1.USTRÓJ PAŃSTWA – określenie podmiotu władzy wykonawczej, określenie pozycji państwa w stosunku do innych państw, formy sprawowania władzy państwowej, organizacje i funkcjonowanie aparatu państwowego, zasady tworzenia państwa. Reguły organizacji państwa skupione wokół najważniejszych zasad

2.SYSTEM POLITYCZNY – w jego skład wchodzą organy władzy publicznej, partie polityczne oraz grupy nacisku. Opisuje relacje między składnikami tego systemu. Częścią systemu politycznego jest system partyjny

3.SYSTEM PARTYJNY – opisuje relacje między partia politycznymi w procesie sprawowania rządów. W jego skład wchodzą partie polityczne, a także organizacje quasi-polityczne

4.SYSTEM USTROJOWY – opisuje relacje między elementami systemu w ramach ustroju politycznego, opisuje strukturę i funkcjonowanie władzy, w ramach ustroju społecznego relacje jednostka-państwo, w ramach ustroju gospodarczego strukturę gospodarki i finansów publicznych

5.SYSTEM RZĄDÓW – opisuje relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi władzami. Relacje te wynikają z zasady podziału władzy. Elementem różnicującym poszczególne systemy rządów jest układ stosunków między władzą ustawodawczą a wykonawczą. Władza sądownicza jest raczej separowana i nie wpływa na zróżnicowanie systemu rządów. Systemy rządów są zbliżone w poszczególnych państwach

6.KONSTYTUCJA – określa ustrój państwa. Akt ustrojowy o najwyższej mocy prawnej w systemie źródeł prawa. Akt konstytucyjny ma charakter fundamentalny i pierwotny. Posiada najwyższą moc a inne akty normatywne powinny być zgodne z konstytucją. Tworzy system państwa. Ustala hierarchię aktów normatywnych. Konstytucja zwiera zbiór norm wiążących poszczególne organy władzy. Zwiera normy o sposobie „urządzenia” państwa. 3 szczególne cechy konstytucji:

• Szczególna forma – szczególna nazwa, szczególny tryb uchwalania, szczególny tryb zmiany konstytucji

• Szczególna treść – zakres regulacji, czyli szerokość tej regulacji oraz sposób regulacji, czyli szczegółowość tej regulacji

• Szczególna moc prawna konstytucji, tzw. siła derogująca

7.KLASYFIKACJA KONSTYTUCJI

• Konstytucja w sensie materialnym - normy prawne dotyczące ustroju państwa niezależnie od ich usytuowania w hierarchii aktów normatywnych, np. akty konstytucyjne WB

• Konstytucja w sensie formalnym - akt przyjęty w szczególnym trybie, o szczególniej nazwie, który zajmuje miejsce najwyższe w hierarchii aktów normatywnych

• Konstytucja rzeczywista – posiada uzasadnienie w narodzie, naród ją popiera

• Konstytucja fikcyjna – taka, która oderwała się od suwerena

• Konstytucja stabilna – taka, która nie poddaje się nowelizacjom

• Konstytucja zmienna - taka, która była często zmieniana

• Konstytucja pełna – reguluje całość ustroju państwa, np. konstytucja polska z 1997

• Konstytucja niepełna - nazywana małą konstytucją, np. mała konstytucja polski z 1992. Małe konstytucje pojawiają się kiedy istnieje nagła potrzeba szybkiego uregulowania podstawowych ustaw, np. odzyskanie niepodległości, zmiana ustroju

• Konstytucja pisana – akt normatywny

• Konstytucja niepisana – na jej treść obok aktów normatywnych składają się również:
  ^zwyczaj – utrwalona praktyka postępowania
  ^prawo zwyczajowe
  ^konwenanse – zwyczaj konstytucyjny
  ^precedensy – decyzja organu państwa

• Konstytucja sztywna – przewiduje kwalifikowany tryb zmiany, trudno jest zmienić taką konstytucję, np. Polska konstytucja

• Konstytucja elastyczna – przewiduje tryb zmiany jak w przypadku ustaw zwykłych, np. system brytyjski

• Konstytucja jednolita – jeden akt normatywny, np. Polska konstytucja

• Konstytucja złożona – składa się z kilku aktów normatywnych, np. Austria, Francja – bloki konstytucyjne

8.WSPÓŁCZESNY STANDARD REGULACJI KONSTYTUCJI – zagadnienie główne pojawiające się w konstytucji:

