PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZA Z METODYKA PRACY OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZEJ (WYKŁADY, DR SEGIET)
POJECIE OPIEKI WG WYBRANYCH AUTORÓW
Z.DĄBROWSKI- opieka w ogóle to konieczna aktywność jej podmiotu wobec zależnego asymetrycznie od niego przedmiotu polegająca na ciągłym i bezinteresownym zaspokojeniu jego swoistych potrzeb i kompensowaniu niezdolności do samosterowania lub samozachowania.
Opieka międzyludzka- to oparte na odpowiedzialności za podopiecznego (kompensacyjnej), ciągłe i bezinteresowne zaspokojenie jego ponadpodmiotowych potrzeb w nawiązanym między nim a opiekunem zrównoważonym stosunku opiekuńczym.
H. RADLIŃSKA- istotę opieki widziała w tym, że „bierze ona odpowiedzialność za losy podopiecznego i w większej lub mniejszej mierze ubezwłasnowolnione (niebezpieczeństwo nadużyć, przemocy i zabijania zaradności).”
A.KAMIŃSKI- w swojej definicji sygnalizuje dwie istotne cechy konstytutywne pojęcia opieki:
- niezdolność jednostek do samodzielnego pokonywania określonych trudności życiowych oraz
- odpowiedzialność opiekuna za podopiecznego.
J.C. BABICKI- Opieka społeczna (inaczej: służba socjalna) za punkt wyjścia obiera wyłącznie potrzeby dziecka i jego przyrodzone prawo do korzystania z normalnych warunków wzrastania. Stwarza ona klientowi odpowiednie stałe warunki, doprowadzając go w rezultacie do racjonalnego użytkowania wrodzonych i nabytych uzdolnień i umożliwia mu wcześniej czy później oparcie swojego bytu materialnego na własnych siłach.
W. OKOŃ- Opieka nad dzieckiem to ogół działań podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz stworzenia warunków niezbędnych do ich wychowania. Szczególne intensywnej opieki wymagają dzieci pozostające w warunkach faktycznego lub potencjalnego zagrożenia życia lub rozwoju. Osoby lub instytucje sprawujące opiekę ponoszą odpowiedzialność moralna lub prawną za powierzone ich opiece dzieci.
H. MUSZYŃSKI- podobnie jak anglosascy pedagodzy społeczni utożsamia pomoc z opieką: „Opieka polega na udzielaniu pomocy potrzebującym.”
MACIOSZKOWA- UJĘCIE OPIEKI
szerokie - odnosi się do całej populacji, której stwarza się warunki prawidłowego rozwoju;
wąskie – ogarnia 2 grupy dzieci i młodzieży:
dzieci i młodzież, których rozwój jest zaburzony z przyczyn organicznych; działanie o charakterze ratownictwa;
dzieci i młodzież, których rozwój uległ zaburzeniu na skutek niedostatków środowiska wychowawczego (rodziny); działania o charakterze kompensacyjnym;
2. PODSTAWOWE HASŁA WYKORZYSTYWANE W DEFINIOWANIU OPIEKI
STOSUNEK OPIEKUŃCZY- specyficzny, względnie trwały układ ról i pozycji opiekuna i podopiecznego oraz zachodzących między nimi zależności i urzeczywistnianych przez obie strony wartości. Charakteryzuje się asymetryczną zależnością podopiecznego do opiekuna. Stosunek opiekuńczy powinien się odznaczać nasyceniem emocjonalnym (czynności mimiczne, gesty, czynności werbalne „dobre słowo’).
(typy stosunku opiekuńczego- autorytarny, liberalny, zrównoważony, nadopiekuńczy, allocentryczny, niezaangażowany).
STOSUNEK OPIEKUŃCZY- KRYTERIA TYPOLOGICZNE
zakres spełnianych przez opiekuna funkcji;
specyficzne zakresy- rodzaje opieki;
poziom mentalizacji podopiecznego, jego potrzeb oraz roli, pozycji i zależności w stosunku do opiekuna;
postawy opiekuńcze opiekuna;
sprzeczności między stronami stosunku opiekuńczego;
liczba podopiecznych w danym homogenicznym układzie opieki.
ATMOSFERA OPIEKI- dominujące- w danym układzie opiekuńczym- intersubiektywne odczucia, doznania podopiecznych i opiekunów odzwierciedlające poziom zaspokojenia ich potrzeb i oczekiwań oraz stosunki interpersonalne na tym tle.
Jako taka jest funkcją:
czynników atmosferotwórczych pośrednich;
poziomu i zakresu zaspokojenia potrzeb podopiecznych oraz jakości stosunków między nimi a opiekunem;
samooceny opiekuna co do pełnionej roli, jego stosunku do odczuć podopiecznych, odzwierciedlających stan zaspokojenia potrzeb i stosunku do niego.
CEL DZIAŁANOŚCI OPIEKUŃCZJE- prowadzenie podopiecznego ku względnie pełnej samowystarczalności, samodzielności życiowej ( w sferze biologicznej, psychicznej, społecznej).
OPOWIEDZIALNOŚĆ OPIEKUNA ZA PODOPIECZNEGO- polega na dobrowolnym podjęciu się ponoszenia wszelkich następstw aktywności i egzystencji podopiecznego; decydowania za niego, o nim i o jego prawach; reprezentowania jego dobrze pojętego interesu życiowego.
CZYNNOŚCI OPIEKUŃCZE- zorganizowana i ukierunkowana na zaspokojenie potrzeb ponadpodmiotowych podopiecznego aktywność opiekuna, a bliżej- to, że opiekun czyni dla niego i za niego w granicach odpowiedzialności przedmiotowej.
POTRZEBY PONADPODMIOTOWE- są to potrzeby ludzkie (pierwotne, wtórne, wyższe), których podopieczni nie są w stanie przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie samodzielnie zaspokoić, regulować i które w tym sensie wykraczają ponad możliwości podmiotu.
3. OPIEKA W SYSTEMIE POJĘĆ (OPIEKA A WYCHOWANIE, OPIEKA A ROZWÓJ)
OPIEKA W WYCHOWANIE
Opieka (działanie opiekuńcze) jako ogół rzeczowo-materialnych i psychiczno-emocjonalnych warunków jest w różny sposób powiązana z wychowaniem (w zależności od rozumienia obu terminów). Oba działania obejmują:
warunki, w których działanie się dokonuje;
cele, dla których realizacji działanie jest podejmowane;
interakcje zachodzące między osobami działającymi i rodzaj łączących więzi;
system wartości prezentowany przez osoby działające.
| Opieka | Wychowanie | |
|---|---|---|
| Działanie | organizowanie, tworzenie warunków, zapewnienie środków i psychicznej pomocy | przekazywanie treści norm i wartości uznawanych za społecznie pożądane |
| Realizacja celów | Ze względu na potrzeby jednostki | Ze względu na społecznie uznawany normatywny ideał |
| Odniesienie do systemu wartości | Podejmowana niezależnie od tego, jaki system wartości uznaje podopieczny i czy pragnie zmian | Ma znaczenie podstawowe: chodzi o jego przekazanie wychowankowi (ewaluacja) |
| Motywacja działań | Życzliwe nastawienie wobec podopiecznego, dobro społeczne, chęć zapobiegania patologiom społecznym, ograniczanie ich. | Pragnienie przekazania określonych wartości i norm. |
| Istotne pytanie | „Jakie warunki materialne i psychiczne stwarzać, by zaspokajać potrzeby jednostek (lub grup) przy pomocy opiekuna lub samodzielnie?” | „Jak zaspokajać potrzeby, by były one w zgodzie ze społecznym interesem?” |
| Rodzaj interakcji | Ten sam: skuteczniejsze, jeśli występuje współdziałanie obu podmiotów, gdy łączy ich żywa więź emocjonalna | |
| Pierwszeństwo działań | Najpierw opieka... | później wychowanie. |
OPIEKA A ROZWÓJ
4. NOWE SPOJRZENIE NA ISTOTĘ OPIEKI
Opieka jako rodzaj pomocy. Odnoszenie opieki do pomocy:
szczególny rodzaj niesionej pomocy („Nie każda pomoc jest opieką” H. Muszyński);
stworzenie określonych warunków życia dla podopiecznego (J. Macioszek);
opiekę włącza się do szerszego pojęcia pracy socjalnej (K. Wódz).
Dbałość opiekuńcza- czynność troszczenia się o drugiego człowieka, która ma na celu zapewnienie warunków normalnego, zdrowego, pełnego rozwoju.
Troska o dobry byt – czynność zapewniania i organizowania warunków materialnych, finansowych, które mają umożliwić realizację podstawowych biologicznych oraz wyższych potrzeb psychicznych – rozwojowych, społecznych. Dziś dobry byt to nie tylko minimum egzystencjalne, to także umożliwienie realizacji określonych ról społecznych, zaspokojenie aspiracji, potrzeb.
Ochrona przed zagrożeniami – czynność która ma na celu uprzedzić pewne zagrożenia, które mogą się pojawić w życiu podopiecznego. Opiekunowie powinni mieć pewną wiedzę, aby zapobiegać tym wydarzeniom, aby podopieczny nie popadł w zagrożenia. Najlepszym opiekunem jest ten, co potrafi chronić przed zagrożeniami.
