TEORIA- UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
1.1.	Pojęcie zabezpieczenia społecznego
1.2.	Definicja ubezpieczeń społecznych
1.3.	System ubezpieczeń społecznych
.4.	Cechy ubezpieczeń społecznych
2.	OBOWIĄZKI, ZADANIA I FUNDUSZE W SYSTEMIE UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
2.1.	Obowiązki osób fizycznych wobec ubezpieczenia społecznego
2.2.	Obowiązki firm z zakresu ubezpieczeń społecznych
2.2.1.	Zadania ogólne firm z zakresu ubezpieczeń społecznych
2.2.2.	Zadania terminowe firm z zakresu ubezpieczeń społecznych
2.3.	Fundusze ubezpieczeń społecznych
2.4.	Inne fundusze związane z funkcjonowaniem ubezpieczeń społecznych
3.	FILARY EMERYTALNE SYSTEMU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
3.1.	Świadczenie emerytalne z I filaru - emerytura z ZUS
3.2.	Świadczenie emerytalne z II filaru - Otwarte Fundusze Emerytalne
3.3.	Świadczenie emerytalne z III filaru emerytalnego
3.3.1.	Pracownicze programy emerytalne
3.3.2. 3.3.3	Dobrowolne ubezpieczenia w III filarze emerytalnym Indywidualne Konta Emerytalne 3.3.4 Indywidualne Konta Zabezpieczenia Społecznego
4.	RODZAJE ŚWIADCZEŃ RENTOWYCH
4.1.	Renta z tytułu niezdolności do pracy
4.2.	Renta rodzinna
4.3.	Renta szkoleniowa
5.	ŚWIADCZENIA KRÓTKOTERMINOWE Z UBEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
5.1.	Zasiłek macierzyński
5.2.	Zasiłek opiekuńczy
5.3.	Zasiłek chorobowy
5.4.	Zasiłek wyrównawczy
5.5.	Świadczenie rehabilitacyjne
5.6.	Zasiłek pogrzebowy

6.	ŚWIADCZENIA Z UBEZPIECZENIA WYPADKOWEGO
6.1.	Definicja wypadków: w pracy, w drodze do i z pracy i choroby zawodowej
6.2.	Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego
6.2.1.	Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne
6.2.2.	Jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu
6.2.3.	Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci pracownika lub rencisty
6.2.4.	Renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego
6.2.5.	Renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego
6.3	Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach
6.3.1.	Definicja wypadku powstałego w szczególnych okolicznościach
6.3.2.	Definicja choroby zawodowej powstałej w szczególnych okolicznościach
6.3.3. 7 7.1 7.3 7.3 7.4 7.5 7.6 8 8.1 8.2 8.3	Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach UBEZPIECZENIA ZDROWOTNE Zakres przedmiotowy i podmiotowy ubezpieczeń zdrowotnych Składki na ubezpieczenia zdrowotne Narodowy Fundusz Zdrowia Zakres bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej Zasady udzielania świadczeń opieki zdrowotnej UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE Rodzaje ubezpieczeń Umowa ubezpieczenia Pośrednictwo ubezpieczeniowe

.

ZRÓDŁA:

Ustawa z dnia 22.08.1997 roku w sprawie pracowniczych programów emerytalnych, DzU Nr 139 poz. 932

Ustawa z 28.08.1997 roku o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, DzU 1997 Nr 139 poz. 934 wraz ze zmianami.

Ustawa z dnia 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, /2013 poz. 1442 wraz ze zmianami.

Ustawa z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, DzU Nr 153/2009 poz. 1227

Ustawa z 21.11.2008 roku o emeryturach kapitałowych, DzU Nr 228/2008 poz. 1507.

Ustawa z 19.12.2008 roku o emeryturach pomostowych, DzU Nr 237/2008 poz. 1656.

Ustawa z 25.06.1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, DzU Nr 60 poz. 636.

Ustawa z 30.10.2002 roku O ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, DzU Nr 167/2009 poz. 1322 .\

Ustawa z 20.04.2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych, Dz.U. Nr 116, poz. 1205.

Ustawa z 27.08 2004 roku O świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, Dz.U. Nr 164/2008 poz.1027

1. Ustawa z 28 lipca 1990 roku O działalności ubezpieczeniowej, Dz. U. 1998 Nr 10 poz. 36 wraz z późniejszymi zmianami.

2. Ustawa z 22 maja 2003 roku O pośrednictwie ubezpieczeniowym, Dz. U. Nr 124, poz.1154

3.Ustawa z 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczeń Komunikacyjnych, Dz. U. Nr 124/2003, poz.1152.

4.Ustawa z 1 grudnia 1961 roku, Kodeks Morski, Dz. U. 1998 Nr 10 poz. 36 wraz z późniejszymi zmianami.

Jędrasik-Jankowska I.: Ubezpieczenie emerytalne, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 2001.

Jędrasik-Jankowska I., Ubezpieczenie społeczne t.1, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2003.

Muszalski W., Ubezpieczenie społeczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Pisz, Z. (red.) Zabezpieczenie społeczne, Wydawnictwo Akademii ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław 1998.

Szczur M A., System zabezpieczenia społecznego w Polsce, ZUS, Warszawa 2004.

Szpor G. (red.), System ubezpieczeń społecznych - zagadnienia podstawowe, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2007.

Garbiec R., Ubezpieczenia w teorii i praktyce część I – system ubezpieczeń społecznych, wyd.6, WWZPCz, Częstochowa 2012.

Garbiec R., Ubezpieczenia w teorii i praktyce część II – ubezpieczenia gospodarcze i zdrowotne, wyd.3, WWZPCz, Częstochowa 2011.

Garbiec R., Zabezpieczenie społeczne-istota i elementy systemu, WPCz, Częstochowa 2008.

Garbiec R., Systemy ubezpieczeń społecznych w Unii Europejskiej cz.1 , WPCz, Częstochowa 2009.

Garbiec R., Systemy ubezpieczeń społecznych w Unii Europejskiej cz.1I , WPCz, Częstochowa 2010.

Pawłowska K., Garbiec R., Idee regulacyjne oraz sankcje zabezpieczające system ubezpieczeń społecznych. WWZPCz, Częstochowa 2010.

Garbiec R. (red,), Mechanizmy funkcjonowania ubezpieczeń gospodarczych, Wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Częstochowa 2010

Podstawy ubezpieczeń, tom I – mechanizmy i funkcje, Monkiewicz J. (red.), Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2000.

Podstawy ubezpieczeń, tom II – produkty, Monkiewicz J. (red.), Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2001.

Podstawy ubezpieczeń, tom III – przedsiębiorstwo, Monkiewicz J. (red.), Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2001.

Ubezpieczenia gospodarcze, Sangowski T. (red.), Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2000.

Definicja zabezpieczenia społecznego

Wg W. Muszalskiego „zabezpie­czenie społeczne jest ideą zgodnie z którą ogół społeczeństwa poprzez swą organizację (tzn. państwo) jest zobowiązany do zapewnienia warunków bytu wszystkim, którzy nie ze swej winy nie mogą go sobie zapewnić poprzez wła­sną pracę”.

A. Rajkiewicz zabezpieczeniem społecznym określa „system świadczeń, do których obywatele mają prawo lub z których mają możliwość korzystania w wy­padkach i na warunkach określonych odpowiednimi przepisami”.

J. Piotrowski natomiast za zabezpieczenie społeczne uważa „całokształt środków i działania instytucji publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się zabezpieczyć swych obywateli przed niezawinionym przez nich nie­dostatkiem, przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych społecz­nie uznanych za ważne potrzeb”.

Z kolei według W. Szuberta zabezpieczenie społeczne jest to „...urządzenie społeczne, tworzone przez państwo i gwarantujące rzeszom obywateli mini­mum egzystencji w obliczu wypadków losowych”.

Najprościej zabezpieczenie społeczne zdefiniował Z. Salwa stwierdzając, że „zabezpieczenie społeczne jest to całokształt urządzeń i świadczeń publicz­nych zabezpieczających obywateli przed skutkami zdarzeń, które mogą po­zbawić ich niezbędnych środków utrzymania”.

Elementy zabezpieczenia społecznego

-ubezpieczenie społeczne

-ubezpieczenie zdrowotne

-ubezpieczenie przed utratą pracy

-pomoc społeczna

-rehabilitacja osób niepełnosprawnych

-świadczenia prorodzinne

-zaopatrzenie społeczne służb mundurowych

-zaopatrzenie społeczne rolników

Definicja ubezpieczeń społecznych

W literaturze z zakresu zabezpieczenia społecznego spotyka się również następu­jącą definicję ubezpieczenia społecznego autorstwa Z. Salwy: „ubezpieczenia spo­łeczne są częścią składową zabezpieczenia społecznego, przez które rozumie się całokształt urządzeń i świadczeń publicznych zabezpieczających obywateli przed skutkami zdarzeń, które mogą pozbawić ich niezbędnych środków utrzymania”

Bardzo krótką i prostą definicję ubezpieczenia społecznego podaje J. Piotrowski, według którego jest to „jedna z technik zabezpieczenia społecznego rozumianego jako całokształt urządzeń publicznych chroniących przed niedostatkiem”. Natomiast W. Muszalski w książce pod tytułem Prawo socjalne tak określa ubezpie­czenie społeczne: „ubezpieczenie społeczne jako forma koncepcji zabezpieczenia społecznego, wywodzi się z ubezpieczeń gospodarczych, zwłaszcza różnorodnych form ubezpieczeń osobowych. Dlatego też ma cechy wspólne z ubezpieczeniem gospodarczym, a mianowicie występują w nim zawsze następujące elementy: składka, wspólny fundusz, ryzyko, szkoda, świadczenie-pokrycie szkody”.

Interesująca jest również ze względu na lapidarność definicja ubezpieczenia spo­łecznego podana przez A. Majchrzycką-Guzowską, a mianowicie ubezpieczenie spo­łeczne: „to system mający na celu zabezpieczenie obywateli przed niedostatkiem spowodowanym utratą zdolności do pracy na skutek wieku, choroby czy inwa­lidztwa”.

Składka ubezpieczeniowa jest to świadczenie pieniężne realizowane przez ubez­pieczającego na rzecz zakładu ubezpieczeń w zamian za ochronę ubezpieczeniową.

Świadczenie ubezpieczeniowe jest to wypłata, w wysokości wynikającej z umowy ubezpieczenia, do której ubezpieczyciel jest zobowiązany w przypadku zaj­ścia zdarzenia losowego określonego w umowie ubezpieczeniowej (wypadku ubez­pieczeniowego

Świadczenie w ub.społ. jest to więc pokrycie szkody odniesionej w zakresie utraty zdrowia, utraty zdolności do pracy czy też śmierci członka rodziny.

Na wysokość świadczenia w ubezpieczeniu społecznym mają wpływ następujące czynniki: płeć, wiek, okresy składkowe i nieskładkowe (potocznie zwane stażem pracy), rodzaj pracy, stopień niezdolności do pracy.

Świadczenia w ubezpieczeniu społecznym można podzielić ze względu na okres ich pobierania, na krótkoterminowe (np. zasiłki) i długoterminowe (np. emerytury i renty).

Zakład ubezpieczeń (ubezpieczyciel) jest podmiotem prowadzącym działalność ubezpieczeniową, na podstawie zezwolenia, będącą działalnością gospodarczą pro­wadzoną dla zysku lub bezdochodowo (non profit).

Ubezpieczający jest to osoba, która zawiera z zakładem ubezpieczeń umowę ubezpieczenia i zobowiązana jest do płacenia składki ubezpieczeniowej.

Ubezpieczony jest to osoba, której mienie albo życie, albo zdrowie jest przed­miotem ubezpieczenia.

Uprawniony – w ubezpieczeniach na wypadek śmierci – jest to osoba wskazana (przez ubezpieczonego) jako uprawniona do pobrania sumy ubezpieczenia, zwycza­jowo nazywana jest ,,uposażonym” lub ,,beneficjentem”.

Ubezpieczenie społeczne dzielimy na:

• ubezpieczenie emerytalne,

• ubezpieczenie rentowe,

• ubezpieczenie chorobowe,

• ubezpieczenie wypadkowe.

Obowiązki osób fizycznych wobec ubezpieczenia społecznego

Podstawowym obowiązkiem osób fizycznych wobec ubezpieczenia społecznego jest opłacanie składek na poszczególne rodzaje ubezpieczeń społecznych. Przez składkę ubezpieczeniową rozumieć należy finansowe zobowiązanie ubezpieczonego wobec zakładu ubezpieczeń za udzieloną ochronę ubezpieczeniową od określonego ryzyka i w określonym czasie. Aby opłacać składki na ubezpieczenie społeczne, trzeba określić sposób podlegania ubezpieczeniu spo­łecznemu.

Przez pojęcie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rozumieć należy stosunek określonych grup ubezpieczonych do ubezpieczenia społecznego. W praktyce ozna­cza to określenie szczególnych powiązań pomiędzy sposobami podlegania ubezpie­czeniu społecznemu a rodzajem ubezpieczenia w poszczególnych grupach ubezpieczonych z uwzględnieniem podmiotów opłacających składki.

Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych wyróżnia się trzy sposoby podlegania ubezpieczeniu społecznemu:

• obowiązkowo,

• dobrowolnie,

• nie podlega się na mocy ustawy.

Wyróżnia się cztery rodzaje ubezpieczeń społecznych, od każdego z tych ro­dzajów ubezpieczenia opłaca się składkę w ściśle określonej wysokości, a mianowicie:

• ubezpieczenie emerytalne – 19,52% (procentowy wskaźnik odnosi się do osią­ganego wynagrodzenia lub dochodu, czyli podstawy wymiaru składki),

-ubezpieczenie rentowe – 8% ( płatnik składek płaci 6,5 % a ubezpieczony 1,5%)

• ubezpieczenie chorobowe - 2,45%,

• ubezpieczenie wypadkowe - od 0,40% do 8,12%.

Wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe uzależnione jest od tzw. stopnia wypadkowości, czyli ilości wypadków przy pracy w danej firmie.

Przez tytuł ubezpieczenia rozumieć należy przyczynę, z powodu której dany ubezpieczony podlega ubezpiecze­niu społecznemu.

Okres ubezpieczenia oznacza czas, w którym dany ubezpieczony podlega ubezpieczeniu społecznemu.

Natomiast podstawa wymiaru składki jest to określenie tej części wynagrodzenia lub dochodu, od którego należy opłacić składkę na ubezpieczenie społeczne. Obowiązek opłacania składki nie obejmuje między innymi następują­cych przychodów:

• nagrody jubileuszowe,

• odprawy związane z przejściem na emeryturę,

• odprawy, odszkodowania i rekompensaty związane z wygaśnięciem lub roz­wiązaniem stosunku pracy,

• odprawy związane z powołaniem do wojska,

• odszkodowanie z tytułu uszczerbku na zdrowiu,

• ekwiwalent za pranie odzieży roboczej,

• ekwiwalent za narzędzia lub sprzęt będący własnością pracownika a używany w pracy,

• ekwiwalent za ubiór służbowy,

• zapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń lo­sowych lub długotrwałej choroby,

• należności z tytułu podróży służbowych.

• świadczenia w naturze,

• wartość świadczeń okolicznościowych przyznawanych w formie rzeczowej lub bonów towarowych (do wysokości nie przekraczającej rocznej kwoty, która z tego tytułu została zwolniona od podatku dochodowego od osób fizycznych),

• ryczałty za używanie do celów służbowych prywatnego samochodu,

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, Dz.U. 1998 nr 161 poz. 1106.

Pracownicy:

1. Tytuł ubezpieczenia: stosunek pracy;

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w %)

sposób podlegania ubezpieczeniu:

-emerytalne obowiązkowe 50% płatnik składek + 50%

ubezpieczony

-rentowe obowiązkowe 81,25% płatnik składek + 18,75%

ubezpieczony

-chorobowe – obowiązkowe 100% ubezpieczony

-wypadkowe – obowiązkowe 100% płatnik składek

3. Okres ubezpieczenia: od nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy

4. Podstawa wymiaru składki: przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodo­wym od osób fizycznych ( Przychód są to otrzymywane lub postawione do dyspozycji płatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymywana w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń).

Osoby prowadzące pozarolnicza działalność gospodarczą:

1. Tytuł ubezpieczenia: pozarolnicza działalność gospodarcza;

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w %): i sposób podlegania ubezpieczeniu:

• emerytalne - obowiązkowe 100% ubezpieczony

• rentowe - obowiązkowe 100% ubezpieczony

• chorobowe - dobrowolne 100% ubezpieczony

• wypadkowe – obowiązkowe 100% ubezpieczony;

3. Okres ubezpieczenia: od rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania działalności;

4. Podstawa wymiaru składki: zadeklarowana kwota nie mniejsza niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe przez okres pierwszych 24 miesięcy od podjęcia działalności wynosi zadeklarowaną kwotę nie niższą niż 30 % najniższego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Ulga ta nie dotyczy osób, które prowadziły działalność w okresie ostatnich 60 miesięcy przed dniem rozpoczęcia działalności lub wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy na rzecz którego w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały czynności w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Osoby współpracujące z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą.  Przez osoby współpracujące rozumie się: małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby przysposabiające.

1. Tytuł ubezpieczenia: wykonywanie współpracy;

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w%)

i sposób podlegania ubezpieczeniu:

• emerytalne – obowiązkowe 100% płatnik składek

• rentowe - obowiązkowe 100% płatnik składek

• chorobowe – dobrowolne 100% ubezpieczony

• wypadkowe - obowiązkowe 100% płatnik składek

3. Okres ubezpieczenia: od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia jej zakończenia;

4. Podstawa wymiaru składki: zadeklarowana kwota nie mniejsza niż 60% prognozowanego przecięt­nego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodo­wej.

Zleceniobiorcy (i osoby współpra­cujące z nimi):

1. Tytuł ubezpieczenia: umowa zlecenie lub umowa agencyjna;
umowa o świadczenie usług

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w%)

i sposób podlegania ubezpieczeniu:

• emerytalne obowiązkowe 50% płatnik składek + 50%

ubezpieczony

• -rentowe obowiązkowe 81,25% płatnik składek +

18,75% ubezpieczony

• chorobowe – dobrowolne 100% ubezpieczony

• wypadkowe – obowiązkowe 100% płatnik składek

3.Okres ubezpieczenia: od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy (w przypadku osób współpracujących od dnia rozpoczęcia współpracy do dnia jej zakończenia);

4. Podstawa wymiaru składki: przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodo­wym od osób fizycznych - dotyczy tych umów, w których odpłatność określana jest kwotowo (w przypadku osób współpracujących zadeklarowana kwota nie niższa niż kwota najniższego wynagrodzenia w gospodarce narodowej).

Osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło:

1. Osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło (jeżeli zawarły tylko umowę o dzieło z danym pracodawcą) nie podlegają ubezpieczeniu społecznemu.

2. Osoby zatrudnione na podstawie umowy o dzieło (jeżeli posiadają już umowę o pracę z tym samym pracodawcą) podlegają wszystkim rodzajom ubezpieczenia społecznego na zasadach określonych dla pracowników.

Uwaga!

Składki na ubezpieczenia nowych grup osób pracujących na umowach cywilno-prawnych (umowy o dzieło i umowy zlecenia) dotąd nieubezpieczonych (np. bezrobotnych, studentów, osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą),

1. Osoby, które wcześniej przez co najmniej pół roku same opłacały składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, budżet sfinansuje składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne. Podstawą wymiaru składki jest kwota równa 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale w gospodarce narodowej.

2.Osoby dotychczas nieubezpieczone oraz te, które opłacały składki krócej niż sześć miesięcy, budżet sfinansuje składki emerytalne. Podstawą wymiaru składki jest kwota 75 % najniższego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Student lub uczestnik dziennych studiów doktoranckich:

1. Tytuł ubezpieczenia - odbywanie studiów;

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w %)i

sposób podlegania ubezpieczeniu:

• emerytalne – dobrowolne 100% ubezpieczony

• rentowe – dobrowolne 100% ubezpieczony

• chorobowe - nie podlega na mocy ustawy

• wypadkowe - nie podlega na mocy ustawy;

1. Okres ubezpieczenia: odbywania studiów;

2. Podstawa wymiaru składki: zadeklarowana kwota nie niższa niż kwota najniższego wynagrodzenia w gospodarce narodowej.

Studenci zatrudnieni na podstawie umowy o pracę podlegają ubezpieczeniu spo­łecznemu na zasadach określonych dla pracowników (wszystkim rodzajom ubezpie­czenia obowiązkowo).

Studenci zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia lub umowy agencyjnej nie podlegają żadnemu rodzajowi ubezpieczenia społecznego do ukończe­nia 26 roku życia.

Bezrobotni:

1. Tytuł ubezpieczenia: pobieranie zasiłku dla bezrobotnych;

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w %)

i sposób podlegania ubezpieczeniu:

• emerytalne – obowiązkowe 100% urząd pracy

• rentowe – obowiązkowe 100% urząd pracy

• chorobowe – nie podlega na mocy ustawy

• wypadkowe – nie podlega na mocy ustawy;

3. Okres ubezpieczenia: okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych;

4. Podstawa wymiaru składki: kwota zasiłku łącznie z kosztami uzyskania i kwotą podatku dochodowego od osób fizycznych.

Osoby pobierające zasiłek macierzyński lub przebywające na urlopie wychowawczym:

1. Tytuł ubezpieczenia: pobieranie zasiłku macierzyńskiego lub przebywanie na urlopie wychowawczym;

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w %):

i sposób podlegania ubezpieczeniu:

• emerytalne – obowiązkowe 100 % budżet państwa

• rentowe – obowiązkowe 100 % budżet państwa

• chorobowe – nie podlega na mocy ustawy

• wypadkowe – nie podlega na mocy ustawy;

3. Okres ubezpieczenia: od dnia spełnienia warunków do objęcia ubezpieczeniem emerytalnym do dnia zaprzestania spełniania tych warunków;

4. Podstawa wymiaru składki: kwota 60 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale w gospodarce narodowej; w przypadku osób przebywających na urlopie wychowawczym, a kwota zasiłku macierzyńskiego w przypadku osób pobierających ten zasiłek.

