Bank światowy – struktura, kompetencje, zadania

• Marlena Leśniak

• Damian Sidorowicz

03 listopada 2010

Dziennikarstwo i komunikacja społeczna

Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny UAM w Pile – studia dzienne

Banki

Banki są instytucjami finansowymi, których głównym celem działalności jest oferowanie produktów i usług bankowych oraz innych instrumentów finansowych, które obarczone są ryzykiem, a zatem celem działalności bankowej jest kupno i sprzedaż ryzyka oraz zarządzanie tym ryzykiem w dążeniu do generowania wyniku finansowego oraz wzrostu wartości banku.

Bank Światowy - geneza

Według encyklopedycznej definicji Bank Światowy, inaczej nazywany Międzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju, ang. International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), organizacja powołana na mocy umów z Bretton Woods; pierwotnie udzielała długookresowych pożyczek państwom członkowskim na odbudowę po II wojnie światowej, obecnie — głównie na programy rozwoju gospodarczego i uzdrawiania gospodarek narodowych.

Konferencja w Bretton Woods - konferencja z udziałem 44 państw, która odbyła się w 1944 w Bretton Woods w amerykańskim stanie New Hampshire. Zwołana przez prezydenta Stanów Zjednoczonych F.D. Roosvelta w celu rozwiązania problemów monetarnych, stabilizacji głównych walut światowych i stworzenia nowego systemu kredytowego dla sfinansowania odbudowy powojennej Europy. Wynikiem tego spotkania było zapoczątkowanie nowego systemu finansowego i monetarnego.

Bank Światowy jest wyspecjalizowaną organizacją ONZ i od grudnia 1945 roku ma swoją siedzibę w Waszyngtonie. W 2010 roku członkostwo w tej organizacji posiada 187 państw, w tym Polska. Jest stowarzyszony z Międzynarodową Korporacją Finansową i Międzynarodowym Stowarzyszeniem Rozwoju, stanowi największą międzynarodową organizację finansową udzielającą pomocy kredytowej przede wszystkim krajom rozwijającym się. Członkami banku mogą być kraje należące jednocześnie do Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Środki na udzielanie pożyczek MBOiR czerpie przede wszystkim:

• z emisji obligacji na rynkach kapitałowych krajów wysoko rozwiniętych,

• z wpłat gotówkowych krajów członkowskich,

• z własnych funduszy rezerwowych zgromadzonych w ciągu całego okresu istnienia i działania.

Członkostwo Polski w Banku Światowym

Co ważne, nasz kraj był jednym z założycielskich państw Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, jednakże w 1950 roku odstąpiła od Banku Światowego, po czym ponownie przyjęta w 1986 roku. Proces powtórnej akceptacji trwał 6 lat, gdyż wniosek o ponowne przyjęcie Polska złożyła w roku 1981. Polska należy także do:

• IDA (1988 r. – data przystąpienia),

• IFC (1987 r.), MIGA (1990 r.).

Polska nie jest natomiast członkiem ICSID.

Struktura Banku Światowego:

W skład grupy Banku Światowego wchodzą takie organizacje jak:

1. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (tzw. Bank Światowy) - ang. The International Bank for Reconstruction and Development- IBRD, MBOIR 1945 r.

2. Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju IDA:

• Organizacja wspomagająca bank światowy

• Władze banku są jednocześnie władzami stowarzyszenia

• Ma na celu pomoc najbiedniejszym krajom świata poprzez udzielania im bardzo korzystnych pożyczek

1. Międzynarodowa Korporacja Finansowa IFC - zrzesza członków Banku, udziela pożyczek prywatnym przedsiębiorstwom z krajów członkowskich i jest udziałowcem tych przedsiębiorstw.

2. Wielostronna Agencja Gwarancji Inwestycji MIGA - Celem jej działania jest zachęcanie do inwestowania w krajach członkowskich (42 w chwili utworzenia), zwłaszcza słabo rozwiniętych gospodarczo, przez udzielanie gwarancji wypłaty odszkodowań w przypadku strat poniesionych przez inwestorów w wyniku zerwania kontraktów przez rząd kraju, w którym podjęto inwestycje, jego działań ustawodawczych lub administracyjnych, utrudnień w przeprowadzaniu transakcji wymiennych lub walutowych, a także konfliktu zbrojnego. Polska nie należy do MIGA.

3. Międzynarodowe Centrum Dyskusji Inwestycyjnych ICSID - stworzona w celu prowadzenia forum negocjacji i dyskusji między eksporterami i importerami kapitału - rozstrzyganie sporów między nimi. Publikacje tej organizacji są cennym źródłem międzynarodowego prawa inwestycyjnego.