• Władztwo państwowe i zasady jego sprawowania – określenie norm suwerena

• Zasady sprawowania władzy w państwie – zasada 3 podziału władzy

• System prawa oraz samo określenie konstytucji w jego ramach – dychotomiczny podział prawa w polskiej konstytucji – źródła prawa zewnętrznego obowiązującego jest otwarty, a wewnętrznie obowiązujące jest otwarte

• Status prawny jednostki, jego umiejscowienie w konstytucji lub akcie konstytucyjnym – prawa i obowiązki jednostki mają charakter naturalno prawny, konstytucje je tylko potwierdzają, gdyż wynikają one z natury człowieka

• Stosunki własnościowe, zapewnienie własności prywatnej, organizacja aparatu państwowego – organy sejmu i senatu, organy wewnętrzne władzy państwowej

• Zagadnienia zewnątrz państwowe, regulacja klauzuli europejskiej, zmiana konstytucji – tryb zmian – konstytucja powinna jak najdłużej obowiązywać niezmieniona, często ostatni element się pomija, gdyż zmiany są zazwyczaj dalece idące, że zmienia się cały akt

9.USTANOWIENIE KONSTYTUCJI – jest odmienny od zwykłego procesu ustawodawczego.

1. Przez suwerena w referendum, który po ustaleniu tekstu konstytucji w drodze referendum nadaje jej moc prawną

2. Przez konstytuantę – specjalnie w tym celu powołany organ, ustala tekst konstytucji i następnie ją uchwala

3. Przez parlament – pełni funkcję ustawodawczą obok pozostałych funkcji

10.REWIZJA KONSTYTUCJI - zmiana całościowa – mamy do czynienia ze zmianą zasadniczą, zamiana się konstytucja lub charakter państwa, państwo opiera się na odmiennych zasadach; mamy do czynienia z rewizją:

^formalną – polega na uchwaleniu całkiem nowego aktu, całkiem nowa konstytucja; nowy akt musi opierać się na innych zasadach konstytucyjnych

^materialną – zmiana zasad ustrojowych, (nie zawsze zmiana zasad ustrojowych będzie powodowała rewizję konstytucji)

^poprawki – wprowadzona zmiana do konstytucji, np. w USA, że jest widoczna rozpoznawalna

^nowelizacja – uzupełnienie konstytucji, inkorporowana jest do tekstu konstytucji o wejściu w życie nie jest rozpoznawalna

11.ZMIANA CZĘŚCIOWA KONSTYTUCJI - nie zmienia się ani charakter konstytucji, ani charakter państwa. Może przybierać znaczenie restrykcyjne. Zmiany oznaczają powrót do podstawowych zasad obowiązującej konstytucji, które zostały zmienione

12.STOSOWANIE KONSTYTUCJI

• Sensu stricte – w ścisłym znaczeniu, powoływanie norm i zasad konstytucji jak i bezpośredniej podstawy dla działań, rozstrzygnięć, unormowań

• Sensu lagro – korzystanie z uprawnień, czynienie użytku z kompetencji przyznawanych przez konstytucję

13.BEZPOŚREDNIE STOSOWANIE KONSTYTUCJI – występuje tam, gdzie nie jest wygadana ustawa do budowy normy prawnej. Normy konstytucyjne występują w obrocie prawnym samodzielnie, są wykonalne, konkretne, precyzyjne, określone

14.SYSTEMATYKA I STRUKTURA KONSTYTUCJI – systematyka konstytucji to sposób wewnętrznego uporządkowania treści konstytucji przez podział jej na części oraz przepisy. Kolejne przepisy ustanowione w dalszej części muszą być interpretowane przez zasady ogólne. Orientacja hierarchiczna jest jedną z najważniejszych przesłanek norm konstytucji, określa hierarchię pewnych wartości, rozgraniczenie pewnych wartości, ma pewne kryteria stosowania.

15.RODZAJE NORM KONSTYTUCJI – normy prawa konstytucyjnego nie posiadają sankcji. Wyróżnia się:

• Normy kompetencyjne – kierowane są do organów państwa i obywateli, uprawniają i zarazem zobowiązują do określonych zachowań, np. funkcja ustawodawcza parlamentu

• Normy organizacyjne – np. struktura parlamentu lub innych organów

• Normy proceduralne – stosowanie procedury, np. tryb ustawodawczy, prawo wyborcze

• Normy programowe – określają cele, politykę i zadania państwa. Mają charakter prospektywny i kierunkowy, określają pewne standardy