Duchowni

1. Tytuł ubezpieczenia: bycie duchownym lub członkiem zakonu męskiego lub żeńskiego Kościoła Katolickiego lub innych kościołów i związków wyznaniowych;

2. Rodzaj ubezpieczenia Podmiot opłacający składkę (w %)

i sposób podlegania ubezpieczeniu:

-emerytalne obowiązkowe 20% ubezpieczony+ 80% Fundusz

Kościelny

• rentowe obowiązkowe 20% ubezpieczony + 80% Fundusz

Kościelny

• chorobowe – dobrowolne 100% ubezpieczony

-wypadkowe obowiązkowe 20% ubezpieczony+80% Fundusz

Kościelny

3.Okres ubezpieczenia: od dnia przyjęcia do stanu duchownego do dnia wystąpienia z tego stanu;

4. Podstawa wymiaru składki: najniższe wynagrodzenie w gospodarce narodowej, na wniosek podstawa wymiaru może być wyższa (składkę przekraczającą kwotę naj­niższego wynagrodzenia opłaca duchowny, instytucje diecezjalne lub zakonne).

Oprócz omówionych powyżej grup ubezpieczonych istnieje jeszcze kilkanaście grup, których ze względu na ich mniejszą liczebność nie będę prezentował w niniejszej pracy. Do tych grup zaliczamy:

• obywateli polskich zatrudnionych zagranicą u podmiotów zagranicznych,

• małżonków dyplomatów,

• osoby kontynuujące ubezpieczenie,

• osoby sprawujące opiekę nad członkiem rodziny,

• osoby wykonujące pracę nakładczą,

• posłowie i senatorowie,

• stypendyści sportowi,

• skazani lub tymczasowo aresztowani (wykonujący pracę w tym okresie),

• bezrobotni absolwenci pobierający stypendium,

• osoby odbywające zastępcze formy służby wojskowej,

• osoby pobierające świadczenia socjalne lub zasiłek socjalny,

• osoby pobierające zasiłek stały lub gwarantowany zasiłek okresowy,

• alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci, junioryści.

Za miesiąc, w którym nastąpiło objęcie lub ustanie ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego, chorobowego, które trwały tylko przez część miesiąca, kwotę podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni kalenda­rzowych tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniu. Pracow­nicy, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze: policji, straży pożarnej, agencji bezpieczeń­stwa wewnętrznego, straży granicznej, straży pożarnej, służby więziennej objęci obowiąz­kowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym z tytułu stosunku pracy oraz dodatkowo z innych tytułów są zobowiązani płacić składki tylko z tytułu stosunku pracy (co stwarza im możliwość dodatkowego zarobkowania bez konieczności opłacania skła­dek). Osoby prowadzące kilka rodzajów działalności gospodarczej objęci są obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym tylko z jednego rodzaju działalności, chyba że z własnej woli ubezpieczą się dobrowolnie z pozostałych rodzajów działalności.

Ustawowo została określona maksymalna roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne oraz rentowe i nie może być ona wyższa niż 30-krotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w danym roku.

Od nad­wyżki ponad tę kwotę składek na te rodzaje ubezpieczenia nie pobiera się. Kwota prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia podawana jest corocznie w ustawie budżetowej.

W Z Ó R

„Pojęcie ryzyka ma podstawowe znaczenie, zarówno z punktu widzenia teorii ubezpieczeń, jak i potrzeb codziennej praktyki, która nie tylko interesuje się selekcją ryzyk ubezpieczeniowych, ale grupuje również ryzyka w ramach pewnych działów czy grup ubezpieczeń oraz dokonuje ich kwantyfikacji jako punkt wyjścia do wyceny taryfowej.” ¹

„W języku codziennym używa się pojęć ,,ryzyko” i ,,niebezpieczeństwo” zamien­nie, traktując je jako synonimy. Ryzyko jest bez wątpienia pojęciem szerszym niż niebezpieczeństwo, a nadto wydaje się raczej procesem, aniżeli stanem świata zew­nętrznego.² Niebezpieczeństwo należałoby raczej traktować jako jeden z elementów ryzyka, w tym znaczeniu niebezpieczeństwo można definiować jako przyczynę albo źródło ryzyka.” ³ „Na przykład możemy mówić o niebezpieczeństwie pożaru, bu­rzy, gradobicia czy kradzieży.” ⁴ Biorąc z kolei pod uwagę fakt, że również niebezpie­czeństwo cechuje się pewną dynamiką, albo raczej określoną sekwencją czasową, należy uznać za wadliwe utożsamianie go z zagrożeniem, które uznać można co naj­wyżej za niebezpieczeństwo in potentia. Jeśli mówimy o zagrożeniu pożarem, to wyraźnie oddzielamy ,,zagrożenie” jako pewien stan od samego niebezpieczeństwa (pożaru).⁵

„Wyróżnić można następującą definicje ryzyka: ryzyko jako niepewność.

Ubezpieczeniowa teoria ryzyka poświęca dużo uwagi relacji ryzyka i niepewno­ści, które to zagadnienie należy uznać za najbardziej kontrowersyjny ,,moment” ogól­nej koncepcji ryzyka.” ⁶ „Istnieją w tym zakresie dwa przeciwstawne stanowiska. Jedno z nich pojęcia te utożsamia lub przynajmniej traktuje ryzyko i niepewność jako jedno­rodną klasę zjawisk, drugie – uznaje oba pojęcia za różne, a nawet przeciwstawne.”⁷ „Zwolennicy drugiego zapatrywania podkreślają, że ryzyko jest ,,stanem” świata ze­wnętrznego (a więc kategorią obiektywną), natomiast niepewność – odzwierciedle­niem naszej wiedzy o prawach rządzących obiektywnymi procesami.” ⁸

RODZAJE PRZYPISÓW

PRZYPIS Z KSIĄZKI JEDNEGO AUTORA

A. Rutkowski, Ubezpieczenia gospodarcze, Książka i Wiedza, Warszawa 2005, s.78.

PRZYPIS Z KSIĄŻKI WIELU AUTORÓW

I. Czaja-Hliniak, Kierunki reform wybranych pozapodatkowych danin publicznych, (w:) Kierunki reform polskiego systemu podatkowego, A. Pomorska (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003,s.453-454.

PRZYPIS NIEDOSŁOWNY Z KSIĄZKI

Zob. A. Rutkowski, Ubezpieczenia gospodarcze, Książka i Wiedza, Warszawa 2005, s.81.

PRZYPIS Z CZASOPISMA

J. Kowalski, Formy pracowniczego programu emerytalnego, Praca i Zabezpieczenie Społeczne Nr 2/2003, s.23.

PRZYPIS Z AKTU PRAWNEGO

1. wzór przypisu z ustawy

Ustawa z dnia 13.07.2001 r. o ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej, Dz .U. Nr 213/2001, poz.453, art.136.

1. wzór przypisu z rozporządzenia

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18.02.1998 r. w sprawie szacowania wysokości składek ubezpieczeniowych, Dz. U. Nr 21/1998, poz.53, §16.

PRZYPIS Z INTERNETU

http://www.zus.pl/ubezpie/ube006.htm, 14.10.2008, godz.18.50.

WZÓR

Tabela 1. Wysokość składek na ubezpieczenie wypadkowe od 1.04.2006 roku

Lp.	Płatnik składek	Wysokość składki
1.	Płatnik zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpie­czonych (patrz wzór 2).	50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy grup działalności (patrz wzór 1).
2.	Płatnik zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpie­czonych (patrz wzór 2).	Iloczyn stopy procentowej składki okreś­lonej dla grupy działalności, do której należy płatnik i wskaźnika korygującego ustalo­nego dla płatnika składek (patrz wzór 3).
3.	Płatnik składek nie podlegający wpisowi do rejestru REGON.	50% najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności (patrz wzór 1).
4.	Płatnik zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego, co najmniej 10 ubezpie­czonych, któremu Zakład nie ustalił kate­gorii ryzyka z uwagi na brak obowiązku przekazywania informacji przez trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe (patrz wzór 2).	Stopa procentowa określona dla grupy działalności (patrz tabela 2).

Źródło: Ustawa z 30.10.2002 roku O ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, Dz. U. Nr 199 poz. 1673. art. 28 ust. 1 i 2, art. 33 ust. 3.

Uwaga !

W przypadku, gdy dokonuje się zmian w tabeli wówczas pisze się „ opracowanie własne na podstawie…( i tutaj dalej pisze się standardowy zapis jaki stosowany jest w przypisach)”.

Podobne zasady opisywania dotyczą wykresów, rysunków czy też schematów z tym, że tytuł pisze się pod wykresem, rysunkiem, schematem.

WZÓR

BIBLIOGRAFIA

Książki i czasopisma

1.Ambroziński B., Fundusze emerytalne, jak efektywnie pomnażać majątek ich przodków, Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001.

2.Encyklopedia Popularna PWN, Warszawa 1982.

3.Encyklopedia Powszechna, Wydawnictwo Gutenberg, Poznań 1996.

4.Hadyniak B., Ubezpieczenie jako urządzenie gospodarcze, [w:] Podstawy ubezpieczeń, tom I – mechanizmy i funkcje, Monkiewicz J. (red.), Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2000.

5.Hadyniak B., Produkty ubezpieczeń na życie, [w:] Podstawy ubezpieczeń, tom II – Produkty, Monkiewicz J. (red.), Wydawnictwo Poltext, Warszawa 2001.

6.Nowotarska-Romaniak B., Marketing usług ubezpieczeniowych, PWE, Warszawa 1996.

7.Ociepa M., Pilichowski W., Emerytura i renta z ubezpieczenia społecznego rolników, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, Warszawa 1998.

8.Olearczuk A., Tradycyjne ubezpieczenie indywidualne, [w:] Ubezpieczenia życiowe, Doan O. (red.), Wydawnictwo Poltext, Warszawa 1996.

9.Patterson J. A., Emerytury i zarządzanie funduszami emerytalnymi, CKSZZEU Ib, Warszawa 1996.

10.Piotrowski J., Zabezpieczenie społeczne. Problematyka i metody, Książka i Wiedza, Warszawa 1966.

11.Szumlicz T., Vademecum funduszy emerytalnych, Przegląd Ubezpieczeń Społecznych i Gospodarczych 5/2000.

12.Wolin A., Z Otwartego Funduszu Emerytalnego do Zakładu Emerytalnego, Wydanie specjalne Gazety Ubezpieczeniowej Nr 4/ 1999.

13. Zabezpieczenie społeczne, Pisz Z. (red.), Wydawnictwo AE, Wrocław 1998.

Akty prawne

1.Ustawa z 26.06.1974 roku Kodeks pracy, Dz.U. Nr 21/1998, poz. 94.

2.Ustawa z 18.02.1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, Dz.U. Nr 53/1994, poz. 214.

3.Ustawa z 31.05.1996 roku o świadczeniach pieniężnych przysługujących osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR, Dz.U. Nr 87/1996, poz. 395.

4.Ustawa z dnia 22.08.1997 roku w sprawie pracowniczych programów emerytalnych, Dz.U. Nr 139/1997, poz. 932.

5.Rozporządzenie Rady Ministrów z 7.02.1983 roku w sprawie postępowania o świadcze­nia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń, Dz.U. Nr 10/1983, poz. 49.

6.Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18.12.1998 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, Dz.U. Nr 161/1998, poz. 1106.

7.Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27.07.1999 roku w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, Dz.U. Nr 65/1999, poz. 742.

Internet

1.http://www.biznespartner.pl/index.php?id=512.

2.http://www.zus.pl/ubezpie/ube006.htm.

Zadania ogólne firm z zakresu zabezpieczenia społecznego

Nowy system ubezpieczenia społecznego określa, że do obowiązków wszystkich firm zwanych w ubezpieczeniu społecznym płatnikami składek należy:

• obliczanie i przekazywanie składek na ubezpieczenie społeczne,

• obliczanie i przekazywanie składek na ubezpieczenie zdrowotne,

• obliczanie i przekazywanie składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

• obliczanie i przekazywanie wpłat na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,

• obliczanie i wypłacanie zasiłków: chorobowych, zasiłków macierzyńskich oraz świadczeń rehabilitacyjnych, zasiłków opiekuńczych, zasiłków wyrównawczych (bezterminowo), przez firmy zatrudniające powyżej 20 ubezpieczonych,

• przekazywanie do zakładu ubezpieczeń stosownych dokumentów z zakresu ubez­pieczeń społecznych .

Zadania terminowe firm z zakresu ubezpieczeń społecznych

Tak szeroki zakres zadań nałożył szereg nowych obowiązków na płatników składek. Zadania te winny być realizowane w ściśle określonych terminach, a mianowicie:

• Firmy są zobligowane do składania w ciągu 7 dni tzw. zgłoszenia płatnika skła­dek i zgłoszenia ubezpieczonego od daty powstania obowiązku ubezpieczenia społecznego.

• Firmy mają obowiązek w ciągu 7 dni powiadomić zakład ubezpieczeń o wszel­kich zmianach danych osób ubezpieczonych zawartych w zgłoszeniu do ubezpie­czenia społecznego.

• Firmy mają obowiązek w ciągu 7 dni dokonać wyrejestrowania z ubezpieczenia społecznego osób w stosunku, do których wygasł tytuł do ubezpieczenia.

• Firmy mają obowiązek składać tzw. deklaracje rozliczeniowe korygujące i imienne raporty korygujące w ciągu 7 dni od daty wystąpienia okoliczności wy­magających skorygowania danych.

• Firmy mają obowiązek w ciągu 14 dni zawiadomić zakład ubezpieczeń o wszel­kich zmianach w stosunku do swoich danych zawartych w dokumentach zgłosze­niowych.

• Do 5 dnia miesiąca jednostki budżetowe oraz jednostki gospodarki pozabudżeto­wej mają obowiązek złożyć dokumenty rozliczeniowe w zakładzie ubezpieczeń oraz opłacić składki za poprzedni miesiąc.

• Do 10 dnia miesiąca osoby fizyczne opłacające składki tylko za siebie mają obo­wiązek złożyć dokumenty rozliczeniowe w zakładzie ubezpieczeń oraz opłacić składki za poprzedni miesiąc.

• Do 15 dnia miesiąca płatnicy składek zatrudniający pracowników mają obowią­zek złożyć dokumenty rozliczeniowe w zakładzie ubezpieczeń oraz opłacić składki za poprzedni miesiąc.

W przypadku nie opłacania składek lub opłacania ich w zaniżonej wysokości ZUS egzekwuje należności wraz z odsetkami za zwłokę (w wysokości określonej w ordy­nacji podatkowej), a także może wymierzyć płatnikowi składek dodatkową opłatę w wysokości 100% nieopłaconych składek. Ponadto jeśli płatnik składek nie dopełnia obowiązku opłacania składek w terminie, nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza dane nieprawdziwe, nie prowadzi dokumentacji związanej z ubezpieczeniami społecznymi, nie przesyła deklaracji, raportów w terminie, nie wypłaca świadczeń z ubezpieczenia społecznego albo wypłaca je nienależnie - podlega karze grzywny do 5000 zł.

Fundusze ubezpieczeń społecznych

Do funduszy ubezpieczeń społecznych zaliczamy:

1. Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

2. Fundusz Rezerwy Demograficznej.

3. 3. Fundusz Emerytur Pomostowych.

Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

Reforma ubezpieczeń społecznych, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999 roku zmieniła zarówno filozofię tych ubezpieczeń (w miejsce systemu repartycyjnego wprowadziła system mieszany repartycyjno-kapitałowy), jak i podstawy ich finanso­wania.

W myśl nowych przepisów fundusz ubezpieczeń społecznych jest funduszem ce­lowym a jego przychodami są:

• składki na ubezpieczenie społeczne nie podlegające przekazaniu na rzecz otwar­tych funduszy emerytalnych,

• dotacje z budżetu państwa na finansowanie składek osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński,

• wpłaty z budżetu państwa oraz innych instytucji należności na świadczenia, któ­rych wypłatę zlecono ZUS (z wyjątkiem wpłat instytucji zagranicznych),

• oprocentowanie rachunków bankowych FUS,

• odsetki od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS,

• zwroty nienależnie pobranych świadczeń wraz z odsetkami,

• dodatkowe opłaty za nieopłacenie składek lub opłacenie ich w zaniżonej wysokości,

• dotacje celowe z budżetu państwa na świadczenia poza ubezpieczeniowe (np. zasiłki rodzinne),

• dotacje z budżetu państwa uzupełniające środki niezbędne do wypłaty bieżących świadczeń,

• środki Funduszu Rezerwy Demograficznej (na uzupełnienie niedoboru funduszu emerytalnego z przyczyn demograficznych).

Szczególnie ważne jest w nowym systemie to, że fundusz ubezpieczeń społecz­nych może otrzymywać dotacje tylko w granicach określonych w ustawie budżeto­wej. Takie ograniczenie ma za zadanie nie powiększanie deficytu budżetu państwa, a w konsekwencji inflacji, przez fundusz ubezpieczeń społecznych. Korzystanie z dotacji jest możliwe tylko w przypadku uzupełniania środków na wypłatę świadczeń gwarantowanych przez państwo, jeżeli przychody FUS oraz środki zgromadzone na funduszach rezerwowych nie zapewniają pełnej i terminowej wypłaty świadczeń fi­nansowanych z przychodów FUS. W przypadku zaistnienia sytuacji, gdy potrzeby FUS przekraczają wysokość dotacji przewidzianej w ustawie budżetowej, wówczas za zgodą ministra właściwego do spraw finansów publicznych FUS może zaciągnąć kredyty i pożyczki.

Fundusz ubezpieczeń społecznych finansuje:

• świadczenia z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wy­padkowego,

• wydatki na prewencję rentową,

• spłaty kredytów i pożyczek wraz z odsetkami zaciągniętymi w celu wypłaty świadczeń z FUS,

• odsetki za nieterminowe wypłaty świadczeń,

• należności dla płatników składek za wykonanie zadań w ustalaniu prawa do świadczeń i ich wysokości oraz wypłatę tych świadczeń,

• składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe składek osób przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński,

• odpisy z funduszu emerytalnego, rentowego, chorobowego, wypadkowego i fun­duszy rezerwowych.

Najistotniejszą zmianą w funduszu ubezpieczeń społecznych było wyodrębnienie w nim następujących funduszy:

1. Emerytalnego, z którego finansowane są wypłaty emerytur w I filarze.

2. Rentowego, z którego finansowane są:

• renty z tytułu niezdolności do pracy (w tym spowodowane wypadkami w drodze do i z pracy),

• renty szkoleniowe (w przypadku niemożności wykonywania przez ubez­pieczonego dotychczasowego zawodu),

• renty rodzinne (w tym spowodowane wypadkami w drodze do i z pracy),

• dodatki do rent rodzinnych dla sierot zupełnych,

• dodatki pielęgnacyjne,

• zasiłki pogrzebowe (za ubezpieczonych, emerytów i rencistów oraz członków ich rodzin),

• koszty prewencji rentowej,

• świadczenia zlecone ZUS do wypłaty a podlegające finansowaniu z budżetu państwa.

3. Chorobowego, z którego finansowane są:

• zasiłki chorobowe (w tym spowodowane wypadkami w drodze do i z pracy),

• zasiłki macierzyńskie,

• zasiłki opiekuńcze,

• zasiłki wyrównawcze,

• świadczenia rehabilitacyjne (w tym spowodowane wypadkami w drodze do i z pracy),

4. Wypadkowego, z którego finansowane są świadczenia spowodowane wypadkami w pracy lub chorobą zawodową:

• jednorazowe odszkodowania dla poszkodowanego lub członków jego rodziny (w przypadku śmierci ubezpieczonego),

• renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w pracy lub chorobą zawodową,

• renty szkoleniowe (w przypadku niemożności wykonywania przez ubezpieczonego dotychczasowego zawodu z powodu wypadku),

• renty rodzinne (w przypadku śmierci ubezpieczonego spowodowanej wypad­kiem przy pracy),

• zasiłki wyrównawcze,

• świadczenia rehabilitacyjne,

• zasiłki chorobowe (jeżeli choroba spowodowana jest wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową),

• dodatek pielęgnacyjny,

• dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej.

5. Fundusz rezerwowy tworzony dla ubezpieczeń rentowych, chorobowego i wypadkowego.

Fundusz Emerytur Pomostowych

Do wpływów tego Funduszu (FEP) zaliczamy:

- składki w wysokości 1,5 % podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe wpłacane przez płatników składek,

-dotacje budżetu państwa,

-oprocentowanie rachunków bankowych FEP,

-zwroty nienależnie pobranych świadczeń z funduszu wraz z odsetkami,

-odsetki od nieterminowo opłacanych składek na FEP,

-lokaty wolnych środków FEP.

Do wydatków FEP zaliczamy:

-wypłaty emerytur pomostowych,

-odsetki za nieterminowe wypłaty emerytur pomostowych,

-odpis stanowiący przychód ZUS.

Świadczenie emerytalne z I filaru - emerytura z ZUS

Nowy system ubezpieczeń społecznych wprowadzony w życie w Polsce od 1 stycznia 1999 roku przewiduje, że emeryturę otrzymywać można z trzech różnych źródeł (trzech filarów):

• pierwszy filar (emerytura z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) jest powszechny i obowiązkowy; ma zagwarantować emeryturę zapewniającą pewne minimum środków wystarczające do utrzymania;

• drugi filar, (emerytura z Otwartych Funduszy Emerytalnych) funkcjonujący na zasadzie kapitalizacji części składek emerytalnych, jest również ubezpieczeniem powszechnym (dla większości osób) i kapitałowym;

• trzeci filar (emerytura z Pracowniczych Programów Emerytalnych lub z dobro­wolnych ubezpieczeń na życie lub indywidualnych kont emerytalnych) jest całkowicie dobrowolny i ma formę indywi­dualnego lub grupowego oszczędzania.

Prawo do emerytury

Prawo do emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 rokiem

Do standardowych kryteriów emerytalnych u osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 rokiem zaliczamy:

1.wiek: kobieta 60 lat życia,

Mężczyzna: 65 lat życia gdy urodził się przed 1 stycznia 1948 r.,

65 lat i 1 miesiąc gdy urodził się od 1.01.1948 do 31.03.1948,

65 lat i 2 miesiące gdy urodził się od 1.04.1948 do 30.06.1948,

65 lat i 3 miesiące gdy urodził się od 1.07.1948 do 30.09.1948,

65 lat i 4 miesiące gdy urodził się od 1.10.1948 do 31.12.1948,

2.okres składkowy i nie składkowy (potocznie zwany stażem pracy): kobieta 15 lat, mężczyzna 20 lat (wariant „łagodniejszy”),

3.okres składkowy i nie składkowy (potocznie zwany stażem pracy): kobieta 20 lat, mężczyzna 25 lat (wariant „standardowy”).

