Laboratoryjna ocena nasion

Do laboratoryjnej oceny nasion pobiera się następujące rodzaje prób: 1. Próba pierwotna pobierana z jednego miejsca partii nasion składowanej luzem lub z jednego miejsca nasion w opakowaniu np. worek. 2. Próba ogólna powstaje po zsypaniu wszystkich próbek pierwotnych, pobranych z jednej partii nasion. 3. Próba średnia ogólna pobrana z dokładnie wymieszanej próbki ogólnej, reprezentująca właściwości całej partii nasion. 4. Próba laboratoryjna określonej wielkości pobrana z próbki średniej ogólnej, reprezentująca jej właściwości, a tym samym właściwości całej partii materiału. Próby laboratoryjnej oceny nasion pobiera urzędowy próbobiorca, przy obecności plantatora lub jego przedstawiciela. Pierwsza część próby zostaje u plantatora, część jest przechowywana na depozycie- na wypadek konieczności powtórzenia badań. Badania laboratoryjne próbki nasion obejmują: 1. Próbę organoleptyczną. 2. Próbę czystości. 3. Próbę do oznaczenia zawartości nasion obcych roślin uprawianych i chwastów. 4. Próba oznaczenia roślin szczególnie szkodliwych. 5. Oznaczenie zdolności kiełkowania. 6. Oznaczenie wilgotności nasion. 7. Oznaczenie MTN. 8. Oznaczenie zdrowotności nasion. Ocena organoleptyczna obejmuje zapach, kolor, połysk nasion, jest to ocena subiektywna, choć jej przeprowadzenie określone jest szczegółowo przez normy, pozwala na wstępną ocenę stanu nasion (metoda szufelkowa, przepoławiana lub przekątowa i miseczkowa). Oznaczenie czystości nasion określa się zawartość nasion uszkodzonych, normalnie rozwiniętych oraz zanieczyszczeń (plewy, plewki, kawałki łodyg, resztki okwiatu, piasek, bardzo silnie uszkodzonych nasion). Czystość badanych nasion oblicza się ze wzoru: Cz=(a-b/a) x100%, a-ciężar całej próbki w g, b-ciężar zanieczyszczeń w g. Procentowy udział poszczególnych grup zanieczyszczeń określa się wzorem: Z=(c/a) x100%, a-ciężar próbki w g, c-ciężar zanieczyszczeń w g. Oznaczenie nasion szczególnie szkodliwych dotyczy to np. nasion kanianki w koniczynie, nasion rzodkwi świrzepy w gryce, itp. Normy nasienne określają szczegółowo dopuszczalną % zawartość tych nasion- u niektórych gatunków nawet pojedyncze nasiona szkodliwe w próbce dyskwalifikują całą partię. Oznaczenie zdolności kiełkowania stwarza się optymalne warunki kiełkowania nasion na kiełkownikach Jacobsena- na bibule, w ziemi kompostowej czy w piasku w warunkach świetlnych lub nie (w zależności od gatunku) w temperaturze dostosowanej do optimum kiełkowania – najczęściej 21ºC. Przy wstępnym obliczeniu liczy się nasiona normalnie kiełkujące, które dają % zdolności kiełkowania, liczy się nasiona zbutwiałe i twarde: nienormalnie kiełkujące. Energia albo szybkość kiełkowania jest oceniana po 5 dniach. Zdolność kiełkowania po 10 lub więcej. Metoda barwnikowa- służy do szybkiej oceny żywotności nasion – opiera się na różnicy zabarwienia nasion, które mają zdolność kiełkowania od normalnych np. metoda Lakonea. Oznaczenie wilgotności nasion szybka metoda, choć obarczona pewnym błędem- pomiar przy pomocy elektrycznego miernika wilgotności, dokładniejsza to metoda suszarkowa – partię nasion umieszcza się w suszarce w temperaturze 105ºC (najczęściej, zależy to od gatunku) potem porównuje się ciężar nasion przed i po suszeniu. W=(/b-c/x100%) /b-a, a-ciężar pustego naczynia, w którym dokonuje się suszenia, b-ciężar naczynia