ROZWÓJ OPERACJI FORMALNYCH (11-15 i powyżej)

- całkowite uwolnienie myślenia od bezposredniego doświadczenia;

- dojrzałe struktury, kompletne; operacje drugiego stopnia (operacje operacji), dotyczą relacji między relacją

- zintegrowanie operacji wyraża się łączeniem wielu operacji w jednym rozumowaniu, są zinternalizowane, ich materiał – pojęcia wyrażane na zewnątrz → myślenie werbalne (oderwanie się od konkr.treści i formułowanie H)

- zwrot w relacji człowiek – rzeczywistość (wychodzi od H a ich weryfikacji szuka w rzeczywistości)

- po tym stadium już nie ma poprawy jakości rozumowania; zmiany wyłącznie ilościowe (treść i funkcja)

- sygnał o osiągniętym potenjcale (wg badań nie więcej niż połowa amerykańskiej populacji je rozwija)

• bardziej logiczne oraz abstrakcyjne i mniej egocentryczne myślenie

• krytycyzm, odrzucenie dotychczasowych autorytetów; posługiwanie się ironią, parodią i metaforą

• 2 formy odwracalności jednocześnie: prosta (negacja) i złożona (wzajemność)

• zdolność do refleksji i autorefleksji; rozważań natury moralnej; perspektywicznego ujmowania zdarzeń

• Piaget: początkowo 11-15 rż. potem cały okres adolescencji a optymalny poziom między 20 rż.

2 fazy:

• Wczesna faza operacji formalnych – myślenie hipotetyczne → wolne nieskrępowane myślenie; ujmowanie świata nadmiernie subiektywnie i idealistycznie

• Późna – konfrontacja swojego rozumowania z rzeczywistością → przywrócenie intelektualnej równowagi

Refleksja → niepewność poznawcza: świadomość że nie wszystkie sytuacje są proste i nie wszystkie problemy rozwiązywalne

Niekiedy sceptyzym i wahanie nasilone → ujmowanie jednoznacznych sytuacji jako niezwykle skomplikowanych

monitoring kognitywny - obserwacja i analiza aktywności własnego umysłu; ujmowanie krytycznie swoich umysłowych właściwości; umiejętność ich modyfikacji

Podobieństwa i różnice między myśleniem formalnym i konkretnym:

- podobne funkcjonalnie

- korzystają z operacji logicznych

- różnica: szerszy zakres zastosowań myślenia formalnego oraz typ operacji logicznych dostępnych na tym poziomie

• myślenie konkretne:

– rozwiązywanie faktycznych, konkretnych problemów tu i teraz

- występują jeszcze problemy z rozumieniem złożonych zadań słownych obejmujących założenia i problemy hipotetyczne, lub wymagających wybiegania w przyszłość

- powiązane z treścią dostępnych doświadczeń i nie jest całkowite wolne od percepcji

- analiza każdego problemu z osobna (brak koordynacji operacji)

• myślenie formalne:

- brak problemów z jakimikolwiek zadaniami

- zdolność do introspekcji i myślenia o swoich własnych myślach i odczuciach jak gdyby były przedmiotami

- rozumowanie niezależne od przeszłych i bieżących doświadczeń

- możliwa koordynacja i kilka operacji naraz

- rozumowanie naukowe

- budowanie i sprawdzanie hipotez

- rozumienie przyczynowości

- operowanie logiką argumentów niezależnie od ich treści

- rozumie, że logicznie wyprowadzone konkluzje mają moc niezależnie od faktycznej prawdy

- wynika z operacji konkretnych poprzez włączenie i modyfikację struktury poprzedniego poziomu

- myśleniE hipotetyczno-dedukcyjnego, naukowo-indukcyjnego oraz odzwierciedlająco-abstrakcyjnego

- operuje treścią, którą Piaget nazwał pojęciową lub kombinatoryczną oraz formalnymi schematami operacyjnymi

Struktury rozwijające się w stadium operacji formalnych:

• Rozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne

rozumowanie hipotetyczne:

- przekracza percepcję i pamięć i dotyczy tego, co nie jest poznawane bezpośrednio, co jest hipotetyczne

rozumowanie dedukcyjne:

- rozumowanie od przesłanek do konkluzji lub od ogółu do szczegółu

rozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne:

- wyciąga dedukcyjne konkluzje z przesłanek, które są hipotezami, a nie faktami weryfikowanymi przez przedmiot

- rozwiązują w sposób symboliczny (w umyśle)

- zdolność do rozważania hipotez (przesłanek), o których sądzi się, że nie są prawdziwe i mimo to dochodzenia do logicznych wniosków, które mogą być wyciągnięte z tych hipotez

- analiza problemu niezależnie od prawdziwości czy fałszu jego treści

• Rozumowanie naukowo-indukcyjne:

rozumowanie indukcyjne:

- polega na wyprowadzaniu ogólnych konkluzji ze szczegółowych faktów

- podstawowy typ rozumowania używany przez naukowców do tworzenia uogólnień i praw naukowych

rozumowanie naukowe:

- dziecko staje się naukowcem

- zdolność do równoczesnego uwzględniania wielu zmiennych

- powiązanie z rozumowaniem kombinatorycznym – branie pod uwagę kilku zmiennych równocześnie

- wykroczenie poza obserwację i zbudowanie zależności między zmiennymi na drodze rozumowania oraz weryfikacja poprzez systematyczne eksperymentowanie

Doświadczenie z bezbarwnymi cieczami – włączanie zmiennych:

- 4 naczynia + barwnik żółty → zabarwienie

- systematyczne podejście kombinatoryczne

- sortuje wszystkie kombinacje zmiennych

- sprawdza rezultat każdej kombinacji, zapisuje

- nie da się uzyskać na podstawie samej obserwacji

Doświadczenie z wahadłem - wyłączanie zmiennych:

- pytanie: co decyduje o częstotliwości drgań ciężarka na lince?