Pielęgnacja – najwyższy stopień dbałości o człowieka. Stosuje się najlepsze środki. Ma osiągać optymalny poziom do rozwoju. Poziom pielęgnacji jest uwarunkowany poziomem opiekuna – jego świadomości i kultury oraz środkami jakimi dysponuje. Pielęgnujemy siebie i pielęgnujemy innych. Powinna obejmować wszystkie stany człowieka. Jakość pielęgnacji jest przejawem poziomu kulturalnego społeczeństwa.
• Pomoc opiekuńcza – kiedy osoby bądź grupy osób doświadczają sytuacji która zagraża ich rozwojowi bytowi i nie są skłonne do reakcji obronnej.
Wsparcie opiekuńcze – pojawia się gdy normalne warunki naszego życia w jakimś wymiarze zostają zaburzone i nie jestem sam wstanie tych zaburzeń zlikwidować. Najczęściej wsparcie opiekuńcze polega na przekazywaniu pewnych środków materialnych, umożliwienie dostępu do pewnych instytucji, poradni. Aby wsparcie było skuteczne ważny jest moment udzielania tego wsparcia i ważna jest siła tego wsparcia. Trwa z reguły przez krótki czas. Ustaje gdy zaburzenie zostanie zlikwidowane, lub gdy podopieczny potrafi już sobie poradzić z problemem.
5. RODZAJE OPIEKI (WG DĄBROWSKIEGO)
opieka w ogóle;
opieka zwierzęca;
opieka ludzka;
opieka transcendentalna;
opieka międzyludzka;
opieka rodzinna;
opieka społeczna;
opieka spontaniczna;
opieka wyprzedzająca;
opieka zbieżna;
opieka interwencyjna;
opieka kompensacyjna (zastępcza);
opieka rewalidacyjna;
opieka lecznicza;
opieka bieżąca (na dziś);
opieka perspektywiczna (na jutro);
opieka optymalna;
opieka dzielona;
opieka allocentryczna;
opieka ipsocentryczna;
opieka uspołeczniająca;
opieka religijna;
opieka pielęgnacyjna;
opieka paliatywna;
opieka prawna.
6. SIEROCTWO SPOŁECZNE I MOŻLIWOŚCI JEGO KOMPENSACJI
SIEROCTWO W OGÓLE- opuszczenie, pozostawienie własnemu losowi jednostki (grupy) przez osobę (instytucję), która dotąd zapewniała jej (lub powinna koniecznie zapewniać) warunki bytu, oparcie życiowe, opiekę lub stałą pomoc.
SIEROCTWO SPOŁECZNE- oznacza zatem opuszczenie, pozostawienie własnemu losowi jednostki (grupy) przez państwo (społeczeństwo) i jego instytucje (np. ludzie bezdomni pozostawienie bez środków do życia; dzieci, dla których nie ma należnego im miejsca w żłobku, przedszkolu; dzieci pozbawione opieki we własnej rodzinie).
RODZAJE SIEROCTWA SPOŁECZNEGO
RZECZYWISTE, gdy dziecko zostało całkowicie opuszczone przez rodziców
EMOCJONALNE, gdy brak więzi emocjonalnej między członkami istniejącej rodziny
POZORNE, gdy dziecko, pomimo stałej troski i opieki ze strony rodziców, czuje się odtrącone (np. wtedy, gdy na świat przychodzi kolejne dziecko lub w okresie dojrzewania)
W SIEROCTWIE SPOŁECZNYM MOŻEMY WYRÓŻNIĆ STOPNIE OSIEROCENIA:
stopień najwyższy: całkowite opuszczenie dziecka przez rodziców, czego konsekwencją jest zupełny brak kontaktów z naturalnymi rodzicami; w takim przypadku losem dziecka kierują obcy ludzie
stopień średni: dziecko ma bardzo sporadyczny kontakt z rodzicami, np. jedno z rodziców odwiedza dziecko w placówce opiekuńczo - wychowawczej, jednak te odwiedziny są rzadkie i nieregularne
stopień najniższy: rodzice dziecka wykazują pewne zainteresowanie jego losem, odwiedzają go w placówce, robią sporadyczne zakupy, organizują dziecku wypoczynek; jednak wychowanie i opieka nad dzieckiem nadal jest sprawowana przez obce osoby
FAZY SIEROCTWA SPOŁECZNEGO:
FAZA WYOBCOWANIA – pomimo pozorów normalności, dziecko zaczyna uświadamiać sobie porzucenie przez rodziców
FAZA PROTESTU – dziecko protestuje przeciw rozstaniu z rodzicami (płacz, smutek, utrata apetytu, niekiedy agresja i autoagresja)
FAZA ROZPACZY – obok zachowań agresywnych pojawia się apatia, depresja, brak kontaktu z otoczeniem
FAZA CAŁKOWITEJ OBOJĘTNOŚCI – obojętnienie na przeżywaną traumatyczną sytuację (mogą pojawić się objawy zahamowania rozwoju umysłowego i emocjonalnego
KOMPENSACJA SIEROCTWA SPOŁECZNEGO-
Wg H. Radlińskiej kompensacja oznacza „ celowe wyrównywanie braków, uzupełnianie lub zastępowanie niepomyślnych składników sytuacji osobistej lub grupowej, stwarzanie warunków życia uznawanych za normalne [...] Wzmacnia słabych pomocą silnych”.
Przykłady kompensacji w sieroctwie społecznym:
Rodzina zastępcza lub opiekuńcza, w której umieszczono zostało osierocone dziecko;
Klub młodzieży stający się „drugim domem” dziecka;
Kurator sądowy sprawujący opiekę nad wykolejającym się nieletnim, którego rodzice nie mogą zapewnić właściwej opieki wychowawczej;
Kolejną formą opieki nad dziećmi opuszczonymi przez rodziców są rodzinne domy dziecka. Najczęściej takie domy prowadzi małżeństwo, które posiada własne dzieci. Grupa wychowanków składa się z kilkunastu osób i są to dzieci różnej płci i w różnym wieku. Rodzinne domy dziecka są szansą dla rodzeństwa, które nie musi być rozdzielane;
Każda z tych form kompensacji zaczyna spełniać swoją rolę tylko w warunkach poprawnego zaplanowania i pomyślnego funkcjonowania.
7. WZÓR OSOBOWY OPIEKUNA
OPIEKUN- osoba lub instytucja, która z tytułu przyjętej odpowiedzialności za podopiecznego zaspokaja w sposób ciągły i bezinteresowny jego potrzeby ponadpodmiotowe w nawiązywanym stosunku opiekuńczym.
PODSTAWOWE ELEMENTY MODELU- WZORCA: WG DĄBROWSKIEGO
Kompetencje poznawcze, polegające na posiadaniu kwantum wiedzy o przedmiocie i warunkach opieki;
Zdolności do pozyskiwania i generowania przedmiotów potrzeb podopiecznego i dostarczania mu tych przedmiotów;
Dyspozycje (kompetencje) do ponoszenia odpowiedzialności za podopiecznego (kompensacyjnej);
Wielorakie umiejętności praktyczne, niezbędne do codziennego sprawowania opieki w jej wymiarze przedmiotowym;
Pozytywne postawy opiekuńcze i wychowawcze, a zwłaszcza życzliwość, wyrozumiałość i tolerancja, zaangażowanie w urzeczywistnienie wartości opieki i wychowania, uznanie praw podopiecznego (dziecka);
Bycie dobrym, kulturalnym człowiekiem, co oznacza wiedzieć co, jak i dlaczego (w przedmiocie opieki), umieć tyle, ile trzeba, mieć tyle, ile trzeba (dla sprawowania opieki), odpowiadać za podopiecznego, chcieć pełnić swoją rolę.
WG KORCZAKA Cechy dobrego opiekuna:
być dla podopiecznego takim, aby mógł on się związać z wychowawcą emocjonalnie, polubił go i aby opiekun stał się osobą znaczącą,
opiekun powinien odznaczać się skłonnością, dyspozycją do ciągłego, wszechstronnego poznawania dziecka,
opiekun powinien kochać miłością bezwarunkową, bezinteresowną, ale refleksyjną i trzeźwą,
opiekun to ktoś, kto uznaje, realizuje prawo dziecka do tego, aby było tym, kim jest,
powinien być życzliwym, cierpliwym.
8. AKTUALNE TENDECJE W OPIECE- KIERUNKI I OBSZARY ZMIAN
System świadczeń i usług skierowanych na ochronę i wpieranie rozwoju w następujących obszarach:
Zdowie;
Edukacja;
Kultura i sport;
Zabezpieczenie społeczne.
Alternatywne formy opieki;
Programy wczesnej interwencji;
Programy wspierania rodziny;
Zachowanie równowagi między ochroną dziecka a utrzymywaniem integralności rodziny;
Odejście od myślenia zorientowanego na problem na rzecz identyfikowania zasobów, sił, możliwości, które tkwią w jednostce, rodzinie, środowisku;
Zasada pomocniczości;
Koncentracja na działaniach prewencyjnych- strategiach pro aktywnych;
Profesjonalizacja w opiece;
Ewaluacja;
Planowanie w opiece (standardy usług opiekuńczo-wychowawczych- instytucje, indywidualizacja planu opieki, zespołu okresowej oceny sytuacji dziecka, dyrektor, pedagog, psycholog);
Partnerskie relacje z rodzicami podopiecznych;
„dobra praktyka”- zaangażowanie rodziców we współprace, projekty pracy z rodzinami.
