Palatalizacja (zmiękczenie) – polega na tym, że spółgłoska twarda pod wpływem sąsiadującej z nią samogłoski przedniej otrzymuje dodatkową artykulację – podniesienie środkowej części języka do podniebienia twardego (palatum).
Przegłos (niem. umlaut):
• (proces) zmiana artykulacji samogłoski wywołana upodobnieniem do innej głoski;
• (efekt) samogłoska (tzw. przegłoszona) o zmienionej artykulacji (upodobnionej do innej głoski);
• w praktyce:
przegłos to przesunięcie artykulacji w poziomie (samogłoska przednia > tylna; samogłoska tylna > przednia);
• przesunięcia artykulacji w pionie to podwyższenia artykulacji/zwężenia/pochylenia/ścieśnienia (niska > średnia > wysoka) lub obniżenia artykulacji/rozszerzenia (wysoka > średnia > niska)
Sonant - spółgłoska zgłoskotwórcza
• spółgłoska o cechach samogłoski i spółgłoski (głoska [s]półotwarta, sonorant)
• (sonantyczny – zgłoskotwórczy)
• (sonorant spółgłoska o cechach samogłoski i spółgłoski (głoska [s]półotwarta, sonant[2]),
• (sonorny – półotwarty)
Wokalizacja:
• zmiana w samogłoskę
• w przypadku sonantów psł. jest to skrótowe określenie bardziej złożonego procesu:
• utrata zgłoskotwórczości przez sonanty
• wytworzenie się samogłosko zgłoskotwórczej w sąsiedztwie dawnego sonantu
Nosówka – (językoznawcze) samogłoska nosowa
• nosówka przednia – samogłoska nosowa artykułowana w przedniej części jamy ustnej – [ę]
• nosówka tylna – samogłoska nosowa artykułowana w tylnej części jamy ustnej – [ǫ]
Metateza (przestawka) – zmiana kolejności głosek, rzadziej sylab, wyrazów i in. jednostek języka (por. w języku dziecięcym: leworwer zam. rewolwer)
• intonacja akutowa – (w języku psł.) wzrost tonu w obrębie sylaby
• intonacja cyrkumfleksowa – (w języku psł.) opadanie tonu w obrębie sylaby
Depalatalizacja/dyspalatalizacja – zanik artykulacji palatalnej (odsunięcie masy języka od podniebienia twardego), stwardnienie, odmiękczenie
• depalatalizacja dotyczy zwykle spółgłosek; w przypadku samogłosek wiąże się ze zmianą artykulacji (przesunięcia) samogłoski (por. przegłosy).