Aby otrzymać emeryturę, trzeba bezwzględnie spełniać kryterium 1 i 2 lub 3.

Różnica w kryterium okresów składkowych i nieskładkowych jest taka, że przy spełnieniu kryterium „łagodniejszego” świadczeniobiorca (emeryt) nie ma gwaranto­wanej minimalnej wysokości emerytury. W przypadku gdy emeryt posiada dłuższy okres składkowy i nie składkowy (20 lat kobieta i 25 lat mężczyzna) ma zapewnioną ustawowo minimalną wysokość emerytury niezależnie od naliczonej wysokości świadczenia (mniejszego od minimalnej emerytury).

Osoby które nie spełniają warunku wieku mogą przejść na emeryturę w wieku o 5 lat wcześniej jeśli posiadają 20 (kobiety) i 25 (mężczyźni) letni okres składkowy i nieskładkowy i są uznane za całkowicie niezdolne do pracy, a mężczyźni w wieku 60 i są uznane za całkowicie niezdolne do pracy.

Prawo do emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku

Jedynym kryterium emerytalnym dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku jest wiek: kobieta 60 lat życia, mężczyzna 65 lat życia dla osób przechodzących na emeryturę do końca 2012 roku.

Po 31 grudnia 2012 r. wiek emerytalny do uprawnień dla pełnej emerytury zostaje stopniowo wydłużany ( i zrównywany) tak aby docelowo w 2020 r. mężczyźni przechodzili na emeryturę w wieku 67 lat, a kobiety w 2040 roku też w wieku 67 lat. Stopniowe wydłużanie wieku emerytalnego polega na dodawaniu do wieku wymaganych dotychczas 60 lat co kwartał 1 miesiąca dla kobiet, a dla mężczyzn od 1 stycznia 2013 r. wzrośnie o 5 miesięcy by w kolejnych kwartałach wzrastać o jeden miesiąc !

Kobiety w wieku 62 lat i posiadające 35 lat okresów składkowych i nieskładkowych; a mężczyźni w wieku 65 lat i posiadający 40 lat okresów składkowych i nieskładkowych maja prawo do częściowej emerytury.

Emerytura górnicza – kryteria nabywania prawa do świadczenia

kryterium płeć	wiek	Staż ubezpieczeniowy	Okres pracy w górnictwie
mężczyzna	55 lat	25 lat	5 lat
kobieta	55 lat	20 lat	5 lat
mężczyzna	50 lat	25 lat	15 lat
kobieta	50 lat	20 lat	15 lat
Mężczyzna/kobieta	bez względu na wiek	--------	25 lat

Emerytura pomostowa

Prawo do emerytury pomostowej przysługuje ubezpieczonemu wykonującemu pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, jeżeli spełnia następujące warunki:

-ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co naj­mniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla męż­czyzn;

- przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczegól­nym charakterze przez minimum 15 lat,

-po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez minimum 15 lat i miał opłacaną składkę na FEP.

- nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

-osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Prawo do emerytury pomostowej ustaje z dniem. poprzedzającym dzień nabycia prawa do emerytu­ry,

Rekompensaty

Rekompensata przysługuje ubezpieczo­nemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warun­kach lub w szczególnym charakterze wy­noszący co najmniej 15 lat, ale nie spełnia innych kryteriów do uzyskania emerytury pomostowej. Rekompensata przyznawana jest w formie do­datku do kapitału początkowego,

Okres wypłaty emerytury

Okres wypłaty emerytury z I filaru emerytalnego (z ZUS) jest dożywotni tzn. emerytura wypłacana jest świadczeniobiorcy aż do śmierci. Istnieją jednak przypadki zawieszania (wstrzymania) wypłaty emerytury lub zmniejszania jej wysokości jeśli świadczeniobiorca osiągnie przychód z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.

Ograniczenia wypłaty świadczenia:	Rodzaj ograniczenia	Wartość graniczna osiąganego przychodu	Rodzaj zmniejszenia świadczenia	Górna granica potrącenia
Emerytura wcześniejsza (częściowa lub pomostowa)	Zmniejszenie wysokości	70 X	kwota przekroczenia wartości granicznej	24 % kwoty bazowej
Emerytura wcześniejsza (częściowa lub pomostowa)	Wstrzymanie wypłaty świadczenia	130 X	Całkowite wstrzymanie wypłaty świadczenia	------------

gdzie X to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalno-rentowych.

Zmniejszenie i zawieszenie świadczenia nie dotyczy emerytów którzy ukończyli wiek emerytalny.

Dokumenty niezbędne do uzyskania emerytury

W celu uzyskania emerytury ( ze starego systemu) należy przedłożyć w Zakładzie ubezpieczeń Spo­łecznych następujące dokumenty:

1. Wniosek o emeryturę (druk ZUS Rp-1),

2. Dokumenty stwierdzające datę urodzenia. (dowód osobisty),

3. Kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6),

4. Zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp-7).

Dokumenty wymienione powyżej zobowiązane są przedłożyć osoby, które urodziły się przed 1.01.1949 rokiem.

Osoby urodzone po tej dacie zobowiązane są przedłożyć wniosek o emeryturę oraz dokument potwierdzający datę urodzenia.

Zasady obliczania wysokości emerytury

Wysokość emerytury dla osób urodzonych przed 1.01.1949 rokiem

Wysokość emerytury dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 roku (nazwijmy te emerytury umownie emeryturami starymi) obliczamy według następującego wzoru:

MS × 0,013 MN × 0,007

Es = 0,24 x KB + -------------- × PWe + ------------------ × Pwe

12 12

gdzie:

Es – emerytura dla osób urodzonych przed 1.01.1949 rokiem,

KB – kwota bazowa wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne pobierane od ubezpieczonych,

MS – liczba miesięcy, w których opłacane były składki na ubezpieczenie Społeczne,

MN – liczba miesięcy zaliczonych do tzw. okresów nieskładkowych (patrz poniżej),

PWe – tzw. podstawa wymiaru emerytury (sposób jej obliczania patrz poniżej).

Do okresów składkowych zaliczamy okresy:

• opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne (od 1.01.1999 roku) lub ubezpie­czenie społeczne (do 31.12.1998 roku),

• pracy przymusowej,

• nie wykonywania pracy po ustaniu zatrudnienia, jeżeli za te okresy zostało wypłacone wynagrodzenie lub odszkodowanie,

• czynnej służby wojskowej lub formy zastępcze tej służby,

• pełnienia służby w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Pań­stwowej Straży Pożarnej, Służbie Więziennej, Służbie Celnej,

• pobierania zasiłku macierzyńskiego,

• okresy pobierania zasiłków dla bezrobotnych, zasiłków szkoleniowych z Fundu­szu Pracy oraz zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej,

• ubezpieczenia społecznego rolników (jeżeli opłacano składki na to ubezpieczenie),

• pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia przypadające przed 1.07.1977 rokiem (w przypadku, gdy mężczyzna nie posiada 25 lat okresów składkowych a kobieta nie posiada 20 lat okresów składkowych),

• internowania.

Do okresów nieskładkowych zaliczamy okresy:

• pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłacanego na podsta­wie Kodeksu Pracy,

• pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego,

• pobierania świadczenia rehabilitacyjnego,

• pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy po ustaniu zatrudnienia,

• urlopu wychowawczego lub urlopu bezpłatnego dla matki pracującej opiekującej się małym dzieckiem do lat 3 (maksymalnie okres ten nie może przekraczać 6 lat),

• sprawowania opieki pielęgnacyjnej nad członkiem rodziny: inwalidą wojennym lub inna osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji (maksymalny okres zali­czenia 6 lat),

• nauki w szkole wyższej na jednym kierunku, pod warunkiem jej ukończenia zgodnie z programem studiów,

• pobierania zasiłku przedemerytalnego i świadczenia przedemerytalnego .

Wysokość emerytury górniczej

Wysokość emerytury górniczej oblicza się według następującego wzoru:

MS × P MN × 0,007

Eg = 0,24 × KB + -------------- × PWe + --------------- × PWe

12 12

gdzie:

KB – kwota bazowa wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne pobierane od ubezpieczonych,

P - przelicznik:

0,018 –za każdy rok pracy pod ziemią w przodkach, w drużynach ratowniczych,

0,015 –za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

0,014 – za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią,

MS – liczba miesięcy, w których opłacane były składki na ubezpieczenie społeczne,

MN – liczba miesięcy zaliczonych do tzw. okresów nieskładkowych,

PWe – tzw. podstawa wymiaru emerytury .

Obliczanie podstawy wymiaru emerytury

Podstawa wymiaru emerytury jest to przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (lub na ubezpieczenie emerytalne w przypadku osób płacą­cych składki po 1.01.1999 roku).

Podstawę wymiaru emerytury obliczamy według wzoru:

S1 S2 S10

----- + ---- + ........ + ------

W1 W2 W10

PWe₁₀ = -------------------------------------- × KB

10

lub

S1 S2 S20

----- + ---- + ........ + ------

W1 W2 W20

PWe₂₀ = -------------------------------------- × KB

20

gdzie:

Pwe – tzw. podstawa wymiaru emerytury,

KB – kwota bazowa wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne pobierane od ubezpieczonych,

S1, S2, S3, ..., S20 – suma kwot podstawy wymiaru składek w danym roku z kolejnych/wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych (suma z 12 miesięcy),

W1, W2, W3, ..., W20 – roczne kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy z kolejnych/wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych

Wnioskodawca ubiegający się o emeryturę ma możliwość wyboru, czy podstawę wymiaru jego emerytury liczona będzie z 10 kolejnych lat z ostatnich 20 lat kalenda­rzowych z jego kariery zawodowej; czy też 20 dowolnych (nie kolejnych) lat z całej jego kariery zawodowej.

Wysokość emerytury dla osób urodzonych po 31.12.1948 roku i nie objętych ubezpieczeniem społecznym przed 1.01.1999 rokiem

Wysokość emerytury pełnej dla osób urodzonych po 31.12.1948 roku i nie pracujących przed 1.01.1999 roku (nazwijmy te emerytury umownie nowymi) obliczamy według wzoru:

S

En1 = ----------

DTŻ₁

gdzie:

En1 - emerytura dla osób urodzonych po 31.12.1948 roku,

S - kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na tzw. koncie indywidualnym ubezpieczonego,

DTŻ ₁ - średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego (dalsze trwanie życia jest podawane corocznie w komunikacie Prezesa GUS). Średnie dalsze trwanie życia jest określane wspólnie dla kobiet i mężczyzn i wy­rażane jest w miesiącach.

W przypadku wyliczenia wysokości świadczenia niższego od kwoty emerytury minimalnej jest ono wyrównywane do tej kwoty.

Wysokość emerytury częściowej dla osób urodzonych po 31.12.1948 roku i nie pracujących przed 1.01.1999 roku (nazwijmy te emerytury umownie nowymi) wynosi 50 % wysokości pełnej emerytury.

S

Encz = 0,5 x ----------

DTŻ₁

W przypadku wyliczenia wysokości świadczenia niższego od kwoty emerytury minimalnej nie jest ono wyrównywane do tej kwoty.

Po uzyskaniu standardowego wieku emerytalnego (67 lat) wysokość pełnej emerytury obliczana jest według następującego wzoru:

S - R

En2 = ----------

DTŻ₁

gdzie:

En2 - emerytura dla osób urodzonych po 31.12.1948 roku,

S - suma składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na tzw. koncie indywidualnym ubezpieczonego,

R- suma wypłaconych ubezpieczonemu emerytur częściowych

DTŻ ₁ - średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego (dalsze trwanie życia jest podawane corocznie w komunikacie Prezesa GUS). Średnie dalsze trwanie życia jest określane wspólnie dla kobiet i mężczyzn i wy­rażane jest w miesiącach.

Wysokość emerytury dla osób urodzonych po 31.12.1948 roku i objętych ubez­pieczeniem społecznym przed 1.01.1999 rokiem przechodzących na emeryturę od 2014 roku

Dla osób objętych ubezpieczeniem (pracujących) przed tą datą emeryturę (naz­wijmy ją umownie emeryturą przejściową) oblicza się według wzoru:

K + S

Ep = --------

DTŻ₁

gdzie:

Ep - emerytura dla osób urodzonych po 31.12.1948 roku, a objętych ubezpieczeniem przed 1.01.1999 rokiem,

K - zwaloryzowany tzw. kapitał początkowy,

S - kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na tzw. koncie indywidualnym ubezpieczonego,

DTŻ ₁ - średnie dalsze trwanie życia dla osoby w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego (dalsze trwanie życia jest określane corocznie w komunikacie Prezesa GUS).

Kapitał początkowy oblicza się według wzoru:

MS × 0,013 MN × 0,007

K= (O,24 × KB₁ × Wkp +---------------- × PWe + ---------------×PWe) × DTŻ ₁

12 12

gdzie:

K – kapitał początkowy,

Wkp – współczynnik proporcjonalności (sposób obliczania patrz poniżej),

KB₁ – kwota bazowa wynosząca 100 % przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 roku,

MS – liczba miesięcy, w których opłacane były składki na ubezpieczenie społeczne,

MN – liczba miesięcy zaliczonych do tzw. okresów nieskładkowych ,

PWe – tzw. podstawa wymiaru emerytury (sposób jej obliczania patrz PWe (1), przy czym bierze się pod uwagę okres 10 kolejnych lat kalendarzowych z okresu od 1.01.1980 do 31 grudnia 1998 roku.

Dokumenty niezbędne do wyliczenia kapitału początkowego: wniosek o ustalenie kapitału początkowego (druk ZUS Kp-1), kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nie składkowych (druk ZUS Rp-6), zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp-7).

Wysokość emerytury pomostowej

$$E_{\text{POM} = \ \frac{S + K}{{\text{DT}Z}_{1}}}$$

Gdzie;

E_POM –emerytur pomostowa,

S- zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne,

K- zwaloryzowany kapitał początkowy,

DTŻ₁ - średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według tablic średniego trwania życia.

Wysokość emerytury pomostowej dla osób uczestniczących w II filarze emerytalnym

$$EPOM2\ = \frac{\text{\ \ \ }\frac{19,52}{12,22}\ \bullet \ \ S\ + \ K_{\text{\ \ \ \ }}}{{DTZ}_{1}}$$

Gdzie:

E_{POM 2}–emerytur pomostowa,

S- zwaloryzowana kwota składek na ubezpieczenie emerytalne,

K- zwaloryzowany kapitał początkowy,

DTŻ₁ - średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według tablic średniego trwania życia.

Kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż kwota najniższej emerytury.

Rekompensatę stanowi równowartość kwoty obliczonej według wzoru:

R = 64,32 K Y

gdzie:

R — oznacza kwotę rekompensaty,

K — oznacza kwotę kapitału początkowego,

Y — oznacza współczynnik obliczony według stosownego wzoru :

Wg = ∑ S_SUB – (Lm x 1/37 S_SUB )

Gdzie:

Wg- wypłata gwarantowana dla beneficjenta w przypadku śmierci emeryta pobierającego świadczenie finansowane z subkonta

S_SUB - kwota środków, zewidencjonowanych na subkoncie

Lm- liczby pełnych miesięcy, jakie upłynęły od początku miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do końca miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta.

Osoba uposażona, zgodnie z dyspozycją emeryta, nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta pobierającego emeryturę, nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę. Brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej małżonka, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej, a w pozostałych przypadkach wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku.

JEŻELI WYLICZONE ŚWIADCZENIE EMERYTALNE LUB RENTOWE JEST NIŻSZE OD KWOTY NAJNIŻSZEJ EMERYTURY LUB RENTY WÓWCZAS ŚWIADCZENIE JEST PODNOSZONE DO TEJ KWOTY POD WARUNKIEM, ŻE MAJĄ TE OSOBY WYMAGANY OKRES SKŁADKOWY I NIESK LADKOWY:

Wynosi on dla kobiet:

• 20 lat – do dnia 31 grudnia 2013 r.;

• 21 lat – od dnia 1 stycznia 2014 r.;

• 22 lata – od dnia 1 stycznia 2016 r.;

• 23 lata – od dnia 1 stycznia 2018 r.;

• 24 lata – od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2021 r.

W przypadku mężczyzn okres składkowy i nieskładkowy powinien wynosić co najmniej 25 lat.

Świadczenie emerytalne z II filaru - Otwarte Fundusze Emerytalne

Celem działalności OFE jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu emerytury kapitałowej po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego oraz lub okresowej emerytury kapitałowej.

Członkostwo w otwartym funduszu ustaje z dniem wykreślenia członka funduszu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych w związku z przekazaniem całości środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu na fundusz emerytalny FUS.

W przypadku złożenia przez członka otwartego funduszu wniosku o przyznanie emerytury częściowej, po ustaleniu, że ubezpieczony spełnia warunki do przyznania tej emerytury, Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiadamia otwarty fundusz o złożeniu wniosku i o obowiązku przekazania całości środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu na fundusz emerytalny FUS.

Otwarty fundusz może pobierać opłaty wyłącznie w formie potrącenia określonej procentowo kwoty z wpłacanych składek, nie większej niż 1,75%, z tym że potrącenia dokonuje się przed przeliczeniem składek na jednostki rozrachunkowe.

Wysokość składki :

a) 2,92% podstawy wymiaru składki jest odprowadzana do wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego,

b) 4,38% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez ZUS na subkoncie.

A w przypadku nieodprowadzania lub zaprzestania odprowadzania składki do otwartego funduszu emerytalnego, część składki na ubezpieczenie emerytalne wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki jest ewidencjonowana przez ZUS na subkoncie.

ZUS pobiera należności z tytułu poniesionych kosztów poboru i dochodzenia składek na otwarte fundusze emerytalne w wysokości nie wyższej niż 0,4% kwoty przekazanych do otwartych funduszy emerytalnych składek na to ubezpieczenie, z tym że wysokość należności ustala się corocznie w ustawie budżetowej.

Począwszy od 2016 r., co cztery lata, w okresie od dnia 1 kwietnia do dnia 31 lipca, członek otwartego funduszu emerytalnego lub osoba, której Zakład ewidencjonuje składkę na subkoncie może złożyć oświadczenie o:

1) przekazywaniu do otwartego funduszu emerytalnego składki, począwszy od składki opłaconej za lipiec;

2) zewidencjonowaniu składki na subkoncie, , począwszy od składki opłaconej za miesiąc, w którym złożono wniosek.

Kryteria wyboru Otwartych Funduszy Emerytalnych

Aby zostać członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego należy:

• być pełnoletnim,

• być zatrudnionym,

• podpisać umowę z (tylko jednym) otwartym funduszem emerytalnym.

Dokonując wyboru jednego spośród OFE, winno się uwzględnić kryteria wyboru:

1. Akcjonariat (udziałowcy);

2. Wielkość aktywów zarządzanych przez akcjonariuszy (kapitał udziałowców);

3. Doświadczenie akcjonariuszy na rynku międzynarodowym w zarządzaniu fundu­szami emerytalnymi;

4. Doświadczenie akcjonariuszy w zarządzaniu funduszami emerytalnymi i kapita­łem na rynku polskim;

5. Wartość rynkową akcjonariuszy na rynku światowym (w walutach wymienialnych);

6. Ranking akcjonariuszy na rynku międzynarodowym (pozwalający ocenić ryzyko bankructwa akcjonariusza);

7. Doświadczenie w zarządzaniu aktywami OFE na polskim rynku kapitałowym;

8. Kondycja finansowa polskich akcjonariuszy;

9. Liczba członków OFE;

10. Wielkość aktywów OFE;

11. Wielkość składki;

12. Kary nałożone przez Komisję Nadzoru Finansowego na fundusz za nie przestrzeganie ustaw o funduszach emerytalnych;

13. Wpadki akcjonariuszy na rynkach światowych w zakresie funkcjonowania fundu­szy emerytalnych;

14. Wpadki akcjonariuszy na rynku polskim w zakresie funkcjonowania funduszy emerytalnych;

15. Wartość jednostki uczestnictwa w OFE;

16. Wiarygodność symulacji opracowanych przez OFE, a dotyczących zgromadzo­nego kapitału, przyszłych emerytur.

Członkiem OFE zostaje się w momencie podpisania umowy z funduszem. Żaden fundusz nie może odmówić zawarcia umowy, jeżeli wnioskodawca spełnia kryteria członkowskie. Przy zawieraniu umowy wnioskodawca wskazuje imiennie osobę lub osoby, na rzecz których wypłacone będą środki zgromadzone w funduszu w razie śmierci członka funduszu. W przypadku wskazania więcej niż jednej osoby można określić podział tych środków. W razie braku takiego wskazania środki będą podzie­lone proporcjonalnie. Członek funduszu może w każdym momencie zmienić wska­zane przez siebie osoby.

Środki zgromadzone na rachunku w funduszu objęte są wspólnotą małżeńską. Jeżeli małżeństwo członka funduszu uległo rozwiązaniu przez rozwód lub zostało unie­ważnione, to środki przypadające byłemu współmałżonkowi w wyniku podziału majątku są przekazywane na rachunek współmałżonka w otwartym funduszu emery­talnym. Podobnie jest w przypadku śmierci członka funduszu, jeżeli byli małżonko­wie byli małżeństwem w dniu śmierci członka, fundusz przekazuje połowę środków zgromadzonych na rachunku członka na rachunek współmałżonka w funduszu. Drugą połowę środków fundusz przekazuje osobom wskazanym przez zmarłego przy zawie­raniu umowy z funduszem, a w przypadku braku takiego wskazania środki przekazywane są członkom najbliższej rodziny zmarłego w równych częściach. Do członków najbliższej rodziny zmarłego zalicza się współmałżonka, dzieci, rodziców oraz wnuki.

Świadczenie emerytalne z II filaru

A. Prawo do emerytury

Ze środków zgromadzonych przez wnioskodawcę w otwartych funduszach emerytalnych przysługuje emerytura w postaci okresowej lub dożywotniej emerytury kapitałowej. Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje członkom otwartych funduszy emerytalnych do ukończenia 67 roku życia, dożywotnia od ukończenia tego wieku. Przy czym prawo do emerytury okresowej i dożywotnich w latach 2014-2020 mają osoby w wieku:

65 lat i 5 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.09.2014 r.,

65 lat i 6 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.01.2015 r.,

65 lat i 7 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.05.2015 r.,

65 lat i 8 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.09.2015 r.,

65 lat i 9 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.01.2016 r.,

65 lat i 10 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.05.2016 r.,

65 lat i 11 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.09.2016 r.,

66 lat gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.01.2017 r.,

66 lat i 1 miesiąca gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.05.2017 r.,

66 lat i 2 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.09.2017 r.,

66 lat i 3 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.01.20184 r.,

66 lat i 4 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.05.2018 r.,

66 lat i 5 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.09.2018 r.,

66 lat i 6 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.01.2019 r.,

66 lat i 7 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.05.2019 r.,

66 lat i 8 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.09.2019 r.,

66 lat i 9 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.01.2020 r.,

66 lat i 10 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.05.2020 r.,

66 lat i 11 miesięcy gdy wiek ten został osiągnięty przed 1.09.2020 r.,

B. Wysokość emerytury z II filaru emerytalnego

Wysokość emerytury z II filaru uzależniona jest od kwoty zgromadzonej na ra­chunku funduszu i od wieku ubezpieczonego, w którym chce przejść na emeryturę.