9. OPIEKA NAD DZIECKIEM I RODZINĄ W DOBIE WSPÓŁCZESNEJ
10. SPOŁECZNA PRAKTYKA OPIEKI W UJĘCIU HISTORYCZNYM (PIONIERZY OPIEKI, REPREZENTANCI I PREKURSORZY PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ W POLSKE I ZAGRANICĄ)
POLSKA-
Stanisław Jachowicz, Tadeusz Nowosielski, Vincenty Malcz (lata 40 XIX);
Henryk Jordan (XIX w.)- ogród jordanowski, hasło Dawać zdrowie i radość poprzez gry w słońcu i na powietrzu;
Józef Falkowski (XIX);
Kazimierz Jeżewski (XIX)- gniazda sieroce;
Czesław Babicki (XIX)- zakłady opieki całkowitej, system rodzynkowy. Jako pierwszy użył pojęcia pedagogika opiekuńcza;
Janusz Korczak (XIX)- opiece nadał walor wychowawczy, hasło Dziecko nie jest zadatkiem człowieka, lecz już jest człowiekiem!!;
Aleksander Kamiński (XIX)- harcerstwo, hasło Stać przy słabszym, kierował się zasadą Życie tylko wtedy ma sens kiedy jest służbą;
Kazimierz Lisiecki (XIX)- dzieci ulicy, ogniska wychowawcze, charakterystyczną cechą jego pracy były tzw. Kazania dziadka czyli pogadanki o tematyce ogólno- społecznej;
Ks. Bronisław Markiewicz- hasło Powściągliwość i praca, Podkreślał, że nagroda jest skuteczniejszym środkiem wychowawczym niż kara;
Ks. Józef Falkowski (XIX)- instytut dla głuchoniemych, pierwowzór dzisiejszych placówek;
Stanisław Markiewicz (XIX)- akademie letnie dla dzieci;
Fryderyk Skarpek (XIX)- młodzież zaniedbywana moralnie, zakłady, gdzie była możliwość zdobycia zawodu;
Florian Znaniecki (XX)- nowa teoria opieki publicznej;
Helena Radlińska (XX)- zawdzięczamy jej ład terminologiczny pojęć opieka i wychowanie, studium pracy społeczno-oświatowej;
Maria Grzegorzewska (XX)- opieka i kształcenie dzieci specjalnej troski, hasło Nie ma kalek jest człowiek;
Stefania Sempołowska- działaczka oświatowa, bojowniczka o prawa dziecka.
Władysław Szenaj, ks. Wacław Bliziński, W. Szuman, Ryszard Wroczyński
ZAGRANICA-
Jan Amos Komeński (XVIII)- działalność wychowawcza, twórca jednolitego systemu powszechnego nauczania, podwaliny pod współczesne zasady pedagogiki;
Jhon Lock (XVIII)- tabula rasa;
Jan Henryk Pestalozzi (XVIII)- idea organicznego rozwoju, któremu ma podlegać każdy człowiek. Zadaniem pedagogiki jest odkrycie praw rozwoju człowieka;
Jan Jakub Rosseu (XVIII)- koncepcja swobodnego wychowania;
Wilhelm Froebel (XVIII)- rozwój dziecka- trzy dary dla trzech okresów przedszkolnych (kuli, walca, sześcianu);
Karol Marks, Fryderyk Engels (XIX/XX) – otwarta krytyka opieki filantropijnej- uważanie, że jest ona upokarzająca, propagowanie opieki państwowej- konieczność rozwinięcia opieki przez państwo- opieka instytucjonalizowana; sytuacja kobiet- prawo dla matek przeciw konieczności pracy poza domem- kobiety w domu, dzieci w instytucji, państwowe domy dziecka, szkoły przedłużonego dnia;
Emil Durkheil, Jhon Dewey, Mary Richmond (XX)- członkowie działalności organizacji charytatywnych, nowa teoria opieki publicznej, „Nędza, niezdolność do samodzielnego życia, a także wykolejenie ma swoje źródło w systemie oświatowym”.
Celsetyn Freinet, Aleksander S. Neill, Stanisław Szacki, Wasyl Suchomlińśki, Antoni Makarenko, Carl Roger,
Jean Addams
WSPÓŁCZEŚNI REPERZENTANCI PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZEJ
Zdzisław Dąbrowski;
Heliodor Muszyński;
Albin Kelm;
Janina Maciaszek.
11. CECHY SZEROKO POJĘTEJ OPIEKI
Niezbędność życiowa – opieka jest taką działalnością, która dotyczy każdego z żyjących ludzi. Każdy z nas wchodzi w reakcje opieki (jako podopiecznego). Niezbędność ta wynika z naszej biologicznej natury. Opieka nie jest w życiu człowieka epizodem, jest procesem. Skoro zatem opieka jest nieunikniona to zaniechanie opieki bądź powierzchowne jej traktowanie jest łamaniem prawa naturalnego. Opieka jest również wyznaczana kulturowo i duchowo. Opieka, opiekowanie jest wyrazem wewnętrznej potrzeby każdego człowieka Uzewnętrznianie tej potrzeby troszczenia się o innych jest warunkowane kulturowo. Opieka stanowiona jest prawem obywatelskim.
Konkretność – przejawia się w celu opieki – zapewnij człowiekowi optymalne warunki bytu i rozwoju. Wyraża się w tym, że działalność opiekuńcza skierowana jest na konkretne osoby. Osoba podopiecznego nie jest abstraktem (coś jak adopcja na odległość). Opieka ma adresata nie może być anonimowa, przedmiot opieki (warunki życiowe podopiecznego). Opieka nie istnieje, bądź jest chybiona jeżeli nie prowadzi do pozytywnych zmian w warunkach życiowych podopiecznego.
Polimorfizm – oznacza że opieka jest złożona, nie ma charakteru monolitycznego, mówimy o opiece w kontekście procesu. Oznacza, że w opiece występuje wiele instytucji i podmiotów w rezultacie czego, mamy do czynienia z wielością odmian opieki. Kryteria:
Osoba podopiecznego:
Nad dzieckiem,
Nad osoba upośledzoną,
Nad człowiekiem starym,
Osoba opiekuna:
Rodzicielska,
Nauczycielska,
Pielęgniarska,
Lekarska,
Sąsiedzka,
Koleżeńska,
Przyjacielska,
Instytucje:
Rodzina,
W domu dziecka,
Opieka szpitalna,
Warunki życia podopiecznego:
Opieka materialna,
Opieka edukacyjna,
Opieka duchowa.
Uspołecznienie – tendencja wyrażająca się w dążeniu do poszerzania zbiorowego udziału ludzi w sprawowaniu opieki. Coraz więcej ludzi bierze udział w opiece. Chów, familizacja opieki, komunalizacja opieki (wspólnota, gmina), etatyzacja – upaństwowienie, państwo ze społecznie wypracowanych środków organizuje zinstytucjonalizowany system opieki, globalizacja opieki.
Uniwersalizm – wyraża się w stopniowym upowszechnianiu czynności opiekuńczych. Mamy tu 3 kategorie:
Podopieczny:
Do dzieci dołączają inne kategorie,
Dziś opieką powinno być się objętym od poczęcia do śmierci,
Opiekun:
Rodzice – służba domowa,
Pojawiają się profesjonaliści,
Opiekowanie się innymi powinno być obowiązkiem moralnym każdego z nas oraz elementem kultury, kultury osobistej i całego społeczeństwa.
Przedmiot opieki:
Kiedyś opieką było zaspokajanie tylko podstawowych potrzeb np. głodu, dziś pod pojęciem opieki mamy wszystko, duchowość, dbanie o psychikę, ciało etc.
Profesjonalizm – rozpoczyna się wtedy gdy czynności opiekuńcze zaczynają się wyodrębniać z całości życia ludzi. Najwcześniejsza forma opieki – opieka ludzi pierwotnych. Nie wymagano niczego oprócz pewnych zdolności, motywacja była odruchowa, instynktowna, nie zabiegano o władzę. Czasy antyczne – opieka zaczyna przyjmować finezyjny kształt, za sprawą służby domowej, opieka zdrowotna, medyczna, higieniczna, pedagogiczna. Średniowiecze – wyspecjalizowana opieka polegała na ofiarnej posłudze zakonników. To w ich aktywności można szukać początków profesjonalnej opieki. Przełom to 19/20 wiek uformował się społeczny ruch służby socjalnej – była głownie rozbudowywana za sprawą ludzi świeckich, zaczyna się specjalizować. Po II wojnie światowej potwierdzenie statusu zawodowego pracy socjalnej i idącej w kierunku jakim jest powoływanie opiekunów jako osoby profesjonalne.
12. PROCES PRZEMIAN OPIEKI (ASPEKT ZMIAN DOTYCZĄCYCH MOTYWU, ZAKRESU I PODMIOTU W OPIECE)
Zmiany w opiece warunkowane są historycznym tłem, formy w opiece zależą od ekonomii, warunków społecznych, rozwoju kultury. W opiece na przestrzeni wieków zmieniały się zakres świadomych usług, zmiana motywów, podmiot działań opiekuńczych.