z nasionami przed suszeniem, c-ciężar naczynia z nasionami po wysuszeniu. Oznaczenie MTN służy do oceny czystości odmianowej oraz wyradzania nasion. Oblicza się partię, najczęściej 3x200 nasion i dzieli na frakcje pod względem wielkości. Służy do oceny wyradzania partii nasion i czystości odmianowej. Określenie zdrowotności nasion metoda makroskopowa, służy do wykrywania chorób (szkodników kwarantannowych- obowiązuje na terenie UE, metoda mikroskopowa- służy do oceny występowania grzybów chorobotwórczych na powierzchni nasion). Różnice jakościowe nasion, każdy gatunek wytwarza nasiona o specyficznych właściwościach, które są określane, jako jakość nasion. Różnice te wynikają z morfologii, fizjologii czy typu rozmnażania i pozostały w toku ewolucji i procesu hodowli odmian. Różnice te pojawiają się nawet w obrębie odmiany hodowlanej np. w kukurydzy nasiona z zalążkiem umieszczonym symetrycznie w nasieniu są lżejsze od asymetrycznych i daje różnicę we wschodach polowych i żywotności nasion. W praktyce nasiennej jest dużo czynników, które wpływają, na jakość nasion. Nawet w obrębie jednej rośliny może uzyskać nasiona różnej, jakości. Odmienne pod względem, jakości nasiona cechuje różna produktywność. Jest to zdolność nasion do wytwarzania rośliny o określonej plenności. Stwierdzono, że selekcja nasion pochodzących z wczesnego okresu dojrzewania może poprawić produktywność odmiany np., u lnu. , większe rośliny odporne na rdzę wytwarzają nasiona o wyższej MTN, u niektórych roślin warzywnych czy motylkowych, wcześniej dojrzewające nasiona łatwo się wymłócają / przy mniejszych obrotach bębna kombajnu/, co powoduje mniejsze ich uszkodzenie mechaniczne. Nasiona najwcześniej dojrzewające w kwiatostanie są lepszej, jakości, dlatego w hodowli stosuje się nawet ręczne wybieranie nasion np. u kukurydzy czy u zbóż wybiera się je ze środkowej części kwiatostanu, u innych z dolnej itp. W praktyce nasiennej sortuje się nasiona wg wielkości przy stosowaniu odpowiednich maszyn. Ma to na celu uzyskanie normy nasiennej o mniej więcej zbliżonej, jakości i zmniejszenie różnic jakościowych w partii nasion. Czynniki wpływające, na jakość: czynniki pogodowe- wpływają na wielkość, ciężar i wypełnienie, czyli dorodność nasion a także na ich skład biochemiczny, późniejszą siłę kiełkowania. Zbyt suche lata powodują niewypełnienie nasion, niższe MTN i zwiększoną zawartość azotu w nasionach. Zbyt wysokie opady połączone z niskim nasłonecznieniem również obniżają MTN, zmienny w składzie biochemicznym gdyż jest zbyt mało produktów fotosyntezy i może dojść do hydrolizy skrobi, nasiona także mają obniżoną siłę kiełkowania. Technologia- zbyt wczesny zbiór nasion kombajnem powoduje obniżenie wartości siewnej i zdolności kiełkowania. Przechowywanie nasion- niewłaściwe warunki przechowywania mogą obniżyć, jakość nasion. Złe oczyszczenie z wilgotnych nasion chwastów, zanieczyszczenia pyłem magazynowym, wilgotną ziemią, zła wentylacja pomieszczeń magazynowych, zbyt wysoka temperatura masy nasiennej oraz jej wilgotność obniżają, jakość nasion i wartość siewną. Ponadto mogą w tych warunkach rozwijać się drobnoustroje, zwłaszcza roztocza i pleśń, które oddziałują destrukcyjnie na nasiona. Szczególnie ważne dla materiału siewnego są pierwsze tygodnie po zbiorze. Zaniedbania w tym okresie mogą spowodować nieodwracalne straty.