Platon

PLATON (427-347)

- nowy rodzaj bytu

Nie rzeczy są przedmiotami pojęć, Stałe własności przysługują pojęciom , ale nie przysługują rzeczom.

- ustrój świata jest hierarchiczny.

-rzeczy są zmienne a idee niezmienne. Pogląd dualistyczny Platona przyjmował ,że istnieje nie jeden rodzaj, ale dwa rodzaje bytu; był poznawały przez zmysły i byt poznawany przez pojęcia, zniszczalny i wieczny, wieczny i niezmienny ,realny i idealny, rzeczy i idee.

- idee a rzeczy. Bytem są wieczne i niezniszczalne idee. Jedynie idee istnieją , a o rzeczach można powiedzieć co najwyżej , że stają się.

-nauka o duszy. Funkcja biologiczna duszy. Platon przestał duszę rozumieć materialnie. Dusza jest właśnie jako czynnik życia , przeciwieństwem materii , bo materia jest z natury bezwładna, a dusza jest źródłem ruchu. Jest realna a nie materialna.

- funkcja poznawcza duszy. Poznanie jest funkcją duszy , bo idee znamy , choć ciało wcale z nimi nie ma i nie może mieć styczności.

- funkcja religijna duszy Platon operował nie jednym lecz dwoma pojęciami duszy: szerszym i węższym. Pierwsze było oparte na rozważaniach biologicznych i psychologicznych, drugie na religijnych. Dusza w pierwszym znaczeniu obejmowała czynności zmysłowe, w drugim - była samym rozumem. Pierwsza była składnikiem materialnej przyrody, druga nie była niczym z tą przyrodą związana.

-dusza a ciało

Platonizm był nie tylko dualizmem idei i rzeczy , ale również dualizmem duszy i ciała. Ten dualizm wyrażał się w następujących tezach:

~ dusza jest nieśmiertelna

~ jest oddzielna od ciała , niezależna. Dusza i ciało , choć zespolone są w człowieku, istnieją niezależnie.

~ W przeciwieństwie do ciała , które jest złożone z części , dusza jest niezłożona. Jeśli człowiek stanowi jedność , to dzięki swej duszy , a nie ciału.

~ dusza jest doskonalsza od ciała. Dusza poznaje idee i upodabnia się do nich; przez to jest źródłem prawdy , dobra i wszystkiego , co cenne w człowieku. Człowiek to dusza władająca ciałem.

~ z wyższości duszy nad ciałem wynika ,że złączenie ich jest dla duszy niekorzystne. Byłaby lepsza i szczęśliwsza , gdyby była wolna od ciała; ciało jest dla niej więzieniem i mogiłą.

- nieśmiertelność duszy

~ dusza związana jest z życiem

~ dusza posiada wiedzę wrodzoną , musiała więc zdobyć ją przed urodzeniem , istniała zatem przed urodzeniem

- nauka o przyrodzie

„ Demiurg , czyli boski budowniczy świata , zbudował go powodowany dobrocią, budując go wziął za wzór idee. Świat musi być stworzony z czegoś , musiała więc istnieć materia , z której został zbudowany. Była , obok Demiterga i idei , trzecią przyczyną świata - dusza świata.

Dusze znajdują się nie tylko w ciałach organicznych . więc przede wszystkim planety mają dusz. Podobnie też i wszechświat jako całość nosi w sobie źródło ruchu , więc -posiada duszę, duszę jako zasadę ruchu i życia - nauka o poznaniu

Są dwa rodzaje poznania: rozumowe i zmysłowe.

- myśl jest od postrzegania niezależna

-ETYKA

Koncepcja cnoty jako ładu i harmonii duszy. Są trzy cnoty odpowiednio do trzech części duszy : mądrość jest cnotą części rozumnej, męstwo - impulsywnej , ponownie nad sobą - pożądliwej; ponadto potrzebna jest czwarta cnota - sprawiedliwość - łącząca wszystkie części duszy i utrzymująca wśród nich ład , aby każda „ spełniała swoje" . Tak powstała klasyczna teoria czterech cnót .

Nauka o państwie

Konkretne zadania człowieka objawiają się w pełni nie w życiu jednostkowym , lecz w społecznym. Teoria państwa , jako budowali przedtem Grecy trzymała się stosunków rzeczywistych i dążyła co najwyżej do zracjonalizowania środków , ale nie stawiała państwu celów. Platońska teoria państwa , wyłożona w Rzeczypospolitej i Prawach , była normatywną teorią państwa najlepszego , skonstruowaną wedle idei dobra i sprawiedliwości.

~ Państwo najlepsze winno dążyć do zalet najwyższych i właściwych ideom; za takie Platon uważał powszechność i stałość . Ma powodować się nie indywidualnymi pomysłami i aspiracjami , lecz ogólnymi zasadami; program Platona nie uwzględniał też różnorodnych warunków , w jakich prawach żyją i różnorodnych temperamentów, jakie mają ludy; był jeden dla wszystkich. Od obywateli wymagał stałości w sposobie myślenia i odczuwania; poeci , którzy podlegają na ogół zmiennym uczuciom , a przez sztukę swoją mogą w tym duchu oddziaływać na innych obywateli, powinni być wydaleni z doskonałego państwa. Uniwersalny charakter był tedy pierwszą cechą tej teorii.

~ państwo doskonałe ma jeden cel obowiązujący wszystkich; nie jest dopuszczalne, aby każdy obywatel dążył na swoją rękę do swojego dobra. Państwo ma być zbudowane jak organizm , a w nim każdy ma „robić swoje" to znaczy to czego odeń wymaga wspólny cel wszystkich.

~ państwo musi być oparte na wiedzy ; bo aby dobro czynić , trzeba dobro znać. Państwo będzie doskonałe dopiero , gdy na tronach znajdą się przedstawiciele największej wiedzy , filozofowie. Takie było intelektualistyczne hasło tej teorii państwa.

~ do państwa mogą należeć tylko ci , którzy są dlań potrzebni, potrzebni zaś są oprócz władców - filozofów, strażnicy państwa , to jest wojsko oraz wykonawcy niezbędnych przedmiotów materialnych - rzemieślnicy. Każda z trzech grup ma inne zadania i musi przeto żyć w innych warunkach ; tworzy zatem oddzielny stan społeczny. Państwo ideale ma więc być stanowe . Trzy stany, które doń należą , odpowiadają trzem częściom, z których składa się dusza ; istnieje bowiem ścisła analogia między państwem a jednostką . Cnotą władców jest mądrość , strażników męstwo , rzemieślników - panowanie nad sobą. Gdy każdy stan czyni swoje , wtedy powstaje harmonijny ustrój państwa; ustrój sprawiedliwości. Tworzą więc między sobą hierarchię i idealne państwo musi być hierarchiczne.

~ idealne państwo jest ascetyczne , dąży bowiem do idealnego celu , którego osiągnięcie nie zapewnia obywatelom bezpośrednich korzyści ani rozkoszy , ani dóbr doczesnych . Dla dwóch wyższych stanów zniesiona jest własność indywidualna; obowiązuje tam ustrój komunistyczny.

To utopia Platońska była oparta na pięknej zasadzie : na podporządkowaniu jednostek państwu , a państwa celom czysto moralnym , idealnym , powszechnym i stałym.