PODMIOT-
od grup naturalnych do form zinstytucjonalizowanych;
od pomocy indywidualnej do pomocy międzynarodowej;
ZAKRES-
od pomocy i ratownictwa w sytuacji zagrożenia, nieszczęść do wszechstronnej pomocy, która zaspokaja różnorakie potrzeby człowieka;
MOTYW-
od dobrej woli i powinności naturalnej do norm prawnych.
13. KIERUNKI ZMIAN W DZIAŁALNOŚCI SPOŁECZNO- HUMANITARNEJ
- poszerzenie się zmian w działalności humanitarnej-
od działań jednostkowych do grupowych,
od jednej kategorii wieku do wszystkich grup wiekowych;
od koncentrowania się na jednej sferze życia (biologicznej) do koncentrowania się na wszystkich.
- działalność DSH nabrała charakteru zorganizowanego-
od działalności spontanicznej, niesformalizowanej do instytucjonalnej, zorganizowanej, zaplanowanej.
- upaństwowienie działalności DSH-
od działalności dobroczynnej, filantropijnej do działalności państwowej, instytucjonalnej (pracownicy opieki społecznej).
- profesjonalizacja-
od działań nieprofesjonalnych, podejmowanych przez ludzi bez fachowego przygotowania do działań wykonywanych przez zawodowców, profesjonalistów.
- usprawnienie form i metod działania-
prowadzenie indywidualnego przypadku;
metoda pracy w grupie;
metoda pracy środowiskowej.
- unaukowienie DSH-
od działań intuicyjnych, poprzez doświadczenie do działalna podstawie umiejętności naukowych.
R. Wroczyński „Od filantropii do pedagogiki opiekuńczej.”
B. Smolińska- Theiss „Od chrześcijańskiego miłosierdzia do liberalnej demokracji.”
14. RAMY TREŚCIOWE „OPIEKI”, „POMOCY”, „WSPARCIA”
POMOC - Dąbrowski - współdziałanie z podmiotem w sytuacji trudnej w realizacji na normalnym poziomie jego aktywności podstawowej, przywracaniu normalności tej sytuacji, zapobieganiu aktualizacji sytuacji trudnej albo na ułatwianiu lub uefektywnianiu sytuacji będących w granicach normy; Jest to ujecie wąskie sprowadzające się do: Warunków w których udziela się pomoc, Podkreślenia rozwiązywania trudności i przeciwdziałania im, Skupienia się na współdziałaniu z podmiotem
- cechy:
brak odpowiedzialności za osobę która pomoc otrzymuje, ani za wykorzystanie tej pomocy i skutki tego
zależność między stronami ma charakter symetryczny;
brak ubezwłasnowolnienia.
WSPARCIE (Sęk) to pomoc dostępna dla jednostki w sytuacjach trudnych, zasoby dostarczane jednostce przez interakcje z innymi ludźmi, konsekwencja przynależności do społeczeństwa, zaspokojenie potrzeb w trudnych sytuacjach przez osoby znaczące i grupy odniesienia. Wg Kawuli wsparcie może być informacyjne (przekazywanie info.), emocjonalne (przekazywanie pozytywnych emocji), wartościujące (podnoszenie wartości), instrumentalne (przekazywanie rzeczy materialnych, usług).
OPIEKA ( Okoń) nad dzieckiem to ogół działań podejmowanych przez odpowiednie instytucje lub osoby w celu zaspokojenia codziennych potrzeb dzieci oraz stworzenia warunków niezbędnych do ich wychowania. Szczególne intensywnej opieki wymagają dzieci pozostające w warunkach faktycznego lub potencjalnego zagrożenia życia lub rozwoju. Osoby lub instytucje sprawujące opiekę ponoszą odpowiedzialność moralna lub prawną za powierzone ich opiece dzieci.
15. SAMODZIELNOŚĆ ŻYCIOWA JAKO UKŁAD ODNIESIENIA I KATEGORIA W OPIECE
Samodzielność jest to istotny cel opieki i wychowania. Jest nieodłącznym, ważnym stanem każdego człowieka. Samodzielność jest warunkiem i przejawem podmiotowości (gdzie podmiotowość posiada trzy wymiary <aspekty>- aspekt aktywności- bycie sprawcą, aspekt świadomości- mieć samoświadomość, poczucie własnej odrębności, aspekt samokontroli- potrafi kierować swoim działaniem).
Samodzielność jest również cechą osobowości- w sensie sytuacyjnym (samodzielność jako sytuacja),
CECHY SAMODZIELNOŚCI-
STOPNIOWOŚĆ- jednostka może odznaczać się względnie stałą, pełną samodzielnością (18-25 l. ); odznaczać się samodzielnością minimalną (zaawansowana starość), odznaczać się ograniczoną samodzielnością (dzieciństwo, starość, sytuacje losowe);
PULSOWANIE- samodzielność jest zmianą pod względem stopnia i zakresu- od stanu maksymalnego do minimalnego (i na odwrót). CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PULSOWANIE SAMODZIELNOŚCI:
Wiek, stan zdrowia, poziom wykształcenia, wykonywany zawód, zasobność materialna, osadzenie rodzinne, sieć utrzymywanych więzi społecznych, kontekst środowiskowy, zabezpieczenie socjalne ze strony państwa.
PRZYPADKI BRAKU SAMODZIELNOŚCI ŻYCIOWEJ LUB JEJ OGRANICZENIE:
Prenatalny okres życia;
Niemowlęctwo;
Obłożna, nieuleczalna choroba;
Ciężki stan traumatyczny;
Głębokie upośledzenie;
Starcza niedołężność.
Pomiędzy samodzielnością człowieka a zakresem działań humanitarnych występuje sprężenie i zależność.
16. CHARAKTERYSTYCZNE CECHY OPIEKI WSPÓŁCZESNEJ
Opieka dziś:
a) bliżej,
b) wcześniej,
c) krócej,
d) taniej.
17. PLACÓWKI OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZE W DOBIE REFORMY
DOM DZIECKA- nowa reforma o pomocy społecznej w ogóle nie wymienia domów dziecka. Mają one być ostatecznością, dla tych dzieci, którym nie udało się znaleźć miejsca w rodzinach zastępczych. Przeciętny dom dziecka otacza opieką 50 dzieci, pracuje w nim kilkunastu wychowawców oraz kilkanaście osób obsługi. W Polsce działa ok. 350 domów dziecka, gdzie realizowany jest koszarowy tryb życia. D.D. są stopniowo likwidowane. Szansę na przetrwanie maję te, które:
Realizują specjalistyczne programy, np. opieki usamodzielniającej się, pogotowia interwencyjnego, opieki nad małym dzieckiem;
Małe, umieszczone w „satelitarnych” mieszkaniach w warunkach zbliżonych do normalnych;
Wyspecjalizowane w zaspokojeniu określonych potrzeb, np. dla dzieci chorych, niepełnosprawnych.
RODZINY ZASTĘPCZE- tendencji do umieszczania dzieci w rodzinach zastępczych towarzyszy nacisk na umacnianie kontaktu z rodziną biologiczną, gdy nie ma ku temu przeciwwskazań. Po dłuższym lub krótszym pobycie w rodzinie zastępczej zakłada się podejmowanie prób na powrót dziecka do rodzin biologicznych. Nowa reforma wprowadza modyfikacje w funkcjonowaniu rodzin zastępczych polegające na:
Dążeniu do skracania pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, który powinien być wykorzystywany do unormowania się sytuacji życiowej dziecka, tj. albo powrotu do rodziny własnej albo przystosowania do adopcji;
Wprowadzeniu dla rodzin zastępczych opiekujących się dziećmi do 3 rż korzystniejszych warunków finansowych niż dla pozostałych rodzin;
Ustaleniu nie rzadziej niż w pół roku zasadniczości pobytu dziecka w rodzinie zastępczej (obowiązek ten spoczywa na Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie lub Ośrodkach Adopcyjno- opiekuńczych);
Umożliwieniu powstania profesjonalnych rodzin zastępczych poprzez wprowadzenie wynagrodzenia za opiekę nad dzieckiem, które wynosi 150 % kwoty bazowej;
Wprowadzeniu obowiązku szkoleniowego kandydatów na profesjonalnych opiekunów zastępczych;
Zakazie oddawania do żłobka najmłodszych dzieci umieszczonych w rodzinie zastępczej.
POGOTOWIE RODZINNE- wg nowej reformy jest to nowa kategoria rodzin zastępczych. Forma opieki nie spokrewnionej rodziny, która za ciągłą dyspozycyjność świadczenia opieki nad dzieckiem dostaje od starosty wynagrodzenie. PR tworzy się w celu szybkiego zapewnienia opieki dzieciom do 10 rż w sytuacji, gdy:
Nastąpiła konieczność zapewnienia dziecku opieki, gdyż jest jej pozbawione lub sprawowanie opieki przez rodziców zagraża życiu lub zdrowiu dziecka;
Rodzice przejściowo nie mogą sprawować opieki.
W nowej reformie duży nacisk kładzie się na kwalifikacje osób tworzący PR. Umowa na prowadzenie PR może być zawarta z osobą samotną lub małżeństwem (wynagrodzenie dostaje jedna osoba). PR powierza się nie więcej niż 3 dzieci, chyba że jest to rodzeństwo.
