Scenariusz zajęć profilaktycznych prowadzony przez Klaudię Tokarz i Klaudię Maczugę w grupie rodziców uczniów klasy I gimnazjum.

Temat: „Cyberprzemoc w odniesieniu do młodzieży”

Czas trwania: 45 minut

Cele główne:

• zaprezentowanie rodzicom zjawiska cyberprzemocy

• uwrażliwienie ich na specyfikę problemu

Cele szczegółowe:

• ustalenie katalogu form cyberprzemocy

• zrozumienie konsekwencji cyberprzemocy dla jej ofiar

• poznanie zasad postępowania w przypadkach cyberprzemocy

• zaprezentowanie oferty pomocowej Helpline.org.pl

• uświadomienie rodzicom roli świadków cyberprzemocy

• zaprezentowanie konsekwencji grożących sprawcom cyberprzemocy

• reagowanie w sytuacjach cyberprzemocy

Metody:

• projekcja filmów

• burza mózgów

• praca w grupach

• dyskusja

Środki dydaktyczne:

• laptop

• rzutnik

• tablica

• marker

Przebieg:

1. Wprowadzenie ( 7 min.)

• Nauczyciel informuje rodziców, że zajęcia poświęcone są bezpieczeństwu w sieci. Tłumaczy, że mówiąc o sieci ma na myśli nie tylko internet, ale również telefony komórkowe

• Prowadzący prosi rodziców o wypowiedzi na temat tego, do jakich celów używają internetu oraz telefonów komórkowych. Dorośli spontanicznie odpowiadają, a nauczyciel przyporządkowuje odpowiedzi do trzech podstawowych zastosowań internetu: komunikacji, zdobywania informacji, rozrywki

• Nauczyciel zwraca uwagę na fakt, iż oprócz zalet korzystania z mediów elektronicznych wiążą się z nimi również zagrożenia. Zapowiada, że przedmiotem zajęć będzie temat przemocy rówieśniczej w sieci

• Nauczyciel wprowadza definicję cyberprzemocy:

„przemoc z użyciem technologii informacyjnych i komunikacyjnych”

• Prowadzący zwraca uwagę, że wraz z rozwojem mediów elektronicznych oraz wzrostem ich popularności obserwujemy wśród dzieci i młodzieży wzrastającą skalę przemocy z użyciem internetu oraz telefonów komórkowych.

Z badań przeprowadzonych w Polsce w 2007 roku wynika, że różnych form przemocy w sieci doświadcza ponad połowa młodych internautów.

Dzieci często podejmują działania określane mianem cyberprzemocy nie mając świadomości możliwych konsekwencji. Tymczasem specyfika mediów elektronicznych sprawia, że intensywność i zasięg doznawanej przez ofiary krzywdy przekracza czasami ich możliwości poradzenia sobie z taką nawet pozornie błahą sytuacją i może prowadzić to prawdziwej tragedii

1. Ofiary cyberprzemocy ( 32 minut)

• Prezentacja filmu I ( 2 min.)

• Nauczyciel prosi rodziców o uważne obejrzenie filmu. Zwraca uwagę, że zarówno ten film, jak i trzy kolejne powstały na podstawie prawdziwych historii, które zdarzają się w szkołach i mogą dotyczyć każdego dziecka. Mówi, że w filmie zobaczą wydarzenia oraz usłyszą wypowiedzi m.in. rówieśników swoich dzieci, do których będzie odnosić się dalsza część zajęć

• Środki i formy cyberprzemocy ( 8 min.)

• Nauczyciel zwraca się z prośbą do rodziców, aby w postaci burzy mózgów wypowiedzieli się o materiałach mogących służyć zjawisku cyberprzemocy oraz o jej formach

• Prowadzący porównuje wypowiedzi rodziców z poniższymi faktami:

• Do działań określanych mianem cyberprzemocy wykorzystywane są m.in.: poczta elektroniczna, czaty, komunikatory, strony internetowe, blogi, serwisy społecznościowe, grupy dyskusyjne, telefony komórkowe, serwisy SMS i MMS.