Struktura organizacyjna Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju

• Rada Gubernatorów - Jest to organ plenarny. Składa się z gubernatorów oraz ich zastępców z każdego państwa członkowskiego. Kworum to- 2/3 wszystkich głosów. Siedzibą Rady Gubernatorów jest Waszyngton, tam też odbywają się sesje Rady, co trzecia w innym miejscu.

• Dyrekcja - Jest to Rada wykonawcza MFW, w skład, której wchodzą 24 dyrektorzy wykonawczy( 6 stałych, 18- wybieranych na kadencję dwuletnią). Kworum wyznacza połowa głosów. Zadania tego organu wiążą się z bieżącą działalnością operacyjną.

• Sekretariat - Na czele Sekretariatu stoi prezes- może nim być tylko osoba posiadająca obywatelstwo USA( zazwyczaj jest to przedstawiciel finansjery, bądź też polityk i nie jest to osoba związana z MFW). Do zadań Prezesa należy zarządzanie personelem, reprezentowaniem organu na zewnątrz, przedstawienie sprawozdania z działalności, kierowanie zaleceń do Dyrekcji dotyczących pożyczek i kredytowania. Prezes dba również o kondycję finansową danego kraju, powinien też orientować się, co do założeń polityki finansowej największych krajów i ich woli wspierania potencjalnych pożyczkobiorców.

• Departamenty Funkcjonalne - Pełnią funkcje administracyjne i operacyjne. W skład ich wchodzą eksperci, specjaliści, wybierani na kadencję dwuletnią, bez prawa reelekcji.

Cele i zadania Banku Światowego

Nadszedł czas, by przedstawić pokrótce najważniejsze cele i zadania Banku Światowego. Zadania te zmieniały się na przestrzeni lat. Tą wyspecjalizowaną agencję ONZ utworzono, by wspierać kraje europejskie w odbudowie zniszczeń, powstałych w trakcie II Wojny Światowej. Aktualnie bank prowadzi działania w zakresie:

• Eliminacji głodu i biedy

• Rozwoju i promowaniu edukacji

• Promowaniu równości prawnej kobiet i mężczyzn

• Redukcji śmiertelności wśród najmłodszych pokoleń

• Walki z chorobami wirusowymi typu AIDS czy malaria

• Promowania zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska naturalnego.

Najważniejszymi czynnikami pomagającymi w realizacji ww. zadań są pożyczki, których Bank Światowy udziela krajom najbiedniejszych. Z pieniędzy, które trafiają do budżetu tychże państw finansuje się wszelkie inwestycje, mogące przyczynić się do wzrostu gospodarczego. Takimi przedsięwzięciami może być budowa nowych dróg, elektrowni czy szkół. Inwestuje się nie tylko w dobra materialne. Pieniądze przeznaczane są również na wszelkie programy szkoleniowe czy prozdrowotne. Pożyczki mogą być też udzielane celem sfinansowania wszelkich reform, mogących poprawić sytuację ekonomiczno-gospodarczą danego państwa. Bank Światowy prowadzi również działalność doradczą. Fachowcy pomagają rządom w zwiększaniu gospodarczej efektywności państwa oraz dają pomysły na dalszą działalność tak, by szanse rozwoju nie zostały w przyszłości zaprzepaszczone. Również Polska, jako kraj nieustannie rozwijający korzysta z pomocy Banku Światowego. Z instytucją tą współpracujemy już od 1986 r. a pierwsze kredyty otrzymaliśmy 4 lata później.

Współpraca ta ma miejsce zarówno na polu pomocy technicznej jak i finansowej. Środki pomocowe przeznaczane są na wspieranie rozwoju polskiej gospodarki rynkowej, stymulowanie dalszego wzrostu gospodarczego, a do niedawna również na przygotowanie Polski do wejścia w struktury Unii Europejskiej. Program współpracy BŚ z naszym krajem przygotowany jest na podstawie konsultacji z rządem oraz obywatelami.

Do głównych obszarów współpracy Banku z Polską należy:

• Tworzenie miejsc pracy poza sektorem rolniczym

• Prowadzenie reform w sektorze społecznym

• Restrukturyzacja i prywatyzacja sektora publicznego

• Osiąganie zamierzonych celów w ochronie środowiska naturalnego

• Usprawnienie zarządzania sektorem publicznym

• Wspieranie rządowego programu restrukturyzacyjnego

• Pomoc w utrzymaniu przemysłu górniczego (głównie w sektorze węgla kamiennego)

• Udzielanie kredytów innowacyjno-pilotażowych (tzw. LIL, od Learning and Innovation Loans)

Do ostatnio realizowanych w Polsce przedsięwzięć z wykorzystaniem środków pomocowych z Banku Światowego można zaliczyć:

• Projekty dotyczące usprawnienia rynków hurtowych (w sektorze rolno-spożywczym)

• Pomoc w usuwaniu skutków powodzi a także projekty modernizacji i budowy dróg.

