HIGIENA
1.HIGIENA JAKO NAUKA
jest to nauka zajmująca się badaniem wpływu środowiska (naturalnego i sztucznego) na zdrowie ludzkie oraz o reakcjach organizmu na te wpływy.
poprzez ograniczanie bądź eliminowanie czynników ujemnych i wprowadzanie czynników dodatnich nauka ta dąży do ochrony zdrowia oraz zapewnienia jednostce i całej populacji jak najlepszych warunków do zdrowia fizycznego i psychicznego. Izolacja chorych w starożytnym Egipcie, Babilonii, wśród Żydów, Greków, Rzymian (np. trędowaci)
W Koranie pierwsze wzmianki o zasadach budowy miast, studni, ustępów, cmentarzy.
Dociekania na temat zdrowia u Arystotelesa, Platona, Sokratesa, Hipokratesa (460-373 p.n.e), który napisał dzieło „O powietrzu, wodach i klimatach” oraz „O zdrowym trybie życia”
Galen (130-200 n.e) „Hygieina”- dzieło w sześciu księgach- wiedza higieniczno-medyczna Grecji i Rzymu.
WHO- World Health Organization- jedna z organizacji działających w ramach ONZ. W 1946 r. ONZ zwołała Międzynarodową Konferencję Zdrowia w Nowym Jorku, gdzie 61 krajów ratyfikowało konwencję WHO. W 1948 roku w liczbie 88 członków powstało WHO.
Zadaniem WHO jest działanie na rzecz zwiększenia współpracy między państwami w dziedzinie ochrony zdrowia i zwalczania epidemii chorób zakaźnych, a także norm dotyczących składu lekarstw i jakości żywności.
Organizacja dąży także do zapewnienia opieki medycznej ludności świata oraz do zmniejszenia śmiertelności niemowląt.
2. Zagrożenia środowiskowe- powietrze
wyjaśnić wpływ zjawisk atmosferycznych na organizm
Wpływ temperatury na organizm człowieka
optymalna temperatura ok. 21 stopni C
hipertermia- przegrzanie organizmu (gdy organizm przekracza granicę systemu termoregulacji)
-sztuczna- promieniowanie elektromagnetyczne, ultradźwięki
- naturalna np. udar cieplny
Objawy: gorączka, nudności, osłabienie, suchość skóry, wymioty, bóle i zawroty głowy, oparzenia skóry, utrata przytomności.
hipotermia- ochłodzenie organizmu, temperatura ciała spada poniżej 35 stopni C. Objawy: dreszcze, osłabienie, odrętwienie, skurcze mięśni, utrata świadomości.
gorączka jest stanem podwyższonej temperatury wewnętrznej ciała, przy sprawnym funkcjonowaniu termoregulacji.
Wpływ ciśnienia na organizm
duże różnice ciśnienia mogą powodować dolegliwości bądź nasilenie objawów w chorobach już istniejących np. serca
niskie ciśnienie- senność, apatia, złe samopoczucie
choroba górska-przyczyną jest gwałtowny spadek ciśnienia wraz ze wzrostem wysokości, objawy związane z niedotlenieniem organizmu
Objawy: ból i zawroty głowy, duszność, nudności, zaburzenia snu, osłabienie, brak łaknienia.
choroba kesonowa (dekompresyjna)- zawodowa choroba nurków i pracowników kesonów, przyczyna: zbyt gwałtowna zmiana wysokiego ciśnienia panującego pod wodą do ciśnienia atmosferycznego.
Objawy: bóle zamostkowe, bóle stawów, porażenia mięśni, zapaść.
Wpływ wilgoci na ogranizm
Wilgotność zależna od temperatury powietrza.
optymalna wilgotność powietrza 40-60%
poniżej 40% dyskomfort, łatwiejsza zapadalność na infekcje
przy podwyższonej wilgotności i temperaturze mogą się pojawić problemy z oddychaniem
Skład powietrza i jego zanieczyszczenia
Zanieczyszczeniami powietrza nazywamy wszelkie substancje (gazy, ciecze, ciała stałe), które znajdują się w powietrzu atmosferycznym, ale nie są jego naturalnymi składnikami. Do zanieczyszczeń powietrza zalicza się również substancje będące jego naturalnymi składnikami, ale występujące w znacznie zwiększonych ilościach.
pochodzenia naturalnego (wybuchy wulkanów, pożary lasów, wydzielanie pyłków przez rośliny zielone)
typu antropogenicznego, głównie:
- przemysł paliwowo-energetyczny (ponad 50%)
przemysł metalurgiczny (ok.20%)
-przemysł chemiczny
3. Zagrożenia środowiskowe- woda
scharakteryzować znaczenie wody dla życia i zdrowia, krążenie wody w przyrodzie, stan zanieczyszczenia wód w Polsce, normy zużycia wody
Znaczenie wody występującej na naszym globie w postaci źródeł, rzek, potoków, mórz, oceanów jest ogromne, a zastosowanie wszechstronne. Woda jest czynnikiem życia, składnikiem organizmu człowieka, świata zwierzęcego i roślinnego: jest środowiskiem bytowania licznych gatunków zwierząt, mikroorganizmów i roślin. Jest również przedmiotem konsumpcji oraz niezbędnym warunkiem higieny człowieka, jego miast i osiedli.Drogi wodne służą komunikacji i transportowi.
Jakość wody charakteryzują właściwości fizyczne, czyli mętność, przezroczystość, barwa, smak, oraz zapach i temperatura, właściwości chemiczne- głownie twardość wody, oraz właściwości bakteriologiczne, zawartosc bakterii chorobotworczych , z których najgrozniejszymi sa bakterie tyfusu brzusznego, czerwonki, cholery oraz innych, powodujacych schorzenia przewodu pokarmowego.
Stanowi ona 71% powierzchni Ziemi, a organizmy żywe zawierają jej 60-90 procent.
Zanieczyszczenie wód jest problemem rangi światowej. Wraz ze wzrostem zaludnienia Ziemi i rozwojem przemysłu, rośnie także ilość zanieczyszczeń. Ze względu na pochodzenie, można podzielić je na komunalne, przemysłowe, rolnicze oraz zanieczyszczenia z powietrza.
Zanieczyszczenia komunalne
Są to ścieki miejskie- mieszanina odpadów z gospodarstw domowych, fekaliów, odpadów ze szpitali, łaźni, pralni i zakładów przemysłowych. Znaczną ich część stanowią występujące w postaci zawiesiny lub rozpuszczone związki organiczne, głównie białka, tłuszcze i węglowodany. Zawierają one także detergenty, chorobotwórcze drobnoustroje, które są źródłem takich chorób, jak tyfus, cholera, dur brzuszny, choroba He-inego Mediny. Jeszcze jednym ważnym składnikiem ścieków są metale ciężkie(ołów, rtęć). Substancje te, jeśli przenikną do organizmów zwierzęcych, w tym organizmu ludzkiego, powodują uszkodzenia wątroby, naczyń krwionośnych, serca, układu nerwowego i kości.