Emerytura okresowa kapitałowa:

SZ

Eok =

DTŻ ₁

gdzie:

SZ- środki z subkonta w ZUS

DTŻ ₁ - dalsze trwanie życia

Emerytura dożywotnia kapitałowa:

SZ SK

Edk = SEK x x

1000 1000

Gdzie:

SEK- miesięczna stawka emerytury kapitałowej określonej w ofercie w dniu złożenia wniosku.

SZ- środki z subkonta w ZUS

SK- środki z OFE

Okresowa emerytura kapitałowa przyznawana jest w przypadku gdy kwota środków zgromadzonych w funduszu jest równa lub wyższa niż 20- krotność wysokości kwoty dodatku pielęgnacyjnego.

Prawo do emerytury kapitałowej dożywotniej przysługuje jeżeli kwota hipotetycznej emerytury jest równa minimum 50 % kwoty dodatku pielęgnacyjnego.

W razie gdy środki zewidencjonowane na subkoncie są niższe od minimalnej kwoty okresowej emerytury kapitałowej, okresową emeryturę kapitałową wypłaca się w kwocie nie wyższej niż kwota środków zewidencjonowanych na subkoncie,

Emerytura z II filaru będzie wypłacana co miesiąc i waloryzowana na zasadach ana­logicznych jak w I filarze emerytalnym.

Świadczenia emerytalne z III filaru emerytalnego

Trzeci filar emerytalny obejmuje wszelkie formy dobrowolnego ubezpieczenia się gwarantującego wypłatę świadczeń zarówno w formie emerytury z III filaru (z pra­cowniczego programu emerytalnego), jak i w formie innych świadczeń pochodzących z ubezpieczeń życiowych.

1. Pracownicze programy emerytalne

Pracowniczy program emerytalny może występować w następujących formach:

• funduszu emerytalnego,

• umowy o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwes­tycyjnego,

• umowy grupowego inwestycyjnego ubezpieczenia na życie pracowników z zak­ładem ubezpieczeń w formie grupowego ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

• zarządzania zagranicznego.

Formę pracowniczego programu emerytalnego proponuje do wyboru pracownikom pracodawca.

Pracownicze programy emerytalne mogą być oferowane przez pracodawcę lub więcej pracodawców, zatrudniających każdy co najmniej 5 pracowników przez rok czasu lub zatrudniający minimum 3 pracowników przez 3 lata

Oprócz pracowników członkami pracowniczych programów emerytalnych mogą być również:

• osoby prowadzące działalność gospodarczą,

• wspólnicy spółek cywilnych, jawnych, komandytowych o ile zakładowe umowy emerytalne przewidują równoczesne uczestnictwo tych osób.

„Pracownik ma prawo do uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym, jeżeli jest zatrudniony u pracodawcy tworzącego taki program nie krócej niż 3 miesiące.

Składkę w pracowniczym programie emerytalnym dzieli się na podstawową i do­datkową. Tę pierwszą finansuje pracodawca i nie może ona przekroczyć 7% wyna­grodzenia pracownika. Wysokość składki do­datkowej określa się kwotowo lub procentowo od wysokości wynagrodzenia pracow­nika i jej wysokość określa pracownik w deklaracji uczestnictwa.

Wypłata środków zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym nastę­puje wówczas, gdy:

• uczestnik programu zażądał wypłaty środków i ukończył 60 lat życia bądź uzyskał prawo do wcześniejszej emerytury z I filaru ubezpieczeń emerytalnych lub renty z tytułu niezdolności do pracy,

• uczestnik programu ukończył 70 lat życia,

• nastąpi śmierć uczestnika - na ręce osoby uposażonej lub spadkobierców.

Środki wypłacane są jednorazowo lub ratalnie, w gotówce lub przelewem. Wypłaty jednorazowe muszą być dokonane w ciągu 3 miesięcy od daty żądania wypłaty.

Dobrowolne ubezpieczenia w III filarze emerytalnym

Drugim podstawowym elementem III filaru emerytalnego są ubezpieczenia na ży­cie (życiowe). Zaliczamy do nich następujące typy ubezpieczeń:

1. Terminowe ubezpieczenie na życie,

2. Ubezpieczenie na całe życie,

3. Ubezpieczenie na dożycie,

4. Ubezpieczenie na życie i dożycie,

5. Ubezpieczenie zaopatrzenia dzieci (posagowe i rentowe),

6. Elastyczne ubezpieczenie na życie,

7. Ubezpieczenie zmienne na życie,

8. Ubezpieczenie na życie z funduszem inwestycyjnym,

9. Ubezpieczenie uniwersalne na życie,

10. Renty życiowe,

11. Ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków (jako uzupełnienie ubez­pieczenia na życie),

12. Ubezpieczenie chorobowe (jako uzupełnienie ubezpieczenia na życie).

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE)

Prawo do wpłat na Indywidualne Konto Emerytalne przysługuje osobie, która ukończyła 16 lat. Małoletni ma prawo do dokonywania wpłat na IKE tylko w roku kalendarzowym, w którym uzyskuje dochody z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę.Na IKE może gromadzić oszczędności wyłącznie jeden oszczędzający.

Osoba fizyczna, która dokonała w danym roku kalendarzowym wypłaty transferowej z IKE do programu emerytalnego, nie może w tym roku zawrzeć umowy o prowadzenie IKE.

IKE jest prowadzone na podstawie pisemnej umowy zawartej przez oszczędzającego:

• z funduszem inwestycyjnym ,

• z podmiotem prowadzącym działalność maklerską o świadczenie usług brokerskich i prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego służącego do jego obsługi,

• z zakładem ubezpieczeń – ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

• z bankiem o prowadzenie rachunku bankowego.

Wpłaty dokonywane na IKE w roku kalendarzowym nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej trzykrotności prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok, określonego w ustawie budżetowej lub ustawie o prowizorium budżetowym.

Wypłata środków zgromadzonych na IKE następuje wyłącznie:

1. na wniosek oszczędzającego po osiągnięciu przez niego wieku 60 lat lub nabyciu uprawnień emerytalnych i ukończeniu 55 roku życia oraz spełnieniu warunku:

• dokonywania wpłat na IKE co najmniej w 5 dowolnych latach kalendarzowych albo

• dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia przez oszczędzającego wniosku o dokonanie wypłaty.

1. w przypadku śmierci oszczędzającego – na wniosek osoby uprawnionej.

Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)

Funkcjonuje w postaci dobrowolnego funduszu, który jest

prowadzony na podstawie pisemnej umowy zawartej przez oszczędzającego:

• z funduszem inwestycyjnym ,

• z podmiotem prowadzącym działalność maklerską o świadczenie usług brokerskich i prowadzenie rachunku papierów wartościowych oraz rachunku pieniężnego służącego do jego obsługi,

• z zakładem ubezpieczeń – ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,

• z bankiem o prowadzenie rachunku bankowego,

• z dobrowolnym funduszem emerytalnym.

Umowa o IKZE może być prowadzona tylko z jedna instytucja finansową.

Wpłaty dokonywane na IKZE w roku kalendarzowym nie mogą przekroczyć kwoty odpowiadającej 1,2-krotności przeciętnego prognozowanego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok określonego w ustawie budżetowej

Wpłaty dokonywane przez małoletniego na IKZE nie mogą przekroczyć dochodów uzyskanych przez niego w danym roku z pracy wykonywanej na podstawie umowy o pracę i nie mogą być wyższe od kwoty standardowego limitu.

Wypłata świadczenia następuje w przypadku ukończenia 65 lat i minimalnego okresu oszczędzania 5 lat. Wypłata może być w formie jednorazowej lub ratalnej minimum przez 10 lat ( chyba, że okres oszczędzania był krótszy niż 10 lat wówczas czas wypłaty świadczenia = czasowi opłacania składek). Wypłata jednorazowa następuje w ciągu 14 dni od daty nabycia złożenia wniosku lub zgonu osoby oszczędzającej na rzecz uprawnionego.

Renta z tytułu niezdolności do pracy

Przez rentę (z francuskiego Rente) rozumieć należy okresowe świadczenie z tytułu ubezpieczeń społecznych, zapewniające osobie uprawnionej środki utrzymania w określonych sytuacjach życiowych. Do sytuacji życiowych uzasadniających wy­płatę renty należy niezdolność do pracy, wypadek w pracy lub w drodze do i z pracy, śmierć tzw. żywiciela rodziny. W polskim prawie ubezpieczeniowym wyróżniamy następujące rodzaje rent:

• renta z tytułu niezdolności do pracy (całkowita lub częściowa),

• renta rodzinna,

• renta szkoleniowa.

Pojęcie niezdolności do pracy

Niezdolność do pracy zdefiniowałem już wcześniej przy III filarze emerytalnym (ubezpieczenie chorobowe), jednak w przypadku świadczeń rentowych wypłacanych przez ZUS pojęcie to jest następujące: niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawno­ści organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przez osobę całkowicie niezdolną do pracy rozumieć należy osobę, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, a przez osobę częściowo niezdolną do pracy tą, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu i możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego. Przy orzekaniu o niezdolności do pracy (orzeczenie wydaje lekarz-orzecznik ZUS) określa się, czy ta niezdolność jest trwała czy też okresowa. Przy stwierdzeniu naruszenia sprawności organizmu w stopniu wymagającym stałej lub długotrwałej opieki i po­mocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się o niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy ma ubezpieczony, jeżeli:

• jest niezdolny do pracy,

• posiada wymagany okres składkowy i nie składkowy,

• niezdolność do pracy powstała w okresie ubezpieczenia lub w okresie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia.

Wymagany okres składkowy i nie składkowy do uprawnień rentowych wynosi:

• 1 rok, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat życia ubez­pieczonego,

• 2 lata, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 lat do 22 lat życia ubezpieczonego,

• 3 lata, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 lat do 25 lat życia ubezpieczonego,

• 4 lata, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 lat do 30 lat życia ubezpieczonego,

• 5 lata, jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat życia ubez­pieczonego.

Okres składkowy winien przypadać w ciągu ostatnich 10 lat od daty złożenia wniosku o rentę (warunek ten nie dotyczy kobiet z 30 letnim stażem ubezpieczeniowym i mężczyzn z 35 letnim stażem ubezpieczeniowym).

Okres wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy

Wnioskodawcy spełniającemu warunki do uzyskania renty przysługuje renta stała lub renta okresowa w zależności od tego, czy jego niezdolność do pracy jest stała czy też okresowa. W przypadku renty stałej świadczenie to jest wypłacane dożywotnio (lub też do uzyskania wieku emerytalnego przez ubezpieczonego). W przypadku renty okresowej świadczenie wypłacane jest do określonego w decyzji rentowej dnia. Przed upływem tego terminu rencista poddawany jest ponownemu badaniu lekarskiemu przez lekarza – orzecznika ZUS, który orzeka, czy rencista odzyskał sprawność do pracy czy też nie. W przypadku odzyskania zdolności do pracy wypłata renty zostaje wstrzymana, a w przypadku nie odzyskania zdolności do pracy określana jest ponow­nie niezdolność do pracy (stała lub okresowa) i wypłacana renta z tytułu niezdolności do pracy.

Dokumenty niezbędne do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy

W celu uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy należy przedłożyć w Zak­ładzie ubezpieczeń Społecznych następujące dokumenty:

1. Wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (druk ZUS Rp-1);

2. Dokumenty stwierdzające datę urodzenia (dowód osobisty);

3. Kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych (druk ZUS Rp-6);

4. Zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza prowadzącego leczenie (druk N-9);

5. Wywiad zawodowy (druk N-10);

6. Zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (druk ZUS Rp-7).

Zasady obliczania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy

Wysokość renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy obliczamy według wzoru:

MS × 0,013 MN × 0,007

R = 0,24 × KB + ------------------- × PWr + ------------------ × Pwr +

12 12

MH × 0,007

+ --------------- × PWr

12

gdzie:

R – renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,

KB – kwota bazowa wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne pobierane od ubezpieczonych,

MS – liczba miesięcy, w których opłacane były składki na ubezpieczenie społeczne,

MN – liczba miesięcy zaliczonych do tzw. okresów nieskładkowych,

MH – liczba miesięcy brakujących ubezpieczonemu do pełnych 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista uzyskałby wiek emerytalny),

PWr – tzw. podstawa wymiaru renty.

Sposób obliczania podstawy wymiaru renty jest podobny do obliczania podstawy wymiaru emerytury, jedyna różnicą jest to, iż przy rencie mogą wystąpić przypadki, że okres opłacania składek jest niższy niż 10 lub 20 lat. Wówczas podstawę wymiaru renty obliczamy według wzoru podanego poniżej

Obliczanie podstawy wymiaru renty

Podstawę wymiaru renty (w przypadku krótkiego okresu opłacania składek) obli­czamy według wzoru:

S₁ Sx

----- + ........ + ------

W₁ Wx

PWr = ------------------------------- × KB

L(x)

gdzie:

PWr – tzw. podstawa wymiaru renty,

KB – kwota bazowa wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku pomniejszonego o składki na ubezpieczenie społeczne pobierane od ubezpieczonych,

L(x) – liczba lat uwzględnianych do obliczania podstawy wymiaru renty,

S₁, S₂, S₃, ..., Sx – suma kwot podstawy wymiaru składek w danym roku z kolejnych lat kalendarzowych (suma z 12 miesięcy), gdzie x oznacza ostatni rok uwzględniany do obliczenia np. przy obliczaniu podstawy wymiary renty z 3 lat będzie to liczba 3,

W₁, W₂, W₃, ..., Wx – roczne kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za dany rok kalendarzowy z kolejnych lat kalendarzowych, gdzie x oznacza ostatni rok uwzględniany do obliczenia np. przy obliczaniu podstawy wymiary renty z 3 lat będzie to liczba 3

Powyższe algorytmy służą do obliczenia wysokości renty osoby całkowicie nie­zdolnej do pracy. Natomiast wysokość renty dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% świadczenia przysługującego osobie całkowicie niezdolnej do pracy.

Istnieją jednak przypadki zawieszania (wstrzymania) wypłaty renty lub zmniej­szania jej wysokości. Zmniejszenie bądź zawieszenie wypłaty renty następuje w przypadku osiągania przez świadczeniobiorcę przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego

Ograniczenia wypłaty świadczenia:	Rodzaj ograniczenia	Wartość graniczna osiąganego przychodu	Rodzaj zmniejszenia świadczenia	Górna granica potrącenia
Renta z tytułu niezdolności do pracy całkowita	Zmniejszenie wysokości	70 X	kwota przekroczenia wartości granicznej	24 % kwoty bazowej
Renta z tytułu niezdolności do pracy całkowita	Wstrzymanie wypłaty świadczenia	130 X	Całkowite wstrzymanie wypłaty świadczenia	-----------
Renta z tytułu niezdolności do pracy częściowa	Zmniejszenie wysokości	70 X	kwota przekroczenia wartości granicznej	18 % kwoty bazowej
Renta z tytułu niezdolności do pracy częściowa	Wstrzymanie wypłaty świadczenia	130 X	Całkowite wstrzymanie wypłaty świadczenia	-----------
Renta rodzinna	Zmniejszenie wysokości	70 X	kwota przekroczenia wartości granicznej	20,4 % kwoty bazowej
Renta rodzinna	Wstrzymanie wypłaty świadczenia	130 X	Całkowite wstrzymanie wypłaty świadczenia	------------

gdzie X to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszony przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalno-rentowych.

Prawo do renty rodzinnej

Renta rodzinna jest świadczeniem przysługującym osobom uprawnionym w razie śmierci osoby, która miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolno­ści do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ustalaniu uprawnień do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Jeżeli osoba zmarła pobierała zasiłek przedemerytalny lub świad­czenie przedemerytalne, wówczas przy ustalaniu prawa do renty osoby zmarłej nie ma zastosowania kryterium wystąpienia zdarzenia w ciągu 18 miesięcy od ustania ostatniego zatrudnienia (prowadzenia działalności gospodarczej).

Do osób uprawnionych do otrzymania renty rodzinnej zaliczamy:

1. Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,

2. Wnuki, rodzeństwo i dzieci w rodzinie zastępczej przyjęte na utrzymanie do osią­gnięcia pełnoletniości,

3. Małżonków (wdowa i wdowiec),

4. Rodziców (w tym ojczym, macocha, osoby przysposabiające).

Prawo do renty rodzinnej po zmarłej osobie mają małżonkowie (wdowiec, wdowa), jeżeli:

1. W chwili śmierci współmałżonka osiągnął wiek 50 lat lub był niezdolny do pracy albo wychowuje co najmniej jedno dziecko, wnuka, rodzeństwo po zmarłym, które nie osiągnęło 16 roku życia lub sprawuje opiekę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy;

2. Osiągnął wiek 50 lat lub stał się niezdolny do pracy w ciągu 5 lat od daty śmierci małżonka lub od daty zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków, rodzeństwa po zmarłym;

3. Nie jest we wspólnocie małżeńskiej, ale otrzymują alimenty (są rozwiedzeni).

Ponadto wdowa niespełniająca kryterium do uzyskania renty rodzinnej ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

• jeżeli nie ma niezbędnych źródeł utrzymania przez okres jednego roku od śmierci męża;

• w okresie uczestniczenia w szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, jeżeli szkolenie to odbywa się w okresie 2 lat od śmierci męża.

Rodzice mają prawo do renty rodzinnej po zmarłym, jeżeli zmarły bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania oraz spełniają warunki wieku okre­ślone powyżej dla współmałżonka przy ubieganiu się o rentę rodzinną.

Okres wypłaty renty rodzinnej

Okres wypłaty renty rodzinnej oraz prawo do niej po zmarłej osobie mają dzieci:

• do ukończenia 16 lat,

• do ukończenia nauki w szkole, nie dłużej niż do 25 roku życia (okres ten ulega wydłużeniu, jeżeli dziecko osiągnie 25 rok życia w trakcie nauki na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, do czasu zakończenia tego roku studiów),

• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy i samodziel­nej egzystencji lub stały się całkowicie niezdolne do pracy w okresie do ukoń­czenia 16 lat życia lub ukończenia nauki.

Małżonkowie i rodzice zmarłego mogą otrzymywać rentę rodzinną dożywotnio.

Dokumenty niezbędne do wypłaty renty rodzinnej

Podstawowymi dokumentami niezbędnymi przy ubieganiu się o rentę rodzinną są:

1. Wniosek o rentę rodzinną (druk ZUS Pp-2);

2. Dokument stwierdzający datę urodzenia osoby, po której ma być przyznana renta rodzinna;

3. Dokument stwierdzający datę zgonu (akt zgonu);

4. Dokument stwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy (dowód osobisty/akt uro­dzenia);

5. Kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych zmarłego uzasadniające prawo do renty (druk ZUS Rp-6);

6. Zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu zmarłego (druk ZUS Rp-7).

Ponadto małżonkowie ubiegający się o rentę rodzinną winni przedstawić oświadcze­nie o wspólnocie majątkowej ze zmarłym oraz dokument potwierdzający datę zawar­cia związku małżeńskiego (oraz ewentualnie wyrok sądowy przyznający alimenty). W przypadku uprawnionych dzieci do renty rodzinnej niezbędne jest ponadto dostar­czenie dokumentów potwierdzających uczęszczanie do szkoły, (jeżeli ukończyły 16 lat) oraz istnienie niezdolności do pracy, jeżeli przyznanie renty jest od tego uzależ­nione. W przypadku rodziców zmarłego winni oni dostarczyć oprócz dokumentów wymienionych w punktach 1-5 również oświadczenie, że zmarły przyczyniał się do ich utrzymania.

Zasady obliczania wysokości renty rodzinnej

Wysokość renty rodzinnej obliczana jest według wzoru na emeryturę gdy zmarły nie spełnia kryterium do uzyskania emerytury, wówczas obliczona zostaje dla niego wysokość renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy .

Po wyliczeniu świadczenia dla zmarłego według wymienionych powyżej zasad określana jest wysokość renty rodzinnej dla osób uprawnionych:

• dla jednej osoby 85% świadczenia, które otrzymywałby zmarły,

• dla dwóch osób 90% świadczenia, które otrzymywałby zmarły,

• dla trzech lub więcej osób 95% świadczenia, które otrzymywałby zmarły.

Wszystkim uprawnionym osobom przysługuje jedna łączna renta rodzinna wyliczona w sposób podany powyżej, ale każdy uprawniony otrzymuje proporcjonalną część renty.

Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa przysługuje osobie spełniającej kryteria do renty z tytułu nie­zdolności do pracy, wobec której orzeczono celowość przekwalifikowania zawodo­wego. Okres wypłaty tej renty wynosi 6 miesięcy, w uzasadnionych przypadkach (potwierdzonych przez wniosek starosty) może być przedłużony do czasu zakończe­nia szkolenia, nie dłużej jednak niż do 30 miesięcy. Wysokość renty szkoleniowej wynosi 75% podstawy wymiaru renty.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego

Zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko lub przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 1 roku życia.

Zasiłek macierzyński przysługuje również osobie, jeżeli nie jest objęta ubez­pieczeniem chorobowym i rozwiązano z nią stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy lub rozwiązano stosunek pracy z na­ruszeniem prawa.

Zasiłek dla ojca dziecka przysługuje w przypadku śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka, jeżeli ojciec dziecka przerwie zatrudnienie (zasiłek przysługuje również innemu członkowi najbliższej rodziny przy zachowaniu tego samego wa­runku). Pracownica może po wykorzystaniu części urlopu macierzyńskiego (14 tygodni) zrezygnować z jego dalszej części, wówczas ojciec dziecka ma prawo do pozostałej jego części.

