Ubezpieczenia

obowiązkowe

Ustawowa definicja
ubezpieczenia obowiązkowego

Definicja:

Ubezpieczeniem obowiązkowym jest

ubezpieczenie odpowiedzialności

cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie

mienia, jeżeli ustawa lub ratyfikowana

przez Rzeczpospolitą Polską umowa

międzynarodowa nakłada obowiązek

zawarcia umowy ubezpieczenia.

Pojęcie przymusu
ubezpieczeniowego

Przymus ubezpieczeniowy oznacza
nawiązywanie prawnych stosunków
ubezpieczenia z mocy prawa
albo zawieranie umów ubezpieczenia w
wykonaniu ustawowego obowiązku, co
oznacza wyłączenie lub ograniczenie
swobody kontraktowej stron.

Przesłanki przymusu
ubezpieczeniowego

Podawane w literaturze przesłanki
przymusu ubezpieczeniowego
podzielono na dwie grupy .

Najszersza ochrona poszkodowanych przed
skutkami szkód wyrządzonych przez inne podmioty
(1)

Dotyczy szkód które:

a.

zagrażają zdrowiu i życiu ludzi np. (w ruchu drogowym

lub medycynie),

b.

wynikają z działalności szczególnie niebezpiecznej (np.

energetyka jądrowa)

c.

powstają w związku ze świadczeniem specjalistycznych

usług (np. w zakresie obsługi prawnej, doradztwa

podatkowego czy architektury)

Ważny ogólnospołeczny interes
(2)

Ważny interes ogólnospołeczny w
ochronie określonych dóbr, przy
jednocześnie zbyt niskiej
świadomości zagrożonych
podmiotów co do celowości
ubezpieczeń.

Źródła stosunku
ubezpieczenia w kontekście
przymusu

(1) swoboda zawierania umów

ubezpieczenia = ubezpieczenia
dobrowolne

(2) obowiązek zawarcia umowy

ubezpieczenia = przymus
ubezpieczenia

(3) stosunek ubezpieczenia nawiązany

bezumownie = ubezpieczenie
przymusowe

Zakres swobody umów w
ubezpieczeniach
obowiązkowych

Przejawy
swobody umów

Ograniczenia/wyłączenia

Swoboda zawarcia

umowy

Wyłączenie swobody

Swoboda w wyborze

formy umowy

Swoboda stron

Swoboda w doborze

kontrahenta

Swoboda stron

Swoboda w

kształtowaniu treści

Ograniczenie swobody

Podstawa ustawowa
obowiązku ubezpieczenia

Ubezpieczenie obowiązkowe musi mieć

podstawę prawną w przepisach ustawy

(lub ratyfikowanej przez RP umowie

międzynarodowej), a stosowany przepis

ustawy musi być sformułowany jako

obowiązek prawny.

Ograniczenie do ubezpieczeń
OC i ubezpieczeń mienia

Ubezpieczenia obowiązkowe mogą
dotyczyć wyłącznie odpowiedzialności
cywilnej lub mienia. Poza
ubezpieczeniem budynków rolniczych
od ognia i innych zdarzeń losowych,
pozostałe ubezpieczenia obowiązkowe
są wyłącznie ubezpieczeniami OC.

Dział prawa ubezpieczeń gospodarczych
odnoszących się do ubezpieczeń
obowiązkowych

1.

Ustawa z 22.05.2003 r. o
ubezpieczeniach obowiązkowych,

2.

Kodeks cywilny

3.

Ustawy wprowadzające poszczególne
rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

4.

Akty wykonawcze do ustaw
wprowadzających ubezpieczenia
obowiązkowe

Odrębności umowy
ubezpieczenia
obowiązkowego

Na różnych etapach świadczenia
ochrony ubezpieczeniowej w zakresie
ubezpieczenia obowiązkowego
występują pewne elementy specyficzne
dla tego rodzaju umów.

Etap zawierania umowy
ubezpieczenia



W ubezpieczeniach OC obowiązuje minimalna
suma gwarancyjna.



Obowiązkowe ubezpieczenie OC obejmuje
zarówno OC deliktową, jak i OC kontraktową .



Obowiązkowe ubezpieczenia OC posiadacza
pojazdu oraz OC rolnika obejmują rażące
niedbalstwo, a nawet winę umyślną sprawcy.

Etap wykonywania umowy
ubezpieczenia



Nieopłacenie raty składki nie powoduje
ustania odpowiedzialności.



Ubezpieczający jest obowiązany
poddawać się kontroli.

Etap likwidacji umowy
ubezpieczenia



Sztywne terminy spełniania świadczeń.



Odpowiedzialność Ubezpieczeniowego
Funduszu Gwarancyjnego.



Szczególne obowiązki zakładu
ubezpieczeń w toku likwidacji szkód



Dodatkowe świadczenia zakładu
ubezpieczeń



Obowiązki osób uczestniczących w
zdarzeniu

Obowiązki zakładu ubezpieczeń
prowadzącego ubezpieczenia
obowiązkowe

Obowiązek przyjmowania ofert:

zakład ubezpieczeń, który w zakresie

posiadanego zezwolenia zawiera umowy

określonego ubezpieczenia

obowiązkowego, nie może odmówić

zawarcia takiej umowy.

Obowiązki zakładu ubezpieczeń
prowadzącego ubezpieczenia
obowiązkowe

Szczegółowe obowiązki
administracyjne, np. Zakład
ubezpieczeń prowadzący obowiązkowe
ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów,
OC rolników lub ubezpieczenie
budynków rolniczych ma obowiązek
przedstawienia organowi nadzoru
informacji o taryfach składek wraz z
analizą szkodowości.

Podział ubezpieczeń
obowiązkowych

Obowiązkowe

OC posiadaczy pojazdów mechanicznych

OC rolnika z tytułu posiadania

gospodarstwa rolnego

Budynków wchodzących w skład

gospodarstwa rolnego

OC zawodowe

Obowiązkowe ubezpieczenie upraw

(50% areału)

Ubezpieczenia w
rolnictwie



Ubezpieczenie OC rolników



Ubezpieczenie budynków w
gospodarstwach rolnych.



Ubezpieczenia upraw

Ubezpieczenie OC w ruchu
drogowym, powietrznym i żegludze



Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów
mechanicznych



Ubezpieczenie OC użytkowników
statków powietrznych i przewoźników
lotniczych



Ubezpieczenie OC morskich
przewoźników pasażerskich

Ubezpieczenie OC w
turystyce i łowiectwie



Ubezpieczenie OC organizatorów
turystyki



Ubezpieczenie OC pośredników
turystycznych



Ubezpieczenie OC organizatorów
polowań w kraju i za granicą

Ubezpieczenie OC zawodów
prawniczych i pokrewnych

Prawników

Zagranicznych

Działających

W Polsce

Rzeczników

patentowych

Komorników

Radców

prawnych

Notariuszy

Adwokatów

Ubezpieczenie

OC

Ubezpieczenia zawodów
związanych z finansami

Ubezpieczenie OC doradców podatkowych
Ubezpieczenie OC biegłych rewidentów
Ubezpieczenie OC osób prowadzących księgi
rachunkowe

Ubezpieczenie OC
pośredników
ubezpieczeniowych



Ubezpieczenie OC agentów
ubezpieczeniowych (multiagentów)



Ubezpieczenie OC brokerów
ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych

Ubezpieczenie OC w zakresie
usług i badań medycznych



Ubezpieczenie OC podmiotów świadczących
usługi medyczne



Ubezpieczenie OC ratowników medycznych



Ubezpieczenie OC badaczy i sponsorów badań
klinicznych

Ubezpieczenie OC w
budownictwie



Ubezpieczenie OC architektów



Ubezpieczenie OC inżynierów
budowlanych

Ubezpieczenie OC w
gospodarce
nieruchomościami



Ubezpieczenie OC rzeczoznawców
majątkowych



Ubezpieczenie OC pośredników w
obrocie nieruchomościami



Ubezpieczenie OC zarządców
nieruchomości

Ubezpieczenie OC z tytułu
świadczenia innych usług



Ubezpieczenie detektywów



Ubezpieczenie OC podmiotów
certyfikujących podpisy elektroniczne

Ubezpieczenie OC z tytułu
działalności szczególnie
niebezpiecznej



Ubezpieczenie OC organizatorów imprez
masowych



Ubezpieczenie OC za szkody jądrowe



Ubezpieczenie OC szkody wynikające z
zanieczyszczeń morza olejami

Organy kontroli obowiązku

ubezpieczenia (wybrane
ubezpieczenia)

1.

Obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy
pojazdów



Organy zobowiązane do kontroli: Policja,
organy celne, Straż Graniczna, organy
właściwe w sprawach rejestracji pojazdów,
Inspekcja Transportu Drogowego.



Organy uprawnione do kontroli: UFG,
inne organy uprawnione do kontroli ruchu
drogowego.

Organy kontroli obowiązku
ubezpieczenia (wybrane
ubezpieczenia)

Inne obowiązkowe ubezpieczenia OC



ubezpieczenie OC doradców
podatkowych: Minister Finansów, Krajowa
Rada Radców Podatkowych



ubezpieczenia OC komorników: prezes
sądu rejonowego, przy którym działa
komornik.



ubezpieczenia OC morskich
przewoźników pasażerskich: organy
inspekcji morskiej

Sankcje za niedopełnienie obowiązku
zawarcia umowy ubezpieczenia
obowiązkowego

Sankcje finansowe (opłaty karne)

Sankcje karne (z tytułu wykroczeń)

Sankcje administracyjne (uzyskanie zezwolenia)

Sankcje korporacyjne (dyscyplinarne)

Sankcje w postaci zakazu ruchu (żeglugi)

Sankcje typu regresowego

Wysokość opłaty karnej za brak OC komunikacyjnego
uzależniona jest od:

 

1.Rodzaju pojazdu, którego posiadacz nie spełnił obowiązku

ubezpieczenia:



samochody osobowe –

równowartość 2- krotności  minimalnego

wynagrodzenia za pracę,



samochody ciężarowe, ciągniki samochodowe i autobusy –
równowartość 3- krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę,



pozostałe pojazdy – równowartość 1/3 minimalnego
wynagrodzenia za pracę;
 

2.  Okresu pozostawania bez ochrony ubezpieczeniowej w

danym roku kalendarzowym:
 



do 3 dni – 20% pełnej opłaty karnej,



4 do 14 dni – 50% pełnej opłaty karnej,



powyżej 14 dni – 100% opłaty karnej;

Zmiana w wysokości kar finansowych-
przykład
(Nowelizacja obowiązująca od
1.01.2012 r.)



Zamiast 1980 zł nieuczciwy kierowca
zapłaci równowartość podwójnego
minimalnego wynagrodzenia za pracę,
czyli w 2012 r. aż 3 tys. zł.

Brak OC:



do trzech dni kierujący zapłaci tylko 600 zł kary.



4 do 14 dni, kara wyniesie 1500 zł.



po upływie 15 dni - 3 tys. zł.

Ciągniki siodłowe i ciężarówki:



czyli trzykrotność minimalnego wynagrodzenia. Kary te
wzrosną więc z obecnych 400 zł do 4,5 tys. zł.

Sankcje typu regresowego
(przykład)

W ubezpieczeniach OC posiadaczy pojazdów i
OC rolników: wobec posiadacza pojazdu albo
rolnika, którzy nie zawarli umów
obowiązkowego ubezpieczenia OC, a
wyrządzone przez nich przez nich szkody
zostały pokryte przez Ubezpieczeniowy
Fundusz Gwarancyjny, Fundusz może
dochodzić roszczeń regresowych,
obejmujących zwrot wypłaconych
odszkodowań i świadczeń.

Ubezpieczenia budynków
wchodzących w skład
gospodarstwa rolnego i
Odpowiedzialności Cywilnej
Rolników

Ubezpieczenia budynków-
Przedmiot ubezpieczenia

Budynki w gospodarstwie rolnym od
dnia pokrycia dachem oraz wszystkie,
których powierzchnia przekracza 20
m2.

Ubezpieczenia budynków-
Zakres ubezpieczenia

Ochroną ubezpieczeniową objęte są
szkody powstałe wskutek:
huraganu, powodzi, podtopienia,
deszczu nawalnego, gradu, opadów
śniegu, uderzenia pioruna, eksplozji,
osunięcia się ziemi, tąpnięcia, lawiny i
upadku statku powietrznego.

Ubezpieczenia budynków-
Suma ubezpieczenia

Ustalana jest odrębnie dla każdego
budynku wg wartości rzeczywistej
budynku lub nowej, jeżeli stopień
zużycia w dniu ubezpieczenia nie
przekracza 10%.

Ile wynosi składka?



1-5 promili (przeważnie ok.2-2,5
promila) w zależności od materiału z
jakiego zbudowany jest budynek, jego
przeznaczenia i stopnia narażenia na
szkodę.



Kara za brak polisy wynosi ¼
minimalnego wynagrodzenia za
pracę (2012 r. - 375 zł).
wpłacana na rzecz własnej gminy.

Trochę statystyki…

Rys. 1. Liczba polis ubezpieczeniowych budynków
wchodzących w skład gospodarstwa rolnego w milionach

Ubezpieczenie OC Rolnika-
Przedmiot

OC Rolnika oraz każdej osoby, która
pracując w gospodarstwie rolnym w
okresie ubezpieczenia, wyrządziła
szkodę osobie spoza gospodarstwa
(tzw. osobie trzeciej), która w
następstwie zmarła, została inwalidą
lub chorowała, oraz jeśli nastąpiła
utrata zniszczenie lub uszkodzenie
mienia.

Ubezpieczenie OC
Rolnika-Zakres

Szkody wyrządzone osobom trzecim
związane ze wszystkimi pracami w
gospodarstwie, obsługą zwierząt, pracami
polowymi (opryski chemiczne, ruch
maszyn), szkody na drodze publicznej
(ruch pojazdów wolnobieżnych), szkody
wyrządzone umyślnie lub w wyniku
rażącego niedbalstwa rolnika lub osób za
które ponosi on odpowiedzialność.

Ubezpieczenie OC
Rolnika-Składka



Ustalana na okres 12 miesięcy.



Wysokość składki wynosi ok.30 zł za 1
ha powierzchni użytków rolnych.



Kara za brak polisy –1/10 minimalnego
miesięcznego wynagrodzenia za pracę
(150 zł w 2012 r.), wpłacana na rzecz
UFG.

Ubezpieczenie OC Rolnika-
Suma gwarancyjna

Suma Gwarancyjna jest wyrażona w Euro i

odpowiada równowartości w złotych ustalanej

przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego

przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w

dniu wyrządzenia szkody.

Suma Gwarancyjna nie może być niższa w

przypadku szkód na osobie – 5 000 000 euro

w odniesieniu do jednego zdarzenia bez względu

na liczbę poszkodowanych osób ,a w przypadku

szkód w mieniu – 1 000 000 euro w odniesieniu

do jednego zdarzenia, którego skutki są objęte

ubezpieczeniem bez względu na liczbę

poszkodowanych.

Ubezpieczenie OC Rolnika-
wyłączenia

Zakład ubezpieczeń nie odpowiada za
szkody na osobie i w mieniu
wyrządzone rolnikowi, jego
pracownikom i członkom rodziny
wspólnie zamieszkującym.

Trochę statystyki…

Rys. 2. Liczba polis ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej

rolników w milionach

Słowniczek



Podstawą odpowiedzialności deliktowej jest delikt, czyli

czyn niedozwolony. Jest nim każde działanie albo

zdarzenie powodujące szkodę wyrządzona osobie trzeciej

lub w mieniu do niej należącym.



Podstawą odpowiedzialności kontraktowej jest

niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie określonego

zobowiązania (kontraktu). Oznacza to, iż pomiędzy

sprawcą i poszkodowanym musi istnieć najpierw pewien

rodzaj umowy. Jeśli jakieś nieprawidłowości w wykonaniu

tego zobowiązania spowodują zaistnienie szkody po

jednej ze stron, ma ona prawo domagać się jej

naprawienia.

Wykorzystana do wykładu
literatura



Mogilski W.W. 2006:Ubezpieczenia
obowiązkowe [W:] E. Kowalewski i inni
Prawo ubezpieczeń gospodarczych
Branta Bydgoszcz-Toruń.



Wicka A. Finanse ubezpieczeń
gospodarczych [w:] Finanse-teoria i
praktyka. Podstawka M. (red.) PWN,
Warszawa 2010