Zanieczyszczenia przemysłowe
Powstają między innymi przy wydobywaniu surowców, w trakcie chłodzenia urządzeń, filtracji, destylacji i podczas wielu innych czynności wykonywanych w różnorakiej produkcji. Ich skład jest bardzo zróżnicowany i zależny od rodzaju produkcji, np. ścieki z garbarni zawierają związki wapnia, chromu, siarczki, chlorki, związki azotu, a także tłuszcze i inne związki organiczne. Są one szkodliwe dla organizmów żywych, gdyż działają na nie, niszcząc wątrobę, przewód pokarmowy i układ krążenia.
Zanieczyszczenia rolnicze
Składają się na nie środki ochrony roślin, które mają na celu nisz-czenie szkodliwychorganizmów, niszcząc również organizmy pożyteczne. Duże znaczenie mają także nawozy sztuczne, tylko częściowo wykorzystywane przez rośliny. Ich nadmiar spływa z wodami deszczowymi i gruntowymi do zbiorników wodnych, powodując gromadzenie się środ-ków odżywczych tylko dla pewnych gatunków roślin, co w efekcie prowadzi do zakłócenia równowagi ekologicznej.
Zanieczyszczenia powietrza
Zanieczyszczenia te trafiają do wód powierzchniowych i grunto-wych. Należą do nich różnego rodzaju związki chemiczne, organiczne i nieorganiczne, emitowane do atmosfery w postaci gazów i pyłów. Naj-groźniejszymi i najczęściej występującymi w powietrzu są tlenki siarki oraz tlenki azotu.
Wymienione tlenki rozpuszczając się w wodzie, tworzą opadające kwaśne deszcze. W kwaśnych deszczach czynnikami działającymi silnie korozyjnie są kwasy siarkowe i azotowe. Opadając na metale, powodują ich korozję, a w kontakcie z marmurami, powodują rozpuszczanie się ich(np. niszczenie pomników lub elewacji budynków).
Źródłem emisji tlenków siarki jest spalanie milionów ton węgla kamiennego, zanieczyszczonego siarką.
W celu ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, stosuje się filtry, elektrofiltry lub pochłaniacze wodne, które za-trzymują pyły oraz gazy. Inną metodą chroniącą przed emisją tlenków siarki, jest odsiarczanie węgla przed spaleniem go w piecach.
Największymi emiterami tlenków siarki są w Polsce elektrociepłownie i ciepłownie osiedlowe.
----Pod wpływem ciepła woda wyparowuje z powierzchni mórz, oceanów, rzek i innych wód powierzchniowych do górnych warstw atmosfery i tworzy chmury –zbiorniki pary wodnej.Wiatr przenosi chmury na lad i w skutek ich ochłodzenia następuje kondensacja pary wodnej,co powoduje z kolei tworzenie się opadów atmosferycznych.W ten sposób woda powraca na powierzchnie ziemi,która częściowo wsiąka, częściowo spływa do mórz, oceanów, i innych zbiorników wodnych, a częściowo zaś wyparowuje tworząc ponownie chmury.Jest to obieg wody w przyrodzie. Proces ten powtarza się tworząc cykl zamkiniety, dzieki, któremu możliwe jest wszechstronne wykorzystanie wody przez człowieka.
Zanieczyszczenia wód naturalnych można podzielić ogólnie na :
-Na zanieczyszczenia fizyczne składają się substancje stałe, znajdujące się w wodzie w postaci mniej lub bardziej rozdrobnionych zawiesin lub cząstek koloidowych. Mogą to być drobne cząstki obumarłych organizmów roślinnych lub zwierzęcych, rozdrobnione cząstki gleby lub substancje nierozpuszczalne, pochodzące ze ścieków przemysłowych.
-Zanieczyszczenia chemiczne są to różne rozpuszczone substancje chemiczne nieorganiczne lub organiczne, dostające się do wód naturalnych najczęściej wraz ze ściekami z zakładów przemysłowych. Wiele z nich ma działanie toksyczne na organizmyżywe: należą do nich sole ciężkich metali, cyjanki, fenole, składniki ropy naftowej. Niektóre wpływają hamująco na naturalne procesy biologiczne zachodzące w wodzie, lub są niepożądane ze względu na pogarszanie jakości smakowych.
-Zanieczyszczenia bakteriologiczne pochodzą od obecności w wodzie bakterii. Większość bakterii znajdujących się w wodach naturalnych nie jest szkodliwa dla zdrowia. Groźne są dla zdrowia i życia bakterie i wirusy chorobotwórcze, mogące żyć w wodzie jakiś czas i wraz z nią dostawać się do przewodu pokarmowego. Do takich należą np. bakterie cholery, duru brzusznego i rzekomego oraz czerwonki.
-Osobny rodzaj stanowią zanieczyszczenia substancjami radioaktywnymi, pochodzącymi najczęściej ze ścieków zakładów wykorzystujących izotopy radioaktywne-względnie z atmosfery, po wybuchach broni nuklearnej.
Zanieczyszczenia wód powierzchniowych
Wody powierzchniowe, szczególnie źródlane, stanowią główne źródło zaopatrzenia w wodę użytkową. Do wód powierzchniowych zaliczamy strumienie, rzeki, jeziora, zbiorniki retencyjne oraz morza i oceany. Wody powierzchniowe, z wyjątkiem górskich nie nadają się do bezpośredniego spożycia. Są mniej lub więcej zanieczyszczone-zwłaszcza, te które znajdują się w pobliżu osiedli ludzkich i okręgów przemysłowych- i mogą zawierać składniki ścieków bytowych oraz przemysłowych, co uwidacznia się zmianą właściwości wody m. in. jej przezroczystości i zabarwienia oraz obecnością bakterii i zakwitów mikroorganizmów wodnych.
W celu ochrony zdrowia ludzi oraz przydatności wody do celów gospodarczych ustalono normy jakimi woda wykorzystywana do celów gospodarczych i pitnych powinna odpowiadać. Obecnie ze względu na stan zanieczyszczenia środowiska coraz więcej wód nie odpowiada wymaganym normom. Najbardziej zarażone na zanieczyszczenia są wody powierzchniowe.
Klasyfikacja rzek w Polsce według zanieczyszczeń fizyko-chemicznych:
KLASA I (wody czyste nadające się do picia, do wykorzystania przez przemysł spożywczy i farmaceutyczny oraz do hodowli ryb) około 3%
KLASA II (wody nadające się do chowu i hodowli zwierząt gospodarczych oraz do potrzeb rekreacyjnych) około 20%
KLASA III (wody nadające się do zaopatrzenia zakładów przemysłowych z wyjątkiem przemysły spożywczego i farmaceutycznego oraz nawadniania terenów rolniczych i ogrodniczych) około 34 %
WODY POZAKLASOWE (wody nadmiernie zanieczyszczone, nie odpowiadające normom) około 43%
Ścieki i ich typowe składniki:
Ściekami nazywamy zanieczyszczone usuwane z terenów miast, osiedli, zakładów przemysłowych i innych obiektów związanych z działalnością człowieka.