INTERNAT- jednym z podstawowych celów reformy oświaty jest upowszechnienie szkolnictwa średniego. Internat w pełni wykorzystuje wyrównanie dostępu do edukacji młodzieży wywodzącej się ze środowiska wiejskiego i małomiasteczkowego. Jednak w dobie nowych reform internaty są likwidowane.
18. RODZAJE PLACÓWEK OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZYCH (GRUPY PLACÓWEK)
Ze względu na specyfikę działań placówki dzielimy na:
placówki wsparcia dziennego,
placówki interwencyjne,
placówki rodzinne,
placówki socjalizacyjne
placówki resocjalizacyjne
(na podst. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 19.10.2007)
19. SYSTEM OPIEKI- ELEMENTY I JEGO OCENA
Elementy składowe- podstawowe elementy to instytucje.
POTRZEBY SPOŁECZNE W ZAKRESIE OPIEKI (nad małym dzieckiem, nad rodziną, nad człowiekiem starym)- duża dynamika i zmienność potrzeb (od sieroctwa naturalnego do społecznego, od pełnego zatrudnienia do jawnego bezrobocia, ubóstwa); od dobrej opieki zdrowotnej do prywatyzacji- idzie w kierunku negatywnym
PODSTAWY TEORETYCZNE, NA KTÓRYCH OPIERA SIĘ SYSTEM OPIEKI (stan badań jaki jest, węzłowe prace badawcze, ważniejsze ośrodki naukowe)- od encyklopedycznych pojęć do nowych specjalizacji; idzie w kierunku pozytywnym
PODSTAWY ORGANIZACYJNO- PRAWNE SYSTEMU OPIEKI (założenia, idee przewodnie, układ kompetencji)- od państwa opiekuńczego do państwa pomocowego; decentralizacja, priorytet dla rodziny naturalnej (zasada pomocowości); pozytywny
FORMY OPIEKI (opieka w rodzinie i nad rodziną, rodzinna opieka zastępcza, opieka środowiskowa, opieka zakładowa)- podstawowym środowiskiem rozwoju jest rodzina, pomoc rodzinie i poprzez rodzinę, zmiany w funkcjonowaniu rodzin zastępczych, powoływanie zawodowych rodzin zastępczych, łączenie placówek socjalizacyjnych w wielofunkcyjne; pozytywne, chociaż niepokojąco wypada opieka w szkole polskiej
KADRA W OPIECE (etatowa, wolontariusze)- wykształcenie, złe warunki pracy, warunki płacy; negatywne
ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU I ICH ROLA (kształtowanie opinii wobec opieki, ukazywanie tego co u nas i zagranicą)- nasycenie sensacyjnością, łzawą litością, publiczna jałomużna. Negatywne
W Polsce zmiany systemu opiekuńczego są związane z:
Czynnikami zewnętrznymi- wydarzenie międzynarodowe w tym konflikty, pakty, umowy, deklaracje, istnienie UE- bo dzięki niej Polska jest zobowiązana dorównywać standardom europejskim; decentralizacja.
Czynnikami wewnętrznymi- w skali kraju, szukanie zasobów w ludziach, które są związane z tolerancyjnością, wrażliwością, otwartością, gotowością do pomocy, a z tym nie jest w Polsce dobrze.
20. EUROPEJSKIE TRENDY W OPIECE
Opieka w Europie jest celem polityki społecznej państw członków UE. Jest realizowana poprzez system świadczeń i usług, które sa skierowane na ochronę oraz wspieranie dzieci i młodzieży. W zakres działań opiekuńczych wchodzą następujące kierunki:
a)ochrona i promowanie rozwoju najmłodszej generacji,
b)wspieranie rodziny (zapobieganie przemocy i zaniedbywaniu dziecka),
c)podejmowanie interwencji w sytuacji zagrożenia dobra dziecka,
d)zapewnienie tymczasowej lub stałej opieki dzieciom pozbawionym środowiska rodzinnego.
Opieka w UE to przede wszystkim realizowanie zadań opieki-kontinuum, prewencja i ochrona. KONTINUUM, PREWENCJA I OCHRONA- podstawowe usługi w zakresie zdrowia, edukacji, społecznych zabezpieczeń, programy pomocy rodzinie (prewencyjne, interwencyjne), programy skierowane na ochronę dzieci krzywdzonych, wszelkie formy opieki poza domem włącznie z adopcją. Za realizację zadań opieki odpowiedzialni są pracownicy socjalni (ich zadania to: proaktywne i reaktywne). Te zadania to strategie w pracy opiekuńczej.
PROAKTYWNE-działania zorientowane na zabezpieczenie potrzeb, tworzenia pozytywnego środowiska wychowawczego, mające na celu poprawę jakości życia.
REAKTYWNE- ochrona, interwencja i opieka w sytuacjach zagrożenia dobra dziecka i rodziny.
W Polsce wtedy, gdy występuje zagrożenie to dopiero jest interwencja. Tendencje w opiece nad dziećmi i rodziną w UE: Misja ratowania dzieci (bieda, przemoc)- dzieci zabierano z rodzin, umieszczano je w formach opieki instytucjonalnej (różne kategorie dzieci: dla osieroconych, niepełnosprawnych, nieletni przestępcy).Dominowały RODZINY ZASTĘPCZE tworzone przez nieprofesjonalnych opiekunów;efektem było to, iż dzieci były poza domem wiele lat, rodzina biologiczna nie była zaangażowana w opiekę, co prowadziło do zerwania więzi między dzieckiem a bliskimi. Trwało to do lat 60-tych.
Po latach 60-tych nastąpił rozwój alternatywnych form pomocy, pojawiły się Programy wczesnej interwencji i programy wspierania rodziny. Te programy były i są tworzone wokół zasady: istotne jest zachowanie równowagi między ochroną dziecka a utrzymaniem integralności. Spowodowało to działania:
a) których celem jest wspierać rodzinę,
b) zmieniła się rola i funkcje rodzin zastępczych (rodzina zastępcza stała się instytucją usługową na rzecz dziecka i rodziny biologicznej. Ma wspierać a nie zastępować.
c) W praktyce opiekuńczej akcentuje się centralne miejsce rodziny
d) nastąpiło odejście od myślenia zorientowanego na problem, na rzecz identyfikowania sił, zasobów, możliwości występowania w rodzinie. To nowe podejście to odwrót od opieki izolującej dziecko od rodziny na rzecz rozwoju dziecka i funkcjonowania rodziny.
21. TEORIE OPISUJĄCE MECHANIZM ZACHOWAŃ PROSPOŁECZNYCH
BEHAWIORALNA- osoba pomagająca ponosi koszty, ale otrzymuje nagrody (wdzięczność, uznanie); osoba opiekuje się do momentu kiedy nagroda przewyższa koszty; osoba odbierająca pomoc chce by ta interakcja trwała tak długo dopóki dostaje nagrody i nie musi z siebie zbyt dużo dawać;
PSYCHOANALIZTYCZNA- ludzie pomagają innym nie kierując się pobudkami altruistycznymi tylko sadystycznymi (chęć dyrygowania, ubezwłasnowolnienia); pociągają ludzi, którzy lubią władzę, dominację. Ideał podopiecznego to osoba uległa, pokorna, podporządkowana; altruizm nie istnieje jest reakcją upozorowaną, która maskuje rządze i agresję;
TEORIA WYMIANY SPOŁECZNEJ- bezinteresowna pomoc i opieka nie istnieje; istnieje za to mniej lub bardziej uświadomiona kalkulacja zysków i kosztów wynikających z udzielania bądź nieudzielania pomocy; koszty przy nieudzielaniu pomocy to lęk przed karą, przykrość, dezaprobata ze strony innych; zyski przy nieudzielaniu pomocy to wolny czas, nie traci się środków materialnych ani zdrowia, unika zagrożeń oraz odpowiedzialności za drugą osobę;
EMPATII-ALTRUIZMU- pomoc zależy od empatii aniżeli od chłodnej kalkulacji; umiejętność znalezienia się w sytuacji drugiego człowieka i umiejętność doświadczenia części jego bólu, smutku, cierpienie; jeśli czujemy empatię do człowieka to mu możemy pomóc o nasze zachowanie określić jako prawdziwie altruistyczne; jeśli kogoś nie darzymy sympatią to kalkulujemy zyski i straty, wtedy mamy do czynienia z wyrachowaniem, zachowaniem interesownym.
22. NEGATYWNE I POZYTYWNE POSTAWY OPIEKUŃCZE
POSTAWA OPIEKUŃCZA- określony, względnie stały stosunek podmiotu postawy do jej przedmiotu i jego potrzeb, przejawiający się w sferze świadomowościowej, uczuciowej i behawioralnej.