- rozumowanie kombinatoryczne i umiejętność wykluczenia zmiennych, które nie odgrywają roli

- wydzielają wsz. czynniki, które wchodzą w grę, każdorazowo zmieniając tylko jeden, inne pozostawiają bez zmiany

- badane są wszystkie możliwości

- systematyzacja wyniku swoich obserwacji i wyciąga z nich wnioski

• Abstrahowanie odzwierciedlające:

- poznawcze konstruowanie

- mechanizm za pomocą którego konstruowana jest wiedza logiczno-matematyczna (wyprowadza się nie z przedmiotów, lecz z czynności, których można dokonać na tych przedmiotach)

- zawsze wykracza poza obserwację

- powoduje reorganizację umysłową

- w kierunku od niższego poziomu do wyższego

- wewnętrzna myśl lub refleksja oparta na dostępnej wiedzy

- może doprowadzić do powstania nowej wiedzy/konstrukcji na podstawie samej tylko refleksji

Analogie:

– wymagają budowania i porównywania relacji między obiektami, wobec których są dokonywane

- można do nich dojść tylko przez abstrahowanie odzwierciedlające, nie da się wydedukować z doświadczenia

- związku nie da się zaobserwować, dochodzi się do niego dzięki refleksji (pies do sierści ma się tak jak ptak do piór)

- bada się je pokazując dzieciom obrazki i prosząc, by łączyły w pary

3 poziomy rozumowania przez analogię:

1. 5, 6 rż. - tworzą pary, ale pomijają postać analogii (sierść-pies, żeby mu było ciepło; pióra-ptak, żeby mógł latać) – abstrahowanie empiryczne (dot. cech obserwowalnych) uniemożliwia poprawne rozwiązanie; jeden związek nie jest porównywany do drugiego

2. 8-11 rż. – tworzą pary, ale gdy sugeruje się coś innego, zmieniają zdanie; obecne abstrahowanie odzwierciedlające – przenoszenie tego, co zostało wywnioskowane na niższym poziomie na poziom wyższy

3. od 11 rż. – opierają się sugestii; poprawnie grupują, ale uzasadniaję bez śiwadomości relacji między parami

- dopiero w okresie operacji formalnych stosują reguły rozumowania przez analogię

- jest to przykład rozumowania prawie całkiem niezależnego od treści

- zasadnicza cecha rozumowania przez analogię = porównywanie relacji między parami

Treść myślenia formalnego:

• operacje zdaniowe lub kombinatoryczne

- typ rozumowania podobny do logiki zdań

- rozumowanie składa się z kilku kroków, obejmuje generowanie hipotez, planowanie i przeprowadzanie doświadczeń, obserwowanie rezultatów tych doświadczeń i wyciąganie na ich podstawie wniosków

- plan eksperymentu obejmuje zwykle 2 czynniki i wszystkie możliwe ich kombinacje

- procedury kombinatoryczne pozwalają formułować pewne, niezawodne wnioski

• formalne schematy operacyjne

- bardziej przypominają rozumowanie naukowe niż operacje zdaniowe

- mniej abstrakcyjne przykłady →

Rozwój pojęcia PROPORCJI:

- doświadczenie z dźwignią

- 7 lat – metoda prób i błędów

- konkretne: uczą się wyrównywania ciężaru i odległości w systematyczny sposób, lecz nie potrafią skoordynować tych funkcji jako proporcji

- około 13 r.ż. – rozumienie zasady proporcjonalności

(wzrost ciężaru na jednym ramieniu dźwigni może być kompensowany wzrostem odległości drugiego ciężarka od osi dźwigni – zdaje z tego sprawę)

- jest spójne z ogólnym rozwojem pojęciowym

- jakościowo zróżnicowane w poszcz. stadiach rozwoju

Pojęcie PRAWDOPODOBIEŃSTWA:

- opiera się na rozumieniu przypadku oraz proporcji

- dopiero w stadium operacji formalnych

- potrzebna: kombinatoryka – pozwala uwzględnić wszystkie możliwe kombinacje między elementami + rachunek proporcji (równoważne praw-wa 3:9 i 2:6; rozumienie praw-wa kombinatorycznego)

- do badań stosuje się: klocki w pudełku w różnej ilości; pytanie, jakiego koloru klocek wyciągnie eksperymentator

- odpowiedzi oparte na praw-wie, uzależnione od liczby klocków w każdym z 4 kolorów w pudełku; strategie probabilistyczne

- rozumieją ten problem w wieku 12 lat