Składniki ścieków możemy podzielić na sześć zasadniczych grup:
1. zawiesiny łatwo opadające
2. zawiesiny trudno opadające i nieopadające
3. substancje rozpuszczone
4. substancje toksyczne
5. składniki trwałe
6. składniki łatwo ulegające rozkładowi biochemicznemu
Ścieki dzielimy w zależności od pochodzenia na:
1. bytowo-gospodarcze (komunalne) powstają w wyniku codziennej egzystencji społeczeństwa
2. przemysłowe, to ścieki z zakładów przemysłowych, produkcyjnych
3. rolne związane z odchodami zwierząt, mogą też być stężone zanieczyszczeniami chemicznymi
4. deszczowo-burzowe powstają z wód opadowych i topnienia śniegu
5. toksyczne np. siarczany, metale ciężkie i promieniotwórcze (uran, pluton)
Uzdatnianie wód
Woda dla potrzeb ludności oraz do celów przemysłowych musi odpowiadać ściśle określonym wymogom- wobec tego surowe wody dostarczane przez przyrodę poddaje się odpowiednim zabiegom, które określa się ogólnie terminem uzdatniania. Polega ono na usuwaniu z wody niepożądanych składników- domieszek szkodliwych i występujących w nadmiernych ilościach oraz na dodawaniu do wody pewnych substancji poprawiających jakość wody.
-Jednym z najważniejszym sposobów uzdatniania wody jest klarowanie.Ma ono na celu usunięcie mechanicznych zanieczyszczeń, jakie znajdują się w jeziorach i rzekach. Zanieczyszczenia mechaniczne można podzielić na następujące grupy:
1. lekki zawiesiny grube (szczątki roślin, liście, glony itp.) unoszące się na powierzchni wody, które usuwa się za pomoca krat
2. zawiesiny mniejsze usuwane za pomocą sit metalowych
3. zawiesiny drobne (mikrozawiesiny) usuwane za pomocą mikrosit i w osadnikach
-Filtrowanie. Polega na usuwaniu zanieczyszczeń mechanicznych w których wielkość przekracza 10-4 cm i ma zastosowanie zarówno do oczyszczania wód surowych jak i wstępnie uzdatnionych.
-Innym ze sposobów uzdatniania wody jest koagulacja. Koagulacja służy do usuwania z wody bardzo drobnych zawiesin- takich jak cząstki gliny, bakterie, glony. Polega na dodaniu do wody określonych substancji chemicznych tzw. koagulantów wytrącających się w postaci kłaczkowatych, łatwoopadających zawiesin.
Wnioski:
Nie da jednak się wyeliminować zupełnie zanieczyszczeń. Czystość wody jest niewątpliwie problemem w skali światowej W krajach rozwiniętych nie wchodzi już w rachubę nie tylko picie wody bezpośrednio z rzek, ale i jakość z wody z kranu często budzi wątpliwości skażenia i wód gruntowych, z których człowiek czerpie wodę pitną stale rośnie. W krajach ubogich na problem zanieczyszczenia wody nakładają się trudności dostępu do niej. Jedynie ¼ ludności planety korzysta z wody bieżącej. Jeżeli półtora miliarda osób nie ma dziś wody pitnej, to aż 1.8 mld ludzi w tym 330 mln w krajach OECD, nie ma nawet instalacji sanitarnych. Aby zapewnić wodę pitną ludności miejskiej w trzecim świecie w roku 200, potrzeba środków finansowych przekraczających absolutnie możliwości tych krajów. Trudno zatem się dziwić, że choroby związane ze złą jakością wody znajdują się tam na czołowych miejscach listy przyczyn śmiertelności.
Zanieczyszczenia mórz i oceanów
Nieoczyszczone ścieki wpuszczone do rzek, jezior i mórz zatruwają a czasami całkowicie niszczą życie biologiczne tych środowisk. Organizmy, które przystosowują się do życia w zanieczyszczonych wodach często stają się nosicielami chorób. Nieoczyszczone ścieki wpuszczone do rzek, jezior i mórz zatruwają a czasami całkowicie niszczą życie biologiczne tych środowisk. Organizmy, które przystosowują się do życia w zanieczyszczonych wodach często stają się nosicielami chorób.
Poważnym zagrożeniem dla wód naturalnych jest rozwój rolnictwa a zwłaszcza stosowanie w nim substancji chemicznych. Największe szkody w tym zakresie wyrządzają nawozy sztuczne. Poważnym zagrożeniem dla wód naturalnych jest rozwój rolnictwa a zwłaszcza stosowanie w nim substancji chemicznych. Największe szkody w tym zakresie wyrządzają nawozy sztuczne. Związki wapnia i azotu, fosforu i potasu spływają do akwenów śródlądowych wraz z wodami powierzchniowymi lub dostają się bezpośrednio przy rozpylaniu przez samoloty. Substancje te powodują eutrofizację wód śródlądowych, szczególnie jezior. Eutrofizacja wyraża się intensywnym rozwojem roślinności w wyniku nadmiaru substancji odżywczych. Nadmiernie rozwijające się rośliny wyłapują tlen z wody powodując deficyt tlenowy. Z działalnością rolniczą są związane środki ochrony roślin.
Stanowią one również duże zagrożenie dla wód . Niektóre z nich odznaczają się dużą toksycznością i dużą trwałością. Nie podlegają one rozkładowi przez duży okres czasu.
Poważnym zagrożeniem dla wód jest również rozwój żeglugi. Zagrożeniem dla życia biologicznego są oleje, smary, ropa naftowa to główne elementy niebezpieczne dla biologii wód. .Ta ostatnia jest szczególnie groźna, niebezpieczna ponieważ wyrządza duże szkody nie tylko w środowisku wodnym ale również i na plażach morskich. Awarie i katastrofy tankowców, morskie szyby naftowe stwarzają duże zagrożenie dla podmorskiego świata.
Zanieczyszczenie wód to występująca w wyniku bezpośredniej lub pośredniej działalności ludzi zmiana jakości wód powodująca, że nie nadają się do zaspokojenia wszystkich lub niektórych potrzeb człowieka.
Przykłady wskaźników określających zanieczyszczenia wody :
· BzT5 - pięciodniowe biochemiczne zapotrzebowanie na tlen - określa tę część związków organicznych , które ulegają biochemicznemu rozkładowi
· ChzT - chemiczne zapotrzebowanie na tlen - jest to miara stężenia związków organicznych podatnych na biochemiczny rozkład
· Węgiel organiczny - pozwala określić zawartość związków organicznych
· Azot organiczny - pozwala określić zawartość białek , peptydów, aminokwasów i ich pochodnych
· Azot amonowy - jest wskaźnikiem zanieczyszczeń pochodzących z rozkładu białek lub ścieków soli, zasad amonowych i moczu
Woda jako dobro ekonomiczne istnieje tylko wtedy, gry respektowane są normy zanieczyszczeń. Stopień zanieczyszczenia oceniany jest z punku widzenia użytkownika. Za podstawę oceny zanieczyszczenia przyjmuje się także wartości graniczne, których przekroczenie pozbawia wodę wymaganych cech jakościowych.