Co należy wiedzieć o pożyczkach z Banku Światowego?

Kredyty takie mogą mieć charakter celowy, (czyli środki przeznaczane są na duże projekty), infrastrukturalne lub produkcyjne. Możliwe jest również uzyskanie kredytu pośredniego. Polega on na tym, że pożyczkobiorcą jest bank pośredniczący, który zarządza zadłużeniem, natomiast ostatecznym odbiorcą pieniędzy jest realizator małego przedsięwzięcia. Kredyty udzielane przez Bank Światowy wymagają gwarancji rządowych. Pożyczki są zazwyczaj długoterminowe, najczęściej w przedziale od 15 do 20 lat z pięcioletnim okresem karencji. Ich oprocentowanie ustala się co pół roku na podstawie średniej kosztów uzyskania. Od 1989 r. oprocentowanie to wynosi średnio 7 %. Pożyczkę dodatkowo obciąża się tzw. Opłatą commitment fee, którą pobiera się od niewykorzystanej części kredytu. Wynosi ona ok. 0,25%.

Jak wygląda procedura przyznawania kredytów w Banku Światowym?

Otóż jest ona dość skomplikowana, i składa się z 6 podstawowych etapów:

• Etap identyfikacji: rząd, który ubiega się o środki musi przedstawić wstępny projekt zamierzonej inwestycji

• Etap przygotowania: strona zainteresowana bada aspekt techniczny, społeczny, ekonomiczny i środowiskowy projektu. Można skorzystać wówczas z pomocy fachowców z BŚ

• Etap oszacowania: Tu bankowcy dokonują sami oszacowania projektu. Zajmują się tym specjalne zespoły, zwane też misjami. Misja bada przede wszystkim walory ekonomiczno-finansowe projektu. Rocznie BŚ przeprowadza ok. 150-200 misji oceniających warunki realizacji projektu. Misje mogą być również stałe, jak ta, pracująca w Polsce

• Etap negocjacji i przedłożenia projektu Radzie: Bank przedstawia raport będący podstawą w negocjacjach z pożyczkobiorcami. Po przeprowadzeniu negocjacji i umieszczeniu ewentualnych poprawek raporty zostają przekazane do wglądu Radzie Dyrektorów Wykonawczych

• Etap realizacji i nadzoru: Bankowcy sprawdzają przebieg inwestycji oraz sposób wykorzystania przez pożyczkobiorców uzyskanych środków

• Etap ostatni to etap oceny: następuje on po zakończeniu realizacji projektów. Departament Oceny Operacji porównuje koszty projektu a także jego efektywność i korzyści z niego płynące.

Działalność kredytowa Banku Światowego skupia się głównie na:

• bezpośrednim finansowaniu projektów inwestycyjnych,

• współudziale w pożyczkach zaciągniętych z różnych źródeł,

• udzielanych gwarancji rządowych,

Rodzaje pomocy kredytowej Banku Światowego

• bezpośrednie finansowanie projektów inwestycyjnych

• udzielanie gwarancji kredytowych

• dofinansowanie, czyli uczestniczenie w pożyczkach zaciągniętych z różnych źródeł

Zasady udzielania kredytów przez Banku Światowego

• mają zmienną stopę procentową

• kraje najuboższe uzyskują kredyty nieoprocentowane

• kredyty są udzielane dla poszczególnych państw oraz grup państw

• kredyty i pożyczki mają charakter długoterminowy, są udzielane na 15 - 25 lat

• najczęściej finansowane są następujące dziedziny:

- rolnictwo

- przemysł

- sektor publiczny

Rodzaje pomocy kredytowej dla Polski:

• pomoc bezzwrotna np. szkolenia, konsultacje, doradztwo w zakresie tworzenia podstaw gosp. rynkowej, dotacje dla regionów słabo rozwiniętych

• umarzanie długów

• ułatwianie dostępu do rynków międzynarodowych

• bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Wg magazynu „Inny świat” tak wygląda gra Banku Światowego:

• Pieniądze: USA, Kanada, Wlk. Brytania powołały do życia Bank światowy. Kraje te powołują zarząd banku, który ustala wysokość udzielanych dotacji. Stanowisko USA jest zawsze najważniejsze.

• Projekty: budowa urządzeń hydrotechnicznych (tj. zapory, elektrownie wodne), portów i autostrad to ulubione przedsięwzięcia Banku. Pochłaniają aż połowę jego budżetu. Takie obiekty są najczęściej wznoszone w pobliżu siedzib multi korporacji, co umożliwia szybki eksport złóż mineralnych.

• Etaty: Często "pożyczone" pieniądze zasilają konta zagranicznych firm inwestujących w biednych krajach, przez co miejscowe przedsiębiorstwa mają wątpliwy zysk z bankowych dotacji.

