SUMA UBEZPIECZENIA – DZIAŁANIA I FUNKCJE

Bezwzględna górna granica świadczenia: (nie dostaniemy więcej odszkodowania niż podana w umowie kwota ubezpieczenia)

• W ubezpieczeniu osobowym JEDYNA (w przypadku ubezpieczeń osobowych nie dostaniemy więcej niż wynosi suma ubezpieczenia)

• W ubezpieczeniu majątkowym WZGLĘDNA (obok wartości ubezpieczenia) (w przypadku ubezpieczeń majątkowych suma ubezpieczenia jest ustalana na podstawie faktycznej wartości majątku)

Górna granica odpowiedzialności

• PER CAPITA z tytułu jednego wypadku art. 294 1-2 k.m (z tyt. 1 wypadku, ale też suma ub. Może dotyczyć danego ryzyka,)

• Górna granica odpowiedzialności ubezpieczyciela za okres ubezpieczenia, niezależnie od liczny wypadków KONSUMPCA SUMY art. 824 par. 1k.c.

Podstawa obliczenia składki

• Stopa składki brutto albo TARYFOWA STOPA SKŁADEK

SKŁADKA – STAWKA – TARYFA

Składka – świadczenie pieniężne, które ubezpieczający jest obowiązany zapłacić ubezpieczycielowi za udzielenie ochrony ubezpieczeniowej w ciągu okresu ubezpieczenia.

Stopa składki (stawka) – liczba jednostek pieniężnych przypadających na każde 1000 lub 100 jednostek pieniężnych sumy ubezpieczeń (w ujęciu rocznym). Podawana jest w:

• Promilach (1000 jednostek)

• Procentach (100 jednostek)

Taryfa składek – uporządkowany zbiór stóp składek odpowiadający wszystkim typowym rodzajom ryzyka (przedmiotom i niebezpieczeństwom), występującym w danym rodzaju ubezpieczenia. Oraz:

• Wysokość rabatów (bonusów – rabaty, obniżki składki)

• Tablice frakcyjne dla obliczania składek za ubezpieczenia krótkoterminowe (krótsze od roku) albo do obliczenia składek może służyć metoda pro rata temporis (proporcjonalnie do okresu ubezpieczenia)

• Wysokość dodatków (malusy – zwyżki składki, dodatki do składki)

Do obliczenia składki trzeba stawkę taryfową przemnożyć przez sumę ubezpieczenia.

SKŁADKA (typologia techniczno – ubezpieczeniowa)

Składka brutto (przypisana) – łączna suma składek taryfowych należnych od ogółu ubezpieczających za cały okres obrachunkowy (rok kalendarzowy) (składka przypisana do umowy)

Składka netto (tzw. składka sprawiedliwa) – suma składek brutto pomniejszona o koszty obsługi ubezpieczeń (administracyjne), o koszty tworzenia rezerw, koszty akwizycji (pozyskania ubezpieczenia) i inne koszty działalności zakładu ubezpieczeń.

Składka przypisana netto – składka zarobiona na udziale własnym ubezpieczyciela (po uwzględnieniu kosztów reasekuracji)

ZASADA ODSZKODOWANIA (la principe indemnitaire, Besson, 304)

Zakres działania

Rys 1

Regres w stosunku do sprawczy szkody (art. 828 k.c.) jeśli ktoś spowoduje szkodę zobowiązany jest do jej naprawienia. W przypadku ubezpieczeń, jeśli szkodo została objęta ochroną ubezpieczeniową poszkodowany może zwrócić się do zakładu ubezpieczeń a nie do sprawcy szkody. Zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie ale z chwilą wypłaty odszkodowania zakład ubezpieczeń przejmuje nasze prawa w stosunku do sprawcy szkody; sprawca szkody będzie musiał zwrócić pieniądze które zakład ubezpieczeń musiał wypłacić w formie odszkodowania. W przypadku gdyby zakład ubezpieczeń poprzez odszkodowanie nie pokrył całości szkody to mamy pierwszeństwo do pokrycia reszty szkody od sprawcy niż zakład ubezpieczeń.

Instytucja regresu w stosunku do sprawcy szkody ma charakter prewencyjny (jest większa skuteczność w dochodzeniu roszczeń od sprawcy szkody). Regres ma istotne znaczenie przy ustalaniu składek ubezpieczeniowych.