Źródła zanieczyszczenia wód:
- odprowadzanie ścieków
- przemysłowe zagrożenia chemiczne
- rolnicze spływy powierzchniowe
- zanieczyszczenia powietrza
Ścieki powstają w wyniku działalności przemysłu lub gospodarki komunalnej. Są to zanieczyszczenia chemiczne i mechaniczne. Zanieczyszczenia mechaniczne mają postać ciał mineralnych lub organicznych będących zawiesiną lub koloidem. Są to substancje nierozpuszczalne w wodzie i mające różne zdolności utrzymywania się w ściekach. Zależą od gęstości, stopnia rozdrobnienia , kształtu cząsteczek , prędkości przepływu , temperatury. Głównym rodzajem zanieczyszczeń mechanicznych jest zawiesina. Ten rodzaj zanieczyszczeń jest łatwy do usunięcia w tzw. oczyszczalniach mechanicznych. Trudniejszy problem stanowią substancje chemiczne. Charakteryzują się one dużą zmiennością gdyż każdej technologii odpowiada określony stan chemiczny ścieków.
Wody płynące mają właściwość rozcieńczania , absorbowania i neutralizowania zanieczyszczeń. Znajdujące się w wodzie drobnoustroje maja zdolność rozkładania związków organicznych. Do związków nieorganicznych, jednak koniecznym warunkiem jest obecność tlenu. Im lepiej natlenione wody tym szybciej ten proces przebiega. Procesy te są bardzo skuteczne chyba, że została przekroczona bariera ilościowa i jakościowa ścieków.
Rozważania tego typu dotyczą substancji organicznych, ale wody też są zanieczyszczane przez sól, która nie poddaje się procesom samooczyszczania. Dzieje się tak przez kopalnie.
Przemysłowe zanieczyszczenia chemiczne powstają przez przenikanie zanieczyszczeń powstających na powierzchni Ziemi.
Źródłami są: wysypiska śmieci, hałdy odpadów, nieszczelne zaworu, rurociągi , stacje tankowania. Wynika to ze złego urządzenia , przechowywania (środki ochrony roślin, wytwarzane odpady komunalne)
Degradacja Bałtyku
Wokół Morza Bałtyckiego żyje ok. 140 mln ludzi. W 60 dużych miastach i nad 200 rzekami uchodzącymi do Bałtyku mieszczą się gęsto zaludnione rejony gospodarcze.
Jak wiadomo, każda działalność człowieka wiąże się z wytwarzaniem różnego rodzaju zanieczyszczeń w formie stałej, płynnej lub gazowej.
Bałtyk zalicza się do najbardziej wykorzystanych żeglugowo stref świata.
W zgodnym przekonaniu wszystkich państw nadbałtyckich, zanieczyszczenia wód Bałtyku dawno osiągnęły już szczyt. Analiza dotychczasowych badań Bałtyku wykazała następujące zmiany negatywne:
· postępujące użyźnianie (eutrofizacja) wód Bałtyku na skutek doprowadzania nadmiernych ilości substancji odżywczych zawartych w ściekach wprowadzanych do morza,
· rozprzestrzenianie się stref beztlenowych w warstwach głębinowych,
· zwiększająca się zawartość szkodliwych i toksycznych substancji w wyniku czego stwierdzono pogarszanie się warunków życia fauny i flory morskiej oraz organizmów dennych.
Państwa nadbałtyckie podjęły prace nad projektem konwencji o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego.
Zanieczyszczenia a prawo wodne
Bardzo ważnym elementem w Prawie Wodnym jest ochrona wód. Przepisy dotyczące ochrony wód obejmują oprócz samej wody również tereny nadbrzeżne, których zanieczyszczanie lub wykonywanie na nich niektórych zabiegów może szkodliwie wpływać na stan wody.
Ustawa określa, że ochrona wód przed zanieczyszczeniem polega nie tylko na zachowaniu ich stanu czystości zgodnych z przepisami, ale przede wszystkim na przywróceniu do stanu pierwotnego. W tym celu zakłady wprowadzające ścieki do wód lub do ziemi obowiązane są do budowy, utrzymania i eksploatowania urządzenia zabezpieczającego wody przed zanieczyszczeniami.
Istotny jest artykuł, w którym zaznacza się, że regulacja wód nie powinna naruszać piękna krajobrazu oraz biologicznych stosunków środowiska wodnego, co nie jest bez znaczenia dla tych wszystkich, dla których woda jest miejscem pracy bądź wypoczynku. Zainteresowani użytkownicy i inwestorzy ośrodków wczasowych i turystycznych powinni pamiętać, że budowa kąpielisk, przystani, pomostów i innych podobnych urządzeń na brzegach i wodach wymaga uzyskania pozwolenia wodno prawnego wydawanego przez wojewodę, w przypadkach inwestycji na wodach uznanych za żeglowne, oraz wójta w przypadku pozostałych wód. Odprowadzanie zanieczyszczeń z naszego terytorium lądowego do morza jest bardzo duże i tylko wysokiej dynamice wód, wynikającej z otwartego charakteru brzegów, zawdzięczamy stosunkowo czyste wybrzeże. Jako kraj gęsto zaludniony (około 50% mieszkańców obszaru zlewiska Bałtyku stanowią Polacy) i posiadający dużo ziemi uprawnej (około 50% w zlewisku Bałtyku), mamy niejako "prawo" do większego odprowadzania zanieczyszczeń do morza. Pomimo to, w przeliczeniu na głowę mieszkańca, należymy do najmniej uciążliwych "trucicieli" Bałtyku.
Ilościowo jednak Polska zajmuje pierwsze miejsce i głównie od naszych działań zależy stan wód tego morza.
Najważniejszym problemem środowiskowym naszego morza jest eutrofizacja proces intensywnego rozwoju fitoplanktonu w okresie od wczesnej wiosny do późnej jesieni, wywołany wzmożonym dopływem substancji odżywczych do morza (przede wszystkim związków azotu i fosforu). Wody zatok Gdańskiej i Pomorskiej, będące bezpośrednim odbiorcą wód rzecznych Wisły i Odry, zaczynają "kwitnąć" z początkiem wiosny. Stają się wówczas mniej przeźroczyste, bo przyrost masy fitoplanktonu ogranicza dostęp światła do dna. W wyniku tego procesu głębokościowy zasięg występowania roślinności w Zatoce Gdańskiej zmniejszył się do 8 m, z ponad 20 m przed II wojną światową. W głębi Zatoki Puckiej długo żyjące rośliny i ryby ustąpiły krócej żyjącym. Drastycznie zmalała populacja cenionych gatunków ryb. Co więcej, w efekcie eutrofizacji zwiększona ilość fitoplanktonu opada na dno morza, gdzie w procesie rozkładu zużywa tlen niezbędny do życia fauny dennej. Zjawisko to trudno ocenić ilościowo, gdyż w głębiach Bałtyku występują również naturalne deficyty tlenu, jednakże z całą pewnością można przyjąć, że eutrofizacja pogłębia ten niedobór.