• Podstawowe formy cyberprzemocy:

• rejestrowanie niechcianych zdjęć lub filmów telefonem komórkowym

• publikowanie ośmieszających zdjęć i filmów w internecie

• rozsyłanie ośmieszających materiałów przy użyciu telefonu (SMS, MMS)

• wysyłanie wulgarnych SMSów

• wyzywane, straszenie, obrażanie i grożenie w sieci i przez telefon komórkowy

• włamania na blog lub różnego rodzaju konta

• podszywanie się w sieci pod inną osobę i działanie na jej niekorzyść

• Nauczyciel pyta rodziców czy doświadczyli, byli świadkami lub słyszeli o podobnych historiach. Ewentualne wypowiedzi wykorzystuje w rozmowie o sytuacji ofiar cyberprzemocy

• Nauczyciel wygłasza następujący komentarz:

• Świadomość, że ktoś dysponuje ośmieszającym filmem lub zdjęciem bywa bardzo krzywdząca i trudna do zniesienia. W przypadku osób dorosłych środki takie używane są zazwyczaj do szantażu, a ci aby tylko utrzymać coś w tajemnicy, często ulegają im. W przypadku natomiast dzieci chodzi zazwyczaj o ośmieszenie, ale te nie mają raczej wpływu na zapobiedzenie temu

• Sytuacje takie bardzo krzywdzą, zwłaszcza jeżeli są otrzymywane od osób z najbliższego otoczenia (szkoła, klasa, znajomi)

• Ofiary przemocy rówieśniczej często nie potrafią sobie same poradzić z taką sytuacją

• Wbrew pozorom, przemoc w sieci potrafi być bardziej dotkliwa niż przemoc w realnym świecie

• Prezentacja filmu II i III ( 5 min.)

• Nauczyciel wykazuje różnice pomiędzy przemocą fizyczną, a cyberprzemocą:

• Cyberprzemoc, w odróżnieniu od „tradycyjnej” przemocy charakteryzuje wysoki poziom anonimowości sprawcy

• Ponadto na znaczeniu traci klasycznie rozumiana „siła”, mierzona cechami fizycznymi, czy społecznymi

• Atutem sprawcy staje się umiejętność wykorzystywania możliwości, jakie dają nowe technologie informacyjne i komunikacyjne

• Nauczyciel zwraca uwagę na to, że:

• Charakterystyczna dla cyberbullingu szybkość rozpowszechniania materiałów kierowanych przeciwko ofierze oraz ich powszechna dostępność w sieci sprawiają, że jest to zjawisko szczególnie niebezpieczne

• Kompromitujące zdjęcia, filmy czy informacje potrafią zrobić w internecie bardzo szybką „karierę” a ich usunięcie jest często praktycznie niemożliwe

• Ponadto zjawisko to jest mniej kontrolowane przez rodziców, czy nauczycieli niż „klasyczna” przemoc, gdyż działania sprawcy są trudniejsze do zaobserwowania

• Przeszkodą w przeciwdziałaniu cyberprzemocy przez dorosłych jest słaba znajomość specyfiki mediów elektronicznych oraz bagatelizowanie problemu

• Często zdarza się, że internet czy komórka rekompensują dziecku nieobecność rodziców w jego życiu emocjonalnym

• Skala problemu cyberprzemocy ( 2 min.):

Nauczyciel prezentuje skalę problemu w postaci wyników badań:

W styczniu 2007 roku w ramach kampanii „Dziecko w Sieci” przeprowadzone zostały pierwsze w Polsce badania poświęcone problemowi cyberbullingu. Przebadanych zostało 891 internautów w wieku 12 – 17 lat:

• 57% internautów była przynajmniej raz obiektem zdjęć lub filmów wykonanych wbrew ich woli

• 52% młodzieży miał do czynienia z przemocą werbalną w internecie lub poprzez telefon komórkowy

• 47% dzieci doświadczyło wulgarnego wyzywania

• 29% zgłasza, że ktoś w sieci podawał się za nie wbrew ich woli

• 21%, poniżania, ośmieszania i upokarzania

• 16% straszenia i szantażowana

• 14% dzieci zgłasza przypadki rozpowszechniania za pośrednictwem internetu lub GSM kompromitujących je materiałów

• Skutki cyberprzemocy ( 10 min.):

• Nauczyciel prosi rodziców o pracę w 8-osobowych grupach. Mówi, że chciałby poznać ich zdanie na temat skutków jakie niesie za sobą cyberprzemoc. Informuje, że czas na zastanowienie wynosi 5 minut, a po tym czasie poprosi jedną osobę z grupy o przedstawienie wypracowanych propozycji

• Nauczyciel porównuje wypowiedzi rodziców z przygotowanym przez siebie materiałem:

• poczucie osaczenia

• wstyd

• smutek, rozpacz

• zaniechanie zajęć, które dotychczas sprawiały uczniowi przyjemność

• przejawianie dużych zmian charakteru, nastroju, występowanie nietypowych zachowań

• kłopoty ze snem, bezsenność

• brak apetytu

• strach

• spadek poczucia własnej wartości

• kumulacja silnych emocji i uczuć

• chęć zerwania wszelkich kontaktów społecznych

• izolacja od rodziny

• unikanie szkoły

• ucieczki z domu

• osamotnienie

• bezsilność

• agresja

• chęć odwzajemnienia się oprawcy

• popadanie w używki (alkohol, papierosy, narkotyki)