• Normy gwarancyjne

  • Zaniechanie ustawodawcze – gwarancją konstytucji jest obywatelskie prawo inicjatywy ustawodawczej

  • Naruszenie konstytucji przez wyższych urzędników państwowych

  • Niekonstytucyjność prawa, kontrola konstytucyjności

16.ZASADY KONSTYTUCYJNE

• Nazwane – np. art. 2. Konstytucji: Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym

• Nienazwane – interpretowane z ogólnego kontekstu lub kilku ustaw konstytucji

17.PREAMBUŁA – inaczej arenga. Występ do konstytucji. Nie jest obowiązkowa. Przeważnie ma charakter deklaratoryjny. Zwykle o istotnym znaczeniu politycznym opisującym okoliczności wydania aktu lub określający jakim celom powinien on służyć.

18.FUNCKJE KONSTYTUCJI

• Prawna – akt prawotwórczy, który reguluje stosunki polityczne, społeczne, gospodarcze

• Polityczna – zawiera zasady ustrojowe legitymizujące ustalony w niej porządek zasady związane z politycznym funkcjonowaniem różnych grup społecznych

• Społeczna – ustanawia i uchwala ustrój państwa

• Organizacyjna – wyznacza formy życia zbiorowego, struktur społecznych, zasad funkcjonowania państwa

• Integracyjna – uspołecznienie procesów rządzenia

• Programowa – dynamizuje prawo

• Wychowawcza – uświadamianie i upowszechnianie wartości konstytucyjnych

19.ZASADA NADRZĘDNOŚCI KONSTYTUCJI – konstytucja jest najwyższym aktem prawnym Rzeczpospolitej Polskiej, art. 8 ustęp 1 – zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją, nakaz konkretyzowania postanowień konstytucji w aktach normatywnych, zakaz stosowania aktów prawnych sprzecznych z konstytucją, obowiązek składania przysięgi na wierność konstytucji przez piastunów organów państwowych

20.USTAWA

• konstytucje nie definiują pojęcia ustawy; wyjątek: we Francji ustawa to wyraz woli powszechnej

• w systemie kontynentalnym występuje pojęcia ustawy w znaczeniu formalnym i materialnym

^ w sensie materialnym – akt zawierający normy generalne i abstrakcyjne, np. rozporządzenie

^ w sensie formalnym – akt dochodzący do skutku w określonym trybie ustawodawczym, np. ustawa nadająca imię

• ustawa jest to akt o następujących cechach:

  • posiada moc prawną najwyższą po konstytucji w systemie źródeł praw stanowionych przez konstytucyjne organy państwa. Z reguły przyjmuje się prymat ustawy, który oznacza pierwszeństwo woli państwa wyrażonej w formie ustawy z wyjątkiem woli suwerena wyrażonej w sposób bezpośredni

  • akt ten musi być uchwalony przez parlament (przedstawiciele narodu)

  • ustawa musi być uchwalona przy wykorzystaniu specjalnej procedury ustawodawczej.

• przedmiot ustawy jest nieograniczony

• Mamy do czynienia z dwoma koncepcjami ustawy

  • Koncepcja niemiecka – jednolity aktu ustawodawczy – Polska – moc prawna jest na takim samym poziomie, mamy tylko ustawy zwykłe, ale przedmiot tych ustaw może być różny

  • Koncepcja francuska – oprócz ustaw zwykłych ustawy organiczne

21.RODZAJE USTAW

• Ustawa konstytucyjna

  • Posiada moc prawną równą konstytucji i ograniczony zakres regulacji

  • Może mieć odmienny od konstytucji tryb uchwalania i zmiany

  • Może służyć zmianom konstytucji

  • Może służyć przejściowemu regulowaniu niektórych z praw, np. tzw. mała konstytucja

  • Może dotyczyć tylko jednej kwestii ustrojowej

  • Może regulować kwestie obok regulacji konstytucyjnej

  • Może służyć jednorazowemu zawieszeniu postanowień konstytucji, kiedy nie jest potrzebna zmiana na stałe

  • O zmianach w konstytucji decyduje naród

• Ustawa organiczna

  • zajmuje w hierarchii aktów normatywnych miejsce bezpośrednio po konstytucji, względnie po ustawie konstytucyjnej przed ustawami zwykłymi.