POZYTYWNA POSTAWA OPIEKUŃCZA- względnie stała tendencja wyrażająca optymalny stosunek podmiotu postawy do jej obiektu i zaspokojenie jego potrzeb, natomiast postawa opiekuńcza, aktualizująca się w interpersonalnym stosunku opiekuńczym to stała tendencja wyrażająca optymalny stosunek opiekuna do podopiecznego i zaspokajania jego potrzeb.
akceptacja (każdego trzeba akceptować takim jakim jest),
życzliwość (zainteresowanie podopiecznym, poważne traktowanie, wyrozumiałość),
respektowanie indywidualności podopiecznego,
aktywne nastawienie do potrzeb podopiecznego; wczuwanie się w sytuację podopiecznego),
zachowanie pryncypialności i rozsądku w sprawowaniu opieki
NEGATYWNA POSTAWA OPIEKUŃCZA- względnie stała tendencja sprzeczna z ogólnie pojmowaną postawą opiekuńczą pozytywną, zaś w bliższym określeniu- względnie stałą tendencja (nastawienie) wyrażająca sprzeczny w różnych aspektach z niezbywalnymi wymaganiami opieki, stosunek opiekuna do podopiecznego i jego dobrostanu.
unikanie sytuacji i czynności opiekuńczych ( jako opiekun jestem bierny, myślę że jakoś sobie poradzi, jakoś to będzie),
nadmierna opiekuńczość- sztuczne ograniczanie i redukowanie samodzielności podopiecznego (stwarzanie sztucznych potrzeb ponadpodmiotowych),
ograniczanie potrzeb wychowawczych (tendencja do minimalizacji, dla zaspokojenia potrzeb, przewaga zakazów i nakazów),
utrzymywanie dystansu wobec podopiecznego,
jednostronność i skrajność wychowawcza (brak opieki),
nadmierna surowość wobec podopiecznych (rygor, chłód, nietolerancja, niewyrozumiałość),
przenoszenie winy za niepowodzenia na podopiecznego
23. WYBRANE OBSZARY W OPIECE (RODZINNA OPIEKA ZASTĘPCZA, OPIEKA W INSTYTUCJI, OPIEKA ŚRODOWISKOWA)
I OBSZAR- RODZINNA OPIEKA ZASTĘPCZA:
najmłodsze dzieci do 13 rż;
na pierwszym miejscu rodziny zastępcze nie spokrewnione, zastępcze wspierające, zaprzyjaźnione, rodziny kontaktowe (terapeutyczne, rehabilitacyjne, resocjalizacyjne);
rodzinne domy dziecka (rodziny wielodzietne 4-8 dzieci);
pogotowie rodzinne;
II OBSZAR- OPIEKA W INSTYTUCJI ( PLACÓWKI OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZE I RESOCJALIZACYJNE):
starsze dzieci i młodzież po 13 rż;
placówki koedukacyjne (różna płeć dzieci) i rozwojowe (ta sama płeć, różny wiek);
okresowy pobyt w placówce (najkrótszy);
program terapeutyczny, korekcyjny;
placówki otwarte;
pobyt dziecka oparty na kontrakcie;
zabieganie o partnerskie relacje z wychowankiem.
III OBSZAR- OPIEKA ŚRODOWISKOWA:
świetlice, ogniska wychowawcze, kluby, kuratorskie ośrodki pracy z dziećmi;
ośrodki aktywizacji zawodowej, zindywidualizowane nauczanie;
pedagog podwórkowy (streetworker).
DODATKOWO:
IV OBSZAR- PRACA Z RODZINĄ:
możliwie wczesna diagnoza;
programy nastawione na edukację;
centra interwencji kryzysowych;
konsultacje wychowawcze;
terapia rodzinna i małżeńska;
doradca rodzinny.
24. TEORETYCZNY MODEL OPIEKUNA
dyspozycje ogólnoludzkie- warunkują gotowość do efektywnego działania: cechy fizyczne, nasza sprawność umysłowa, psychologiczna, społeczna.
wiedza ogólna z zakresu psychologii, socjologii. WIEDZA SPECJALISTYCZNA-wszystko z zakresu opieki i wychowani, wiedza teoretyczna, metodyczna
zaangażowanie i motywacja do pracy opiekuńczo-wychowawczej. PASJA-(to, czego najczęściej nam brakuje) + WIZJA + DZIAŁANIE = SUKCES (muszą występować łącznie, aby uzyskać SUKCES)
umiejętności praktyczne:
niespecjalistyczne- społeczne, interpersonalne,
umiejętność nawiązywania kontaktów: aktywne słuchanie, tolerancja, emocje, i utrzymanie tych emocji,
instruktorskie: moje hobby, zainteresowania,
specjalistyczne tzw. Zawodowe- zastosowanie teorii w praktyce, przekazywanie wiedzy, opiekowanie się, pomoc, umiejętność diagnozowania, przyczyny i skutki, umiejętność trafnego dobierania metod, techniki, formy pracy, być obiektywnym, ważna jest umiejętność oceny,
umiejętność organizowania czasu wolnego, umiejętność nawiązywania współpracy i kierowania tą współpracą, powodzenie grupy, planowanie pracy, praca i kontrola
25. OCENA FUNKCJONOWANIA WYBRANEJ FORMY OPIEKI (PLACÓWKI WSPARCIA DZIENNEGO, PLACÓWKI TYPU SOCJALIZACYJNEGO, PLACÓWKI TYPU INTERWENCYJNEGO, PLACÓWKI TYPU RODZINNEGO)
PLACÓWKA WSPARCIA DZIENNEGO-świetlice środowiskowe, szkolne, ogniska wychowawcze.
działa w najbliższym środowisku lokalnym dziecka:
wspiera rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji,
zapewnia pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami,
współpracuje ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych,
świadczy opiekę dzienną, polegającą na objęciu dziecka działaniami wychowawczymi i edukacyjnymi, funkcjonuje cały rok, we wszystkie dni robocze, min. 4 godziny dziennie zależnie od potrzeb dzieci i rodziców.
na zastępstwo rodziny wielodzietnej.
Formy pomocy w placówce wsparcia dziennego:
zajęcia socjoterapeutyczne
zajęcia korekcyjne
kompensacyjne i logopedyczne
pomoc w nauce
organizacja czasu wolnego
stała praca z rodziną
stała praca z ośrodkiem pomocy społecznej, szkołą oraz sądem.
PLACÓWKA INTERWENCYJNA- pogotowie opiekuńcze, centra kryzysowe, rodziny zastępcze działające na zasadzie pogotowia opiekuńczego)
Zapewnia dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej:
doraźną, całodobową opiekę,
kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwości rozwojowych,
opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej,
Przygotowuje diagnozę psychologiczno-pedagogiczną i sytuacji życiowej dziecka oraz ustala wskazania do dalszej pracy z dzieckiem.
Placówki interwencyjne przyjmują dzieci w sytuacjach wymagających natychmiastowej i usprawiedliwionej opieki lub wychowania.
Do placówek przyjmowane są dzieci od 11 roku życia, w wyjątkowych sytuacjach też dzieci młodsze.
PLACÓWKA TYPU SOCJALIZACYJNEGO- domy dziecka, rodzinne domy dziecka.
zapewnia całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej,
zapewnia zajęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne, terapeutyczne, rekompensacyjne,
powinna zapewniać dzieciom opóźnionym kształcenie i wychowanie, podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej,
szuka rodzin przysposabiających lub umieszcza w rodzinnych formach opieki zastępczej,
organizuje dla wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku.
PLACÓWKA TYPU RODZINNEGO:
Placówki rodzinne, np. rodzinny dom dziecka - zadania:
tworzy jedną wielodzietną rodzinę dla dzieci, dla których nie znaleziono rodzinny zastępczej,
wychowuje dzieci,
umożliwia wspólne wychowywanie i opiekę licznemu rodzeństwu,
zapewnia dzieciom kształcenie,
ustala zasady kontaktów z rodzicami w porozumieniu z sądem.
Placówka rodzinna zapewnia dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobową opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia.
Współpracuje z ośrodkiem adopcyjno - opiekuńczym oraz centrum pomocy, aby móc zapewnić wysoką jakość i skuteczność oddziaływań wychowawczych, a także sprawowania opieki nad dzieckiem.
26. PRACA Z DZIECKIEM I RODZINĄ- PERSPEKTYWA EUROPEJSKA
System świadczeń i usług skierowany na ochronę i wspieranie rozwoju w obszarach: zdrowia, edukacji, kultury i sportu, zabezpieczenia społecznego (renty, zasiłki, stypendia);
Ochrona i promowanie rozwoju najmłodszej generacji;
Wspieranie rodziny w obszarze przemocy i zaniedbań;
Podejmowanie interwencji w sytuacjach zagrożenia dobra dziecka;
Zapewnienie tymczasowej lub stałej opieki dzieciom pozbawionym środowiska rodzinnego.
Celem prewencji (wspomagania) w perspektywie europejskiej jest poprawa jakości życia podopiecznych, tworzenie pozytywnego środowiska opiekuńczo-wychowawczego. Celem ochrony jest podejmowanie interwencji w sytuacjach zagrożenie życia (poważne przypadki). Praca socjalna z dzieckiem to najbardziej rozwijająca się dynamiczna praktyka polityki społecznej w perspektywie europejskiej. Istotnym ogniwem w tej pracy jest pracownik socjalny, który skupia się na strategiach: pro aktywnej (wspomaganie rozwoju, prewencja) oraz reaktywnej (ochrona).