Okres wypłacania zasiłku macierzyńskiego

Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze:

1. 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2. 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,

3. 33 tygodni w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,

4. 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,

5. 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Pracownica ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze:

1. do 6 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,

2. do 8 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie

Dodatkowy urlop macierzyński jest udzielany jednorazowo, w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności, bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego.

W przypadku urodzenia 5 lub więcej dzieci w jednym porodzie ojciec ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w razie wykorzystania urlopu macierzyńskiego przez pracownicę.

Urlop ojcowski

Pracownik-ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego, wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 2 tygodnie nie dłużej jednak niż do ukoń­czenia przez dziecko 12 miesiąca życia.

.

Urlop rodzicielski

Wynosi 26 tygodni i jest udzielany po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

urlop	Wysokość zasiłku
	100%
•macierzyński,  • dodatkowy urlop macierzyński, • urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,  • dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, • urlop ojcowski	X
• urlop rodzicielski
LUB
•macierzyński,  • dodatkowy urlop macierzyński, • urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego,  • dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego, • urlop ojcowski • urlop rodzicielski	---------

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracowników sta­nowi przeciętne pełne miesięczne wynagrodzenie wypłacone ubezpieczonemu za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, W przypadku ubezpieczonych nie będących pracownikami podstawą wymiary zasiłku jest przychód z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem w którym powstało prawo do zasiłku.

Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego

Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego:

1. Zaświadczenie o przewidywanej dacie porodu wydane przez lekarza prowadzą­cego leczenie;

2. Zaświadczenie płatnika składek (druk ZUS Z-3a);

3. Skrócony odpis aktu urodzenia dziecka;

4. Zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego (doty­czy wypłaty zasiłku przez ZUS).

W przypadku, gdy kobieta urodzi dziecko po ustaniu zatrudnienia, a przyczyną rozwiązania umowy o pracę było ogłoszenie upadłości lub likwidacji pracodawcy, należy przedłożyć następujące dokumenty:

1. Zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia;

2. Skrócony odpis aktu urodzenia;

3. Zaświadczenie lub inny dokument potwierdzający przyczynę rozwiązania sto­sunku pracy;

4. Zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku.

W przypadku, gdy rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło z naruszeniem prawa do uzyskania zasiłku macierzyńskiego należy przedstawić następujące dokumenty:

1. Zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia;

2. Skrócony odpis aktu urodzenia;

3. Zaświadczenie stwierdzające, że pracownica otrzymała odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania stosunku pracy;

4. Zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku;

5. Oświadczenie, że zasiłek nie został wypłacony z innego tytułu.

Prawo do zasiłku opiekuńczego

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1. Dzieckiem w wieku do 8 lat w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły,

• porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli uniemożli­wiają temu małżonkowi sprawowanie opieki,

• pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.

2. Chorym dzieckiem w wieku do 14 lat.

3. Innym członkiem rodziny (małżonek, rodzice, teście, dziadkowie, wnuki, rodzeń­stwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat, jeżeli osoby te pozostają we wspólnym go­spodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania nad nimi opieki).

Przez dzieci rozumie się dzieci ubezpieczonego, dzieci współmałżonka, dzieci przy­sposobione oraz dzieci przyjęte na wychowanie.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko wtedy, jeżeli poza pracownikiem nie ma in­nych domowników, którzy mogą zapewnić opiekę dziecku lub innemu członkowi rodziny pracownika.

Wysokość zasiłku opiekuńczego

Wysokość zasiłku opiekuńczego wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Pod­stawą wymiaru zasiłku jest kwota, od której naliczana jest wysokość zasiłku opie­kuńczego. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone przez okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku za jeden dzień nieobecności w pracy z po­wodu sprawowania opieki stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowią­cego podstawę wymiaru zasiłku.

W przypadku ubezpieczonych nie będących pracownikami podstawą wymiary zasiłku jest przychód z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem w którym powstało prawo do zasiłku.

Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres zwolnienia od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki, nie dłużej niż przez okres:

• 60 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad dziećmi,

• 14 dni w roku kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad innymi członkami rodziny.

Łączny okres pobierania zasiłku opiekuńczego w roku kalendarzowym nie może przekroczyć 60 dni bez względu na ilość dzieci i dodatkową konieczność sprawowa­nia opieki nad innymi członkami rodziny.

Wypłaty zasiłku opiekuńczego dokonują pracodawcy zatrudniający powyżej 20 ubezpieczonych lub Oddziały ZUS.

Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku opiekuńczego

Przy ubieganiu się o zasiłek opiekuńczy z powodu sprawowania opieki nad zdro­wym dzieckiem do lat 8 należy złożyć następujące dokumenty:

• Wniosek do uzyskania zasiłku opiekuńczego (druk ZUS Z-15);

• Oświadczenie o zamknięciu żłobka, przedszkola, szkoły;

• Zaświadczenie lekarskie (poród lub choroba współmałżonka) (druk ZUS ZLA);

• Zaświadczenie płatnika składek (druk ZUS Z-3a).

Przy ubieganiu się o zasiłek opiekuńczy nad chorym dzieckiem należy złożyć na­stępujące dokumenty:

• Wniosek o ustalenie uprawnień do zasiłku opiekuńczego (druk ZUS Z-15);

• Zaświadczenie lekarskie (druk ZUS ZLA);

• Zaświadczenie płatnika składek (druk ZUS Z-3a).

Przy sprawowaniu opieki nad innym członkiem rodziny należy złożyć następujące dokumenty:

• Wniosek o ustalenie uprawnień do zasiłku opiekuńczego,

• Zaświadczenie lekarskie (druk ZUS ZLA),

• Oświadczenie o pozostawaniu z chorym członkiem rodziny we wspólnym gospo­darstwie domowym,

• Zaświadczenie płatnika składek (druk ZUS Z-3a).

Prawo do zasiłku chorobowego

Podstawowym kryterium uprawniającym do zasiłku chorobowego jest niezdol­ność do pracy. W czasie niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną a także z powodu przebywania w zakładzie lecznictwa odwykowego ubezpieczony ma prawo do:

1. Wynagrodzenia chorobowego;

2. Zasiłku chorobowego.

Prawo do zasiłku chorobowego ubezpieczony nabywa:

• po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w przypadku gdy podlega temu ubezpieczeniu obowiązkowo,

• po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w przypadku gdy podlega temu ubezpieczeniu dobrowolnie.

Od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:

• Absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;

• Jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem w drodze do lub z pracy;

• Ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcześniejszy, co najmniej 10 letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego.

Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje również wówczas, gdy osoba stała się niezdolna do pracy po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy, co najmniej 30 dni i powstała w ciągu 14 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego (w ciągu 3 miesięcy w przypadku chorób zakaźnych).

Wysokość wynagrodzenia chorobowego

Wysokość wynagrodzenia chorobowego wypłacanego przez pracodawcę wynosi 80% wynagrodzenia ubezpieczonego chyba, że w danej firmie wprowadzono wyższe wynagrodzenie z tego tytułu. Wynagrodzenie to jest pokrywane ze środków praco­dawcy i obliczane jest według zasad obowiązujących przy obliczaniu zasiłku choro­bowego. Wynagrodzenie chorobowe wynosi 100 % wynagrodzenia ubezpieczonego w przypadku, gdy niezdolność do pracy była spowodowana:

-ciążą,

-wypadkiem w drodze do pracy,

-wypadkiem w drodze z pracy,

-poddaniem się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.

Wysokość zasiłku chorobowego

Wysokość standardowa zasiłku chorobowego wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku.

Miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Ustawowo zasiłek chorobowy przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, gdy niezdolność do pracy spowodowana jest:

• ciążą,

• -poddaniem się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów

• powstała wskutek wypadku przy pracy, chorobą zawodową,

- powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy,

• następstwami w stanie zdrowia w związku ze stwierdzonym wcześniej wypad­kiem przy pracy, albo choroba zawodową,

Podstawa wymiaru zasiłku jest to kwota, od której naliczana jest wysokość zasiłku chorobowego.

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone przez okres 12 miesięcy kalendarzo­wych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Podstawę wymiaru zasiłku za jeden dzień nieobecno­ści w pracy z powodu sprawowania opieki stanowi jedna trzydziesta część wynagro­dzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Do podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się premie, nagrody, i inne składniki wynagrodzenia przysługujące pra­cownikowi w danym miesiącu branym do obliczenia wysokości podstawy wymiaru zasiłku. W przypadku ubezpieczonych nie będących pracownikami podstawą wymiary zasiłku jest przychód z ostatnich 12 miesięcy przed miesiącem w którym powstało prawo do zasiłku, a gdy prawo do zasiłku powstało przed upływem tego okresu, za podstawę wymiaru zasiłku przyjmuje się pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.

Okres wypłaty zasiłku chorobowego

Okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego wynosi pierwsze 33 dni niezdolności do pracy, który ustala się, sumując okresy niezdolności do pracy w danym roku ka­lendarzowym ( 14 dni w przypadku osób po 50 roku życia). Od 34 dnia choroby wypłacany jest zasiłek chorobowy.

Okres pobierania zasiłku chorobowego wynosi maksymalnie 182 dni, jedynie w przypadku gruźlicy okres ten wynosi 270 dni.

Okres pobierania zasiłku chorobowego zwany jest okresem zasiłkowym. Do okresu zasiłkowego zalicza się okres nieprzerwanej niezdolności do pracy oraz okresy poprzedniej niezdolności do pracy spowodowane tą samą chorobą, jeżeli przerwa między tymi dwoma okresami nie przekracza 60 dni.

Dokumenty niezbędne do wypłaty wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego

Aby uzyskać wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek chorobowy należy przedłożyć:

• Zaświadczenie lekarskie (druk ZUS ZLA);

• Zaświadczenie płatnika składek (druk ZUS Z-3, jeżeli dotyczy pracownika; druk ZUS Z-3a dotyczy innych ubezpieczonych);

• Wniosek w sprawie przedłużenia okresu wypłaty zasiłku chorobowego (druk ZUS Z-21) – dotyczy tylko przedłużonej niezdolności do pracy.

Zaświadczenia te należy przedłożyć niezwłocznie, nie później niż w ciągu siedmiu dni od powstania niezdolności do pracy. W przypadku dostarczenia wymaganej do­kumentacji po tym terminie wysokość zasiłku chorobowego ulega zmniejszeniu o 25% za okres od ósmego dnia choroby do dnia dostarczenia tych dokumentów.

Prawo do zasiłku wyrównawczego

Zasiłek wyrównawczy przysługuje pracownikowi ze zmniejszoną sprawnością do pracy, który poddaje się rehabilitacji zawodowej, jeżeli otrzymuje wynagrodzenie za pracę niższe od swojego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z okresu 12 miesięcy przed datą poddania się rehabilitacji zawodowej i wykonuje pracę:

1. W zakładowym lub międzyzakładowym ośrodku rehabilitacji zawodowej;

2. U pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.

Decyzję o potrzebie poddania się rehabilitacji zawodowej orzeka lekarz orzecznik ZUS lub wojewódzki ośrodek medycyny pracy.

Wysokość zasiłku wyrównawczego

Wysokość zasiłku wyrównawczego jest różnicą pomiędzy przeciętnym miesięcz­nym wynagrodzeniem pracownika osiąganym przed datą poddania się rehabilitacji zawodowej a wysokością wynagrodzenia w czasie rehabilitacji zawodowej.

Okres wypłaty zasiłku wyrównawczego

Zasiłek wyrównawczy przysługuje przez okres rehabilitacji zawodowej, nie dłużej jednak niż 24 miesiące.

Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku wyrównawczego

Aby otrzymać zasiłek wyrównawczy należy złożyć następujące dokumenty:

1. Orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub wojewódzkiego ośrodka medycyny pracy o konieczności poddania się rehabilitacji zawodowej.

2. Zaświadczenie o osiąganym wynagrodzeniu przed datą poddania się rehabilitacji zawodowej.

3. Zaświadczenie o osiąganym wynagrodzeniu w czasie poddania się rehabilitacji zawodowej.

Prawo do świadczenia rehabilitacyjnego

Prawo do świadczenia rehabilitacyjnego ma ubezpieczony, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. O konieczności poddania się reha­bilitacji leczniczej orzeka lekarz orzecznik ZUS. Świadczenie to nie przysługuje w przypadku pobierania innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego i świadczeń z funduszu pracy.

Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego

Wysokość świadczenia rehabilitacyjnego wynosi 90 % podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy, 75 % tej podstawy za pozostały okres, a jeżeli niezdolność do pracy powstała w okresie ciąży to 100 % tej podstawy. W przypadku, gdy niezdolność do pracy powstała wskutek wypadku w drodze do i z pracy wówczas wysokość świadczenia rehabilitacyjnego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego (sposób obli­czania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego patrz wysokość zasiłku chorobowego).

Okres wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego

Okres wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego jest równy okresowi poddawania się rehabilitacji leczniczej nie może być jednak dłuższy niż 12 miesięcy.

Dokumenty niezbędne do wypłaty świadczenia rehabilitacyjnego

Aby uzyskać świadczenie rehabilitacyjne należy przedłożyć następujące dokumenty:

1. Wniosek o świadczenie rehabilitacyjne (druk ZUS Np.-7);

2. Zaświadczenie o stanie zdrowia wypełnione przez lekarza leczącego (druk ZUS N-9);

3. Wywiad zawodowy (druk ZUS N-10);

4. Zaświadczenie płatnika składek (druk ZUS Z-3), jeżeli wypłaty dokonuje ZUS;

5. Jeżeli niezdolność do pracy powstała w wyniku choroby zawodowej, wypadku przy pracy oraz wypadku w drodze do pracy lub z pracy dodatkowo należy przedstawić jeden z następujących dokumentów:

• Protokół powypadkowy (wypadek przy pracy);

• Karta wypadku w drodze do/i z pracy (wypadek w drodze do/i z pracy);

• Decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej (choroba zawodowa).

Prawo do zasiłku pogrzebowego

Zasiłek pogrzebowy przysługuje członkom rodziny po zmarłym:

• objętym ubezpieczeniem rentowym,

• emerycie,

• renciście,

• osobie, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty lecz spełniała warunki do jej uzyskania.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie objętej ubezpieczeniem rentowym, eme­rytowi, renciście w przypadku śmierci członka jego rodziny. Do członków rodziny wyżej wymienionych osób należą:

• dzieci własne,

• dzieci drugiego małżonka,

• dzieci przysposobione,

• dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,

• wnuki,

• rodzeństwo,

• małżonek,

• rodzice.

Zasiłek pogrzebowy przysługuje również:

• pracodawcy,

• domowi opieki społecznej,

• gminie,

• powiatowi,

• kościołowi lub związkowi wyznaniowemu, jeżeli pokryły koszty pogrzebu zmarłego.

Wysokość zasiłku pogrzebowego

Wysokość zasiłku pogrzebowego wynosi 4000 zł.

Zasiłek pogrzebowy w tej wysokości otrzymują członkowie rodziny zmarłego lub ubezpieczeni, emeryci renciści (w przypadku śmierci ich członków rodziny) niezależ­nie od wysokości poniesionych kosztów (w przypadku niższych kosztów pogrzebu od kwoty zasiłku pogrzebowego osobom tym przysługuje pełna kwota zasiłku pogrze­bowego).

Pracodawca, gmina, powiat, kościół lub związek wyznaniowy otrzymują zasiłek pogrzebowy w wysokości poniesionych kosztów, nie więcej niż owa kwota.

Okres wypłaty zasiłku pogrzebowego

Wypłata zasiłku pogrzebowego jest jednorazowa i można się o nią ubiegać w ter­minie nie dłuższym niż 12 miesięcy od daty śmierci osoby, po której ten zasiłek przy­sługuje.

Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku pogrzebowego

Aby otrzymać zasiłek pogrzebowy należy przedłożyć następujące dokumenty:

1. Wniosek o wypłatę zasiłku pogrzebowego (druk ZUS Z-12);

2. Akt zgonu;

3. Rachunki potwierdzające wysokość poniesionych kosztów;

4. Odcinek pobieranej emerytury lub renty;

5. Oświadczenie o nie pobieraniu zasiłku pogrzebowego z tytułu zatrudnienia.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego

Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:

1. zasiłek chorobowy

2. świadczenie rehabilitacyjne

3. zasiłek wyrównawczy;

4. jednorazowe odszkodowanie

5. jednorazowe odszkodowanie – dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty;

6. renta z tytułu niezdolności do pracy

7. renta szkoleniowa

8. renta rodzinna

9. pokrycie kosztów leczenia z zakresu stomatologii i szczepień ochronnych oraz zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne w zakresie określonym ustawą.

Osobom:

• prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,

• duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia

oraz członkom ich rodzin świadczenia nie przysługują w razie występowania w dniu wypadku lub w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczeń z tytułu choroby za­wodowej, zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekra­czającą 2,00 zł – do czasu spłaty całości zadłużenia.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, gdy wyłączną przyczyną wypadków było udowodnione naruszenie przez ubezpieczonego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub w skutek rażącego niedbalstwa.

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują również ubezpieczonemu, który, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku.

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne

Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje niezależnie od okresu podlegania ubezpieczeniu. Zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje od pierwszego dnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia wypadkowego przysługują w wysokości 100% podstawy wymiaru. Podstawę wymiaru zasiłku i świadczenia stanowi kwota będąca podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie wy­padkowe.

Prawo do zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego z ubezpieczenia wypadkowego ustalają i świadczenie to oraz zasiłki wypłacają:

1. płatnicy składek, jeżeli są zobowiązani do ustalania prawa do zasiłków w razie choroby i macierzyństwa i ich wypłat;

2. ZUS – w pozostałych przypadkach.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu

Ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej do­znał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

Za stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy.

Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności or­ganizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu oraz jego związek z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala lekarz orzecznik.

Jednorazowe odszkodowanie przysługuje w wysokości 20% przeciętnego mie­sięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzo­wym za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Jeżeli wskutek pogorszenia stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu będący następstwem wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu co naj­mniej o 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie zwiększa się o 20% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym za każdy procent uszczerbku na zdrowiu podwyższający pro­cent, według którego ustalone było to odszkodowanie.

Jednorazowe odszkodowanie ulega zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym, jeżeli w stosunku do ubezpieczonego została orzeczona całko­wita niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci pracownika lub rencisty

Członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. Odszkodowanie to przysługuje również w razie śmierci wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej rencisty, który był uprawniony do renty z ubezpieczenia wypadkowego.

Członkami rodziny uprawnionymi do odszkodowania są:

1. małżonek,

2. dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty warunku uzyskania renty rodzinnej,

3. rodzice, osoby przysposabiające, macocha oraz ojczym, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego lub rencisty prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony lub rencista bezpośrednio przed śmiercią przyczynił się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.

Wysokość odszkodowania

Pokrewieństwo ze zmarłym	Wysokość odszkodowania
Jeden członek rodziny (małżonek lub dziecko)	18 X
Inny członek rodziny (jeden)	9 X
Małżonek i jedno lub więcej dzieci	18 X + 3,5 X na każde dziecko
dwoje lub więcej dzieci	18 X na jedno dziecko + 3,5 X na każde następne dziecko
Inni członkowie rodziny (jeśli wraz z nimi uprawnieni są małżonek lub dziecko/dzieci	3,5 X na każdego uprawnionego
Tylko inni członkowie rodziny	9 X na pierwszego uprawnionego + 3,5 X na każdego kolejnego uprawnionego

Gdzie X to przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku kalendarzowym

Jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci ubezpieczonego lub rencisty, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, pomniejsza się o kwotę jednorazowego odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, wypłaconego temu ubezpieczonemu lub renciście.

Renta z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego

Przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej i dodatku do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej z tytułu ubezpieczenia wypadkowego, do ustalenia wysokości tych świadczeń oraz ich wypłaty stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Dokumenty niezbędne do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy identyczne jak podane wcześniej.

Zasady obliczania wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy identyczne jak podane wcześniej.

Renta z tytułu niezdolności do pracy i renta szkoleniowa z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż:

1. 80% podstawy jej wymiaru – dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy;

2. 60% podstawy jej wymiaru – dla osoby częściowo niezdolnej do pracy;

3. 100% podstawy jej wymiaru – dla osoby uprawnionej do renty szkoleniowej.

Renta z tytułu niezdolności do pracy, renta szkoleniowa oraz renta rodzinna z ubez­pieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowied­niej renty ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS.

Renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego

Renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego przysługuje uprawnionym człon­kom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Członkom rodziny rencisty uprawnionego do renty z ubezpieczenia wypadko­wego, który zmarł z innych przyczyn niż wypadek przy pracy lub choroba zawodowa, przysługują świadczenia określone w ustawie o emeryturach i rentach z FUS bez względu na długość okresu uprawniającego do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie tych przepisów.

Członkom rodziny pozostałym po:

1. renciście pobierającym rentę z tytułu wypadku w drodze do pracy lub z pracy, którego śmierć nastąpiła po wejściu w życie ustawy, wskutek takiego wypadku,

2. renciście pobierającym rentę z tytułu wypadku w szczególnych okolicznościach lub z tytułu choroby zawodowej pozostającej w związku ze szczególnymi oko­licznościami, którego śmierć nastąpiła po wejściu w życie ustawy, wskutek ta­kiego wypadku lub choroby zawodowej,

przysługuje renta rodzinna i jednorazowe odszkodowanie.

Jeżeli do renty rodzinnej z ubezpieczenia wypadkowego jest uprawniona sierota zupełna, przysługuje jej z tego ubezpieczenia dodatek dla sieroty zupełnej na zasa­dach i w wysokości określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Okres wypłaty renty rodzinnej identyczny jak podany wcześniej.

Dokumenty niezbędne do wypłaty renty rodzinnej identyczne jak podane wcześniej.

Zasady obliczania wysokości renty rodzinnej identyczne jak podane wcześniej.

Renta rodzinna z ubezpieczenia wypadkowego nie może być niższa niż 120% kwoty najniższej odpowiedniej renty ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS.

Świadczenia z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach

Definicja wypadku powstałego w szczególnych okolicznościach

Za wypadek powstały w szczególnych okolicznościach uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło:

1. przy ratowaniu innych osób od grożącego ich życiu niebezpieczeństwa;

2. przy chronieniu własności publicznej przed grożącą jej szkodą;

3. przy udzielaniu przedstawicielowi organu państwowego lub organu samorządu terytorialnego pomocy przy spełnianiu czynności urzędowych;

4. przy ściganiu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub przy chronieniu innych osób przed napaścią;

5. przy wykonywaniu funkcji radnego lub członka komisji rady wszystkich jednos­tek samorządu terytorialnego albo przy wykonywaniu przez sołtysa czynności związanych z tym stanowiskiem;

6. przy wykonywaniu funkcji ławnika w sądzie;

7. w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowa­nych przez jednostki organizacyjne systemu oświaty, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki;

8. przy pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę;

9. przy pracy wykonywanej w ramach terapii zajęciowej w jednostkach organi­zacyjnych pomocy społecznej oraz publicznych zakładach opieki zdrowotnej;

10. przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed klęskami żywiołowymi;

11. przy wykonywaniu funkcji członka komisji powołanej przez organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego do przeprowadzenia wyborów lub referendum.

Definicja choroby zawodowej powstałej w szczególnych okolicznościach

Za chorobę zawodową uprawniającą do świadczeń z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy, przy wykonywaniu zajęć lub pracy w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych w oświacie, szkole wyższej lub w czasie praktyk oraz pracy w OHP na podstawie innej umowy niż umowa o pracę.

Rodzaje świadczeń z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach

Osobom, które stały się niezdolne do pracy wskutek wypadku w szczególnych okolicznościach, przysługuje:

1. renta z tytułu niezdolności do pracy;

2. jednorazowe odszkodowanie.

Osobie, która poniosła koszty pogrzebu osoby poszkodowanej wskutek wypadku lub choroby zawodowej albo osoby pobierającej rentę na podstawie ustawy, przysługuje zasiłek pogrzebowy.

Członkom rodziny osób, które zmarły wskutek wypadków oraz członkom rodziny osób, które zmarły wskutek choroby zawodowej, przysługuje renta rodzinna i jedno­razowe odszkodowanie. Członkami rodziny są: małżonek, dzieci własne, dzieci dru­giego małżonka, dzieci przysposobione, przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, rodzice, osoby przysposabiające, ojczym i macocha, jeżeli speł­niają warunki do uzyskania renty rodzinnej.

Osobie, która stała się niezdolna do pracy całkowicie lub częściowo wskutek wy­padku w szczególnych okolicznościach, przysługuje renta z tytułu niezdolności do pracy: na stałe - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała, lub na okres wskazany w decyzji organu rentowego – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

Osobie, która doznała stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu spowo­dowanego wypadkiem w szczególnych okolicznościach, przysługuje jednorazowe odszkodowanie z tytułu tego uszczerbku, jeżeli osoba ta wskutek wypadku stała się całkowicie niezdolna do pracy.

Renta i jednorazowe odszkodowanie przysługuje również osobie, która zachoro­wała na chorobę zawodową w związku z wykonywaniem zajęć lub pracy w szczegól­nych okolicznościach.

Świadczenia nie przysługują osobie poszkodowanej wskutek wypadku, który na­stąpił z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa tej osoby. Świadczenia nie przysłu­gują również osobie poszkodowanej, która będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczyniła się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku, o ile powyższy stan został udoku­mentowany w aktach sprawy przez odpowiednie organy policji lub prokuratury.

Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w szczególnych okolicznościach, lub chorobą zawodową, oraz renta rodzinna wynosi 120% najniższej odpowiedniej renty określonej w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE

Zakres przedmiotowy i podmiotowy ubezpieczeń zdrowotnych

Ubezpieczonymi w ubezpieczeniu zdrowotnym są:

1) osoby posiadające obywatelstwo polskie lub państw UE i państw (EFTA) (Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu,

2) osoby przebywające na terytorium Polski na podstawie wizy pobytowej w celu wykonywania pracy, zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta, osoby posiadające zgodę na pobyt tolerowany lub posiadające status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystające z ochrony czasowej na jej terytorium,

3) osoby legalnie zamieszkujące na terytorium innego państwa jeżeli podlegają obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego albo ubezpieczają się dobrowolnie;

Ubezpieczonymi są także:

1) studenci i uczestnicy studiów doktoranckich, którzy studiują w Polsce oraz absolwenci, którzy odbywają w Polsce obowiązkowy staż, nie posiadający obywatelstwa państw wymienionych wyżej.

2) odbywający staż adaptacyjny,

3) odbywający kursy języka polskiego oraz kursy przygotowawcze do podjęcia nauki w języku polskim, o których mowa w przepisach o szkolnictwie wyższym, nie posiadający obywatelstwa nie posiadający obywatelstwa polskiego lub państw UE i państw EFTA jeżeli ubezpieczają się dobrowolnie,

46) członkowie rodzin w/w osób, zamieszkujący na terytorium Polski, jeżeli nie są osobami podlegającymi obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego,

Do członków rodziny zaliczamy następujące osoby:

a) dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,

b) małżonka,

c) wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zasady podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu

Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:

1) osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników.

2) funkcjonariusze służb mundurowych,

3) posłowie pobierający uposażenia poselskie, posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej, pobierający z tego tytułu uposażenie oraz senatorowie pobierający uposażenie senatorskie;

4) sędziowie i prokuratorzy;

5) osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze;

6) uczniowie oraz słuchacze zakładów kształcenia nauczycieli nie podlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

7) dzieci przebywające w placówkach pełniących funkcje resocjalizacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze lub w domach pomocy społecznej nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

8) studenci i uczestnicy studiów doktoranckich nie podlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu do ukończenia 26 roku życia,

9) osoby pobierające zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

10) uchodźcy objęci indywidualnym programem integracji na podstawie przepisów o pomocy społecznej nie podlegający obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

11) osoby pobierające świadczenie pielęgnacyjne lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, przyznane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

12) osoby bezdomne wychodzące z bezdomności ni podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

13) osoby objęte indywidualnym programem zatrudnienia socjalnego, nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

14) kombatanci i osoby represjonowane nie podlegający ubezpieczeniom społecznym w Rzeczypospolitej Polskiej lub nie pobierający emerytury lub renty;

15) osoby korzystające z urlopu wychowawczego nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

16) osoby uprawnione do świadczeń alimentacyjnych na podstawie ugody sądowej lub prawomocnego orzeczenia sądu nie podlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu;

17) rolnicy i ich domownicy, którzy nie podlegają ubezpieczeniom społecznym rolników na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników,

18) członkowie rad nadzorczych pobierający z tego tytułu świadczenia pieniężne.

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej temu obowiązkowi do Funduszu oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie.

Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do Funduszu uzyskuje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej.. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego ma obowiązek zgłosić do Funduszu członków rodziny,, którzy uzyskują po zgłoszeniu prawo do świadczeń opieki zdrowotnej.

Utrata prawa do świadczeń

Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej osób, ustaje po upływie 30 dni od dnia wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia zdrowotnego. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej dla osób, które ukończyły szkołę średnią lub wyższą, wygasa po upływie 4 miesięcy od zakończenia nauki lub skreślenia z listy uczniów lub studentów.

Osoba ubiegająca się o przyznanie emerytury lub renty pomimo wygaśnięcia obowiązku ubezpieczenia ma wraz z członkami rodziny, prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego w okresie trwania postępowania o przyznanie tych świadczeń.

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, powstaje i wygasa w terminach analogicznych jak w ubezpieczeniu społecznym.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne

Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 % podstawy wymiaru składki na ubezpiecza społeczne i opłacana jest raz w miesiącu. Składka na ubezpieczenie zdrowotne rolnika podlegającego ubezpieczeniu społecznemu rolników jest równa kwocie odpowiadającej cenie połowy kwintala żyta z każdego hektara przeliczeniowego użytków rolnych w prowadzonym gospodarstwie rolnym, ustalonej dla celów wymiaru podatku rolnego. Rolnik prowadzący działalność w zakresie działów specjalnych produkcji rolnej opłaca ponadto składki na ubezpieczenie zdrowotne od deklarowanej podstawy wymiaru składki:

1) odpowiadającej dochodowi ustalonemu dla opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych w kwocie nie niższej jednak niż kwota odpowiadająca wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych;

2) odpowiadającej wysokości świadczenia pielęgnacyjnego przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych w przypadku prowadzenia działalności nie podlegającej opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Składka rolnika na ubezpieczenie zdrowotne obejmuje członków jego rodziny.

Do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.

ALE Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku,

Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych nie będących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego. 

W przypadku, gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie. W przypadku, gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przy­chodów odrębnie.

Jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednego z rodzajów działalności składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana odrębnie od każdego rodzaju działalności. Jeżeli ubezpieczony prowadzący działalność pozarolniczą uzyskuje przychody z więcej niż jednej spółki w ramach tego samego rodzaju działalności składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest odrębnie od każdej prowadzonej spółki. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne opłaca osoba podlegająca ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne

Osoba nie podlegająca obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu może ubezpieczyć się dobrowolnie na podstawie pisemnego wniosku złożonego w Funduszu, jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Polski.

Osoba, zostaje objęta ubezpieczeniem zdrowotnym z dniem określonym w umowie zawartej przez tę osobę z Funduszem, a przestaje być nim objęta z dniem rozwiązania umowy lub po upływie miesiąca nieprzerwanej zaległości w opłacaniu składek.

Składka dla osoby dobrowolnie ubezpieczającej się równa jest zadeklarowanej kwocie nie mniejszej niż przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.

Osoba taka może zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego wolontariusza i podstawa wymiaru składki dla wolontariusza równa jest minimalnemu wynagrodzeniu w gospodarce narodowej.

Podstawa wymiaru składek za członków rodziny równa jest kwocie świadczenia pielęgnacyjnego. Dodatkowo osoba taka

(dobrowolnie ubezpieczający się) musi ponieść koszty tzw. opłaty .

Wysokość opłaty jest uzależniona od okresu, w którym osoba, nie była objęta ubezpieczeniem zdrowotnym, i wynosi:

1) 20 % dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie od 3 miesięcy do roku;

2) 50 % dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej roku do 2 lat;

3) 100 % dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 2 lat do 5 lat;

4) 150 % dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 5 lat do 10 lat;

5) 200 % dochodów przyjętych jako podstawa wymiaru składki dla osoby, której przerwa w ubezpieczeniu zdrowotnym i opłacaniu składek wynosi nieprzerwanie powyżej 10 lat.

Przy obliczaniu opłaty do okresu, w którym osoba ubezpieczająca się dobrowolnie nie była ubezpieczona, dolicza się okres niepodlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu na podstawie dotychczasowych przepisów.

W uzasadnionych przypadkach, na wniosek osoby, Fundusz może odstąpić od pobrania opłaty lub rozłożyć ją na raty miesięczne, jednak nie więcej niż na 12 rat.

Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej osoby ubezpieczającej się dobrowolnie, i zgłoszonych do Funduszu członków jej rodziny, przysługuje od dnia objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym i wygasa po upływie 30 dni od dnia ustania ubezpieczenia zdrowotnego w Funduszu.

Narodowy Fundusz Zdrowia

Narodowy Fundusz Zdrowia jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą osobowość prawną.

W skład Funduszu wchodzą:

1) centrala Funduszu;

2) oddziały wojewódzkie Funduszu.

Do zakresu działania Funduszu należy również w szczególności:

1) określanie jakości i dostępności oraz analiza kosztów świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie niezbędnym dla prawidłowego zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej;

2) przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, a także monitorowanie ich realizacji i rozliczanie;

3) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom innym niż ubezpieczeni spełniającym kryterium dochodowe,

3a) finansowanie medycznych czynności ratunkowych świadczeniobiorcom;

4) opracowywanie, wdrażanie, realizowanie i finansowanie programów zdrowot­nych;

5) wykonywanie zadań zleconych, w tym finansowanych przez ministra właści­wego do spraw zdrowia, w szczególności realizacja programów zdrowotnych;

6) monitorowanie ordynacji lekarskich;

7) promocja zdrowia;

8) prowadzenie Centralnego Wykazu Ubezpieczonych;

9) prowadzenie wydawniczej działalności promocyjnej i informacyjnej w zakresie ochrony zdrowia.

Fundusz nie może być właścicielem zakładów opieki zdrowotnej ani nie może posiadać w jakiejkolwiek formie praw własności w stosunku do podmiotów prowadzących zakłady opieki zdrowotnej.

Organami Funduszu są:

1) Rada Funduszu;

2) Prezes Funduszu;

3) rady oddziałów wojewódzkich Funduszu;

4) dyrektorzy oddziałów wojewódzkich Funduszu.

Działalnością Funduszu kieruje Prezes Funduszu, który reprezentuje Fundusz na zewnątrz. Do zakresu działania Prezesa Funduszu w szczególności należy:

1) prowadzenie gospodarki finansowej Funduszu;

2) efektywne i bezpieczne zarządzanie funduszami i mieniem Funduszu, w tym gospodarowanie rezerwą ogólną,

3) zaciąganie, w imieniu Funduszu, zobowiązań, w tym pożyczek i kredytów,

4) przygotowywanie i przedstawianie Radzie Funduszu corocznych prognoz przychodów i kosztów;

5) opracowywanie projektu planu finansowego Funduszu na podstawie projektów planów finansowych oddziałów wojewódzkich Funduszu,

6) sporządzanie rocznego planu finansowego Funduszu po otrzymaniu opinii Rady Funduszu, komisji właściwej do spraw finansów publicznych oraz komisji właściwej do spraw zdrowia Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej;

7) sporządzanie projektu planu pracy Funduszu;

8) realizacja rocznego planu finansowego i planu pracy Funduszu;

9) sporządzanie projektu rzeczowego planu wydatków inwestycyjnych na następny rok;

10) sporządzanie sprawozdania z wykonania planu finansowego Funduszu za dany rok oraz niezwłocznie przedkładanie go ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych;

11) sporządzanie okresowych i rocznych sprawozdań z działalności Funduszu;

12) nadzorowanie rozliczeń dokonywanych w ramach wykonywania przepisów o koordynacji;

13) sporządzanie analiz i ocen;

14) przedstawianie Radzie Funduszu projektu systemu wynagradzania pracowników Funduszu;

15) pełnienie funkcji pracodawcy w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy w stosunku do osób zatrudnionych w centrali Funduszu;

16) powoływanie i odwoływanie dyrektora oddziału wojewódzkiego, po zasięg­nięciu opinii rady oddziału wojewódzkiego Funduszu;

17) odwoływanie dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu na wniosek rady oddziału wojewódzkiego Funduszu;

18) wykonywanie uchwał Rady Funduszu;

19) przedstawianie Radzie Funduszu innych informacji o pracy Funduszu – w formie, zakresie i terminach określonych przez Radę Funduszu;

20) przekazywanie ministrowi właściwemu do spraw zdrowia uchwał Rady Funduszu,

21) nadzór nad realizacją zadań oddziałów wojewódzkich Funduszu;

22) koordynowanie współpracy Funduszu z organami administracji rządowej, instytucjami działającymi na rzecz ochrony zdrowia, instytucjami ubezpieczeń społecznych, samorządami zawodów medycznych, związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organizacjami świadczeniodawców oraz ubez­pieczonych;

23) przekazywanie oddziałom wojewódzkim Funduszu do realizacji programów zdrowotnych zleconych przez właściwego ministra;

24) podejmowanie decyzji w sprawach określonych w ustawie;

25) ustalanie jednolitych sposobów realizacji ustawowych zadań realizowanych przez oddziały wojewódzkie.

Gospodarka finansowa Funduszu

Fundusz prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie. Środki finansowe Funduszu są środkami publicznymi. Tworzy się fundusz podstawowy i fundusz zapasowy Funduszu. Fundusz zapasowy zwiększa się o zatwierdzony zysk netto za rok obrotowy. Fundusz zapasowy zmniejsza się o zatwierdzoną stratę netto za rok obrotowy.

Przychodami Funduszu są:

1) należne składki na ubezpieczenie zdrowotne;

2) odsetki od nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne;

3) darowizny i zapisy;

4) środki przekazane na realizację zadań zleconych w zakresie określonym w ustawie;

5) dotacje, w tym dotacje celowe

6) środki uzyskane z tytułu roszczeń regresowych;

7) przychody z lokat;

8) inne przychody.

Środki finansowe Funduszu mogą pochodzić również z kredytów i pożyczek.

Kosztami Funduszu są:

1) koszty świadczeń opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych;

2) koszty świadczeń opieki zdrowotnej dla osób uprawnionych do tych świadczeń na podstawie przepisów o koordynacji;

3) koszty refundacji cen leków, wyrobów medycznych, przedmiotów ortopedycznych i środków pomocniczych;

4) koszty zadań zleconych w zakresie określonym w ustawie;

5) koszty działalności Funduszu, w szczególności koszty amortyzacji, koszty związane z utrzymaniem nieruchomości, koszty wynagrodzeń wraz z pochodnymi, diet i zwroty kosztów podróży;

6) koszty poboru i ewidencji składek na ubezpieczenie zdrowotne;

7) koszt wypłaty odszkodowań;

8) inne koszty wynikające z odrębnych przepisów.

Środki finansowe Funduszu mogą być przeznaczone również na spłatę kredytów i pożyczek.

Zakres bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej

Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych mają prawo:

1) osoby objęte powszechnym – obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym,

2) inne, niż ubezpieczeni, osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w ustawie o pomocy społecznej

Osobom nie posiadającym obywatelstwa polskiego, świadczenia zdrowotne udzielane są na zasadach określonych w przepisach odrębnych i umowach międzynaro­dowych.

Świadczeniobiorcy inni niż ubezpieczeni, którzy:

1) nie ukończyli 18. roku życia,

2) są w okresie ciąży, porodu i połogu

mają prawo do świadczeń opieki zdrowotnej na zasadach i w zakresie określonych dla ubezpieczonych.

Świadczenia opieki zdrowotnej, udzielane świadczeniobiorcom są finansowane z:

1) budżetu państwa – w przypadku świadczeniobiorców innych niż ubezpieczeni,

2) Funduszu – w przypadku ubezpieczonych .

Na zasadach i w zakresie określonych w ustawie podmiotami zobowiązanymi do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych są: właściwi ministrowie lub Fundusz.

Świadczeniobiorcy mają, na zasadach określonych w ustawie, prawo do świadczeń opieki zdrowotnej, których celem jest zachowanie zdrowia, zapobieganie chorobom i urazom, wczesne wykrywanie chorób, leczenie, pielęgnacja oraz zapobieganie niepełnosprawności i jej ograniczanie.

Świadczeniobiorcy zapewnia się i finansuje ze środków publicznych na zasadach i w zakresie określonych w ustawie:

1) badanie diagnostyczne, w tym medyczną diagnostykę laboratoryjną;

2) świadczenia na rzecz zachowania zdrowia, zapobiegania chorobom i wczesnego wykrywania chorób, w tym obowiązkowe szczepienia ochronne;

3) podstawową opiekę zdrowotną;

4) świadczenia w środowisku nauczania i wychowania;

5) ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne;

6) rehabilitację leczniczą;

7) świadczenia stomatologiczne;

8) leczenie szpitalne;

9) świadczenia wysokospecjalistyczne;

10) leczenie w domu chorego;

11) badanie i terapię psychologiczną;

12) badanie i terapię logopedyczną;

13) świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze, w tym opiekę paliatywno-hospicyjną;

14) pielęgnację niepełnosprawnych i opiekę nad nimi;

15) opiekę nad kobietą w okresie ciąży, porodu i połogu;

16) opiekę nad kobietą w okresie karmienia piersią;

17) opiekę prenatalną nad płodem i opiekę nad noworodkiem oraz wstępną ocenę stanu zdrowia i rozwoju niemowlęcia;

18) opiekę nad zdrowym dzieckiem, w tym ocenę stanu zdrowia i rozwoju dziecka do lat 18;

19) leczenie uzdrowiskowe;

20) zaopatrzenie w produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki pomocnicze;

21) transport sanitarny;

22) ratownictwo medyczne.

Świadczeniobiorcy nie przysługuje bezpłatnie:

1) orzeczenie o zdolności do prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz inne orzeczenia i zaświadczenia lekarskie wydawane na życzenie świadczeniobiorcy, jeżeli nie są one związane z dalszym leczeniem, rehabilitacją, niezdolnością do pracy, kontynuowaniem nauki, uczestnictwem dzieci, uczniów, słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli i studentów w zajęciach sportowych i w zorganizowanym wypoczynku, a także jeżeli nie są wydawane dla celów pomocy społecznej lub uzyskania zasiłku pielęgnacyjnego;

2) świadczenia opieki zdrowotnej nie zakwalifikowane jako gwarantowane.

Świadczeniobiorca przebywający w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pielęg­nacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej, który udziela świadczeń całodobowych, ponosi koszty wyżywienia i zakwaterowania. Miesięczną opłatę ustala się w wysokości odpowiadającej 250% najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu świadczeniobiorcy w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

Miesięczną opłatę za wyżywienie i zakwaterowanie dziecka do ukończenia 18. roku życia, a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26. roku życia, przebywającego w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, pielęgnacyjno-opiekuńczym lub w zakładzie rehabilitacji leczniczej, który udziela świadczeń całodobowych, ustala się w wysokości odpowiadającej 200% najniższej emerytury, z tym że opłata nie może być wyższa niż kwota odpowiadająca 70% miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej.

W stanach nagłych świadczenia opieki zdrowotnej są udzielane świadczeniobiorcy niezwłocznie.

Świadczenia opieki zdrowotnej w szpitalach i świadczenia specjalistyczne w ambulatoryjnej opiece zdrowotnej są udzielane według kolejności zgłoszenia w dniach i godzinach ich udzielania przez świadczeniodawcę, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Świadczeniodawca:

1) ustala kolejność udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej na podstawie zgłoszeń świadczeniobiorcy;

2) informuje pisemnie świadczeniobiorcę o terminie udzielenia świadczenia oraz uzasadnia przyczyny wyboru.

Dokonanie przez świadczeniodawcę czynności, o których mowa powyżej, jest równoznaczne z zobowiązaniem się do udzielenia danego świadczenia opieki zdrowotnej. Lista oczekujących na udzielenie świadczenia stanowi integralną część dokumentacji medycznej prowadzonej przez świadczeniodawcę.

Listę oczekujących prowadzi się w sposób zapewniający poszanowanie zasady sprawiedliwego, równego, niedyskryminującego i przejrzystego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej oraz zgodnie z kryteriami medycznymi. Świadczenio­dawca ustala kolejność przyjęć i zapewnia prawidłowe prowadzenie list oczekujących albo wyznacza osoby odpowiedzialne za realizację tych zadań.