• Rachunki: Końcowy wynik transakcji z BŚ jest zawsze niekorzystny dla zadłużonego państwa. Nie tylko z powodu warunków spłaty kredytu, ale również dlatego, że kredyt ten zaciągnięty został na realizację niepotrzebnego, bądź uciążliwego dla ludności danego kraju przedsięwzięcia (Analogiczną sytuację mamy z polskimi autostradami. Długi będziemy spłacać przez minimum 25 lat, zrujnuje to transport publiczny, wzrośnie zanieczyszczenie powietrza i liczba związanych z nim chorób - przyp. tłum.). Tymczasem potrzeby są znacznie prostsze: brak kanalizacji, zły stan istniejących dróg itp..

• Ludzie: Konsultacje ze społecznościami lokalnymi i branie ich żądań pod uwagę przy danym przedsięwzięciu nie są w ogóle praktykowane. Zapory wodne są tu klasycznym przykładem: zysk lobby hydrotechnicznego odbywa się kosztem wysiedlanej ludności i jej majątku.

Widząc stopień zadłużenia na całym świecie, może nasunąć się myśl, że globalny system ekonomiczny oszalał. W końcu dziwnym jest fakt, że Mozambik - państwo tak zasobne w złoża tak przeróżnych minerałów i inne dobra natury - to niemal najbiedniejszy kraj trzeciego świata. Jednak twierdzenie, że światowa gospodarka znajduje się poza czyjąkolwiek kontrolą jest zdecydowanie mylne. I tu znaleźliśmy klucz do naszej zagadki.

Instytucje pokroju BŚ i MFW mają niesamowity wpływ na bieg wydarzeń świata. Korzyści z tego płynące z pewnością nie cieszą ani mnie, ani ciebie. Największy zysk z takiej chorej sytuacji czerpią ludzie zainteresowani czerpaniem korzyści materialnych i wykorzystywaniem siły roboczej krajów trzeciego świata. Dlatego to właśnie oni mogą kupować węgiel, diamenty, aluminium, kawę, herbatę, zboże, nikiel, cynę i wiele innych minerałów po cenie wielokrotnie niższej od rzeczywistej wartości.

"Kontrolowany wyzysk krajów trzeciego Świata jest jednym z głównych działań dzisiejszych kapitalistów."

Kevin Doyle

CIEKAWOSTKI:

1. Bank Światowy wzmacnia głos mniejszych krajów - 86 krajów-członków Banku Światowego na swojej dorocznej wiosennej konferencji postanowiło zwiększyć kapitał banku oraz wzmocnić wpływ krajów rozwijających się na decyzje tej instytucji.

Członkowie banku postanowili zwiększyć o 86,2 mld dolarów kapitał Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju (ang. IBRD), który jest organem Banku Światowego udzielającym kredytów krajom rozwijającym się. Jest to pierwsza podwyżka kapitału BŚ od ponad 20 lat. Jak powiedział amerykański minister finansów Timothy Geithner w wywiadzie dla telewizji CNN, USA dołożą ze swej strony 1,1 mld dolarów. Będzie to musiał jednak zatwierdzić Kongres.

1. Bank Światowy zwiększy środki na Milenijne Cele Rozwoju - W swoim raporcie przygotowanym na szczyt krajów rozwijających się, na którym zostanie dokonana oceny realizacji Milenijnych Celów Rozwoju, Bank Światowy stwierdza, że kraje te poczyniły wyraźne postępy w zmniejszeniu ubóstwa przed wybuchem całej serii ostatnich kryzysów: finansowego, paliwowego i żywnościowego. Jeśli w 1981 roku 52 proc. mieszkańców z tej grupy krajów żyło w skrajnym ubóstwie, to w 2005 roku wskaźnik ten spadł do 25 proc. Jednak zmiany te w najmniejszym stopniu zaszły w Afryce, a cel polegający na redukcji o połowę odsetka osób dotkniętych głodem, niemal całkowicie został zaprzepaszczony wskutek drastycznego skoku cen żywności w 2008 roku. Według BŚ w 2010 roku skrajne ubóstwo stało się udziałem 64 mln ludzi na świecie, a armia głodujących powiększyła się w zeszłym roku o 40 mln osób. Do 2015 roku umrze 1,2 mln dzieci w wieku poniżej 5 lat, ponad 100 mln ludzi nie będzie miało dostępu do bezpiecznej wody.

Pozycje bibliograficzne:

• Wydawnictwo Naukowe PWN

• Onet.pl – Portal Wiedzy WIEM

• Gazeta Prawna: gazeta prawna.pl

• Bernaś B., Finanse Międzynarodowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006

• Zaleska M., Współczesna Bankowość Tom I, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2007

• Magazyn „Inny Świat”