Opieka nad dzieckiem to istotny cel polityki społecznej, realizowana jest przez system świadczeń i usług skierowanych na:
-ochronę
-wspieranie rozwoju dzieci i młodzieży
-ochronę zdrowie
-edukację
-kulturę i sport
-system społecznego zabezpieczenia
POLSKA-
większość interwencji na rzecz dziecka i rodziny jest zbyt późna;
niejasne są kompetencje poszczególnych specjalistów;
pracownik socjalny w Polsce nie jest właściwie przygotowany do pracy z dzieckiem i rodziną;
rola sądów w polskim systemie- tryb sądowy, Europa- tryb administracyjny;
interwencja opóźniona lub przedłużona;
niewłaściwy sposób traktowania rodziców podopiecznych;
kurator sądowy- nieprzystosowany do swojej roli;
pomoc w polskim systemie dociera stosunkowo późno;
słabe funkcjonowanie rodzin zastępczych;
brak planowania w opiece;
brak monitorowania, kontroli;
brak ewaluacji potrzeb.
27. TENDENCJE ZMIAN W SYSTEMIE OPIEKI NAD DZIECKIEM
a. decentralizacja systemu opieki nad dzieckiem;
b. przekazywanie systemu opieki nad dzieckiem z kompetencji resortu oświaty do resortu polityki społecznej;
c. prorodzinny system opieki nad dzieckiem:
zmniejszenie liczy ośrodków stałego pobytu oraz ilości dzieci tam umieszczonych;
tendencje do tworzenia niewielkich form opieki nad dzieckiem;
większe zróżnicowanie form pomocy oraz tworzenie nowych form pomocy, np. profesjonalnych rodzin zastępczych czy pogotowia rodzinnego;
zmiana podejścia do wieku dzieci umieszczonych w zinstytucjonalizowanych formach opieki, tzn. należy unikać umieszczanie w nich małych dzieci, dzieci do 10 rż. nie powinny trafiać do domów dziecka;
rozwój perspektywy ekologicznej, tzn. dziecko nie powinno być wyrywane ze społeczności lokalnej, w której żyje, powinno być umieszczane w formie opieki jak najbliższa rodzina pochodzenia;
profesjonalizacja opieki świadczonej zarówno w zinstytucjonalizowanych formach opieki, jak i w rodzinach zastępczych, nacisk na szkolenie kadry opiekunów;
nacisk na kontrole jakości świadczonej opieki.
28. ODPOWIEDZIALNOŚĆ OPIEKUNA ZA PODOPIECZNEGO
OPOWIEDZIALNOŚĆ OPIEKUNA ZA PODOPIECZNEGO- polega na dobrowolnym podjęciu się :
ponoszenia wszelkich następstw aktywności i egzystencji podopiecznego;
decydowania za niego, o nim i o jego prawach;
reprezentowania jego dobrze pojętego interesu życiowego.
Rola opiekuna
a)pełna- zaspokajanie bezpośrednio, pośrednio wszystkich potrzeb podopiecznego, ponosimy odpowiedzialność za podopiecznego (rodzic).
b) niepełna – spełnianie niektórych funkcji opiekuńczych ograniczonym czasie, a także ponoszenie ograniczonej odpowiedzialności (nauczyciel).
29. WSPÓŁCZESNE UWARUNKOWANIA DLA DZIAŁALNOŚCI OPIEKUŃCZEJ
Niedyspozycje wynikające z wieku (dzieciństwo, starość);
Odchylenie od normy, upośledzenie;
Przewlekłe, nieuleczalne choroby;
Nieszczęśliwe wypadki losowe;
Sieroctwo naturalne, sieroctwo społeczne- niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodziców;
Zjawisko rozpadu rodziny;
Sytuacje trudne w życiu (marginalizacja, ekluzja społeczna);
Trwałe nastawienie u pewnej części ludzi na uzależnienie od innych.
30. TERMINOLOGIA PEDAGOGIKI OPIEKUŃCZJE (FUNKCJE OPIEKI, POTRZEBY I ICH RODZAJE, STOSUNEK OPIEKUŃCZY, ATMOSFERA OPIEKI, METODYKA PRACY OPIEKUŃCZO- WYCHOWAWCZEJ)
STOSUNEK OPIEKUŃCZY- specyficzny, względnie trwały układ ról i pozycji opiekuna i podopiecznego oraz zachodzących między nimi zależności i urzeczywistnianych przez obie strony wartości. Charakteryzuje się asymetryczną zależnością podopiecznego do opiekuna. Stosunek opiekuńczy powinien się odznaczać nasyceniem emocjonalnym (czynności mimiczne, gesty, czynności werbalne „dobre słowo’).
(typy stosunku opiekuńczego- autorytarny, liberalny, zrównoważony, nadopiekuńczy, allocentryczny, niezaangażowany).
STOSUNEK OPIEKUŃCZY- KRYTERIA TYPOLOGICZNE
zakres spełnianych przez opiekuna funkcji;
specyficzne zakresy- rodzaje opieki;
poziom mentalizacji podopiecznego, jego potrzeb oraz roli, pozycji i zależności w
stosunku do opiekuna;
postawy opiekuńcze opiekuna;
sprzeczności między stronami stosunku opiekuńczego;
liczba podopiecznych w danym homogenicznym układzie opieki.
ATMOSFERA OPIEKI- dominujące- w danym układzie opiekuńczym- intersubiektywne odczucia, doznania podopiecznych i opiekunów odzwierciedlające poziom zaspokojenia ich potrzeb i oczekiwań oraz stosunki interpersonalne na tym tle. Jako taka jest funkcją:
czynników atmosferotwórczych pośrednich;
poziomu i zakresu zaspokojenia potrzeb podopiecznych oraz jakości stosunków między nimi a opiekunem;
samooceny opiekuna co do pełnionej roli, jego stosunku do odczuć podopiecznych, odzwierciedlających stan zaspokojenia potrzeb i stosunku do niego.
FUNKCJE OPIEKI- to wszelkie jej generatywne następstwa dotyczące przede wszystkim podopiecznego (podopiecznych), a więc urzeczywistnienie wartości swoistych opieki, osobowościowych, socjalizacyjnych:
HOMEOSTATCZNA- ciągłe doprowadzanie do osiągania optymalnego stanu zaspokajanie określonych potrzeb podopiecznego, co jest równoznaczne z permanentnym przywracaniem i utrzymywaniem w jego biopsychicznej strukturze chwiejnej równowagi jako podstawowej właściwości i absolutnego warunku istnienia, tak w wymiarze obiektywnym (stan zaspokojenia potrzeb i równowagi, zwłaszcza biochemicznej), jak i subiektywnym (emocjonalne doznania);
EGZYSTENCJONALNO- GENERATYWNA- obejmuje urzeczywistnienie następujących autotelicznych wartości życia podopiecznego:
Utrzymywanie życia w jego godziwej jakości;
Zachowanie, odzyskiwanie i pozyskiwanie zdrowia;
Stymulowanie wielostronnego rozwoju;
Nabywanie cech osobowych poprzez określone sposoby zaspokojenia potrzeb;
Generowanie normalności psychofizycznego funkcjonowania;
Powodowanie zadowolenia z życia-realnej szczęśliwości;
REGULACYJNA- rozbudzanie i regulowanie potrzeb oraz granic, norm i sposobów ich zaspokajania, a w tym zakresie:
Hamowanie i ograniczanie tendencji ekstremalnych w zaspokajaniu potrzeb, to jest tendencji do maksymalizacji i minimalizacji w tym zakresie;
Rozwijanie i utrwalanie tendencji optymalizacyjnych w zaspokojeniu potrzeb;
Hamowanie i ograniczanie potrzeb „nienasyconych”;
Hamowanie i wygaszanie pragnień i dążeń jednostki, sprzecznych z jej powszechnymi potrzebami i globalnym interesem życiowym;
Hamowanie i wygaszanie potrzeb nałogowych i niektórych potrzeb nawykowych;
Profilaktyka i terapia potrzeb chorobowych;
Kształtowanie postaw kompromisu w sytuacjach zderzeń lub sprzeczności niektórych potrzeb;
Przyswajanie właściwej hierarchii w zaspokojeniu potrzeb;
Uświadamianie (mentalizacja potrzeb);
Kompensacja potrzeb niezaspokojonych, udaremnionych;
Aktualizowanie potrzeb potencjalnych (epigeneza);
Utrwalanie i rozwijanie potrzeb, mających atrybuty wartościowości;
Wytwarzanie odporności (tolerancji) na ograniczenie i udaremnianie (frustracje) potrzeb;
USAMODZIELNIAJĄCA- doprowadzenie do względnie pełnej samodzielności i niezależności życiowej (ukształtowanie dyspozycji odpowiedzialności podmiotowej), czyli:
Postępującej redukcji potrzeb ponadpodmiotowych, aż do granic względnie trwałej dojrzałości i samodzielności życiowej;
Osiąganie takiego poziomu rozwoju, który umożliwia względnie samodzielne i niezależne funkcjonowanie w społeczeństwie;
Wykształcenie umiejętności i sprawności w zakresie samodzielnego zaspokajania i regulowania swych potrzeb;
SOCJALIZACYJNA- wytwarzania się u podopiecznych szeregu ważnych ze względu na innych ludzi, społeczeństwo i wartości moralne dyspozycji związanych z zaspokojeniem ludzkich potrzeb, czyli:
Przekształcanie się roli podopiecznego w rolę opiekuna;
Podporządkowania wartościom społecznym rozmiarów, form i sposobów zaspokajania potrzeb.