  • materia ustawy organicznej dotyczy szczególnie istotnych zagadnień ustrojowo politycznych nie objętych unormowaniem konstytucyjnym. Przeważnie dotyczą organizacji funkcjonowania organów państwa, ale również wolności praw człowieka i obywatela. Zakres przedmiotowy jest uregulowany w konstytucji w sposób zamknięty

• Ustawa prywatna

  • jest charakterystyczna dla państw anglosaskich

  • regulacje przynoszące szczególne korzyści jednostkom, ich grupom lub organizacjom w sytuacji, gdy podmioty te nie mogą osiągnąć tej korzyści w inny sposób. Skutek tych ustaw prywatnych jest raczej osobisty i szczególny, niż publiczny i ogólny.

  • Cechy ustawodawstwa prywatnego

    • Podmiotem unormowania jest konkretna osoba lub konkretna instytucja określona z nazwiska lub nazwy

    • Precyzyjnie unormowany przedmiot ustawy. Przedmiot ten nie został dotychczas uregulowany w prawie

• Ustawa ramowa

  • może występować w państwa federalnych. Wyznacza kierunki i granice ustawodawstwa oraz czas, w którym powinna zostać wydana ustawa dotycząca danej materii

22.ROZPORZĄDZENIE - akt pochodzący od władzy wykonawczej. Zawiera normy prawne powszechnie obowiązujące, czyli takie które mogą być kierowane do każdego podmiotu w państwie. Służy ono wykonaniu ustawy. Są aktami wykonawczymi w stosunku do ustaw

23.TYPY ROPORZĄDZEŃ

• rozporządzenia samoistne – są oparte na ogólnych upoważnieniach zwartych w konstytucji. Ustawodawca nie może przesądzać o ich treści. Ma swoją własną materię.

• rozporządzenia niesamoistne – oparte są na ogólnych upoważnieniach zawartych w konstytucji, służą jednak wykonaniu ustawy i są takiej ustawie podporządkowane. Są to akty wykonawcze

• rozporządzenia wykonawcze – oparte są na szczegółowym upoważnieniu zawartym w ustawie. O treści tych rozporządzeń przesądza ustawodawca. Konstytucja określa kompetencje do wydawania rozporządzeń (art. 92). W Polsce rozporządzenia może wydawać rada ministrów, premier, prezydent, minister działowy(kieruje działem administracji rządowej), krajowa rada radiofonii i telewizji. Rozporządzenia wykonawcze są aktami niesamodzielnymi, bo są ściśle powiązane z regulacją ustawową

24.UPOWAŻNIENIE USATWOWE DO WYDANIA ROZPORZĄDZENIA – do wydania rozporządzenia wykonawczego potrzebne jest każdorazowe upoważnienie zawarte w ustawie, upoważnienie to nie może być oparte na domniemaniu ani wykładni celowej, może być fakultatywne albo obligatoryjne

25.SZCZEGÓŁOWOŚĆ UPOWAŻNIENIA – powinno ono wskazywać właściwy organ, który jest upoważniony do wydawania rozporządzenia. Upoważnienie musi określać zakres spraw przekazanych do uregulowania w drodze rozporządzenia oraz musi zawierać wytyczne dotyczące treści tego aktu

26.WYTYCZNE

1. Szczegółowość podmiotowa – musi być w upoważnieniu wskazany organ spośród konstytucyjnie określonych, który ma wydać rozporządzenie. Przeważnie mamy do czynienia z zakazem subdelegacji – zakaz przezywania upoważnienia na innych organ.

2. Szczegółowość przedmiotowa – musi być wskazany zakres spraw przekazanych do unormowania. Organ może uregulować tylko sprawy wskazane w tym upoważnieniu i powinien jest uregulować w całości.

3. Szczegółowość treściowa – muszą być wskazane wytyczne co do treści aktu. Mogą być pozytywne – ustawodawca wskazuje cel lub negatywne wyłączają określone treści wskazane przez ustawodawcę.

27. SKARGA KONSTYTUCYJNA

Specjalny środek ochronny konstytucyjnych praw jednostki przed sądem konstytucyjnym, w państwach demokratycznych występuje on powszechnie (we Francji nie ma indywidualnej skargi konstytucyjnej). Definiuje się ją jako instytucję służącą osobie fizycznej i prawnej do ochrony w drodze szczegółowego postępowania przed sądem konstytucyjnym. Instytucja ta realizuje się w stosunku do przysługujących jednostce praw konstytucyjnych w przypadku ich naruszenia. Naruszenie to następuje poprzez działanie organów w większości krajów również poprzez bezczynność organów. Wyjątek stanowi, kiedy bezczynności nie można zaskarżyć, np. Polska może zaskarżyć tylko istniejący przepis, jak i uregulowania niepełne.