DEFINICJE UMOWY UBEZPIECZENIA

Bennett, 79

Umowa, na mocy której jedna strona – zwana ubezpieczycielem – zobowiązuje się za ustalonym wynagrodzeniem „płaconym” przez drugą (ubezpieczającego) zapłacić odszkodowanie albo jego ekwiwalent w razie zajścia pewnego uzgodnionego zdarzenia.

Fontanie, 52

Ubezpieczenie jest umową pomiędzy ubezpieczającym a ubezpieczycielem który zobowiązuje się za wynagrodzeniem wypłacić osobie ubezpieczonej świadczenie pieniężne na wypadek staty wywołanej pewnym zdarzeniem przyszłym oraz przez siłę wyższą

Besson, 1

Umowa ubezpieczenia w znaczeniu ścisłym (wąskim) to umowa pomiędzy ubezpieczającym a ubezpieczycielem który zobowiązuje się za wynagrodzeniem dostarczyć świadczenie pieniężne uprawnionemu na wypadek zrealizowania się określonego ryzyka.

CECHY UMOWY UBEZPIEZENIA

Umowa ubezpieczenia jest umową:

1. Nazwaną – jest ustawowo uregulowana (art. 805-834 k.c. oraz art. 262-307 k.m.)

2. Konsensualną – dochodzi do skutku poprzez samo złożenie zgodnych oświadczeń woli przez strony (solo consensu).

3. Odpłatną – świadczenie ubezpieczyciela ma zawsze charakter odpłatny (odpłatność wyraża należna składka

4. Dwustronnie zobowiązującą – obie strony są wobec siebie wierzycielami i dłużnikami w zależności od tego, czy chodzi o składkę czy świadczenie ubezpieczeniowe

5. Najwyższej dobrej wiary (contractus uberrimae fedei) – strony darzą się najwyższym zaufaniem: ubezpieczający składa ubezpieczycielowi prawdziwe oświadczenia i informacje. Ubezpieczyciel nei stosuje „nieuczciwych praktyk” i kruczków prawnych pozbawiających ubezpieczającego ochrony

6. Adhezyjną – (przystępowanie) większość umów jest zawierana poprzez przystąpienie ubezpieczającego do ukształtowanej już w swej treści (przez OWU) umowy.

7. Stałej współpracy kontraktowe – strony ściśle w sposób ciągły ze sobą współpracują, zarówno przed zawarciem umowy (art. 815 par.1 k.c.) w czasie jej trwania (art. 815 par 2 i 816 par 1-2 k.c.) jak i po nastąpieniu wypadku (art. 826 k.c.)

8. Subiektywnie losową – o losowości tej umowy możemy mówić wyłącznie z punktu widzenia poszczególnych osób ubezpieczonych nie zaś z punktu widzenia zakładu ubezpieczeń

9. Synalagmatyczną (wzajemną) (wg teorii ponoszenia ryzyka)

10. Kauzalną – umowa jest nieważna, jeśli nie istnieje przedmiot ochrony, w zachowaniu którego ubezpieczający posiada interes.

TRYBY ZAWIERANIA UMOWY UBEZPIECZENIA

Tryb ofertowy (najczęściej stosowany)

• Prosty – ubezpieczający składa ofertę w praktyce najczęściej na standardowym formularzu zakładu ubezpieczeń. Przyjmuje się, że zakład udziela ochrony zgodnie z postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczeń (OWU), Umowa może być również zawarta drogą milczącego akceptu – ubezpieczający składa wniosek i w ciągu 14 dni nie dostaje żadne odpowiedzi na ten wniosek od zakładu ubezpieczeń oznacza to że zakład ubezpieczeń zaakceptował ten wniosek. Kiedy wniosek jest złożony ustnie umowa nie może być zawarta drogą milczącego akceptu, umowę ubezpieczenia na życie również nie można zawrzeć drogą milczącego akceptu.

• Złożony – jeżeli zakład chce zaproponować ubezpieczającemu zawarcie umowy na warunkach odbiegających na niekorzyść od treści wniosku lub OWU, musi w terminie 14 dni od złożenia wniosku przedstawić ubezpieczającemu kontrofertę, oraz zwrócić uwagę na niekorzystne postanowienia na piśmie. Ubezpieczający ma siedmiodniowy termin na sprzeciw lub aprobatę nowych warunków ubezpieczenia.