METODYKA PRACY OPIEKUŃCZO WYCHOWAWCZEJ- względnie szczegółowa, wyczerpująca wiedza o danej formie opieki, formułująca twierdzenia co do jej modelu realnego, modelu- wzorca, założonych i realnych funkcji, zadań, form i metod działalności, obiektywnych zależności oraz oceniania przebiegu i efektywności opiekuńczo-wychowawczej.
POTRZEBY LUDZKIE-właściwości (genetyczne i epigenetyczne, pierwotne i wtórne, zaktualizowane i potencjalne) człowieka polegające na jego stałych zależnościach od różnych elementów zewnętrznego i wewnętrznego środowiska, warunkujących jego homeostazę, życie, zdrowie, rozwój, normalność funkcjonowania, zadowolenie z życia (szczęście), samorealizację i inne wartości życia.
POTRZEBY NORMALNE- potrzeby wynikające przede wszystkim z podstawowych właściwości gatunkowych człowieka i dalej- z jego nieuniknionych zależności interpersonalnych i społecznych oraz niebudzących dezaprobaty właściwości indywidualnych, to jest z dzieciństwa i młodości, starości, niesymetrycznych zależności i stosunków międzyludzkich i między jednostkami a instytucjami społecznymi, a także niepowtarzalnych, indywidualnych biografii ludzi. Obejmują one zatem potrzeby powszechne, dzieciństwa i indywidualne- pozytywne.
POTRZEBY SUBSTANDARDOWE („NIENORMALNE”)- potrzeby wytworzone przez różnego rodzaju niekorzystne, zwłaszcza dziedziczne, ujemne czynniki życia i rozwoju znacznej części ludzi, a zwłaszcza: wielorakie odchylenie od normy, upośledzenia, choroby, zaburzenia i deprywacje rodzinne, stany frustracyjne, wypaczenia osobowościowe, nieszczęśliwe wypadki losowe, ujemne następstwa rozwoju cywilizacyjnego, deformacje stanu świadomości- uzależnienia się od „sił wyższych”
POTRZEBY POWSZECHNE- potrzeby właściwe wszystkim ludziom lub całym ludzkim populacjom (kategoriom) w znaczeniu potencjalnym i zaktualizowanym. Powszechność ta zachowana jest także wtedy, gdy podmioty tych potrzeb nie są zdolne do ich samodzielnego zaspakajania i regulowania, przez cos stają się dla nich potrzebami ponadpodmiotowymi. Dotyczy to szczególnie tzw. potrzeb podstawowych. Potrzeby powszechne wg Maslowa 12.estetyczne, 11.wiedzy rozumienia, 10. Szczęścia (zadowolenia z życia) jako celu w życiu, 9. Samorealizacji, 8. Sensu życia, 7. Nowych wrażeń, 6. Uznania, 5. Samodzielności i autonomii, 4. Aktywności, twórczości, 3. Przynależności i miłości, 2. Bezpieczeństwa, 1. Fizjologiczne.
POTRZEBY POWSZECHNE STANDARDOWE- to potrzeby w swym zakresie i stopniu mieszczące się w granicach średniego poziomu, wielkości statystycznej. Są one właściwe większości podopiecznych lub też występują najczęściej i stąd też zaspokajanie ich nabiera również charakteru standardowego.
POTRZEBY POWSZECHNE HIPERSTANDARDOWE- to potrzeby wykraczające znacznie ponad poziom średni i statystyczny. Nie zawierają one jednak w sobie nic nadprzyrodzonego, co nie byłoby ludzkie, ale są bardziej cenne, tak ze względu na ich podmioty, jak i społeczeństwo. Wynikają z wyższych parametrów rozwoju jednostki, z jej uzdolnień, talentów geniuszu ora wysoce wartościowych zainteresowań i zamiłowań.
POTRZEBY DZIECIŃSTWA- swoiste właściwości osobowe dzieci (w rozumieniu dzieciństwa do 18. roku życia) dziedziczne i nabyte, których zaspokojenie warunkuje jakość życia, wielostronny rozwój, przystosowanie do ludzkiego życia i znalezienie w nim swego miejsca. Potrzeby dzieciństwa wg Tyszkowej: 1. Przywiązania (bliskiego, fizycznego), 2. Stymulacji zmysłowej i społeczno-uczuciowej, 3. Stałości otocznia (zwłaszcza osobowego). 4. Wzrostu i rozwoju, 5. Znaczenia i ważności, 6. Aktywności przedmiotowej (zabawowej) w środowisku, 7. Oparcia, wzoru, 8. Relacji partnerskich, 9. Poczucia własnej tożsamości i wartości, 10. Eksperymentowania w pełnieniu różnych ról społecznych.
POTRZEBY- PODZIAŁY DYCHOTOMICZNE:
Obiektywne i subiektywne;
Potencjalne i zaktualizowane;
Pierwotne i wtórne;
Powszechne i indywidualne;
Niedostatku i rozwoju;
Kapitalne i pochodne;
Społeczne i jednostkowe;
Możliwe do nasycenia i „nienasycone”;
Normalne i chorobowe;
Pozytywne i negatywne.
POTRZEBY INDYWIDUALNE- to potrzeby występujące ze specyficznych cech osobowościowych jednostki, jej indywidualnej biografii, utrwalonych przyzwyczajeń, nastawień i oczekiwań, a w tym także negatywnych, wymagających zabiegów terapeutycznych. Natomiast inne potrzeby, mające sens pozytywny (np. chorobowe, traumatyczne), generowane przez inne wyznaczniki, wymagają zaspokojenia. Jedne i drugie mają istotne znaczenie w ludzkich biografiach, jednakże ich ranga jest niższa niż potrzeb powszechnych.
POTRZEBY INDYWIDULNE- KLASYFIKACJA-
POTRZEBY NAWYKOWE- są „psychologiczną funkcją stereotypu dynamicznego”, a więc właściwościami psychicznymi jednostki, polegającymi na tym, że bez uzyskania warunków właściwych dla tego stereotypu nie może ona normalnie funkcjonować, opierają się zatem na mechanizmach psychologicznych, a ze względu na dobro ich podmiotu, jak i otoczenia społecznego, mogą mieć charakter dodatni, ambiwalentny, obojętny lub ujemny;
POTRZEBY NAŁOGOWE (negatywne)- są uzależnieniami (spowodowanymi przez ich podmiot lub osoby z nim związane i środowisko społ.) od takich przedmiotów tych potrzeb, jak alkohol, nikotyna, morfina, narkotyki, których przyswajanie (konsumowanie) przez tenże przedmiot wywiera destruktywny, degeneratywny wpływ na jego organizm i najbliższe środowisko, a nierzadko dochodzi do zgonu, zaś specyficzną cechą motoryczną tych potrzeb jest mechanizm zapotrzebowujący paradoksalnie kolejne dawki takich przedmiotów poprzez tzw. zespół abstynencji, stąd też zadaniem opieki nie jest zaspokojenie tych potrzeb, lecz działalność zapobiegawcza, hamująco-ograniczająca, kompensacyjna i lecznicza;
POTRZEBY CHOROBOWE I TRAUMATYCZNE- potrzeby wynikające z określonego stanu chorobowego lub traumatycznego organizmu, których zaspokojenie jest najczęściej warunkiem przezwyciężania choroby lub stanu urazowego i powrotu do zdrowia oraz względnej sprawności, chociaż zaspokajanie to leczniczymi przedmiotami tych potrzeb przysparza często podopiecznemu-choremu- uczucia przykrości, bólu, cierpienia;
UTRWALONE DĄŻENIA, PRAGNIENIA;
TRWAŁE ZAINTERESOWANIA.
POTRZEBY GRUPY- są to potrzeby powszechne zaspokajane zbiorowo i względnie równocześnie, jak no większość potrzeb biologicznych i bezpieczeństwa, wyrażają się szczególnie w tzw. warunkach egzystencjonalnych, a bliżej w doświadczanych, konsumowanych przedmiotach potrzeb powszechnych, tj. codzienne wyżywienie, mieszkanie z jego wyposażeniem, odpowiednia temperatura.
POTRZEBY SUBSTANDARDOWE ENDOGENNE- wynikają głównie z upośledzeń fizycznych i psychicznych, sieroctwa naturalnego, chorób, wypadków losowych, szczególnych trudności życiowych, a więc nie zostały zawinione przez ich podmioty, zwłaszcza intencjonalnie; przez opieszałość, głupotę, tchórzostwo, brak odpowiedzialności.
POTRZEBY SUBSTANDARDOWE EGZOGENNE- potrzeby, których czynnikiem są ich podmioty i związane z nimi wzajemną zależnością inne osoby lub instytucje. Czynnikami tych potrzeb może być lenistwo, nastawienie na opiekę, submisywna zależność od innych , niezaradność, lęk przed trudnościami, różne nałogi, także nieodpowiedzialność i egoizm rodziców lub antyopiekuńcza koncepcja placówki opiekuńczo-wychowawczej.
POTRZEBY PONADPODMIOTOWE- są to potrzeby ludzkie (pierwotne, wtórne, wyższe), których podopieczni nie są w stanie przejściowo lub trwale, częściowo lub całkowicie samodzielnie zaspokoić, regulować i które w tym sensie wykraczają ponad możliwości podmiotu.