Ułożenie i pozycje pacjenta w łóżku
Na łóżkach powinny znajdować się materace przeciwodleżynowe.
Można je podzielić na :
statyczne,
dynamiczne.
Materace statyczne rozkładają ciężar ciała na dużą powierzchnię i rozpraszają ucisk pod wyniosłościami kostnymi (osoby długotrwale unieruchomione, ale nie narażone na powstanie odleżyny.
Istnieje kilka ich typów:
wypełnione kulkami styropianowymi,
z gąbki poliuretanowej o gładkiej powierzchni lub ukształtowanej w tzw. jeże,
wodne,
pneumatyczne stałociśnieniowe,
z materiału Saf.
Materac powinien być dobrany do masy ciała pacjenta.
Pomocne są w tym kolory materacy: różowy, żółty, niebieski.
Materiał Saf (Shock Absorbing Foam)jest najnowocześniejszą gąbką wiskoelastyczną. Zapewnia dobrą podporę, dostosowuje się do kształtu ciała, utrzymuje stałą temperaturę ciała, gwarantuje swobodny przepływ krwi i naturalne oddychanie skóry.
Wilgoć i pot są wchłaniane i absorbowane. Może być prany w temperaturze do 95⁰C, suszony w suszarkach wielokrotnie, w razie potrzeby sterylizowany. Może być stosowany u pacjentów narażonych na powstanie odleżyn.
Materace Saf mają różne rozmiary. Dobiera się je w zależności od masy ciała pacjenta na podstawie kolorów:
Pacjent nie powinien leżeć na podkładach:
gumowych,
foliowych,
ceratowych.
Mogą wywoływać odparzenia.
Łóżko należy prześcielać dokładnie co najmniej dwukrotnie w ciągu dnia i poprawiać na każde życzenie lub jeśli wymaga ono tego w ocenie pielęgniarki.
W czasie prześcielania łóżka leżącemu w nim pacjentowi należy zapewnić wygodę, wykonując czynności zgodnie z ustaloną techniką , sprawnie, nie męcząc go.
W pobliżu łóżka powinien znajdować się stolik przyłóżkowy z przedmiotami codziennego użytku ułożonymi zgodnie z życzeniem i przyzwyczajeniami pacjenta, będącymi w zasięgu jego ręki.
Łóżko należy prześcielać dokładnie co najmniej dwukrotnie w ciągu dnia i poprawiać na każde życzenie lub jeśli wymaga ono tego w ocenie pielęgniarki
pacjent może mieć własną bieliznę osobistą lub otrzymać bieliznę szpitalną. bielizna powinna być z surowców naturalnych, luźna, łatwa do nakładania.
ze względu na stan zdrowia można wyróżnić trzy grupy pacjentów:
- nie wymagających specjalnego ułożenia, którzy wybierają dowolną pozycję i zmieniają ją w razie potrzeby,
- którzy samodzielnie nie potrafią zapewnić sobie wygodnej pozycji ani dokonać jej zmiany,
- których ułożenie w określonej pozycji jest konieczne ze względu na schorzenie, wynika z procesu leczenia.
W ułożeniu pacjenta należy zwrócić uwagę na symetrię barków i bioder, prawidłowe ułożenie głowy oraz ustawienie stóp. Nie wolno dopuścić do nieprawidłowej pozycji i wynikających z tego zniekształceń i powikłań, takich jak:
odleżyny,
przykurcze,
kurcze mięśni,
zaniki mięśniowe,
zapalenie płuc,
zapalenie żył,
opadanie stóp.
W tym celu zaleca się zmianę pozycji w regularnych odstępach co 2 godziny w zależności od potrzeby i stanu zdrowia pacjenta.
Po każdej zmianie pozycji należy obserwować skórę w miejscach zagrożonych powstawaniem odleżyn, nacierać ją, masować i oklepywać. Stosować udogodnienia takie jak:
poduszki,
poduszki karkowe dla pacjentów po operacji uszu, oczu, z uszkodzeniami czaszkowo-mózgowymi,
kliny, wałki (podkładki z materiału Saf) pod uda (okolice krętarzy),
podpórki pod pięty, stopy, oparcie dla stóp,
wyściółki przeciwodleżynowe pod kończynę lub pośladkowe,
poduszki przeciwodleżynowe wypełnione poruszającymi się kuleczkami,
aparaty stabilizujące stopy,
ochraniacze na stopy,
łokcie z gąbki poliuretanowej,
mankiety z materiału Saf na stopy,
mankiety powietrzne na stopy,
podparcie pod kończyny z materiału Saf,
lejce, drabinki.
Nie należy stosować:
krążków (kółek) z waty pod łokcie i pięty (pogarszają krążenie krwi i utlenowanie tkanek),
kółek z gumy pod pośladki (odparzenia),
kółek z kuleczkami styropianowymi pod pośladki (pod wpływem ucisku zbijają się), w zamian można stosować kółka (podkładki) z gąbki poliuretanowej.
Wałki, podkładki należy stosować pod uda, a nie pod kolana, gdzie przebiegają naczynia krwionośne, ponieważ mogą utrudniać odpływ krwi żylnej.
Należy robić przerwy w stosowaniu wałka (podkładek) i przypominać pacjentowi o poruszaniu stopami i nogami.
Ułożenie pacjenta powinno zapewnić mu pełny zakres ruchów.
Pacjenta możemy ułożyć w trzech zasadniczych pozycjach:
na plecach,
na boku,
na brzuchu.
