CZUCIE I PERCEPCJA SEMINARIUM 9

1. Czucie – proste wrażenie zmysłowe, polegające na subiektywnej ocenie bodźca pobudzającego dany typ receptora i wywołującego impulsacji dośrodkowej(aferencji) w obrębie określonego rodzaju analizatora czuciowego.

2. Percepcja – złożone wrażenie zmysłowe, polegające na subiektywnej ocenie bodźca złożonego.

3. Podział czucia.

1. Eksteroreceptywne – powierzchniowe, np. dotyk, ucisk, wibracja, ciepło, zimno, ból,

2. Proprioceptywne – głębokie: odbierane przez proprioreceptory w układzie ruchu (mięśnie, ścięgna, powięzie) i narząd równowagi,

3. Interoceptywne – trzewne: z narządów wewnętrznych,

4. Teleceptywne – specjalne: wzrok, słuch, węch

1. Ból – nieprzyjemne, zmysłowe i emocjonalne odczucie towarzyszące istniejącemu lub zagrażającemu uszkodzeniu tkanek lub tylko odnoszone do takiego uszkodzenia.

- jest zjawiskiem czuciowym,

- powoduje powstanie specyficznego stanu emocjonalnego, stanu zagrożenia połączonego z lękiem, modyfikowanego przez wcześniejsze doświadczenie,

- nie występuje zjawisko adaptacji do bólu,

- nie ma prostej zależności pomiędzy siłą działania bodźca bólowego a jego odczuciem,

- wywołuje szereg reakcji mających na celu uniknięcie dalszego działania czynnika uszkadzającego i jego skutków – np. odruch bólowy zginania (cofania),

- spełnia rolę ostrzegawczą, sygnalizując istnienie realnie lub potencjalnie zagrożenie uszkodzeniem,

1. Podział bólu:

- receptorowy,

- niereceptorowy;

-> neuropatyczny,

-> psychogenny,

- fizjologiczny,

- patologiczny,

1. Bodziec bólowy: każdy czynnik uszkadzający:

- uraz mechaniczny czy termiczny,

- stan zapalny,

- niedokrwienie,

- choroby nowotworowe,

- niektóre zewnątrzpochodne substancje chemiczne,

1. Substancje bólotwórcze:

- histamina,

- jony potasu i wodoru,

- bradykinina,

- leukotrtieny,

1. Substancje uczulające na ból:

- SP, ATP,

- serotonina,

- prostaglandyny,

- histamina,

- cytokiny: IL1, TNFalfa,

1. Próg bólu: pierwsze odczucie bólu pojawiające się w następstwie działania bodźca o narastającej intensywności,

2. Tolerancja bólu: zdolność wytrzymania bólu,

3. Wrażliwość na ból:

- hiperalgezja (przeczulica),

- hipoalgezja,

1. Analgezja, anestezja – farmakologiczne wyłączenie bólu,

2. Węch i smak.

To tzw. Zmysły chemiczne; związane są z receptorami czuciowymi zaliczanymi do chemoreceptorów.

1. Chemorecepcja:

- jeden z najstarszych zmysłów z punktu ewolucji,

- ważny dla przeżycia osobnika i gatunku:

-> porozumiewanie się, sygnalizacja,

-> rozpoznawanie zagrożenia, ocena środowiska,

-> odnajdywanie, identyfikacja pożywienia,

-> identyfikacja innego osobnika,

-> dobór partnera i łączenie się w pary,

1. Komórka węchowa to komórka zmysłowo-nerwowa, jednocześnie komórka receptorowa i swoisty protoneuron czuciowy.

2. Wydłużona komórka węchowa składa się z ciała komórki i dwóch wypustek:

- jedna wypustka, zwrócona do jamy nosowej,

1. Poszczególne komórki węchowe odbierają pewne zespoły zapachów substancji o podobnej budowie chemicznej, choć mogą się różnić wrażliwością na poszczególne zapachy w danym zespole.

2. Hipokamp.

3. Smak

- słodki,

- słony,

- gorzki,

- kwaśny,

- umami (przyprawy kulinarne zawierające glutaminian sodu) – smak białka, mięsa, serów pleśniowych.