W razie zmiany stanu zdrowia świadczeniobiorcy, wskazującej na potrzebę wcześniejszego niż w ustalonym terminie udzielenia świadczenia, świadczeniobiorca informuje o tym świadczeniodawcę, który, jeżeli wynika to z kryteriów medycznych, koryguje odpowiednio termin udzielenia świadczenia i informuje niezwłocznie świadczeniobiorcę o nowym terminie. W razie wystąpienia okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili ustalania terminu udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej, a które uniemożliwiają zachowanie terminu wynikającego z listy oczekujących, świadczeniodawca informuje świadczeniobiorcę w każdy dostępny sposób o zmianie terminu wynikającego ze zmiany kolejności udzielenia świadczenia i jej przyczynie. Przepis ten dotyczy również przypadku zmiany terminu udzielenia świadczenia opieki zdrowotnej na wcześniejszy.

W przypadku gdy świadczeniobiorca nie może stawić się u świadczeniodawcy w terminie określonym wcześniej lub gdy zrezygnował ze świadczenia opieki zdrowotnej, jest on obowiązany niezwłocznie powiadomić o tym świadczeniodawcę. W celu otrzymania jednego świadczenia opieki zdrowotnej na podstawie skierowania świadczeniobiorca może wpisać się na jedną listę oczekujących u jednego świadczeniodawcy. Listy oczekujących na udzielenie świadczenia podlegają okresowej, co najmniej raz w miesiącu, ocenie zespołu oceny przyjęć powołanego przez świadczeniodawcę, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.  Przepisów powyższych nie stosuje się do świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu przeszczepów udzielanych osobom, które są wpisywane na krajowe listy osób oczekujących na przeszczepienie komórek, tkanek i narządów, zgodnie z przepisami o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. Fundusz nie finansuje kosztów leczenia ubezpieczonego lub badań diagnostycznych poza granicami kraju, z wyjątkiem kosztów świadczeń opieki zdrowotnej udzielonych ubezpieczonemu zgodnie z przepisami o koordynacji. Minister właściwy do spraw zdrowia może, na wniosek podmiotu uprawnionego, skierować świadczeniobiorcę do przeprowadzenia poza granicami kraju leczenia lub badań diagnostycznych, których nie przeprowadza się w kraju, kierując się niezbędnością udzielenia takiego świadczenia w celu ratowania życia lub poprawy stanu zdrowia świadczeniobiorcy, po zasięgnięciu opinii konsultanta krajowego właściwego w danej dziedzinie medycyny.

Koszty leczenia lub badań diagnostycznych świadczeniobiorcy poza granicami kraju:

1) wynikające z umów międzynarodowych zawartych z państwami nie będącymi członkami Unii Europejskiej lub członkami Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym,

2) powstałe na podstawie skierowania, o którym mowa w ust. 1, wraz z kosztami transportu świadczeniobiorcy do miejsca leczenia za granicą i do miejsca leczenia lub zamieszkania w kraju;

- są finansowane z budżetu państwa.

Prawo wyboru świadczeniobiorców

Świadczeniobiorca ma prawo do wyboru:

Lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki zdrowotnej spośród lekarzy, pielęgniarek i położnych ubezpieczenia zdrowotnego nie częściej niż dwa razy w roku kalendarzowym, a w przypadku każdej kolejnej zmiany wnosi opłatę w wysokości 80 zł. Nie dotyczy to przypadku zmiany miejsca zamieszkania i sytuacji zaprzestania udzielania świadczeń opieki zdrowotnej przez wybranego lekarza, pielęgniarkę i położną podstawowej opieki zdrowotnej oraz innych przyczyn niezależnych od woli świadczeniobiorcy.

Świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,

Szpitala spośród szpitali, które zawarły umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Świadczeniobiorca ma prawo wyboru lekarza dentysty spośród lekarzy dentystów, którzy zawarli umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,

Lekarza dentysty oraz materiałów stomatologicznych stosowanych przy udzielaniu tych świadczeń, zakwalifikowanych jako świadczenia gwarantowane. Dzieci i młodzież do ukończenia 18. roku życia oraz kobiety w ciąży i w okresie połogu mają prawo do dodatkowych świadczeń zdrowotnych lekarza dentysty oraz materiałów stomatologicznych stosowanych przy udzielaniu tych świadczeń, zakwalifikowanych jako świadczenia gwarantowane dla tych osób.

Zakres innych świadczeń opieki zdrowotnej

Badania diagnostyczne i leczenie uzdrowiskowe

Świadczeniobiorca ma prawo do świadczeń z zakresu badań diagnostycznych, w tym medycznej diagnostyki laboratoryjnej, wykonywanych na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego, zakwalifikowanych jako świadczenia gwarantowane. Leczenie uzdrowiskowe przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. Świadczeniobiorca ponosi koszty przejazdu na leczenie uzdrowiskowe i z leczenia uzdrowiskowego oraz częściową odpłatność za koszty wyżywienia i zakwaterowania w sanatorium uzdrowiskowym. Podmiot zobowiązany do finansowania świadczeń opieki zdrowotnej ze środków publicznych pokrywa do wysokości określonej w umowie oddziału wojewódzkiego Funduszu z sanatorium uzdrowiskowym różnicę kosztów wyżywienia i zakwaterowania ubezpieczonego.

Dzieci i młodzież do ukończenia lat 18, a jeżeli kształcą się dalej – do ukończenia lat 26, dzieci niepełnosprawne w znacznym stopniu - bez ograniczenia wieku, a także dzieci uprawnione do renty rodzinnej nie ponoszą odpłatności za koszty wyżywienia i zakwaterowania w prewentorium i sanatorium uzdrowiskowym.

Leki, wyroby medyczne i prawo do przejazdów środkami do transportu medycznego

Zaopatrzenie w leki i wyroby medyczne przysługuje świadczeniobiorcy na podstawie recepty wystawionej przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, Zaopatrzenie w leki i wyroby medyczne przysługuje świadczeniobiorcy także na podstawie recepty wystawionej przez lekarza niebędącego lekarzem ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli posiada on prawo wykonywania zawodu oraz zawarł z oddziałem wojewódzkim Funduszu umowę upoważniającą go do wystawiania takich recept.

Świadczeniobiorcy przyjętemu do szpitala lub innego zakładu opieki zdrowotnej przeznaczonego dla osób potrzebujących całodobowych lub całodziennych świadczeń opieki zdrowotnej, oraz przy wykonywaniu zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych, diagnostycznych i rehabilitacyjnych przez podmioty uprawnione do udzielania świadczeń, a także przy udzielaniu przez te podmioty pomocy w stanach nagłych, zapewnia się bezpłatnie leki i wyroby medyczne, jeżeli są one konieczne do wykonania świadczenia.Leki podstawowe, leki uzupełniające oraz leki recepturowe są wydawane świadczeniobiorcy na podstawie recepty, za odpłatnością:

1) ryczałtową – za leki podstawowe i recepturowe przygotowywane z surowców farmaceutycznych, pod warunkiem że przepisana dawka leku recepturowego jest mniejsza od najmniejszej dawki leku gotowego w formie stałej stosowanej doustnie;

2) w wysokości 30% albo 50% ceny leku - za leki uzupełniające.

Świadczeniobiorcom chorującym na choroby zakaźne lub psychiczne oraz upośledzonym umysłowo, a także chorującym na niektóre choroby przewlekłe, wrodzone lub nabyte, leki i wyroby medyczne są przepisywane bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub za częściową odpłatnością

Zaopatrzenie w wyroby medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi oraz w środki pomocnicze przysługuje świadczeniobiorcom na zlecenie lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego, na zasadach określonych w ustawie.

Udział środków publicznych w cenie wyrobu medycznego będącego przedmiotem ortopedycznym lub środka pomocniczego nie może być niższy niż kwota stanowiąca 50 % limitu ceny określonego w przepisach wydanych na podstawie ust. 4 dla wyrobu medycznego będącego przedmiotem ortopedycznym lub środka pomocniczego albo ceny nabycia przedmiotu ortopedycznego i środka pomocniczego. Świadczenio­biorcy, na podstawie zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubez­pieczenia zdrowotnego, przysługuje bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego, w tym lotniczego, do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej udzielającego świadczeń we właściwym zakresie, i z powrotem, w przypadkach:

1) konieczności podjęcia natychmiastowego leczenia w zakładzie opieki zdrowotnej;

2) wynikających z potrzeby zachowania ciągłości leczenia.

Świadczeniobiorcy, na podstawie zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego, przysługuje bezpłatny przejazd środkami transportu sanitarnego – w przypadku dysfunkcji narządu ruchu uniemożliwiającej korzystanie ze środków transportu publicznego, w celu odbycia leczenia – do najbliższego zakładu opieki zdrowotnej udzielającego świadczeń we właściwym zakresie, i z powrotem.

W innych przypadkach na podstawie zlecenia lekarza ubezpieczenia zdrowotnego lub felczera ubezpieczenia zdrowotnego świadczeniobiorcy przysługuje przejazd środkami transportu sanitarnego odpłatnie lub za częściową odpłatnością.

Zasady udzielania świadczeń opieki zdrowotnej

Ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne finansowane ze środków publicznych są udzielane na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego.

Skierowanie, nie jest wymagane do świadczeń:

1) ginekologa i położnika;

2) dentysty;

3) onkologa;

4) psychiatry;

5) dla osób chorych na gruźlicę;

6) dla osób zakażonych wirusem HIV;

7) dla inwalidów wojennych i osób represjonowanych;

8) dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych;

9) dla osób uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych – w zakresie lecznictwa odwykowego.

Świadczeniobiorca ma prawo do leczenia szpitalnego w szpitalu, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, na podstawie skierowania lekarza, lekarza dentysty lub felczera, jeżeli cel leczenia nie może być osiągnięty przez leczenie ambulatoryjne. Świadczeniobiorca ma prawo do rehabilitacji leczniczej u świadcze­niodawcy, który zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego. W stanach nagłych świadczenia zdrowotne są udzielane bez wymaganego skierowania. Ambulatoryjne świadczenia specjalistyczne udzielone świadczeniobiorcy bez skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego opłaca świadczeniobiorca.

Dokumenty potwierdzające prawo do świadczeń opieki zdrowotnej

Dokumentem potwierdzającym prawo ubezpieczonego do świadczeń opieki zdrowotnej jest elektroniczna karta ubezpieczenia zdrowotnego.

Karta ubezpieczenia zdrowotnego wydawana jest bezpłatnie. W przypadku utraty karty ubezpieczenia zdrowotnego za wydanie nowej karty pobiera się opłatę w wysokości 1,5% minimalnego wynagrodzenia.

Świadczeniobiorca ubiegający się o udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej jest obowiązany przedstawić:

1) kartę ubezpieczenia zdrowotnego – w przypadku ubezpieczonego;

2) inny dokument (decyzja wójta, burmistrza, prezydenta gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy, potwierdzając prawo do świadczeń – w przypadku świadczeniobiorcy innego niż ubezpieczony.

W przypadku stanu nagłego wymagany dokument, może zostać przedstawiony w innym czasie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia udzielania świadczenia opieki zdrowotnej, o ile chory nadal przebywa w szpitalu. Jeżeli przedstawienie wymaganego dokumentu, w terminie 39 dni nie jest możliwe, dokument ten może być przedstawiony w terminie 7 dni od dnia zakończenia udzielania świadczeń opieki zdrowotnej. W razie nie przedstawienia wymaganego dokumentu, w obowiązujących terminach świadczenie zostaje udzielone na koszt świadczeniobiorcy.

W razie nie odprowadzenia przez zobowiązanego płatnika przez okres dłuższy niż miesiąc składki na ubezpieczenie zdrowotne za ubezpieczonego, Fundusz obciąża tego płatnika poniesionymi kosztami udzielonych ubezpieczonemu świadczeń opieki zdrowotnej.

Późniejsze niż w wymaganym terminie przedstawienie dokumentu, nie może stanowić podstawy odmowy zwolnienia z kosztów, albo ich zwrotu. Również opłacenie zaległych składek wraz z odsetkami nie zwalnia z obowiązku pokrycia kosztów udzielonego świadczenia opieki zdrowotnej.

Zadania władz publicznych w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego

Zadania władz publicznych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej obejmują w szczególności:

1) tworzenie warunków funkcjonowania systemu ochrony zdrowia;

2) analizę i ocenę potrzeb zdrowotnych oraz czynników powodujących ich zmiany;

3) promocję zdrowia i profilaktykę, mające na celu tworzenie warunków sprzyjających zdrowiu;

4) finansowanie w trybie i na zasadach określonych ustawą świadczeń opieki zdrowotnej.

Do zadań własnych gminy w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy w szczególności:

1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy;

2) przekazywanie powiatowi informacji o realizowanych programach zdrowotnych;

3) inicjowanie i udział w wytyczaniu kierunków przedsięwzięć lokalnych zmierzających do zaznajamiania mieszkańców z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia oraz ich skutkami;

4) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców gminy.

Do zadań własnych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych przez powiat należy w szczególności:

1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców powiatu – po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami;

2) przekazywanie marszałkowi województwa informacji o realizowanych na terenie powiatu programach zdrowotnych;

3) inicjowanie, wspomaganie i monitorowanie działań lokalnej wspólnoty samorządowej w zakresie promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej prowadzonych na terenie powiatu;

4) pobudzanie działań na rzecz indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za zdrowie i na rzecz ochrony zdrowia;

5) podejmowanie innych działań wynikających z rozpoznanych potrzeb zdrowotnych.

Do zadań własnych w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej realizowanych przez samorząd województwa należy w szczególności:

1) opracowywanie i realizacja oraz ocena efektów programów zdrowotnych wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych i stanu zdrowia mieszkańców województwa - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami i powiatami;

2) przekazywanie wojewodzie informacji o realizowanych na terenie województwa programach zdrowotnych;

3) opracowywanie i wdrażanie programów innych niż określone w pkt 1 służących realizacji zadań w zakresie ochrony zdrowia;

4) inspirowanie i promowanie rozwiązań w zakresie wzrostu efektywności, w tym restrukturyzacji w ochronie zdrowia;

5) podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb zdrowotnych mieszkańców województwa.

Do zadań wojewody w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej należy w szczególności:

1) ocena zabezpieczenia opieki zdrowotnej na terenie województwa;

2) ocena realizacji zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego;

3) przekazywanie ministrowi właściwemu do spraw zdrowia, do 15. dnia miesiąca następującego po zakończeniu danego kwartału, kwartalnych informacji o programach zdrowotnych.

Do zadań ministra właściwego do spraw zdrowia w zakresie objętym ustawą należy w szczególności:

1) prowadzenie oraz współuczestniczenie w prowadzeniu edukacji w zakresie zapobiegania i rozwiązywania problemów związanych z negatywnym wpływem na zdrowie czynników środowiskowych i społecznych;

2) ocena dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej w konsultacji z samorządami wojewódzkimi;

3) opracowywanie i finansowanie oraz ocena efektów programów zdrowotnych, a także nadzór nad ich realizacją;

4) finansowanie świadczeń wysokospecjalistycznych;

5) współdziałanie z organizacjami pozarządowymi o charakterze regionalnym lub ogólnokrajowym działającymi na rzecz ochrony zdrowia;

6) sprawowanie nadzoru nad ubezpieczeniem zdrowotnym ;

7) zatwierdzanie planu finansowego Funduszu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych;

8) opiniowanie sprawozdania finansowego Funduszu;

9) przedkładanie Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej do dnia 30 czerwca roku następnego informacji o dostępności do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz sprawozdania finansowego Funduszu.

Do zadań ministra właściwego do spraw finansów publicznych w zakresie objętym ustawą należy w szczególności:

1) sprawowanie nadzoru w zakresie gospodarki finansowej Funduszu na zasadach przewidzianych w niniejszej ustawie;

2) zatwierdzanie sprawozdania finansowego Funduszu po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw zdrowia.

UBEZPIECZENIA GOSPODARCZE

KLASYFIKACJA UBEZPIECZEŃ

Podziału ubezpieczeń dokonywać można z wykorzystaniem różnorodnych kryte­riów. Dobór kryterium podziału, czyli cechy, ze względu na którą dokonujemy po­działu oznacza określenie zasady podziału ubezpieczeń.

Ubezpieczenia społeczne i gospodarcze

Podstawowym podziałem ubezpieczeń jest podział na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenia gospodarcze. Podziału tego dokonać można za pomocą wielu różno­rakich kryteriów. Kryteriami tymi mogą być: geneza, regulacje prawne, instytucje oferujące ubezpieczenia, oferowane ubezpieczenia ze względu na przedmiot objęty ochroną ubezpieczeniową, sposób nawiązania stosunku ubezpieczeniowego, sposób i forma wywiązania się instytucji ubezpieczeniowych z podjętych zobowiązań, ustala­nie wysokości składek i świadczeń ubezpieczeniowych, źródła finansowania, odpo­wiedzialność za zobowiązania.

Podział ubezpieczeń według kryterium genezy, regulacji prawnych .

Ubezpieczenie społeczne jest jedną z technik zabezpieczenia społecznego rozu­mianego jako całokształt urządzeń publicznych chroniących przed niedostatkiem.

Ubezpieczenia gospodarcze, w przeciwieństwie do ubezpieczeń społecz­nych, są przede wszystkim instrumentem polityki gospodarczej państwa, obie grupy ubezpieczeń łączy wiele cech wspólnych.

Ubezpieczenia społeczne ze względu na przedmiot ubezpieczenia są ubezpiecze­niami osobowymi-OBOWIĄZKOWYMI . Z tytułu ubezpieczeń społecznych wypłacane są świadczenia przybierające formę pieniężną lub rzeczową. Ubezpieczenia społeczne obejmują świadczenia pieniężne w postaci zasiłków, emerytur i rent.

Ubezpieczenia gospodarcze są w przeważającej części ubezpieczeniami do­browolnymi, czyli takimi, w przypadku których ubezpieczający samodzielnie decy­duje o swoich potrzebach odnośnie do objęcia poszczególnych przedmiotów ryzyka ochroną ubezpieczeniową.

Ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe

Ze względu na przedmiot ubezpieczenia, w ramach ubezpieczeń wyróżnia się ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe.

Ubezpieczenia osobowe są ubezpieczeniami życia, zdrowia i zdolności do pracy, a ubezpieczenia majątkowe są ubezpieczeniami majątku w postaci rzeczy lub ubez­pieczeniami sytuacji majątkowej (interesu majątkowego) ubezpieczonego.

Podział ubezpieczeń według kryterium przedmiotu ubezpieczenia

Ubezpieczenia osobowe dotyczą ryzyk osobowych, w wyniku których dojść może do szkody nie dającej się ująć w pieniądzu. Szkoda, jakiej doznaje ubezpieczony na skutek realizacji ryzyk osobowych jest szkodą niepowetowaną. Specyficzną cechą ubezpieczeń oso­bowych jest to, że wypadek ubezpieczeniowy nie musi być negatywnym zdarzeniem losowym.

Przedmiotem ubezpieczeń majątkowych są prawa i obowiązki majątkowe osoby ob­jętej ochroną ubezpieczeniową. Ubezpieczenia majątkowe dotyczą tylko negatyw­nych zdarzeń losowych, czyli takich, które pociągają za sobą szkodę wymierną w pieniądzu.

Ubezpieczenia dobrowolne i ubezpieczenia obowiązkowe

Ze względu na występowanie swobody (lub jej brak) w nawiązywaniu stosunku ubezpieczeniowego w ramach ubezpieczeń wyróżnia się ubezpieczenia obowiąz­kowe i ubezpieczenia dobrowolne.

Podział ubezpieczeń według kryterium występowania swobody w nawiązywaniu stosunku ubezpieczenia

Ubezpieczenia obowiązkowe:

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,

- ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników,

-ubezpieczenie budynków w gospodarstwie rolnym od ognia i innych zdarzeń losowych ;

oraz ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej :

-zarządców nieruchomości ,

-pośredników w obrocie nieruchomościami ,

-rzeczoznawców majątkowych,

-lekarzy,

-organizatorów imprez masowych ,

-osób sporządzających świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową.

Ustawowy podział ubezpieczeń

Innym podziałem ubezpieczeń jest podział dokonany przez Załącznik do ustawy z 28 lipca 1990 roku O działalności ubezpieczeniowej, zwany podziałem ustawowym. Podział ustawowy jest podziałem, w którym nie wykorzystano jednolitego kryterium. Załącznik do ustawy o działalności ubezpieczeniowej dzieli ubezpieczenia na dwa działy:

- dział I ,,Ubezpieczenia na życie ”,

- dział II ,,Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe”.

Podział ten został wprowadzony w ustawie ze względu na konieczność zabezpie­czenia środków finansowych w zakładach ubezpieczeń. Ustawa zabrania prowadzenia działalności ubezpieczeniowej tej samej firmie w obydwu działach jednocześnie. Stąd też ten niejednorodny podział ubezpieczeń.

Ustawowy podział ubezpieczeń

Podział pozostałych ubezpieczeń osobowych i ubezpieczeń majątkowych

Ubezpieczenia indywidualne i ubezpieczenia zbiorowe

Ze względu na liczbę podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową wyróżnia się ubezpieczenia indywidualne i ubezpieczenia zbiorowe.

Podział ubezpieczeń według kryterium liczby podmiotów objętych ubezpieczeniem

Ubezpieczenia zbiorowe to takie ubezpieczenia, w których ryzyka jednego rodzaju zostają pokryte poprzez objęcie większej liczby przedmiotów lub osób jedną umową ubezpieczenia. Przedmiotem ubezpieczenia zbiorowego jest więc kilka obiektów (ubezpieczenia majątkowe) lub dobra osobiste kilku podmiotów (ubezpieczenia oso­bowe). Specyficzną odmianą ubezpieczeń zbiorowych są ubezpieczenia grupowe.

Natomiast ubezpieczenia indywidualne dotyczą jednego przedmiotu lub jednej osoby objętej umową ubezpieczenia.

Ubezpieczenia podmiotów gospodarczych i ubezpieczenia ludności

Ze względu na podmiot ubezpieczenia dzielone są na ubezpieczenia podmio­tów gospodarczych i ubezpieczenia ludności.

Podział ubezpieczeń według kryterium podmiotu ubezpieczenia

Podział ten jest jednak podziałem nieostrym (nie spełnia warunku rozłączności), gdyż w ofercie zakładów ubezpieczeń występują również takie ubezpieczenia, które skierowane są zarówno do podmiotów gospodarczych, jak i do ludności.

