Ubezpieczenia obowiązkowe
Zgodnie art. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2007r. nr 11, poz. 74 ze zm.) ubezpieczenia społeczne w Polsce obejmują:
ubezpieczenie emerytalne,
ubezpieczenia rentowe,
ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane ubezpieczeniem chorobowym,
oraz ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane ubezpieczeniem wypadkowym.
Zgodnie z art. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:
pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów,
osobami wykonującymi pracę nakładczą,
członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia oraz osobami z nimi współpracującymi,
osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,
posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,
osobami pobierającymi stypendium sportowe,
pobierającymi stypendium słuchaczami Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
osobami wykonującymi odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy. Od 1 lutego 2009 r. obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostały także objęte osoby pobierające stypendium w okresie odbywania przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy.
osobami pobierającymi stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego w miejscu pracy, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na szkolenie, staż lub przygotowanie zawodowe, od 1 lutego 2009 r. obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostały objęte także osoby pobierające stypendium w okresie odbywania przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez inne niż powiatowy urząd pracy podmioty kierujące na przygotowanie zawodowe dorosłych,
od 1 lutego 2009 r. - osobami pobierającymi stypendium na podstawie przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych i niepozostawania w zatrudnieniu,
osobami duchownymi,
żołnierzami niezawodowymi pełniącymi czynną służbę, z wyłączeniem żołnierzy pełniących służbę wojskową w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego oraz żołnierzy pełniących okresową służbę wojskową,
funkcjonariuszami Służby Celnej,
osobami odbywającymi służbę zastępczą,
osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego,
osobami pobierającymi świadczenie socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, a także osobami pobierającymi wynagrodzenie przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego albo w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie, wynikające z odrębnych przepisów lub układów zbiorowych pracy,
osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia,
osobami rezygnującymi z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,
osobami pobierającymi świadczenie pielęgnacyjne,
Ubezpieczenia dobrowolne
Zgodnie z art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje:
małżonkom pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,
osobom, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 2 ustawy,
obywatelom polskim wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatelom polskim wykonującym pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa,
studentom oraz uczestnikom studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,
alumnom seminariów duchownych, nowicjuszom, postulantom i juniorystom do ukończenia 25 roku życia,
odbywającym na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny wnioskodawcom - obywatelom państwa członkowskiego Unii Europejskiej w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności regulowanej - w rozumieniu odpowiednio przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych lub przepisów o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do podejmowania lub wykonywania niektórych działalności. Od 2 maja 2008 r. - wnioskodawcom odbywającym na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności - w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Kontynuowanie ubezpieczeń emerytalnego i rentowych
Zgodnie z art. 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi oraz podlegający dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym obywatele polscy z tytułu wykonywania pracy za granicą w podmiotach zagranicznych lub z tytułu wykonywania pracy w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa, mogą po ustaniu tych ubezpieczeń kontynuować je dobrowolnie. Kontynuacja ubezpieczeń możliwa jest w przypadku, gdy osoba nie ma innych tytułów do ubezpieczeń społecznych.
Ponadto, jeżeli okres tego ubezpieczenia przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, w wypadku gdy stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.