotową formę.
8.Formowanie przy użyciu modelu z częściami odejmowanymi- przy wykonywaniu odlewów o nieskomplikowanych kształtach ale z niewygodnymi fragmentami, utrudniającymi formowanie. Formierz po wyjęciu zasadniczego korpusu modelu z zaformowanej połówki formy musi pamiętać o wyjęciu luźnych części.
9.Formowanie w rdzeniach- stosuje się do otrzymywania odlewów o bardzo skomplikowanych kształtach. Wszystkie powierzchnie odlewu odtwarzane są przez rdzenie. Pojedyncze rdzenie muszą być wykonane z dużą dokładnością, podobnie jak ich złożenie. Mniejsze formy składa się z rdzeni w skrzynkach formierskich, natomiast duże odlewy wytwarza się w tzw. Kesonach czyli betonowych dołach.
10. Formowanie z modeli uproszczonych- produkcja dużych odlewów. Polega na wykonaniu wnęki formy za pomocą modeli odtwarzających tylko niektóre kształty odlewu. Formy dla odlewów w kształcie brył obrotowych wykonuje się wzornikami obrotowymi o pionowej lub rzadko poziomej osi obrotu. Dla odlewów o stałym profilu- wzorniki przesuwane, a dla odlewów bardzo prostych i o powtarzających się kształtach- wzornikami odcinkowymi.
Formy dla dużych odlewów o kształtach nieobrotowych wykonuje się za pomocą modeli szkieletowych, a dla odlewów o zmiennych przekrojach- wykorzystując przymiary kontrolne.
Wokół sztywnej osi pionowej wzornika ustawia się skrzynię formierską z zagęszczoną masą formierską. Obracającym się wzornikiem zbiera się masę aż do chwili uzyskania odpowiednio głębokiego wybrania. Po zdjęciu wzornika wnękę pokrywa się pudrem formierskim, ustawia drugą skrzynkę oraz modele elementów układu wlewowego oraz formuje się górną połówkę formy. Po jej wykonaniu i zdjęciu zakłada się drugi wzornik, którym nadaję się żądany kształt wnęce dolnej części formy.
11. Formowanie w gruncie- jedna część wykonana jest w wydzielonym polu odlewni wypełnionym masą formierską, druga w skrzynce formierskiej- do otrzymywania dużych odlewów.
12. Materiały i narzędzia:
Modele odlewnicze
Modele elementów układu wlewowego
Komplet skrzynek formierskich
Płyta podmodelowa
Narzędzia formierskie ręczne
Sito formierskie
Masa formierska
Puder formierski