OKULIZOWAĆ CZY SZCZEPIĆ JABŁONIE

Dr Kazimierz Ścibisz, Mgr inż. Alfred Aftyka

Podstawowym sposobem uzyskiwania drzewek owocowych jest produkcja jednorocznych okulantów. Dostępność coraz lepszych metod rozgałęziania powoduje, że technologia ta wciąż dominuje. Rozgałęzianie okulantu uzależnione jest jednak także od odmiany, podkładki, przebiegu pogody, toteż nie zawsze udaje się uzyskać drzewka wysokiej jakości. Lepszą szansę na to dają inne technologie produkcji drzewek, uwzględniające szczepienie zimowe w ręku. Także możliwość korzystniejszego — dzięki szczepieniu — rozłożenia pracy w gospodarstwie wskazuje na celowość zmian technologii produkcji w szkółce sadowniczej.

Porównanie metod produkcji

W doświadczeniu prowadzonym w Wilanowie w szkółce Wydziału Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu SGGW badano wpływ różnych technologii produkcji drzewek jabłoni odmian 'Sawa' i 'Jonagored'. Porównywano produkcję drzewek rozmnażanych przez szczepienie zimowe w ręku oraz okulizację na przystawkę. Na drzewkach szczepionych pędy odmiany szlachetnej, które wyrosły w pierwszym roku prowadzenia szkółki, przycinano wiosną drugiego roku na wysokości 10 cm lub 60 cm nad miejscem szczepienia albo pozostawiono bez przycinania. W doświadczeniu użyto podkładek 'M.26' z klas grubości 7–9 mm i 9–11 mm. Szczepienie na wysokości 25 cm nad szyjką korzeniową przeprowadzono 2, 4 i 8 lutego. Zaszczepione podkładki przechowywano w chłodni w temperaturze 0–2^oC do dnia sadzenia (15 kwietnia 1999 roku).

Zaszczepione drzewka prowadzono na jeden pęd główny, podkładki przeznaczone do okulizacji czyszczono do wysokości 30 cm od powierzchni ziemi. Z pędów wyrosłych ze szczepienia lub okulizacji usuwano pędy syleptyczne wyrastające zbyt nisko. Pędy główne przypinano dwukrotnie do palików bambusowych. Technologia produkcji drzewek miała jednak niewielki wpływ na procent przyjęć i wydajność szkółkarską (tab. 1).

Wzrost roślin w pierwszym i drugim roku prowadzenia w szkółce był uzależniony od odmiany
i technologii (tab. 2 i 3) — 'Jonagored' rósł silniej od 'Sawy'. Drzewka szczepione oraz nieprzycinane grubiały najsilniej i, wraz z drzewkami dwuletnimi z jednoroczną koroną (przycięcie na wysokości 60 cm), dały wyższe rośliny niż drzewka przycinane nisko i okulizowane. Niskie przycinanie spowodowało także zmniejszenie sumy przyrostów pędów bocznych i ich średniej długości w porównaniu ze szczepieniem bez przycinania.

Zastosowane technologie wpłynęły na masę uzyskanych roślin po pierwszym i drugim roku wzrostu roślin w szkółce. Po pierwszym roku prowadzenia szkółki masa systemu korzeniowego podkładek okulizowanych, a także masa całych podkładek, przewyższały masę roślin szczepionych (tab. 3). Podkładki także wykształciły do jesieni pierwszego roku w szkółce liście o największej sumarycznej powierzchni. Duża masa systemu korzeniowego wytworzona przez podkładkę w pierwszym roku może wyjaśniać fakt, że wiosną drugiego roku szkółki, pomimo silnego przycięcia podkładki nad oczkiem, uzyskiwane okulanty często nie ustępowały siłą wzrostu i jakością drzewkom produkowanym metodą zimowego szczepienia w ręku.

TABELA 1. OCENA PRZYJĘĆ I WYDAJNOŚĆ SZKÓŁKARSKA, ZALEŻNIE OD BADANYCH TECHNOLOGII PRODUKCJI DRZEWEK JABŁONI 'SAWA' I 'JONAGORED' (ŚREDNIO DLA DWÓCH ODMIAN)

TABELA 2. GRUBOŚĆ PNI I WYSOKOŚĆ DRZEWEK ODMIAN JABŁONI W 1. I 2. ROKU SZKÓŁKI

TABELA 3. WPŁYW TECHNOLOGII PRODUKCJI NA WZROST DRZEWEK JABŁONI 'SAWA' ORAZ 'JONAGORED' PO 1. I 2. ROKU PRODUKCJI W SZKÓŁCE (ŚREDNIA DLA DWÓCH ODMIAN)

Potwierdziły się nasze wcześniejsze obserwacje, że drzewka największych rozmiarów uzyskuje się w szkółce w technologii zimowego szczepienia w ręku, gdy nie przycina się drzewek po pierwszym roku szkółkowania (fot.). Przycinanie — niezależnie od wysokości — odmiany szlachetnej prowadzi do zmniejszenia części nadziemnej, a także systemu korzeniowego. Najlepszą metodą uzyskiwania drzewek o dużej liczbie pędów bocznych i dobrych kątach ich wyrastania jest nieprzycinanie wiosną drugiego roku szkółki odmiany szlachetnej, jeżeli wzrost pędu i charakter wzrostu odmiany pozwala na wyprowadzenie korony z pąka wierzchołkowego.

Drzewka jabłoni odmiany 'Jonagored', od lewej: 2-letnie nieprzycinane, 2-letnie nisko przycięte (30 cm),
2-letnie przycięte na wys. 60 cm, jednoroczny okulant

Kiedy szczepienie celowe?

W dużej szkółce wskazane jest produkowanie nawet do 50% materiału ze szczepienia zimowego w ręku. Taka struktura produkcji umożliwia zmniejszenie spiętrzenia pracy przy uszlachetnianiu i rozgałęzianiu drzewek. Produkcja drzewek ze szczepienia jest jednak obciążona większymi wydatkami materiałowymi (droższe podkładki, zrazy, nakłady inwestycyjne na pakownie i chłodnie, mniejsza wydajność uszlachetniania, trudniejsze sadzenie i pielęgnacja — podpory już w pierwszym roku szkółki — trudniejsza defoliacja). Coraz większe wymagania rynku uzasadniają jednak celowość wdrażania technologii produkcji drzewek uwzględniającej uszlachetnianie podkładek przed sadzeniem do szkółki. Drzewka ze szczepienia można nieznacznie wcześniej wykopywać, gdyż drewnienie pędów syleptycznych jest przyspieszone.