Skażenie środowiska Bałtyku substancjami toksycznymi, głównie metalami ciężkimi oraz syntetycznymi związkami organicznymi, powstało głównie wskutek odprowadzania do niego ścieków przemysłowych i komunalnych oraz wód rzecznych, zawierających związki chemiczne stosowane w rolnictwie. Związki nie podlegające biodegradacji i przemianom fizykochemicznym długo pozostają w środowisku morskim. Wieloletnie badania wykazały, że substancje te są rozmieszczone w wodach Bałtyku dość równomiernie i występują we wszystkich elementach środowiska. Wiadomo, że stopień bioakumulacji substancji toksycznych jest najwyższy u zwierząt żywiących się wyłącznie rybami, takich jak orzeł bielik czy foki. Udowodniono, że związki te spowodowały zmniejszenie populacji tych organizmów. Zespoły fauny dennej na razie są w dobrej kondycji, a ryby nadają się do spożycia, mimo iż zawierają śladowe ilości tych toksyn (normy żywieniowe Światowej Organizacji Zdrowia nie są przekroczone). Skutki obecności związków toksycznych w morzu są ciągle słabo poznane, głównie z uwagi na to, że rozmaite organizmy reagują na nie w różnym stopniu.
Z kolei skażenia bakteryjne niektórych odcinków wybrzeża spowodowane są dopływem ścieków komunalnych do morza. Najczęściej występują w pobliżu miast i osiedli oraz w ujściach zanieczyszczonych rzek . W latach osiemdziesiątych na polskim wybrzeżu około 40% kąpielisk morskich miało stale lub okresowo zły stan sanitarny. Obecnie dzięki budowie oczyszczalni sytuacja się poprawiła w rejonie Zatoki Gdańskiej tylko 20% kąpielisk jest zamkniętych na skutek zanieczyszczenia wody, podczas gdy 10 lat temu dotyczyło to wszystkich.
Drastyczne zanieczyszczenie środowiska produktami ropopochodnymi obserwuje się bardzo rzadko. Najbardziej skażone są baseny portowe i stoczniowe. Obserwuje się też większe zanieczyszczenie wody na szlakach żeglugowych, głównie w wyniku nielegalnych zrzutów zaolejonych wód ze statków. Aby zapobiec takim praktykom, Urząd Morski prowadzi stałe monitorowanie polskich wód z powietrza. Zanieczyszczenia ropopochodne to nie tylko związki pochodzące z rozlewów olejowych, ale także produkty spalania węgla kamiennego i ropy naftowej, m.in. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne.
scharakteryzować wodę pitną i sposoby jej oczyszczania i odkażania
Woda jest środowiskiem występowania rozmaitych składników i organizmów, z których wiele, zwłaszcza w nadmiernej ilości może być szkodliwych dla ludzi. Ze względu na zanieczyszczenia wynikające z działalności człowieka (np. nawożenia pól uprawnych, odprowadzania ścieków bytowych itp.) woda ujmowana do celów wodociągowych musi podlegać procesom uzdatniania i dezynfekcji. Zadaniem Zakładów Uzdatniania Wody jest takie jej przygotowanie, aby nie zagrażała zdrowiu i życiu konsumentów. Jakość wody pod względem chemicznym i mikrobiologicznym do celów konsumpcyjnych normowana jest bardzo rygorystycznie, zarówno na poziomie międzynarodowym (Dyrektywa Europejska), jak i krajowym (Rozporządzenie Ministra Zdrowia).
Aby wyeliminować niebezpieczeństwo rozprzestrzeniania się chorób powodowanych wskutek spożycia wody, poddaje się ją dezynfekcji, która ma na celu zniszczenie żywych organizmów i ich form przetrwalnych oraz niedopuszczenie do ich wtórnego rozwoju w sieci wodociągowej.
Dezynfekcję wody prowadzić można wykorzystując metody: fizyczne za pomocą promieniowania UV, ultradźwięków i technik termicznych.
chemiczne, które wykorzystują chlor, dwutlenek chloru, chloraminy, ozon oraz nadmanganian potasu.
Woda w Krakowie uzdatniana jest w czterech Zakładach Uzdatniania Wody (ZUW), które stosują różne metody dezynfekcji:
Bielany, gdzie ujmowana jest woda z rzeki Sanki – dezynfekcja chlorem gazowym
Dłubnia, gdzie ujmowana jest woda z rzeki Dłubni – dezynfekcja dwutlenkiem chloru
Raba, gdzie ujmowana jest woda z rzeki Raby, ze zbiornika Dobczyce, poprzez dwa niezależne Zakłady Raba I i Raba II – wstępne ozonowanie wody surowej oraz dezynfekcja chlorem gazowym
Rudawa, gdzie ujmowana jest woda z rzeki Rudawy – dezynfekcja dwutlenkiem chloru
Uboczne produkty chlorowania wody chlorem gazowym
Najbardziej rozpowszechnioną ze względu na swoją wysoką skuteczność i najtańszą metodą dezynfekcji wody jest chlorowanie za pomocą chloru gazowego. Zastosowanie chloru jako środka dezynfekującgo jest praktykowane na całym świecie. Powszechnie znane efekty towarzyszące procesowi chlorowania wody to jej nieprzyjemny smak i zapach. Jednakże zapach ten może być usunięty z wody poprzez jej gotowanie lub chłodzenie w lodówce, a jego obecność gwarantuje pełne bezpieczeństwo bakteriologiczne i świadczy o tym, że czas przepływu wody w przewodach wodociągowych od zakładu uzdatniania do klienta nie jest zbyt długi, co eliminuje zjawisko wtórnego zanieczyszczenia wody.
Podczas reakcji chloru ze związkami organicznymi mogą powstawać liczne produkty dezynfekcji, a wiele z nich w nadmiernej ilości nie jest obojętnych dla zdrowia człowieka. Najlepiej poznaną grupą ubocznych produktów chlorowania są trihalometany (THM). Przy ich tworzeniu powstaje również szereg innych związków chloroorganicznych (np. chlorofenole), co wpływa znacząco na pogorszenie właściwości organoleptycznych wody. Poważnym problemem jest to, że trihalometany powstają nie tylko w miejscu uzdatniania (tzn. w wodociągu), ale także w sieci rozprowadzającej wodę, przy czym im dalej płynie woda, tym ich stężenie jest wyższe i tym większa różnorodność. Proces tworzenia trwa do momentu wyczerpania jednego ze składników reakcji: chloru lub substancji organicznej. Praktycznie następuje to dopiero po przegotowaniu wody, co powoduje usunięcie chloru, jednego z czynników reakcji i pozwala na przerwanie narastania stężenia THM- ów. Im gorsza jest jakość wody poddawanej chlorowaniu, tym więcej może powstawać szkodliwych trihalometanów.