1. Receptory smaku:

- komórki smakowe, umieszczone w kubkach smakowych. Komórka receptorowa to spolaryzowana komórka nabłonkowa,

- kubek smakowy zawiera 50-100 komórek smakowych,

- kubki smakowe znajdują się na brodawkach języka a także na podniebieniu, w górnej części przełyku……………………

Smaki:

- chinina – gorzki,

- Na – słony,

- glukoza – słodki,

- stężenie jonów wodorowych – kwaśny,

1. Wzrok. Budowa oka.

2. Siatkówka:

- zbudowana z 10 warstw,

Komórki:

- receptorowe

-> pręcikonośne,

-> czopkonośne,

- neurony

-> neurony drogi wzrokowej

->>dwubiegunowe,

->>zwojowe,

-> neurony modulujące

->>poziome,

->>amakrynowe,

- glejowe (Mullera),

1. Widzenie fotopowe:

- czopkowe,

- w jasnym oświetleniu,

- ostre spostrzeganie szczegółów,

- widzenie barwne,

1. Widzenie skotopowe:

- pręcikowe,

- w ciemności, tzw. Nocne,

- bez szczegółów,

- obwodowe – orientacja w przestrzeni,

1. Układ optyczny oka.

Do załamywania promieni świetlnych dochodzi na powierzchni granicznych pomiędzy:

- powietrzem i rogówka,

- rogówką a płynem w komorze przedniej oka,

- płynem w komorze a soczewką,

- soczewką a ciałem szklistym,

Refrakcja oka w spoczynku ok. 60 dioptrii,

- z tego 2/3 zależy od przedniej powierzchni rogówki,

- refrakcja soczewki zmienna w procesie akomodacji,

Obrazy przedmiotu:

- odwrócony góra-dół,

- odwrócony strona prawa-lewa,

- pomniejszony,

1. Akomodacja oka.

Zwiększenie sił refrakcji maksymalnie o 12 dioptrii (u dzieci) na skutek zmiany krzywizn soczewki.

Mechanizm Akomodacji:

- skurcz mięśnia rzęskowego (włk. Przywspółczulne nerwu III),-> zmniejszenie napięcia więzadeł soczewki-> dzięki elastyczności soczewka przybiera bardziej sferyczny kształt-> zwiększenie sił refrakcji

- presbyopia – zmniejszenie zdolności odkształcania się soczewki z wiekiem ( w 50r.ż. refrakcja zmienia się tylko o 2 dioptrie),

1. Wady wzroku:

- krótkowzroczność (myopia), (korekta szkłami zmniejszającymi moc łamiącą oka – soczewka wklęsła), o (

- dalekowzroczność (hyperopia), (korekta szkłami zwiększającymi moc łamiącą oka – soczewka wypukła), o )

- astygmatyzm, (korekta soczewkami cylindrycznymi),

1. Widzenie barwne.

- barwnik komórek czopkonośnych składa się z retinenu i fotopsyny,

- jeden z trzech typów barwników:

- niebieskoczuły (szczyt pochłaniania 440nm)

- zielonoczuły (szczyt pochłaniania 535 nm)

- czerwonoczuły (szczyt poczłaniania 565 nm)

Występuje w subpopulacji komórek czopkonośnych wrażliwych na dany kolor:

- niebieski,

- zielony,

- czerwony,

1. Adaptacja wzroku.

Adaptacja do ciemności: obniżenie progu widzenia,

- regeneracja rodopsyny co zwiększa wrażliwość wzroku,

Etapy:

- czopki – szybko, mało efektywnie,

- pręciki – wolno, 20-30 min i dłużej,

Źrenica rozszerzona

Widzenie skotopowe

Do światła

Czas – do 5 min

Widzenie fotopowe,

1. Adaptacja wzroku – mechanizmy:

- zmiana ilości światła,

- dostosowanie stężenia barwników,

- sumowanie czasowe,

- sumowanie przestrzenne,

1. Ucho

Narząd równowagi:

- 3 kanały półkoliste,

- łagiewki,

- woreczek

1. Komórki włoskowate:

- komórki receptorowe narządu równowagi,

- najdłuższy włosek – kinetocilium,

1. Narząd przedsionkowy równowagi.

- narządy otolitowe – wrażliwe na przyspieszenia liniowe,

- łagiewka – działające poziomo,

- woreczek – pionowo,

- kanały półkoliste – przyspieszenie kątowe,

1. Kanały półkoliste.

Kanał poziomy – głowa na nie,

Kanał górny – głowa na tak, (pionowy)

Kanał tylny – prawo-lewo (pod kątem prostym)