Tryb rokowaniowy

Strony stopniowo uzgadniają treść kontraktu, a zawarcie umowy następuje wówczas, gdy dojdą do porozumienia co do wszystkich postanowień umownych, które były przedmiotem rokowań

Tryb przetargowy

W tym trybie strona poszukująca ochrony ubezpieczeniowej ogłasza przetarg, czyli zaprasza do składania ofert, precyzując przy tym co najmniej czas, miejsce, przedmiot i warunku przetargu. Oferty składane są przez ubezpieczycieli, a ubezpieczający wybiera najkorzystniejszą. W określonych przypadkach jest obowiązkowy – kiedy zostaną spełnione warunki określone w ustawie o zamówieniach publicznych.

Polisa ubezpieczeniowa – dokument potwierdzający zawarcie umowy ubezpieczeniowej:

• Zakład ubezpieczeń

• Ubezpieczający

• Przedmiot

• Suma ubezpieczenia

• Czas trwania ubezpieczenia

• Wysokość ubezpieczenia

• Wysokość składki

• Ogólne warunki ubezpieczenia

• Indywidualne klauzule

Dowodem przedłużenia umowy jest pokwitowanie że opłacono składkę na następny okres.

Różnego rodzaju polisy ubezpieczeniowe

• Jednostkowe

• Zbiorowe

• Grupowe

• Generalne

Polisy generalne można podzielić na: (w transporcie i różnego rodzaju przedsiębiorstwach)

• zwykłe – dotyczą wielu określonych przedmiotów czy transakcji aktualnie istniejących albo takich które mogą się pojawić w trakcie trwania ubezpieczenia. Przedmiotowy zakres, faktyczną wartość ubezpieczenia i wysokość składki ustala się ex post na podstawie raportów ubezpieczającego albo też na podstawie prowadzonego przez niego dziennika ubezpieczeń, gdzie na bieżąco rejestrowane są obiekty oraz transakcje podlegające ubezpieczeniu. Tego rodzaju polisy stosowane są często w ubezpieczeniach typu cargo, czyli ubezpieczeniach ładunku w transporcie, ponieważ występuje duża liczba pojedynczych transakcji

• obrotowe – mogą obejmować globalnie, całość transportu w trakcie ubezpieczenia albo mogą dotyczyć określonej części transportu, na określonej trasie. Wartość ubezpieczeniową a także składkę ustala się po zakończeniu bieżącego okresu ubezpieczenia na podstawie informacji zawartych w księgach handlowych.

• odpisowe – z góry ustala się przewidywaną wartość przesyłek, którą traktuje się jako sumę ubezpieczenia i na jej podstawie ustala składkę. Wartość zrealizowanych przesyłek na bieżąco odpisuje się od zadeklarowanej sumy ubezpieczenia, z chwilą wyczerpania sumy ubezpieczenia to ubezpieczenie ustaje i może być wznowione przez zgłoszenie nowej sumy i opłacenie dalszej składki.

Certyfikat ubezpieczeniowy – wyciąg z polisy generalnej, nie podaje się w nim zwykle wszystkich warunków ubezpieczenia tylko powołuje się na warunki umowy generalnej.

Polisy jednostkowe – dotyczą przedmiotów jednej osoby, jej dóbr osobistych, wyróżnia się tutaj polisy:

• imienne – wystawiana na nazwisko (nazwę) ubezpieczającego, który posiądzie prawa i obowiązki wynikające z tej umowy

• na okaziciela – osobą uprawnioną do roszczenia wypłaty odszkodowania jest osoba posiadająca polisę, która jednak musi udowodnić że ochrona ubezpieczeniowa dotyczy jej interesów majątkowych

• na zlecenie – uprawnienia wynikające z polisy na zlecenie mogą być przenoszone na inne osoby poprzez oświadczenie ubezpieczającego zamieszczone na polisie nazywane imposem

Tendencje do zawierania polis ubezpieczeniowych:

• dąży się to tzw. uproszczenia przy zawieraniu polis

Umowa ubezpieczeniowa:

• strony ubezpieczenia (ubezpieczający,

• przedmiot umowy

  • ubezpieczenia osobowego przedmiotem jest życie, zdrowie i zdolność do pracy; może obejmować: dobra osobiste jednej osoby

    • dobra osobiste jednej osoby - umowa indywidualna lub jednostkowa;

    • wielu osób - umowa ubezpieczenia grupowego lub zbiorowego. Gdy jedna umowa ubezpieczenia obejmuje dobra osobiste wielu osób z których każda jest ubezpieczona na własny rachunek mówimy o ubezpieczeniu grupowym, natomiast gdy jedna osoba występująca w charakterze ubezpieczającego zawiera umowę ubezpieczenia wielu osób na ich rzecz to mamy do czynienia z ubezpieczeniem zbiorowym.

  • ubezpieczenia majątkowego – interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i jest określony w pieniądzu; przedmioty należące do 1 osoby – jest to umowa jednostkowa albo indywidualna; lub wielu osób – umowa zbiorowa, szczególnym rodzajem umowy zbiorowej jest umowa generalna obejmująca dobra majątkowe wielu podmiotów i to zarówno te które istnieją w trakcie zawierania umowy jak i te które mogą powstać w trakcie jej trwania

• Ryzyka objęte ochroną ubezpieczeniową – dla uniknięcia nieporozumień w umowie ubezpieczenia wymienia się konkretne niebezpieczeństwa objęte ochroną ubezpieczeniową. Niebezpieczeństwa te są definiowane (każdy zakład ubezpieczeń samodzielnie definiuje niebezpieczeństwa). Albo w umowie wymienia się ryzyka, albo znajduje się zapis że umowa obejmuje wszystkie ryzyka. Ryzyka wyłączone z ochrony ubezpieczeniowej najczęściej nie odpowiada za szkody wynikające z rażącego niedbalstwa, w okresie działań wojennych, okresie strajków, zamieszek.

• Warunki ubezpieczenia – przepisy prawne dotyczące poszczególnych ubezpieczeń danego działu, grupy, rodzaju, które ustalają prawa i obowiązki stron oraz normują ich postępowanie wynikające z wykonywania umowy ubezpieczenia. W przypadku ubezpieczeń dobrowolnych ustalane są one przez zakład ubezpieczeń przy czym standardowe warunki przekazywane są do komisji nadzoru finansowego, która sprawdza czy zakład ubezpieczeń nie działa przeciwko ubezpieczonemu. Ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych zostały zamieszczone w Ustawie o Ubezpieczeniach Obowiązkowych przy czym w tej ustawie zostały zamieszczone podstawowe warunki ubezpieczeń OC kierowców, rolników oraz budynków gospodarstw rolnych od ognia i innych zdarzeń losowych. Pozostałe ogólne warunki ubezpieczeń losowych zostały określone przez Ministra Finansów w drodze rozporządzenia (oznacza to że wszystkie zakłady ubezpieczeń muszą stosować identyczne warunki ubezpieczeń obowiązkowych). Oprócz ogólnych warunków ubezpieczenia mogą występować szczególne warunki ubezpieczenia – postanowienia nietypowe wprowadzane do umowy ze względu na szczególne okoliczności związane z poszczególnym ryzykiem; te dodatkowe szczególne warunki ubezpieczenia mogą być dołączone do umowy albo zamieszczone w jej tekście (je określa się mianem klauzul polisowych)

• Obowiązki stron

OBOWIĄZKI STRON UMOWY UBEZPIECZENIA
Ubezpieczający
Dodatkowe (powinności)
1) przed zawarciem umowy OBOWIĄZEK DEKLARACJI
2) po zawarciu umowy OBOWIĄZEK NOTYFIKACJI
3) po wypadku ubezpieczeniowym OBOWIĄZEK RATOWANIA

Ubezpieczający ma obowiązek zapłacenia składki ubezpieczeniowej; zapłacenie składki ubezpieczeniowej najczęściej warunkuje rozpoczęcie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Deklaracja ryzyka ubezpieczeniowego – systemy

Wyjaśnienie

Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia ubezpieczający ma obowiązek podać do wiadomości ubezpieczyciela – zgodnie z prawdą – wszelkie okoliczności mające wpływ na ocenę ryzyka (niebezpieczeństwa)

System anglosaski

Obowiązek deklaracji spontanicznych: ubezpieczający – nawet bez uprzednich zapytań ze strony ubezpieczyciela – powinien informować o wszelkich okolicznościach, które ą lub powinny mu być znane.

System kontynentalny

System „odpowiedzi na pytania”: obowiązek deklaracji dotyczy tylko znanych ubezpieczającemu okoliczności, o które pytał ubezpieczyciel (w formularzu wniosku – oferty albo innych pismach).

System mieszany

Ubezpieczający odpowiada zgodnie z prawdą na pytania ubezpieczyciela, ale ponadto jest obowiązany zwrócić uwagę ubezpieczyciela na okoliczności jego zdaniem ważne, choćby ubezpieczyciel o nie nie pytał.

Sankcje za naruszenie

Ubezpieczyciel

1. Jest wolny od odpowiedzialności

2. Może odstąpić od umowy

3. Może zwiększyć składkę

Obowiązek notyfikacji ryzyka – ubezpieczający ma informować zakład ubezpieczeń o wszystkich zmianach jaki następują w okolicznościach występowania ryzyka. Wszelkie istotne zmiany musza być podawane do wiadomości zakładu ubezpieczeń. Ten obowiązek nie dotyczy ubezpieczeń na życie.

Obowiązek ratowania – w przypadku jeśli ubezpieczony nie podejmie akcji ratowniczej i na skutek tego powiększy się szkoda, zakład ubezpieczeń może odmówić wypłaty odszkodowania. Trzeba zabezpieczyć możliwość dochodzenia roszczeń od sprawców szkody. Zakład ubezpieczeń pokrywa koszty ratunku.

• Ustalenie okresu czasu

  • Krótkoterminowe (do 1 roku)

  • Roczne

  • Długoterminowe (dłużej niż rok)

  • Bezterminowe (nie można z góry określić jak długo będą trwały)

Nie zawsze zawarcie umowy jest tożsame z rozpoczęciem odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Karencja (okres oczekiwania) – okres pomiędzy zawarciem umowy i zapłaceniem składki a rozpoczęciem odpowiedzialności np.: umowa na życie – bez badań lekarskich

Okres ubezpieczenia:

• Formalny – okres obowiązywania umowy

• Materialny – okres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

• Techniczny – okres składkowy

Te 3 okresy wcale nie muszą się ze sobą pokrywać. Mogą zaczynać się i kończyć w różnych terminach. Różnicuje je karencja. Może wystąpić również karencja dodana – zakład ubezpieczeń odpowiada za skutki które pojawiły się w czasie trwania umowy.

Powstanie i wygaśnięcie stosunku ubezpieczenia

Wyjaśnienie

Źródłem powstania prawnego stosunku ubezpieczenia jest zawarcie umowy. Z kolei rozwiązanie umowy powoduje wygaśnięcie tego stosunku. Jednakże może to nastąpić także z innych przyczyn.

Inne przyczyny

• Upływ okresu na który zawarto umowę

• Śmierć lub utrata pełnej zdolności do czynności prawnych ubezpieczającego oraz likwidacja czy upadłość zakładu ubezpieczeń

• Abandon – występuje w ubezpieczeniach morskich i polega na zrzeczeniu się przez ubezpieczającego na rzecz zakładu ubezpieczeń praw do przedmiotu ubezpieczenia w zamian za wypłatę pewnej sumy ubezpieczenia

• „odpadnięcie” interesu ubezpieczeniowego (np. zniszczenie, zużycie lub utrata przedmiotu ochrony)

• Wyczerpanie sumy ubezpieczenia lub sumy gwarancji

• Wykup polisy w ubezpieczeniu na życie

• Niezapłacenie składki w terminie (z wyjątkiem ubezpieczeń obowiązkowych) lub raty składki (tylko wtedy gdy umowa bądź OWU) taki skutek zastrzegły. Warunki ubezpieczeń obowiązkowych.

Egzamin

Test wielokrotnego wyboru

Około 30 pytań

Zakres zagadnień;

- ubezpieczenia i ryzyko, klasyfikacja, funkcje, zasady, stosunek i umowy ubezpieczenia

Dodatkowo – ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych !!! + kodeks cywilny dotyczący ubezpieczeń