Przesłanki:

• materialne

1. interes osobisty naruszenie praw konstytucyjnych musi dotyczyć osobiście skarżącego, inaczej skarżący musi mieć interes prawny w uchyleniu kwestionowanego aktu

2. interes prawny – naruszenie gwarantowanych praw konstytucyjnych dotyczy pozycji prawnej skarżącego, interes musi być prawnie wyrażony, nie może być to sytuacja faktyczna ale np. ekonomiczna lub zawodowa

3. interes realny – naruszenie praw nie może być potencjalne czy hipotetyczne, musi dojść do naruszenia praw i wolności

Zasada subsydiarności – ze skargą można wystąpić po wyczerpaniu innych środków prawnych będących w dyspozycji skarżącego, nie możemy wystąpić ze skargą konstytucyjną w wyniku wyroku sędziego pierwszej instancji, dopiero drugiej lub jeszcze wyżej.

• formalne

1. termin w czasie którego można wystąpić ze środkiem jest ukształtowany różnie w zależności od państwa

2. forma pisemna, może to być każda forma pisemna bądź też określona forma pisemna np. w Polsce pismo procesowe

3. treść – oznaczenie naruszonych praw pokrzywdzonego, wskazanie na czym ono polegało i uzasadnienie

Jako pierwsze są badana przesłanki formalne, dlatego należy ich przestrzegać. Jeżeli tych elementów nie ma (treść) to sąd/trybunał nie przyjmie takiej instytucji.

Inne przesłanki:

• przymus adwokacki/radcowski – skarga musi być utworzona przed adwokata/radcę

Poprzez niewłaściwe przygotowanie pisma jest oddalana. W Polsce skarżymy podstawę prawną, natomiast można też zaskarżyć wyrok, działanie, np. Słowacja.

28. SKARGA POWSZECHNA

Action popularis, celem skargi jest ochrona praw jednostki gwarantowanych w konstytucji. Skargę powszechną może złożyć każdy, niezależnie od tego, czy jego prawa zostały naruszone czy nie. Brak tutaj wykazania interesu prawnego. Nie wiążemy skargi powszechnej z koniecznością wyczerpania innych środków prawnych.

Abstrakcyjna kontrola konstytucyjności, celem skargi powszechnej jest interes publiczny i porządek konstytucyjny. Ta instytucja występuje bardzo rzadko, można ją zidentyfikować na Węgrzech i w Bawarii. Obecność skarg obywatelskich jest charakterystyczna dla systemów prawnych, w których brak jest oskarżycieli publicznych bądź ich znaczenie jest ograniczone. Actio popularis zaczęła zanikać wraz z pojawieniem się publicznych organów uprawnionych do wnoszenia i popierania oskarżeń w interesie publicznym przed sądami. Skarga ustąpiła wówczas miejsca aktowi oskarżenia.

29. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Konstytucyjny, samodzielny organ państwa, powoływany przeważnie przez parlament, np. w Polsce czy Austrii, czasem powołuje go egzekutywa np. Francja. Jego funkcje zazwyczaj mieszczą się w funkcji kontrolnej parlamentu. Funkcją ombudsmana jest głównie kontrola przestrzegania praw i wolności obywatela. Możemy mieć do czynienia z instytucją wyspecjalizowanego ombudsmana, np. Rzecznik Praw dziecka, Z-ca do spraw żołnierzy. Prowadzi działalność kontrolną, zaleca jedynie przedsięwzięcie określonych działań w celu likwidacji naruszenia. Nie posiada kompetencji nadzorczych, jest to organ niezawisły, niezależny od innych władz. Przyjmuje przeważnie nieodpłatne wnioski od obywateli, także od osób nieposiadających obywatelstwa danego kraju i może działać z własnej inicjatywy pod względem słuszności i legalności, celowości oraz z punktu widzenia zasad społecznego współżycia. Pod względem formy organizacyjnej jest to organ monokratyczny (jednoosobowy) lub kolegialny, np. Austria.

30. ZASADA DEMOKRACJI

Najważniejsze cechy państwa demokratycznego

• suwerenność

• zbiorowy podmiot suwerenności

• zapewnienia praw i wolności jednostki

• wolne wybory piastunów władzy

• oparcie funkcjonowania państwa o podział władzy

• respektowanie mniejszości

• zasada pluralizmu

• wolność wyrażania swoich poglądów

• obywatele muszą posiadać wpływ na podejmowanie działań politycznych – demokracja pośrednia i bezpośrednia

31. DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA

