System podatkowy w rolnictwie

Podatki rolne to obciążenia finansowe, które są nieodpłatne, bezzwrotne, pieniężne, przymusowe, nakładane jednostronnie przez władze państwowe lub samorządowe i są związane bezpośrednio z produkcją rolniczą i prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

Funkcje podatków:

• fiskalna

• redystrybucyjna

• stymulacyjna

Klasyfikacje podatków

Według kryterium przerzucalności:

1. Podatki bezpośrednie (dotyczące określonego podatnika, a skutków tych podatków nie można przerzucić na innego podatnika; płacone z określonego tytułu – posiadania majątku, dochodów itp.). W Polsce do podatków bezpośrednich zalicza się:

   1. Podatek dochodowy od osób fizycznych

   2. Podatek dochodowy od osób prawnych

   3. Podatek rolny

   4. Podatek leśny

   5. Podatek od nieruchomości

   6. Podatek od spadków i darowizn

   7. Podatek od posiadanych psów

2. Podatki pośrednie (skutki tych podatków można przerzucać na inny podmiot; płacone w cenie kupowanego towaru lub usługi). Tutaj zalicza się:

   1. Podatek od towarów i usług (VAT)

   2. Akcyza

   3. Podatek od gier

Według kryterium zasilania budżetów:

1. Podatki zasilające budżet centralny

   1. Podatki dochodowe

   2. VAT

   3. Akcyza

   4. Podatek od gier

2. Podatki zasilające budżety samorządu terytorialnego (gmin i powiatów)

   1. Podatek rolny

   2. Podatek leśny

   3. Podatek od nieruchomości

   4. Podatek od spadków i darowizn

   5. Podatek od środków transportu

   6. Podatek od psów

Według kryterium przedmiotowego:

1. Podatki majątkowe (od spadków i darowizn)

2. Podatki dochodowe

3. Podatki przychodowe (VAT)

4. Podatki od wydatków (podatek od dochodów z nieujawnionych źródeł)

Aktualny system podatkowy w rolnictwie tworzą następujące rodzaje podatków:

1. Podatek rolny od gruntów

Zasady wymiaru podatku rolnego określa ustawa o podatku rolnym. Za gospodarstwo rolne dla określenia wymiaru podatku w myśl w/w ustawy uważa się obszar gruntów o łącznej powierzchni przekraczającej fizyczny lub przeliczeniowy, stanowiący własność lub znajdujące się w posiadaniu osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej, w tym spółki, nie posiadającej osobowości prawnej. Grunty o powierzchni mniejszej niż , nawet jeśli są wykorzystywane na działalność rolniczą, podlegają podatkowi od nieruchomości.

Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych, prawnych lub jednostkach organizacyjnych, które:

• są właścicielami albo samoistnymi posiadaczami gruntów;

• są użytkownikami wieczystymi gruntów;

• posiadają na podstawie umowy lub innego tytułu grunty wchodzące w skład gospodarstw rolnych stanowiących własność Skarbu Państwa lub gminy;

• są dzierżawcami gruntów rolnych.

Obowiązek podatkowy nie dotyczy Skarbu Państwa i gmin.

Przedmiotem opodatkowania podatkiem rolnym są grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako użytki rolne lub jako grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych, z wyjątkiem gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej innej niż działalność rolnicza.

Stawka podatku rolnego dla gruntów gospodarstwa rolnego wynosi równowartość pieniężną 2,5 q żyta od przeliczeniowego, a dla pozostałych gruntów 5 q żyta od fizycznego. Cenę żyta oblicza się według średniej ceny skupu żyta za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy (tj. 27,88 zł/1q dla ustalenia wymiaru podatku w 2006 r.). Liczbę hektarów przeliczeniowych ustala się na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych oraz zaliczenia do okręgu podatkowego. W Polsce utworzono 4 okręgi podatkowe w zależności od warunków ekonomicznych (poziom infrastruktury społeczno-gospodarczej regionu, ogólny rozwój gospodarczy regionu) i produkcyjno-klimatycznych (agroklimat, warunki wodne, rzeźba terenu i gleba).

Ustawodawca przewiduje ulgi i zwolnienia w wymiarze podatku, na przykład od podatku rolnego zwolnione są:

• użytki rolne klasy V i VI,

• użytki położone w pasie drogi granicznej,

• grunty przeznaczone na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub powiększenie już istniejącego do powierzchni nieprzekraczającej ,

• grunty powstałe z zagospodarowania nieużytków (na 5 lat),

• grunty otrzymane drogą wymiany lub scalania (na rok),

• użytki rolne, na których zaprzestano produkcji rolnej (do 3 lat), z tym że zwolnienie może dotyczyć nie więcej niż 20% powierzchni UR gospodarstwa rolnego, lecz nie więcej niż , na okres nie dłuższy niż 3 lata, w stosunku do tych samych gruntów.

• użytki ekologiczne.

Podatnikom podatku rolnego przysługują ulgi inwestycyjne z tytułu wydatków poniesionych na budowę i modernizację budynków inwentarskich oraz zakup i instalowanie deszczowni, urządzeń melioracyjnych, urządzeń do zaopatrzenia w wodę i urządzeń do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych źródeł energii, tj. wiatru, biogazu, słońca, spadku wód (odliczenie od podatku rolnego 25% kosztów inwestycji, mogą być stosowane maksymalnie przez 5 lat).

Ponadto stosuje się ulgi przy opodatkowaniu gospodarstw rolnych żołnierzy odbywających zasadniczą służbę wojskową, gospodarstw rolnych położonych na terenach podgórskich i górskich, a także ulgi w razie wystąpienia klęski żywiołowej.

1. Podatek od dochodów z działów specjalnych produkcji rolniczej

Do działów specjalnych produkcji rolnej zalicza się:

• uprawy w szklarniach ogrzewanych i nie ogrzewanych o powierzchni powyżej 25 m²,

• uprawy w tunelach foliowych ogrzewanych o powierzchni powyżej 50 m²,

• uprawy grzybów i ich grzybni powyżej 25 m² powierzchni uprawowej,

• drób rzeźny - powyżej 100 sztuk,

• drób nieśny – powyżej 80 sztuk,

• wylęgarnie drobiu,

• zwierzęta futerkowe,

• zwierzęta laboratoryjne,

• jedwabniki – produkcja kokonów,

• pasieki powyżej 80 rodzin,

• hodowla dżdżownic,

• uprawy roślin in vitro.

Podstawę do opodatkowania można ustalić prowadząc książkę przychodów
i rozchodów, na podstawie norm szacunkowych dochodów określanych corocznie przez Ministra Finansów lub w oparciu o pełną ewidencję księgową w podmiotach prowadzących księgi rachunkowe. Opodatkowaniu podlegają także usługi rolnicze świadczone przez rolników własnym sprzętem rolniczym oraz prowadzona w gospodarstwie rolnym działalność agroturystyczna, gdy liczba wynajmowanych pokoi przekracza 5.

Stawki obowiązujące w tym podatku są takie same jak w przypadku podatku od dochodów od osób fizycznych (19%, 30%, 40%). Roczny dochód niepowodujący obowiązku zapłaty podatku wynosi 2790 zł.

1. Podatek leśny

Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych, osobach prawnych, jednostkach organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, które:

• są właścicielami albo samoistnymi posiadaczami lasów,

• posiadają lasy stanowiące własność SP lub gminy na podstawie zawartej umowy lub innego tytułu prawnego,

• pozostają w zarządzie Lasów Państwowych oraz wchodzą w skład zasobów ANR,

• są użytkownikami wieczystymi.

Opodatkowaniu podatkiem leśnym podlegają wszystkie lasy, czyli:

• grunt o zwartej powierzchni stanowiącej co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną, drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony,

• grunt związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla jej potrzeb budynki, budowle, urządzenia melioracji wodnej, drogi leśne, miejsca składowania drewna i inne,

za wyjątkiem:

• nie związanych z gospodarką leśną,

• zajętych na ośrodki wypoczynkowe, działki budowlane i rekreacyjne,

• wyłączonych decyzjami administracyjnymi z gospodarki leśnej na cele inne niż leśne.

Podstawę opodatkowania podatkiem leśnym stanowi powierzchnia lasu, wyrażona w hektarach, wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Podatek leśny od 1 ha, za rok podatkowy wynosi równowartość pieniężną 0,220 m³ drewna, obliczaną według średniej ceny sprzedaży drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy kwartały roku poprzedzającego rok podatkowy. Dla lasów ochronnych oraz lasów wchodzących w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych stawka podatku leśnego ulega obniżeniu o 50%.

Zwolnione od podatku leśnego są lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat oraz wpisane do rejestru zabytków. Rada gminy może, w drodze uchwały, wprowadzić także inne zwolnienia.

1. Podatek od nieruchomości

Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają grunty, budynki lub ich części oraz budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż rolnicza lub leśna, natomiast nie podlegają grunty sklasyfikowane w ewidencji gruntów
i budynków jako użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej. Każdego roku minister finansów określa górne stawki podatku od nieruchomości. Podstawą ich określenia jest wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w okresie trzech kwartałów roku poprzedzającego dany rok podatkowy.

1. Podatek od środków transportu

Podatek ten dotyczy gospodarstw rolnych sporadycznie, ponieważ tylko nieliczne z nich posiadają środki transportowe objęte opodatkowaniem. Opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają:

• samochody ciężarowe o ładowności od 2 do 12 ton,

• samochody ciężarowe o ładowności powyżej 12 ton,

• ciągniki siodłowe i balastowe,

• przyczepy i naczepy o ładowności powyżej 5 ton, z wyjątkiem przyczep wykorzystanych na cele rolnicze przez podatnika podatku rolnego,

• autobusy.

Roczna górna stawka podatku ustalana jest przez ministra finansów, a wysokość poszczególnych stawek ustalają rady gmin. Podatek płatny jest w dwóch równych ratach
w terminie do 15 lutego i 15 września każdego roku.

1. Podatek od spadków i darowizn

Podatek ten płacą osoby fizyczne, które nabyły rzeczy albo prawa majątkowe znajdujące się na terenie kraju, w wyniku spadku lub darowizny. Zwolnione od podatku jest między innymi:

• nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części, z wyjątkiem budynków mieszkalnych oraz budynków i urządzeń do prowadzenia działów specjalnych produkcji rolnej,

• nabycie własności i prawa użytkowania wieczystego gospodarstwa rolnego lub jego części, wraz z budynkami mieszkalno-gospodarczymi oraz innych praw do takiego gospodarstwa, jeżeli umowa została zawarta na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

• nabycie przez rolnika pojazdów i maszyn rolniczych i utrzymanie ich przez co najmniej 3 lata.

1. Podatek od posiadania psów

Obowiązek podatkowy ciąży na osobach fizycznych posiadających psy, z wyłączeniem:

• psów będących pomocą dla osób kalekich,

• jednego psa utrzymywanego przez osobę w wieku powyżej 70 lat prowadzącą gospodarstwo rolne,

• dwóch psów w gospodarstwie rolnym utrzymywanych do jego pilnowania,

• psów członków personelu dyplomatycznego – pod warunkiem wzajemności.

1. Podatek VAT

Rolnicy mogą rozliczać się z podatku VAT na zasadach ryczałtowych lub ogólnych. Rolnikiem ryczałtowym jest każdy rolnik dokonujący sprzedaży nieprzetworzonych produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej, jeśli nie jest obowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych. Rolnik ryczałtowy nie ma obowiązku dokonania rejestracji dla potrzeb podatku od towarów i usług (ale musi posiadać numer identyfikacji podatkowej NIP), nie ma obowiązku ewidencjonowania obrotów uzyskanych z tytułu prowadzonej działalności rolnej, nie wystawia faktur oraz nie ma obowiązku składania deklaracji podatkowej.

Schemat rozliczania podatku VAT na zasadach ryczałtowych:

Rolnicy ryczałtowi mają prawo do wyboru rozliczania się według zasad ogólnych po spełnieniu następujących warunków:

1. dokonania w poprzednim roku podatkowym sprzedaży produktów rolnych o wartości przekraczającej 20 tys. zł, z wyłączeniem produktów importowanych oraz sprzedaży w ramach prowadzonej działalności handlowej,

2. dokonania zgłoszenia rejestracyjnego w urzędzie skarbowym,

3. prowadzenia przez okres co najmniej 3 kolejnych miesięcy poprzedzających miesiąc, od którego rolnik zamierza rozliczać się według zasad ogólnych, dziennej ewidencji sprzedaży,

4. prowadzenia po dokonaniu zgłoszenia rejestracyjnego ewidencji sprzedaży i zakupów, umożliwiającej sporządzanie deklaracji dla podatku od towarów i usług.

Rolnicy, którzy wybiorą możliwość rozliczania się z podatku VAT według zasad ogólnych mogą powrócić do systemu ryczałtowego nie wcześniej niż po upływie 3 lat od daty rezygnacji z zasad ryczałtowych.

Schemat rozliczenia podatku VAT na zasadach ogólnych:

Stawki podatku VAT na podstawowe towary i usługi nabywane do produkcji rolnej:

• 3%

  • środki do produkcji rolnej (nawozy, środki ochrony roślin, pasze, sznurek do maszyn rolniczych itp.),

  • materiał siewny i hodowlany,

  • sadzonki do nasadzeń,

  • produkty rolne,

  • usługi związane z rolnictwem oraz chowem i hodowlą zwierząt.

• 7%

  • usługi agroturystyczne,

  • usługi weterynaryjne,

  • wyroby torfowe.

• 22%

  • nośniki energii (paliwa silnikowe, oleje napędowe, węgiel, koks, energia elektryczna, cieplna, gaz),

  • maszyny, urządzenia i narzędzia rolnicze i dla gospodarki leśnej,

  • przyczepy ciągnikowe rolnicze i ciągniki rolnicze,

  • zespoły i części ciągników rolniczych,

  • narzędzia gospodarcze, maszyny do produkcji sadowniczej,

  • materiały i roboty budowlane,

  • tarcica i inne wyroby z drewna.

W wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów (tzn. eksporcie do krajów członkowskich UE) oraz w eksporcie (tzn. eksporcie do krajów trzecich) stawka podatku wynosi 0%.

W UE od 1997 roku stosuje się dwie zasady dotyczące opodatkowania podatkiem VAT:

• wszystkie kraje członkowskie powinny stosować stawkę podstawową nie mniejszą niż 15%,

• wszystkie kraje członkowskie mogą stosować jedną lub dwie obniżone stawki podatkowe nie niższe niż 5%.

Podatnikom, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty wyrażonej w złotych odpowiadającej równowartości
10 000 euro przysługuje zwolnienie od podatku od towarów i usług. Do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku. W przypadku przekroczenia tej kwoty przez podatnika, w ciągu danego roku, zwolnienie to traci moc z chwilą tego przekroczenia.

Literatura

1. Goraj L., Podatki w rolnictwie, Polski FADN, Warszawa 2004.

2. Materiały szkoleniowe „Prowadzenie rachunkowości w gospodarstwie rolnym zgodnie
   z wymogami UE”, Projekt SAPARD PL 6-06/02-03.

3. Podstawka M., System podatkowy w rolnictwie, Wyd. SGGW, Warszawa 2000.

4. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym z późniejszymi zmianami,
   Dz. U. z 1984 r. Nr 52, poz. 268.

5. Ustawa z dnia 30 października 2002 roku o podatku leśnym z późniejszymi zmianami, Dz. U. z 2002 r. Nr 200, poz. 1682.

6. http://www.minrol.gov.pl

7. http://www.mf.gov.pl

Zadanie: Podatek rolny oraz podatek od działów specjalnych produkcji rolnej

Gospodarstwo Jana Kowalskiego o ogólnej powierzchni posiada użytków rolnych, w skład których wchodzą:

• grunty orne – ,

• sady (jabłoniowe) –

• oraz szklarnie na gruntach ornych – .

Grunty położone są w II okręgu podatkowym. Z ewidencji gruntów prowadzonej przez UG wynika, że grunty te zaliczane są do następujących klas bonitacyjnych: kl. IIIa – , kl. IIIb – , kl. , kl. IVa – .

W ogrzewanych szklarniach o powierzchni gospodarstwo prowadzi produkcję doniczkowych roślin ozdobnych (dracena, kroton, hetera, juka).

Ustal łączne zobowiązanie podatkowe gospodarstwa z działalności rolniczej.

Przeliczniki hektarów fizycznych na hektary przeliczeniowe do wymiaru podatku rolnego

Klasy bonitacyjne gleb	Okręgi podatkowe
	Grunty orne
	I
I	1,95
II	1,80
IIIa	1,65
III
IIIb	1,35
IVa	1,10
IV
IVb	0,80
V	0,35
VI	0,20

Źródło: Ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku o podatku rolnym: Tekst jedn. Dz. U. z 1993, Nr 94, poz. 43, Art. 4, z późn. zmianami.

Wybrane pozycje z tabeli rodzajów i rozmiarów działów specjalnych produkcji rolnej oraz norm szacunkowych dochodu rocznego (obowiązujące od 1.01.2005 roku)

Nr poz..	Rodzaje upraw i produkcji	Jednostka powierzchni upraw lub rozmiar danego rodzaju produkcji	Norma szacunkowa dochodu rocznego /zł/
1.	Uprawy w szklarniach ogrzewanych pow. 25 m^2 a) rośliny ozdobne b) pozostałe	1 m^2 1 m^2	7,56 2,81
2.	Uprawy w szklarniach nie ogrzewanych pow. 25 m^2	1 m^2	1,73
3.	Uprawy w tunelach foliowych ogrzewanych powyżej 50 m: a) rośliny ozdobne b) pozostałe	1 m^2 1 m^2	5,62 3,46
4.	Uprawy grzybów i grzybni – powyżej 25 m^2 pow. uprawowej	1 m^2	3,25
6.	Drób nieśny powyżej 80 szt.: kury nieśne (w stadzie reprodukcyjnym) gęsi (w stadzie reprodukcyjnym) kaczki (w stadzie reprodukcyjnym) indyki (w stadzie reprodukcyjnym) kury (produkcja jaj konsumpcyjnych)	1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka 1 sztuka	2,14 1,19 2,21 9,41 1,57
8.	Zwierzęta futerkowe: lisy i jenoty tchórzofretki szynszyle nutrie powyżej 50 szt. samic stada podstawowego Króliki powyżej 50 szt. samic stada podstawowego	Od 1 samicy stada podstawowego Powyżej. 2 szt. samic stada podstawowego Powyżej. 2 szt. samic stada podstawowego Od 1 samicy stada podstawowego Od 1 samicy stada podstawowego	29,78 10,13 15,49 3,58 3,59
11.	Pasieki powyżej 80 rodzin	1 rodzina	2,16

Źródło: Rozporządzenie Min. Finansów z dnia 11 października 2004 roku w sprawie norm szacunkowych dochodu z działów specjalnych produkcji rolnej. Dz, U nr 229 z 2004 roku, poz. 2308.