Ryzyko zawodowe wg PN

 Ocena ryzyka zawodowego tą metodą opiera się na przyjęciu dwóch parametrów:

1. ciężkości następstw

2. prawdopodobieństwa następstw.

Metoda ta jest przeznaczona do jakościowego oszacowania ryzyka zawodowego.

Szacowanie ciężkości następstw:

Następstwa	Charakterystyka
O małej szkodliwości	Urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy. Są to: czasowe pogorszenia stanu zdrowia takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.
O średniej szkodliwości	Urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji. Są to np. zranienia, oparzenia drugiego stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego itp.
O dużej szkodliwości	Urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć. Są to np. oparzenia trzeciego stopnia, oparzenia drugiego stopnia o dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

Tabela 1. Kategorie następstw w matrycy ryzyka według PN-N-18002

Szacowanie prawdopodobieństwa następstw:

Prawdopodobieństwo	Charakterystyka
Mało prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika
Prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika
Wysoce prawdopodobne	Następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika

Tabela 2. Kategorie prawdopodobieństwa w matrycy ryzyka według PN-N-18002

Po oszacowaniu parametrów ryzyko wartościowane jest z matrycy ryzyka w skali trójstopniowej (Tabela 3) lub pięciostopniowej (Tabela 4):

PRZEBIEG OCENY RYZYKA ZWODOWEGO
PRAWDOPODOBIEŃSTWO
MAŁO PRAWDOPODOBNE
PRAWDOPODOBNE
WYSOCE PRAWDOPODOBNE

Tabela 3. Wartościowanie ryzyka w skali trójstopniowej

PRZEBIEG OCENY RYZYKA ZWODOWEGO
PRAWDOPODOBIEŃSTWO
MAŁO PRAWDOPODOBNE
PRAWDOPODOBNE
WYSOCE PRAWDOPODOBNE

Tabela 4. Wartościowanie ryzyka w skali pięciostopniowej

Norma zaleca również w zależności od poziomu wartościowania ryzyka podjęcie niezbędnych działań profilaktycznych:

Poziom ryzyka	Wartościowanie ryzyka	Działania profilaktyczne
Duże	Niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie	Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
Małe		Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najmniej na tym samym poziomie.

Tabela 5. Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka skali trójstopniowej

Poziom ryzyka	Wartościowanie ryzyka	Działania profilaktyczne
Duże	Niedopuszczalne	Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Bardzo duże		Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z już wykonywaną pracą, to działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
Średnie	Dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego
Małe		Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszenia poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienia, że ryzyko pozostaje co najmniej na tym samym poziomie
Bardzo małe		Nie jest konieczne prowadzenie jakichkolwiek działań

Tabela 6. Działania profilaktyczne dla wartościowania ryzyka skali pięciostopniowej

Metoda dla czynników szkodliwych, dla których wykonano pomiary

 Czynniki szkodliwe są czynnikami, które można pomierzyć i scharakteryzować  za pomocą konkretnych wielkości. Wielkość narażenia, a tym samym ryzyko z nimi związane można odnieść do wartości NDS i NDN, które w przepisach zostały konkretnie oznaczone. Przepisy zobowiązują także pracodawców do pewnych konkretnych działań w zależności od relacji pomiędzy wynikiem pomiarów a wartościami dopuszczalnymi. Ryzyko dla czynników chemicznych i pyłów określa się w następujący sposób:

1. Jeżeli wynik pomiaru jest większy niż wartość NDS wówczas ryzyko jest duże. Konieczne są działania naprawcze, które doprowadzą wyniki pomiarów do wartości dopuszczalnych. Jeżeli z przyczyn technologicznych nie jest to możliwe, to należy wprowadzić zmiany organizacyjne powodujące np. krótszy czas przebywania danego pracownika w narażeniu. Pomiary należy wykonywać raz w roku.

2. Jeżeli wynik pomiaru jest pomiędzy 0,5 NDS a 1,0 NDS, to ryzyko jest średnie. Konieczna jest zatem kontrola zagrożenia oraz podjęcie działań mających na celu eliminację możliwych niepożądanych skutków np. przy przekroczeniu wartości progowych hałasu należy zapewnić pracownikom możliwość korzystania z ochronników słuchu. Pomiary należy wykonywać raz w roku.

3. Jeżeli wynik pomiarów jest między 0,1 NDS a 0,5 NDS, to ryzyko jest małe i należy zagrożenie kontrolować, aby utrzymać co najmniej na tym samym poziomie. Pomiary należy wykonywać raz na dwa lata.

4. Jeżeli wynik pomiarów jest mniejszy od 0,1 NDS, to ryzyko jest akceptowalne i wskazana jest kontrola zagrożenia. Po dwukrotnych pomiarach, których wyniki są poniżej 0,1 NDS można nie wykonywać ponownych pomiarów do czasu zmiany warunków pracy w taki sposób, który może wpłynąć na poziom czynnika szkodliwego.

Tabela 7. Szacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej według PN-N-18002 na podstawie wartości dopuszczalnych (NDS) i zmierzonych (krotność NDS) czynników szkodliwych w środowisku pracy

Wśród czynników występujących w środowisku pracy można wyróżnić takie, których oddziaływanie na pracownika można charakteryzować wielkościami mierzalnymi np zapylenie - charakteryzowane jego stężeniem itp. Czynniki te można nazwać czynnikami mierzalnymi. Ocenę ryzyka dla czynników mierzalnych można prowadzić ilościowo na podstawie wyników pomiarów czynników środowiska pracy i ich dopuszczalnych wartości określonych w normach i przepisach. np w normie PN--N-18002. Nie wyklucza to zastosowania pozostałych metod do oceny ryzyka zawodowego związanego z czynnikami mierzalnymi. W przypadku braku wymagań określonych w przepisach i normach należy opracować własne kryteria, opierając się na opinii ekspertów oraz doświadczeniu zakładu i jego pracowników.

Przy zastosowaniu środków ochrony indywidualnej wartościowane według przedstawionej zasady ryzyko zawodowe można zmniejszyć o jeden poziom, np. z dużego na średnie. Przy wartościowaniu ryzyka zawodowego dla grup pracowników podlegających szczególnej ochronie (kobiety w ciąży i w okresie karmienia oraz młodociani) wartościowane ryzyko zawodowe należy zwiększyć o jeden.