Uboczne produkty chlorowania dwutlenkiem chloru
Dwutlenek chloru – obok ozonu – jest coraz częściej stosowany do dezynfekcji zamiast chloru gazowego. Dwutlenek chloru ma silne właściwości bakteriobójcze, wirusobójcze oraz zarodnikobójcze. Hamuje rozmnażanie glonów, niszczy też fito- i zooplankton. Ten sposób dezynfekcji pozwala także wyeliminować, tworzenie się szkodliwych trihalometanów. Dwutlenek chloru w wodzie jest bardzo trwały. Po zakończonej dezynfekcji jego nadmiar utrzymuje się przez dłuższy czas w sieci tak, że nawet przy rozległych sieciach udaje się skutecznie przeciwdziałać ponownemu zanieczyszczeniu bakteriologicznemu. Zastosowanie dwutlenku chloru oznacza więc nie tylko znaczącą poprawę bakteriologiczną instalacji wewnętrznych, ale również zapobiega tworzeniu się osadów organicznych wewnątrz rurociągów.
Wadą stosowania dwutlenku chloru jest niebezpieczeństwo powstawania chloranów i chlorynów. Ich znaczenie zdrowotne nie jest w pełni wyjaśnione, lecz podejrzewa się, że związki te jako silne utleniacze mogą powodować zmiany we krwi.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U.Nr 61, poz. 417 z późniejszymi zmianami) normuje sumę stężeń chlorynów i chloranów na maksymalnym poziomie 0,7 mg/l. Z badań monitoringowych wynika, że substancje te tworzą się w bardzo małej ilości i ich szkodliwość jest znacznie mniejsza, niż składników wody nieuzdatnianej.
Uboczne produkty ozonowania
Alternatywą wobec chlorowania wody jest stosownie ozonu, który pomimo niezaprzeczalnych zalet posiada również pewne wady.
Ozon jest zarówno bardzo silnym utleniaczem, jak i dezynfektantem. Zastosowanie ozonu do dezynfekcji jest celowe wówczas, gdy zawodzi chlorowanie z powodu tworzenia chlorowych pochodnych związków organicznych lub związków nadających wodzie smak i zapach. Zabieg ozonowania wyraźnie poprawia właściwości organoleptyczne spożywanej wody. Związki chemiczne nadające wodzie zapachy ziemiste, pleśni, rybne, czy tzw. apteczne, są stosunkowo łatwo rozkładane ozonem. Ozon utlenia zawarte w wodzie mikrozanieczyszczenia, zarówno nieorganiczne jak i organiczne.
Proces ozonowania wód jest przyczyną utleniania jednego z naturalnych ich składników, tj. bromków, w wyniku czego powstają bromiany. Na podstawie badań toksykologicznych zostały one zakwalifikowane do potencjalnych kancerogenów, czyli do związków zwiększających ryzyko zachorowania na raka.
W większości krajów, które normują ten parametr w wodzie do spożycia, w tym również i w Polsce, dopuszczalne stężenie bromianów wynosi 10 μg/l. Z badań monitoringowych WSSE prowadzonych od 2005 roku wartość bromianów szacuje się w wodach do spożycia na znacznie niższym poziomie, niż ich stężenie dopuszczalne.
Istotną wadą ozonu, jako dezynfektanta jest jego mała trwałość, przez co ozonowana woda pozostaje aseptyczna przez krótki czas (tzn. nie można jej bezpiecznie przesyłać długimi rurociągami). Dlatego ozon nie może całkowiecie wyeliminować chloru z procesu uzdatniania wody, jednakże może go w istotny sposób ograniczyć do minimum, w ilości niezbędnej do utrzymania w sterylności wszystkich nitek sieci wodociągowej po przejściu wody przez Zakłady Uzdatniania.
Konieczne są dalsze badania w celu określenia efektów działania ubocznych produktów dezynfekcji wody. Do czasu uzyskania wyników należy dążyć do zmniejszania ich stężenia w wodzie. Działania te jednakże, nie powinny zmniejszać skuteczności dezynfekcji wody.
Procesy dezynfekcji wody przeznaczonej do spożycia kontrolowane są na każdym etapie jej produkcji. Woda przeznaczona dla konsumentów musi spełniać wymagania Rozporządzenia Ministra Zdrowia, dlatego też monitorowana jest przez Stacje Sanitarno – Epidemiologiczne pod względem zawartości wszystkich związków ujętych w rozporządzeniu.
Uboczne produkty dezynfekcji, o których mowa powyżej znajdują się w wodzie do spożycia w ilościach śladowych, często tak małych, że nie można oznaczyć ich ilościowo.
Dla nas konsumentów, to bardzo dobra wiadomość, ponieważ możemy być pewni, że w kranie znajduje się woda bezpieczna dla naszego zdrowia.
Może warto zastanowić się, czy narzekając na „złą” wodę w kranie, robimy wszystko, aby szanować środowisko naturalne, z którego ta woda pochodzi.
Współczesne problemy zagrożeń zdrowia
scharakteryzować czynniki ryzyka, przebieg i leczenie nerwic, nikotynizmu, alkoholizmu, innych uzależnień
Alkoholizm
jedna z najczęstszych chorób dotykających polskie społeczeństwo
jest chorobą, która polega na niekontrolowanym piciu napojów alkoholowych i może doprowadzić do przedwczesnej śmierci. Istotą jest psychiczne (potrzeba picia dla lepszego samopoczucia) i fizyczne uzależnienie od alkoholu ( wzrost tolerancji na alkohol, utrata kontroli nad wypijanym alkoholem, zespół abstynencyjny po odstawieniu alkoholu)
Czynniki ryzyka:
regularne spożywanie alkoholu
historia rodziny
wiek
zaburzenia psychiczne
czynniki społeczne i kulturowe
płeć
Przebieg choroby alkoholowej
stadium objawowe- zaczyna się od picia towarzyskiego, potem picie alkoholu w sytuacjach stresowych, frustrujących, narastająca tolerancja na działanie alkoholu, z czasem picie alkoholu staje się jedyną ucieczką przed problemami
Stadium zwiastunów- pojawiają się palimpsesty(zaniki pamięci na drugi dzień od wypicia alkoholu), z czasem picie w samotności, pojawia się poczucie winy
Stadium ostre lub krytyczne- obecność głodu alkoholowego, niektórzy potrafią zachować długie okresy abstynencji, ale jak pija to do stanu upojenia, pojawiają się problemy natury społecznej: utrata pracy, rodziny, nie wywiązywanie się z obowiązków, alienacja, agresja wobec innych
Stadium przewlekłe- ciągi picia, wzrasta zapotrzebowanie fizyczne na alkohol, pojawiają się lęki, niepokoje, psychozy alkoholowe, spadek sprawności fizycznej i umysłowej, sięganie po alkohole niespożywcze, życie na marginesie, słabnie system zaprzeczeń
Powikłania choroby alkoholowej
Alkoholowy zespół abstynencyjny (zazwyczaj ujawnia się w 12-24 h po odstawieniu picia, objawy: drżenie rąk, wzmożona potliwość, nudności, biegunka, wymioty, bezsenność, niepokój, objawy trwają do 7 dni)
Drgawki alkoholowe („padaczka alkoholowa”)- najczęściej w 2-3 dobie po odstawieniu picia, charakterystyczne napady typy grand mal- tzn. dużego ataku padaczkowego, są poważnym zagrożeniem życia
Majaczenie alkoholowe (majaczenie drżenne, delirium tremens)- ostra psychoza, bardzo nasilone objawy AZA+ zaburzenia świadomości)
Halucynoza alkoholowa- często ma charakter przewlekły, występują halucynacje głównie słuchowe, komentujące
Zespoły urojeniowe- charakterystyczne są urojenia zdrady tzw. Zespół Otella, także prześladowcze, paranoidalne
Zespół amnestyczny- globalne zaniki pamięci głównie świeżej, konfabulacje (wspomnienia rzekome)
Depresja
Charakteropatia alkoholowa- często trwałe zmiany osobowości, egocentryzm, prymitywizm, agresywność
samobójstwo
Leczenie alkoholików
Rodzaj stosowanej terapii powinien być dobierany indywidualnie i w zależności od fazy choroby.
Leczenie ostrego zatrucia alkoholem- detoksykacja, polega w szczególności na uzupełnieniu elektrolitów, podawaniu witamin (przede wszystkim z grupy B), a także leczeniu takich objawów jak lęk, drżenie, zaburzenia świadomości.
Leczenie przewlekłego zatrucia- usuwanie alkoholu z organizmu osoby uzależnionej.
Leczenie związane z psychopatologiami- prowadzone w placówce medycznej, gdzie alkoholikowi udzieli się pomocy w przypadku wystąpienia padaczki, omamów
Psychologiczne sposoby leczenia alkoholizmu:
-terapie grupowe (trening umiejętności społecznych, treningi relaksacyjne)
- psychoterapia podtrzymująca (praca nad emocjami, wspieranie adaptacji)
- dynamiczna psychoterapia grupowa (wyrażanie i rozwiązywanie konfliktów w sposób podobny do grupowej terapii behawioralno-poznawczej)
- terapia rodzinna (rodzina jako system, analizowanie dysfunkcyjności rodziny)
- grupy wsparcia i samopomocy (Stowarzyszenie Anonimowych Alkoholików)
Nerwice
Nerwicami (lub: neurozami) „określa się zespół zaburzeń psychicznych o rozmaitej symptomatyce. Zaburzenia nerwicowe stanowią zespoły dysfunkcji narządów, psychogennych zaburzeń emocjonalnych, nieprawidłowości procesów psychicznych oraz patologicznych zachowań, które pojawiają się w tym samym czasie i są ze sobą powiązane”
Czynniki Nerwicogenne:
Bezpośrednio związane z rozwojem cywilizacji
-nieustanny pośpiech
-rosnąca rywalizacja
-kryzys więzi międzyludzkich
-hałas, działanie czynników chemicznych i fizycznych
- urbanizacja
Objawy nerwicy:
bóle głowy
bóle serca
ból żołądka
ból kręgosłupa
zaburzenia wzroku
brak czucia pewnych obszarów ciała
zaburzenia na tle seksualnym
wrażliwość na bodźce
zawroty głowy
zaburzenia na tle psychicznym
trudności w koncentracji
apatia
lęki
zaburzenia emocjonalne
zaburzenia snu
Leczenie nerwicy
Znaczna część objawów nie wymaga leczenia- wystarczy zmiana środowiska, odpoczynek.
Skierowanie do psychiatry- gdy objawy utrzymują się długo lub gdy występują objawy depresji.
Leczenie objawowe (farmakologiczne- środki uspokajające, zmniejszające napięcie, antydepresyjne)
Leczenie przyczynowe- psychoterapia (indywidualna, grupowa, rodzinna, kompleksowa)
Nikotynizm:
rodzice palacze
znajomi, którzy palą
spożywanie alkoholu
choroba psychiczna
dziedziczenie
Rozpoznawanie uzależnienia :
Pytania zawarte w Teście Tolerancji Fagerstroma:
1. Jak szybko po przebudzeniu zapala Pan/Pani swego pierwszego papierosa?
2. Czy sprawia Panu/Pani trudność powstrzymanie się od palenia tytoniu w miejscach publicznych, w których obowiązuje zakaz palenia (np. kościół, biblioteka, kino)?
3. Z którego papierosa byłoby Pani/Panu najtrudniej zrezygnować?
4. Ile papierosów wypala Pan/Pani dziennie?
5. Czy częściej pali Pan/Pani papierosy w ciągu pierwszych godzin po przebudzeniu, czy w pozostałej części dnia?
6. Czy pali Pan/Pani podczas choroby, która zmusza Pana/Panią do pozostawania w łóżku przez większą część dnia?
7. Jaka jest zawartość nikotyny w papierosach, które Pan/Pani zwykle pali?
8. Czy zaciąga się Pan/Pani dymem tytoniowym?
Powiklania:
choroby płuc
astma
problemy sercowo-naczyniowe (większe ryzyko zawałów, chorób naczyń obwodowych, udaru mózgu)
nowotwory (pęcherza moczowego, szyjki macicy, żołądka)
szybszy proces starzenia
niepłodność
impotencja
zakażenia (grypa, zapalenie płuc)
Ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2.
Leczenie:
Nikotynowa terapia zastępcza – uwalnia do krwioobiegu nikotynę w niższych dawkach niż w papierosach(plastry nikotynowe, gumy nikotynowe, tabletki nikotynowe, inhalator nikotynowy, nikotynowy spray do nosa)
Inne leki pomocne w rzucaniu palenia ( np. klonidyna, leki przeciwdepresyjne)
metoda „małych kroczków”
poradnictwo behawioralne, grupy wsparcia
AIDS i pojęcia z nim związane (zespół limfadenopatyczny, zespół wyczerpania)
zespół nabytego niedoboru odporności
końcowa faza zarażenia wirusem HIV
wyniszczenie układu immunologicznego poprzez bardzo niski poziom limfocytów CD4
skutkiem tego jest duża zapadalność na tzw. choroby wskaźnikowe mogące zakończyć się zgonem.