Ubezpieczenia prywatne i ubezpieczenia publiczne

W literaturze ubezpieczeniowej prezentowany jest również podział ubezpieczeń gospodarczych na ubezpieczenia prywatne i ubezpieczenia publiczne. Kryterium tego podziału jest forma własności instytucji oferującej ubezpieczenie.

Podział ubezpieczeń według kryterium formy własności instytucji oferującej ubezpieczenie

Ubezpieczenia komercyjne i ubezpieczenia wzajemne

Ze względu na formę organizacyjno-prawną oraz cel instytucji oferującej ubezpieczenia, wyróżnia się ubezpieczenia komercyjne i ubezpieczenia wzajemne. Ubezpieczenia komercyjne oferowane są przez zakłady ubezpieczeń działające w formie spółki akcyjnej, a ubezpieczenia wzajemne przez zakłady ubezpieczeń działa­jące w formie towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych.

Podział ubezpieczeń według kryterium formy organizacyjno-prawnej zakładu ubezpieczeń świadczącego usługę

Charakterystyczną cechą towarzystw ubezpieczeń wzajemnych jest ubezpieczenie jego członków na zasadzie wzajemności.

Podział ubezpieczeń według rodzajów funkcjonujących na polskim rynku ubezpieczeń

Poniżej zaprezentowany został podział ubezpieczeń według rodzajów ubezpieczeń oferowanych przez polskie zakłady ubezpieczeń. Podział ten jest podziałem tymcza­sowym, gdyż polskie ubezpieczenia charakteryzują się znaczną dynamiką stąd być może niebawem powstaną nowe rodzaje ubezpieczeń, o które trzeba będzie zaktuali­zować ten podział.

Rys. 25. Podział ubezpieczeń według rodzajów ubezpieczeń funkcjonujących w Polsce

Rys. 26. Podział ubezpieczeń gospodarczych

Formy organizacyjno-prawne działalności ubezpieczeniowej

Ubezpieczenia prowadzone są przez zakłady publiczne i prywatne. Publiczne za­kłady ubezpieczeń mogą działać na zasadach: rynkowych lub pozarynkowych (usta­wowy obowiązek ubezpieczenia z wyłącznością obsługi przez ustawowo określony zakład). Prywatne zakłady zawsze funkcjonują na rynku i mogą działać:

(a) dla zysku,
(b) na zasadzie ,,zero strat – zero zysku”.

Zakłady publiczne działające na zasadach pozarynkowych są podmiotami pu­blicznoprawnymi (np. Zakład Ubezpieczeń Społecznych). Charakteryzują się bardzo małymi kosztami akwizycyjnymi i zwykle znacznymi kosztami administracyjnymi. Posiadają najdoskonalej zrównoważony portfel ryzyk, pozwalający na stosowanie systemów repartycyjnych.

Zakłady publiczne działające na rynku funkcjonują na podstawie prywatnoprawnych form przedsiębiorstwa (spółka akcyjna z decydującym udziałem państwa lub samorządu, np. KUKE ‑ Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych) i w ten sam sposób, jak zakłady prywatne.

Zakłady prywatne działające dla zysku mogą funkcjonować jako ubezpieczyciele indywidualni lub spółki. Korporacją ubezpieczycieli indywidualnych gwarantujących (na określonych zasadach) pokrycie ryzyka własnym majątkiem jest Lloyd’s.

Zakład ubezpieczeń może funkcjonować w formach organizacyjno-prawnych:

1) spółka akcyjna,

2) towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych.

Sformułowanie treści stosunku ubezpieczeniowego oraz zawarcie umowy ubez­pieczenia byłoby niemożliwe bez udziału zakładu ubezpieczeń i ubezpieczającego (nabywcy), jako stron umowy ubezpieczenia. Relacje między zakładem ubezpieczeń a ubezpieczającym są relacjami formalnymi, opierają się bowiem na stosunku umow­nym.

Warunki nawiązanego stosunku umownego zazwyczaj określane są głównie przez ogólne warunki ubezpieczeń.

Ogólne warunki ubezpieczeń określają w szczególności:

-przedmiot i zakres ubezpieczenia,

-sposób zawierania umowy ubezpieczenia,

-zakres i czas trwania odpo­wiedzialności zakładu ubezpieczeń,

-prawa i obowiązki stron umowy,

-sposób ustalania wysokości szkody oraz wypłaty odszkodowań lub świadczeń.

Przy zawieraniu umowy ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązany jest doręczyć ubezpieczają­cemu bez wezwania, tekst ogólnych warunków ubezpieczeń, który powinien być podpisany przez co najmniej dwóch członków zarządu zakładu ubezpieczeń. ualizowanie usługi ubezpie­czeniowej.

Po dokonaniu wyboru konkretnego zakładu ubezpieczeń oraz konkretnego ubez­pieczenia ubezpieczający wypełnia wniosek ubezpieczeniowy. Wniosek ubezpiecze­niowy jest dokumentem przygotowanym przez zakład ubezpieczeń zawierający wiele pytań dotyczących przede wszystkim przedmiotu ubezpieczenia, ubezpieczającego i ubezpieczonego.

Data zawarcia umowy ubezpieczenia oznacza formalny początek ubezpieczenia. Jeżeli strony umowy ubezpieczenia nie umówią się inaczej, składka powinna być zapłacona jednocześnie z zawarciem umowy ubezpieczenia.

Z reguły umowę uważa się za zawartą z chwilą doręczenia przez zakład ubezpieczeń ubezpieczającemu do­kumentu ubezpieczenia.

Dokumentem tym jest najczęściej polisa ubezpieczeniowa ( (lub legitymacja ubezpieczeniowa, tymczasowe zaświadczenie albo inny dokumen­t ubezpieczenia).

Wyróżnia się kilka rodzajów polis ubezpieczeniowych: polisy imienne, polisy na okaziciela oraz polisy na zlecenia, czyli takie, które można przenosić na indos.

Indos – przeniesienie wszelkich praw płynących z polisy przez jego (indosanta) na rzecz innej osoby (indosatariusza).

Wyróżniamy dwa rodzaje indosu:

• Indos pełny – polegający na wpisaniu (imiennym) przez indesanta na polisie formuły ,,ustępuję na rzecz” uzupełnionej nazwiskiem lub nazwą indosatariusza i potwierdzonym własnym podpisem.

• Indos in blanco – w tym przypadku wystarcza tylko podpis na polisie indosanta.

Według kryterium liczby podmiotów objętych ochroną ubezpieczeniową wyróż­niamy polisy indywidualne i zbiorowe, natomiast według kryterium liczby ubezpie­czonych i podmiotów – polisy jednostkowe i generalne.

W niektórych przypadkach powstanie stosunku ubezpieczenia nie oznacza rozpo­częcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, wymagany jest bowiem okres wycze­kiwania, tzw. karencja.

Z kolei niekiedy ogólne warunki ubezpieczeń przewidują, że ubezpieczenie zawarte na co najmniej jeden rok ulega automatycznemu przedłużeniu na następny okres ubezpieczenia, jeżeli żadna ze stron nie wypowie umowy przed upływem okresu, na który ją zawarto. Jest to tzw. klauzula prolongacyjna.

Budowa umowy ubezpieczenia

Przez umowę ubezpieczenia zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić okreś­lone świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpiecza­jący zobowiązuje się zapłacić składkę.

Umowa ubezpieczenia jest nieważna, jeżeli w chwili jej zawarcia przewidziany w niej wypadek już zaszedł albo, jeżeli odpadła już możliwość jego zajścia, chyba że ubezpieczenie obejmuje okres poprzedzający zawarcie umowy.

Składkę ubezpieczeniową oblicza się za czas trwania odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. Jeżeli nie umówiono się inaczej, składka powinna być zapłacona jedno­cześnie z zawarciem umowy ubezpieczenia, a jeżeli umowa doszła do skutku przed doręczeniem dokumentu ubezpieczenia – w ciągu czternastu dni od jego doręczenia.

Jeżeli nie umówiono się inaczej, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpo­czyna się od dnia następującego po zawarciu umowy, nie wcześniej jednak niż dnia następnego po zapłaceniu składki.

Ubezpieczający obowiązany jest podać do wiadomości zakładu ubezpieczeń wszystkie znane sobie okoliczności, o które zakład ubezpieczeń zapytywał w formu­larzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach.

Jeżeli ubezpieczający podał nie­zgodne z prawdą do wiadomości zakładu ubezpieczeń okoliczności, określonych w umowie, zakład wolny jest od odpowiedzialności, chyba że okoliczności te nie mają wpływu na zwiększenie prawdopodobieństwa wypadku objętego umową.

W razie odstąpienia od umowy należy się zakładowi ubezpieczeń tylko składka za czas trwania umowy. Jeżeli ujawnienie okoliczności nastąpiło już po wy­padku lub w ciągu ostatniego miesiąca przed wypadkiem, a przyczyną wypadku była wyłącznie ujawniona okoliczność, zwiększająca prawdopodobieństwo wypadku, zakład ubezpieczeń może odmówić spełnienia świadczenia.

Elementy umowy ubezpieczenia

• przedmiot ubezpieczenia,

• zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń,

• występowanie i rodzaj ograniczeń odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń (np. szkody powstałe w szczególnych okolicznościach),

• sposób zawarcia umowy ubezpieczenia,

• rozpoczęcie i zakończenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń (okres trwa­nia ubezpieczenia),

• rodzaje świadczeń i sposób ustalenia sumy ubezpieczenia,

• sposób ustalenia składki ubezpieczeniowej i termin, w jakim powinna być opła­cana przez ubezpieczającego,

• obowiązki ubezpieczającego w czasie trwania ubezpieczenia oraz w razie wystą­pienia wypadku ubezpieczeniowego,

• sposób i termin ustalania wysokości szkody (świadczenia) przez zakład ubezpie­czeń oraz termin wypłaty ustalonego odszkodowania,

• okoliczności i termin ewentualnej odmowy uznania roszczeń ubezpieczającego.

Obowiązkiem ubezpieczającego, określonym w umowie ubezpieczeniowej, która jest umową dwustronną, jest przede wszystkim płacenie składki. Pozostałe obowiązki można podzielić w zależności od okresu ich występowania na trzy grupy:

• obowiązki przed zawarciem umowy, czyli udzielenie prawdziwych, dokładnych informacji potrzebnych do zawarcia umowy ubezpieczeniowej,

• obowiązki w trakcie trwania ubezpieczenia, czyli przestrzeganie przepisów bez­pieczeństwa i sygnalizowanie zmian, jakie zachodzą w ewentualnym ryzyku,

• obowiązki w momencie zaistnienia szkody, czyli zabezpieczenie szkody, niedo­konywanie zmian i umożliwienie przedstawicielowi zakładu ubezpieczeniowego ustalenia wysokości strat oraz przyczyn powstania szkody.

Data zawarcia umowy nie zawsze pokrywa się z datą roz­poczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeniowego. Różnica między tymi datami jest nazywana karencją.

Strony umowy ubezpieczenia

Stronami umowy ubezpieczenia są zasadniczo ubezpieczający i zakład ubezpie­czeń (ubezpieczyciel). Ubezpieczającym może być zarówno osoba prawna (np. zakład pracy ubezpieczający swoich pracowników), jak osoba fizyczna.

W zawieraniu umowy ubezpieczeniowej mogą uczestniczyć pośrednicy działający w imieniu zakładów ubezpieczeń (agenci), jak również pośrednicy działający w imie­niu ubezpieczających (brokerzy), czy też pośrednicy mogący działać w interesie każ­dej ze stron umowy (maklerzy morscy).

Odszkodowanie ubezpieczeniowe

Odszkodowanie ubezpieczeniowe przybiera ze swej natury postać pieniężną (tzw. restytucja pieniężna). Nie ma jednak przeszkód, aby, korzystając z zasady wolności umów strony przyjęły inną formę odszkodowania (tzw. restytucję naturalną).

Jeżeli przedmiotem ubezpieczenia jest mienie, wtedy na wysokość odszkodowania ubezpieczeniowego wywiera wpływ tzw. suma ubezpieczenia (tj. kwota, na jaką zawarto ubezpieczenie; stanowi ona co górną granicę odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń).

W ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej górną granicę odpowiedzialności stanowi tzw. suma gwarancyjna; z tym, że w ubezpieczeniach obowiązkowych odpowiedzialności cywilnej suma gwarancyjna jest minimalną sumą ubezpieczenia (nie można jej ustalić na niższym poziomie, natomiast umownie można ją zwiększyć). Suma ubezpieczenia może być równa wartości ubezpieczonego mienia (stanowi wtedy tzw. wartość ubezpieczeniową), ale może też być od niego wyższa (tzw. nadubezpieczenie) lub niższa (niedoubezpieczenie).

Odszkodowanie ubezpieczeniowe może być ograniczone poprzez tzw. udział własny poszkodowanego (zmniejszenie odszkodowania o określony, treścią stosunku ubezpieczenia, procent odpowiadający wysokości udziału) lub tzw. franszyzę (inte­gralną lub redukcyjną). Franszyza integralna wyłącza odszkodowanie ubezpiecze­niowe, gdy szkoda nie przekracza oznaczonego minimum, a franszyza redukcyjna powoduje zmniejszenie odszkodowania o oznaczoną sumę lub procent wartości przedmiotu ubezpieczenia.

Jeżeli nie umówiono się inaczej, zakład ubezpieczeń obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku.

Gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia okazało się niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w ciągu czternastu dni od wyjaśnie­nia tych okoliczności. Jednakże bezsporną część świadczenia zakład powinien spłacić w terminie trzydziestu dni.

Wygaśnięcie ubezpieczenia

Wygaśnięcie każdego stosunku zobowiązaniowego następuje bądź to z przyczyn ogólnych (mających zastosowanie do wszelkich stosunków zobowiązaniowych), bądź z przyczyn szczególnych (mających zastosowanie do konkretnego typu stosunku zobowiązaniowego, np. do stosunku ubezpieczenia). Ogólnymi przyczynami powo­dującymi wygaśnięcie zobowiązań są przede wszystkim:

1. Spełnienie przez dłużnika świadczenia (zgodnie z treścią zobowiązania i sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu, zasadom współżycia społecznego oraz ustalonym zwyczajom);

2. Niemożność świadczenia, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności;

3. Umowa rozwiązująca.

Przyczynami szczególnymi wygaśnięcia prawnego stosunku ubezpieczenia są:

• Upływ czasu, na jaki zawarto ubezpieczenie, jeżeli nie doszło do wyraźnego lub milczącego przedłużenia umowy;

• Odstąpienie od umowy przez ubezpieczającego (w terminie określonym ogól­nymi warunkami ubezpieczeń i ustawą o działalności ubezpieczeniowej);

• Odstąpienie od umowy przez zakład ubezpieczeń (w przypadku zwłoki ubezpie­czającego w zapłacie składki bądź w przypadku ujawnienia się okoliczności po­ciągającej za sobą nadzwyczajne zwiększenie prawdopodobieństwa wypadku ubezpieczeniowego);

• Wypowiedzenie umowy ubezpieczenia (w ubezpieczeniach majątkowych prawo wypowiedzenia może być umownie zawieszone, na okres nie dłuższy niż dwa lata, a w ubezpieczeniach osobowych wypowiedzenie może być dokonane w każdym czasie, z zachowaniem terminu określonego w ogólnych warunkach ubezpieczenia);

• Brak przyczyny umowy ubezpieczenia majątkowego wskutek okoliczności fak­tycznych (np. całkowite zniszczenie przedmiotu wskutek zdarzenia nie mieszczą­cego się w zakresie objętym danym ubezpieczeniem) lub zdarzeń prawnych (np. wyrejestrowanie ubezpieczonego pojazdu mechanicznego);

• Utrata praw z ubezpieczenia (z mocy prawa lub w związku z wystąpieniem przesłanek utraty praw przewidzianych w umownych klauzulach).

Utrata praw z ubezpieczenia ma miejsce w razie:

• Zawinionego niedopełnienia przez ubezpieczającego obowiązku zgłoszenia oko­liczności, o które zakład ubezpieczeń zapytywał w formularzu oferty albo przed zawarciem umowy w innych pismach;

• Niepodjęcia działań w celu zmniejszenia szkody i zabezpieczenia mienia;

• Gdy szkoda wynikła z winy umyślnej ubezpieczającego lub osoby pozostającej z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, albo za którą ponosi odpowiedzialność.

Przedawnienie roszczeń ubezpieczeniowych

Roszczenia te ulegają przedawnieniu po upływie trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jeżeli szkoda wynikła ze zbrodni (przestępstwa zagrożonego karą nie niższą od trzech lat pozbawienia wolno­ści) lub występku (przestępstwa zagrożonego karą poniżej trzech lat pozbawienia wolności), roszczenie ulega przedawnieniu z upływem lat dziesięciu od dnia popeł­nienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szko­dzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

Formy pośrednictwa ubezpieczeniowego

Ze względu na specyfikę usługi, zakłady ubezpieczeniowe sprzedają znaczną część swoich produktów z wykorzystaniem instytucji pośrednictwa ubezpieczenio­wego, której istota polega na wykonywaniu czynności faktycznych lub prawnych związanych z zawarciem lub realizacją umów ubezpieczenia albo reasekuracji.

W ubezpieczeniach występują następujący pośrednicy:

• agent ubezpieczeniowy,

• broker ubezpieczeniowy,

• makler morski.

Agent ubezpieczeniowy

Zgodnie z przepisami ustawy, agentem ubezpieczeniowym jest osoba fizyczna lub podmiot gospodarczy, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów. Osoba starająca się o wykonywanie czynności agenta musi spełniać następu­jące kryteria:

• Nie być skazaną w przeszłości prawomocnie za przestępstwo umyślne;

• Ukończyć zorganizowane przez zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem;

• Posiadać średnie wykształcenie,

• Dawać rękojmię działalności agencyjnej,

• Prowadzić działalność gospodarczą,

• Posiadać pełną zdolność do czynności prawnych.

Agent ubezpieczeniowy, który zawiera umowę agencyjną z dwoma lub więcej za­kładami ubezpieczeń, powinien poinformować je o dotychczas zawartych umowach, a w szczególnych przypadkach – określonych wewnętrzną regulacją tych zakładów – uzyskać zgodę na taką działalność.

Broker ubezpieczeniowy

Działalność brokerska polega na zawieraniu i wykonywaniu umów ubezpie­czenia w imieniu ubezpieczającego lub na pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia na rzecz ubezpieczonego.

W przypadku osoby fizycznej Urząd Nadzoru wydaje zezwolenie na prowadzenie działalności brokerskiej wyłącznie po spełnieniu przez nią następujących warunków:

• oprócz złożenia wniosku osoba ta winna spełniać wymagania przewidziane w ustawie ubezpieczeniowej dla agenta ubezpieczeniowego w zakresie, zdolności do czynności prawnych i niekaralności,

• posiada minimum średnie wykształcenie,

• zawarła obowiązkowe ubezpieczenie OC,

• posiada minimum 3 letnie doświadczenie zawodowe w okresie 5 lat poprzedzających złożenie wniosku o zezwolenie na wykonywanie działalności brokerskiej,

• zdała egzamin przed Komisją Egzaminacyjną dla Brokerów Ubezpieczeniowych i Reasekuracyjnych,

• daje rękojmię należytego prowadzenia działalności brokerskiej.

W przypadku osoby prawnej, ubiegającej się o wydanie zezwolenia na prowadze­nie działalności brokerskiej, musi ona spełniać następujące warunki:

• złożyć stosowny wniosek,

• zawrzeć obowiązkowe ubezpieczenie OC,

• członkowie zarządu muszą dawać rękojmię należytego prowadzenia działalności brokerskiej, a co najmniej połowa z nich musi spełniać warunki określone dla osób fizycznych.

Wynagrodzenie brokera stanowi prowizja – kurtaż której na ogół podstawą naliczenia jest należna składka ubezpieczeniowa. Prowizję wypłaca zakład ubezpieczeń, a podstawą wypłaty są porozumienia zawarte między brokerami a zakładami

.

Makler morski

Makler morski podejmuje się za wynagrodzeniem na podstawie każdorazowego zlecenia pośredniczenia w zawieraniu umów kupna i sprzedaży statków, umów prze­wozu, czarteru na czas, umów holowniczych i umów ubezpieczenia morskiego.

Makler morski może podjąć się czynności na rzecz obu stron umawiających się, jeżeli udzieliły mu zlecenia; obowiązany jest jednak powiadomić każdą stronę o pod­jęciu się czynności również na rzecz drugiej strony, a w pośredniczeniu powinien mieć na względzie interes obu stron.

Za pośredniczenie w zawarciu umowy należy się maklerowi wynagrodzenie (pro­wizja) tylko wówczas, gdy umowa została zawarta wskutek jego zabiegów.

Wysokość wynagrodzenia maklera określa umowa, a w jej braku taryfa. Jeżeli ta­ryfa nie zawiera odpowiedniego postanowienia, wysokość wynagrodzenia określa zwyczaj, a w jego braku należy się maklerowi wynagrodzenie w wysokości przyjętej w danych stosunkach.

---

1. A. Dyduch, Problematyka kosztów w rachunkowości sektora finansów publicznych (w:) Zarządzanie kosztami w przedsiębiorstwach w aspekcie integracji Polski z Unią Europejską, II Międzynarodowa Konferencja Naukowa, WWZPCz, Częstochowa 2001, s.24.↩

2. I. Czaja-Hliniak , Kierunki reform wybranych pozapodatkowych danin publicznych, (w:) Kierunki reformy

   polskiego systemu podatkowego, Pomorska A. (red.), Wydawnictwo UMCS, Lublin 2003,s.453-454.↩

3. B. Rutkowski, Ubezpieczenia gospodarcze, Książka i Wiedza, Warszawa 2005, s.78.↩

4. Ustawa z dnia 13.07.2001 r. o ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej, Dz.U. Nr 213/2001, poz.453, art.136.↩

5. Zob. A. Rutkowski , Ubezpieczenia gospodarcze, Książka i Wiedza, Warszawa 2005, s.8.↩

6. http://www.zus.pl/ubezpie/ube006.htm, 2008.10.14, godz.18.50.↩

7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18.02.1998 r. w sprawie szacowania wysokości składek

   ubezpieczeniowych, Dz.U. Nr 21/1998, poz.53, §16.↩

8. Zabezpieczenie społeczne, Z. Pisz (red.), Wydawnictwo AE, Wrocław 1998, s.23.

   Por. Piotrowski J., Zabezpieczenie społeczne. Problematyka i metody, Książka i Wiedza, Warszawa 1966, s.14.↩