Charakterystyka:

— należy do sfery komunikacji społecznej związanej z działalnością administracyjno-prawną;

— służy do określania relacji międzyludzkich i regulowania współżycia członków danej społeczności;

— teksty przyjmują punkt widzenia bezosobowy, ujmują człowieka w perspektywie oficjalnej jako obywatela, którego obowiązują ściśle określone zachowania;

— cechy tekstów: dyrektywność, bezosobowy charakter wypowiedzi, precyzyjność, standaryzacja budowy;

— typowe wypowiedzi w stylu urzędowych: zarządzenia, uchwały, instrukcje, obwieszczenia, podania, regulaminy;

— wyodrębnia się dwie odmiany: styl wypowiedzi kancelaryjnych i styl aktów prawnych.

Eksponenty stylu urzędowego (wykładniki językowe):

— nakazy, zakazy, pozwolenia;

— obecność form nieosobowych;

— eliminowanie słownictwa kolokwialnego i ekspresyjnego;

— słownictwo specjalistyczne;

— szablonowa konstrukcja tekstu;

— standaryzacja kompozycji tekstu.

Struktura wypowiedzi urzędowej:

— numer, pozycja (w dzienniku ustaw, monitorze, etc.),

— typ tekstu,

— nadawca,

— data,

— temat,

— podstawa prawna,

— treść: podział na rozdziały, paragrafy i punkty,

— podpis,

— wykaz załączników,

— formuły sprzyjające ekonomii wysłowienia (zwanych dalej, o którym mowa);

— obecność czasowników modalnych (należy, nie należy).

Dyrektywność tekstów urzędowych:

— podstawowe kategorie: obowiązek, pozwolenie, zakaz, nakaz; odmiana kancelaryjna: prośba, polecenie, zobowiązanie;

— wyrażana za pomocą różnych środków językowych, morfologicznych (tryb rozkazujący), leksykalnych (czasowniki modalne), składniowych;

— teksty redagowane w sposób standardowy.

Bezosobowy charakter wypowiedzi:

— eksponowanie formalnej więzi między uczestnikami aktu komunikacji;

— typy komunikacji urzędowej: porozumiewanie się urzędu z obywatelem, urzędu z obywatelem za pośrednictwem innego urzędu, urzędu z urzędem i obywatela z urzędem;

— nadawca wpisany w tekst za pośrednictwem form określających instytucję; określony za pomocą czasowników określających jego czynności;

— odbiorca w tekstach o doniosłości ogólnej presuponowany (instytucja państwowa) lub określany kategorialnie, przy użyciu zaimków kto, każdy (adresaci formułowanych norm); o doniosłości indywidualnej określany za pomocą adresatów pan, pani;

— nadawca i odbiorca mogą być wyrażeni pieczątkami i podpisami;

— wykładniki: formy nieosobowe czasownika, konstrukcje syntaktyczne typu być/zostać + imiesłów bierny (depersonalizacja).

Dążenie do precyzji:

— dokładność nie dopuszczająca różnych interpretacji;

— formy sygnalizujące charakter wypowiedzi: określenie gatunkowe, formuły odsyłające do innych aktów, formuły określające czas, w którym powstaje nowa rzeczywistość prawna;

— wyliczenia jako zasada organizacji fragmentu tekstu;

— dobór leksyki; mniejsze bogactwo słownictwa, powtarzanie tych samych terminów dla określenia pojęć, zasada częściowej rezygnacji ze stosowania synonimów, leksyka tematyczna (wyrazy-klucze); dookreślanie znaczeń jednostek leksykalnych (definicje legalne).

Standaryzacja tekstów:

— ograniczenie repertuaru czasowników modalnych, powtarzalność wybranych form;

— określony schemat budowy tekstu;

— wzorce wypowiedz w odmianie prawnej: akty normatywne naczelnych organów władzy (ustawa zasadnicza, dekret, rozporządzenie, uchwała), akty normatywne terenowych organów i inne akty normatywne; inny podział: gatunki stanowiące prawo (akty powszechnie obowiązujące: konstytucja, ustawa, dekret; akty wewnętrznie obowiązujące: regulaminy, instrukcje, wytyczne, zalecenia, uchwały), akty stosowania prawa (rozporządzenia, decyzje);

— wzorce wypowiedzi w odmianie kancelaryjnej: gatunki obsługujące komunikację instytucjonalną (korespondencja biurowa, listy handlowe, reklamy ofert, zamówienia, umowy, protokoły, monity, reklamacje), gatunki obsługujące komunikację obywatela z instytucją (podania, skargi, życiorysy.