Droga zakażenia:
poprzez kontakt krwi zakażonej z krwią lub błoną śluzową osoby niezakażonej
poprzez kontakt seksualny (dotyczy także stosunków oralnych)
przeniesienie z matki na dziecko
Działanie Wirusa:
Po zakażeniu wirus atakuje limfocyty T, szczególnie te na których występują antygeny CD4
Wirus w żywej komórce dokonuje odwrotnej transkrypcji- za pomocą enzymów zapisuje swoje RNA do DNA limfocytu T4, który później powiela wirusa HIV
Wirus umieszcza także białka na powierzchni zarażonego limfocytu T, które uśmiercają każdą żywą komórkę
Czas od chwili kontaktu z wirusem, do momentu w którym można zdiagnozować infekcję za pomocą typowych testów (tzw. okienko serologiczne) w przypadku infekcji HIV trwa zwykle około sześciu tygodni.
Osoba zarażona może zarażać już po 48 h
Można wykryć wcześniej badając materiał genetyczny wirusa metoda PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy)
rozwija się od kilku dni do kilku tygodni po zakażeniu wirusem (zazwyczaj 2-4 tyg)
objawy podobne do grypy: gorączka, limfodenopatia, bóle mięśni, wysypka, bóle głowy, wymioty
stan ten może trwać od kilku dni do nawet 10 tygodni (zazwyczaj mija po ok. 2 tygodniach)
Podczas choroby intensywne namnażanie wirusa
Zespół limfadenopatyczny (PGL)
Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych- gdy średnica węzłów chłonnych w co najmniej dwóch miejscach (poza pachwinami) przekracza 1 cm, a stan utrzymuje się przez ponad 90 dni
Ponadto infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, układu pokarmowego, skóry
U 30% splenomegalia
U ok.10-30% po 5 latach- objawy AIDS
Zespół Wyczerpania:
masa ciała spada o ok. 10 %
poczucie ogólnego zmęczenia
wzmożona potliwość (zwłaszcza w nocy)
od czasu do czasu wysoka gorączka
biegunki
Metody leczenia
HAART- intensywna terapia antyretrowirusowa- kilka różnych leków mających zaatakować różne etapy rozwoju wirusa
uciążliwe objawy uboczne
Efektem nie jest całkowite zniszczenie wirusa, ale zmniejszenie jego liczby
Umożliwia to odbudowę układu odpornościowego poprzez zwiększenie limfocytów T4
5. Podstawy mikrobiologii
Podzial bakteri:
Ze względu na barwienie metodą Grama
- bakterie gram (+)- barwią się na niebiesko
- bakterie gram (-)- barwią się na różowo
Ze względu na kształt
- ziarenkowce (gronkowce, paciorkowce)- kształt kulisty
- wrzecionowce
- przecinkowce
- pałeczki
- krętki
- bakterie spiralne
Ze względu na zapotrzebowanie na tlen:
- bezwzględnie tlenowe
- mikroaerofilne
- względnie beztlenowe (wiele bakterii patogennych dla człowieka- gronkowce, paciorkowce)
- bezwzględnie beztlenowe
- aerotolerancyjne
- ze względu na obecność spor (form przetrwalnikowych)
Fizjologia Bakteri:
rozmnażanie- wegetatywne przez podział
odżywianie- w większości są heterotrofami, występują również bakterie samożywne (chemoautotrofy, fotoautotrofy)
oddychanie: beztlenowe , tlenowe, fermentacja (część cząsteczki jest utleniana, a część redukowana)
Zakażenia bakteryjne:
Clostridium tetanii (laseczka tężca)
- bakteria gram (+) żyjąca w warunkach bezwzględnie beztlenowych, tworzy przetrwalniki
- występuje w glebie, odchodach, ściekach
- objawy kliniczne: tężec (powoduje porażenie spastyczne, szczękościsk, uśmiech sardoniczny)
- leczenie: chirurgiczne leczenie rany, immunoglobulina i anatoksyna przeciwtężcowa, penicylina
- okres inkubacji: od kilku dni do miesiąca
Wirusy:
cząstki organiczne nie posiadające struktury komórki. Zbudowane są z białek i kwasów nukleinowych.
pasożytują wewnątrz żywych komórek
czynnik wyłącznie patogenny
budowa wirionu (pojedynczej cząsteczki): kwas DNA lub RNA otoczony kaspsydem (otoczką białkową)
Nie posiadają metabolizmu i samodzielnie się nie rozmnażają (namnażają się dzięki organizmowi, w którym bytują)
Wirusowe zapalenie wątroby typu B- zapalenie wątroby wywołane przez wirus HBV.
Drogi szerzenia wirusa- poprzez kontakt z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi:
-naruszenie ciągłości powłok skórnych skażonymi narzędziami (np. fryzjerskimi, kosmetycznymi, stomatologicznymi)
-kontakt seksualny
-przetaczanie krwi
-Zakażenie płodu lub noworodka przez matkę
Zakażenia grzybicze- - podział
Zakażenia grzybicze można podzielić ze względu na zakażony obszar na powierzchowne i głębokie, konkretny obszar uwzględniający skórę owłosioną i nieowłosioną, ze względu na nazwę organu lub czynnik etiologiczny np.
dermatofitozy- wywołane przez dermatofit
zygomikozy- wywołane przez grzyby nitkowate
kandydoza powierzchowna i uogólniona- wywołana przez drożdżaki
kryptokokoza- przez drożdżak Cryptococuss neoformans
Candida
drożdżaki, organizmy jednokomórkowe, rozmnażają się przez pączkowanie lub podział
najbardziej znaczący klinicznie jest gatunek candida albicans
do zakażeń dochodzi w stanach upośledzonej odporności lub zaburzenia flory przewodu pokarmowego
Kandydoza (drożdżyca) najczęściej obejmuję skórę, błony śluzowe, paznokcie, rzadziej jest to forma uogólniona (atakuje narządy wewnętrzne)
Rozpoznanie: kandydoza powierzchniowa- objawy kliniczne, potwierdzenie barwieniem metodą grama lub badanie mikroskopowym fragmentów skóry lub błon śluzowych, kandydoza uogólniona- badanie histologiczne, serologiczne, genetyczne
Czynniki sprzyjające rozwojowi kandydozy:
- długa antybiotykoterapia
- niedobory witamin
- mikrourazy skóry
- cukrzyca
- otyłość
- alkoholizm
-ciąża
Objawy: grzybica skóry- sucha, łuszcząca się skóra, wypryski skórne; jamy ustnej- biały nalot na języku, suchość w ustach i gardle, nieprzyjemny zapach z ust, zaparcia lub biegunki, bóle brzucha, drożdżyca okolic płciowych- zaczerwienienie, obrzęk, ropne upławy
Leczenie: miejscowo maści lub kremy zawierające nystatynę lub ketokonazol, w przypadku grzybicy przewodu pokarmowego preparaty doustne, grzybica uogólniona- antybiotyk przeciwgrzybiczy
Zapobieganie chorobom zakaźnym i ich zwalczanie
Niszczenie dróg i czynników zakażenia
Higiena osobista - zasady higieny skóry rąk, nóg, włosów (nie ma sprecyzowanego dokładnie punktu)