1.Do ułożenia pacjenta na plecach można wykorzystać:
jedną lub kilka poduszek, wypełniających przestrzeń między 6 kręgiem szyjnym i 1 piersiowym (zmniejsza się napięcie mięśni szyi, barków i zgięcie szyi),
założenie poduszki pod okolicę lędźwiową zmniejsza napięcie mięśni i zapobiega bólowi,
poduszki, niezależnie od sposobu ułożenia, powinny tworzyć równię pochyłą, dającą podparcie głowie, barkom, plecom i lędźwiom,
założenie wałka wzdłuż uda lub aparatu stabilizującego stopę zabezpiecza przed rotacją na zewnątrz,
ucisk na piętę można zlikwidować przez założenie wałka między łydkę a piętę (unosi podudzie),
Do ułożenia pacjenta na plecach można wykorzystać c.d :
na okolicę łokcia można zastosować ochraniacze,
w schorzeniach kręgosłupa układa się pacjenta na płasko, na twardym podłożu z zastosowaniem udogodnień, stopy podpiera się na podpórce lub aparacie stabilizującym, pod głowę i krzywiznę lędźwiową zakłada się małą poduszkę, pod pięty ochraniacze, powyżej zgięć kolanowych – wałki.
2. Ułożenie pacjenta na boku:
należy pamiętać, aby plecy tak wyprostowane jak u człowieka w pozycji stojącej,
głowę układa się na poduszce, pod którą podłożona jest ręka z wyprostowanymi palcami, drugą rękę układa się na ciele wzdłuż tułowia, także z wyprostowanymi palcami,
kończyna dolna dalsza od materaca jest zgięta w stawie biodrowym i kolanowym, ułożona na poduszce,
przeciwdziałać opadnięciu stopy można przez zastosowanie udogodnień.
3. Ułożenie pacjenta na brzuchu:
można zastosować przy braku przeciwwskazań,
za akceptacją chorego,
stopy chorego należy ułożyć za materacem z podparciem,
pod brzuch zakłada się poduszkę, która umożliwia fizjologiczne wygięcie kręgosłupa i zabezpiecza piersi przed uciskiem,
głowę zwraca się na bok i zabezpiecza przed uciskiem,
ramiona odwiedzione i zrotowane na zewnątrz umożliwiają całkowite rozprężenie klatki piersiowej,
dłonie z palcami wyprostowanymi lub z włożonymi w nie małymi wałeczkami.
4. Pozycje na plecach i boczna
Mogą być zróżnicowane w zależności od położenia wezgłowia na : poziomą, półwysoką, wysoką.
W pozycji poziomej na plecach (płaskiej) układa się pacjentów:
po urazie czaszki,
po urazie mózgu,
złamaniach kręgosłupa,
złamaniach kości miednicy.
Pozycja pozioma na boku z rotacją do przodu i tyłu, pozycja Trendelenburga mają zastosowanie w drenażu ułożeniowym.
Pozycja Trendelenburga przyczynia się do pobudzenia ważnych dla życia ośrodków:
przy utracie przytomności,
wstrząsie,
utracie krwi,
wytworzeniu dostępu do żył centralnych,
zapobieganiu zatorom powietrznym,
zaburzeniach ukrwienia mózgu.
W pozycji poziomej bocznej, tzw. bezpiecznej układa się pacjentów:
nieprzytomnych,
daje ona oparcie z tyłu i z przodu,
nie grozi uciskiem na większe pnie nerwowe,
zapobiega opadnięciu języka do tyłu,
zachłyśnięciu się wydzieliną, która odpływa na zewnątrz.
W pozycji na plecach i bocznej półwysokiej oraz wysokiej układa się pacjentów ze schorzeniami układu krążenia i oddechowego.
Pacjentów z wysiękowym zapaleniem opłucnej układa się w pozycji półwysokiej bocznej na „boku zdrowym”, utrzymując w ten sposób większą ruchomość klatki piersiowej po stronie „chorej”, zapobiegając zrostom opłucnej.
Pacjentów po udarach mózgowych i z porażeniem połowiczym układa się na plecach, boku zdrowym lub wyjątkowo – chorym (nie dłużej niż ݣodz.), z zastosowaniem udogodnień.
W pozycji anty - Trendelenburga (niskie ułożenie kończyn dolnych), która przyczynia się do zwolnienia krążenia tętniczego, odbarczenia płuc, układa się pacjentów z zaburzeniami krążenia tętniczego, po operacjach, ze złamanym kręgosłupem szyjnym zaopatrzonym w pętlę Glissona.
Kończyny dolne układamy wysoko, aby pobudzić krążenie żylne, u pacjentów:
po operacjach na żyłach kończyn dolnych,
ze stanem zapalnym żył kończyn dolnych,
w opatrunku gipsowym.
Każdorazowo przed zmianą pozycji, udogodnień, praca jednej osoby lub całego zespołu powinna być dokładnie zaplanowana
Udogodnienia stosowane przy danym ułożeniu chorego powinny być zakładane od głowy do stóp, a przed zmianą pozycji wyjmowane od strony przeciwnej, tj. od stóp w kierunku głowy.
Nadmierna liczba stosowanych udogodnień jest błędnym postępowaniem.
Każde z zastosowanych udogodnień powinno być zabezpieczone okryciem ochronnym, dobrze naciągniętym, bez szwów i załamań od strony pacjenta.
Po każdej zmianie ułożenia należy dokonać w dokumentacji pacjenta zapisu pozycji i udogodnień oraz czasu dokonanej zmiany.
Bez względu na przyczynę - brak ruchu zawsze jest szkodliwy.
Pozostawienie pacjenta w łóżku przez dłuższy okres i brak możliwości wykonywania jakichkolwiek ruchów sprzyja powstawaniu wielu powikłań, takich jak:
zapalenie płuc,
odleżyny,
spadek napięcia mięśniowego w kończynach,
przykurcze,
zaniki mięśniowe,
zaparcia,
powikłania zakrzepowo – zatorowe,
apatia.