• nerwice

• choroby psychiczne

• myśli i próby samobójcze, samobójstwa

Nauczyciel dodaje, że skutki cyberprzemocy są tak poważne, gdyż młodzież zwraca bardzo dużą uwagę na swoich rówieśników i ich zdanie o sobie. To oni stają się chwilowo punktem odniesienia w ich życiu

• Rola świadków, postępowanie i pomoc w przypadku cyberprzemocy ( 5 min.):

• Rola świadków cyberprzemocy:

Nauczyciel podkreśla, że nie można pozostawać obojętnym wobec krzywdy znajomych, kolegów. Akcentuje, że reakcja jest obowiązkiem, a zaniechanie działania stawia świadka po stronie sprawców, gdyż niewinna dla kogoś zabawa może doprowadzić nawet do tragedii

• Postępowanie w przypadkach cyberprzemocy:

Najważniejsze zasady postępowania w przypadkach cyberprzemocy to m.in.:

• Szukać pomocy u zaufanej osoby

• Nie odpowiadać na zaczepki w sieci

• Blokować w komunikatorach i poczcie elektronicznej kontakt z niepożądanymi osobami

• Wymagać natychmiastowego skasowania filmu lub zdjęcia zarejestrowanego wbrew woli ofiary

• Prosić administratora serwisu o usunięcie kompromitujących materiałów z sieci

• Zachowywać dowody przemocy (zachowywanie SMS-ów, historii GG, itp.)

• Szukać pomocy u konsultantów Helpline.org.pl

• Pomoc dla ofiar cyberprzemocy:

• W lutym 2007 roku w ramach programu „Safer Internet” w Polsce uruchomiony został projekt Helpline.org.pl, którego celem jest pomoc dzieciom w sytuacjach zagrożenia w internecie oraz podczas korzystania z telefonów komórkowych.

Konsultanci Helpline.org.pl dostępni są poprzez:

– komunikator na stronie www.helpline.org.pl

– telefon pod bezpłatnym numerem 0800-100-100

– pocztę e-mail: [e-mail]

W zależności od specyfiki zgłaszanego przypadku, konsultanci Helpline.org.pl podejmują odpowiednie działania:

– porada dla ofiary

– kontakt ze szkołą ofiary i/lub sprawcy

– kontakt z rodzicami ofiary i/lub sprawcy

– kontakt z dostawcami usług i treści internetowych

– kontakt z policją, prokuraturą oraz innymi instytucjami

Konsultanci udzielają porad również profesjonalistom pracującym z dziećmi

• dostępne są dwie drogi ochrony prawnej: karna i cywilna

• w cięższych przypadkach ofiary cyberprzemocy powinny zostać oddane pod opiekę psychologa, bądź terapeuty zależnie od poniesionych szkód psychicznych

1. Sprawcy cyberprzemocy ( 4 min.):

• prezentacja filmu IV ( 2 min.)

• Sprawcy ( 1 min.):

Nauczyciel informuje rodziców, że coraz liczniej przeprowadzane badania oraz dane policji wskazują, iż sprawca cyberprzemocy adresowanej do młodych ludzi pochodzi zazwyczaj ze środowiska szkolnego ofiary i jest jej rówieśnikiem.

Bywa, że ten rodzaj przemocy adresowany jest też do nauczycieli, co świadczy o tym, że zjawisko mocno dotyka gruntu szkolnego.

Prowadzący zwraca uwagę na to, że przyczyny cyberprzemocy są bardzo różne, ale też bardzo zbliżone do przyczyn innych jej rodzajów. Może to być więc np.: brak akceptacji danego dziecka, chęć zrobienia mu za złość, ośmieszenie go przed grupą, chęć zaimponowania kolegom, itd.

Poważne zagrożenia dla młodych internautów zazwyczaj kojarzone są także z problemem pedofilii lub innymi formami działań dorosłych przeciwko dzieciom

• Konsekwencje ( 1 min.)

Nauczyciel wymienia następujące konsekwencje ponoszone przez uczniów-sprawców:

• wezwanie do szkoły rodziców

• obniżenie oceny zachowania

• możliwość przeniesienie do innej szkoły

• odpowiedzialność karna (w sytuacjach łamania prawa, np.: groźby karalne, publikowanie nielegalnych treści, zniesławienie)

• od osoby takiej bardzo często po fakcie odwracają się jej znajomi, więc koniec końców z osoby popularnej, staje się odrzuconą

W takich sytuacjach ważne jest, aby sprawca przeprosił i oczyścił ofiarę z zarzutów, najlepiej w szerokim gronie świadków. W szkole jest to najczęściej klasa, do której uczęszcza poszkodowany.

Najlepiej byłoby jednak, gdyby oprawca zamieścił wyraźne sprostowanie także w internecie.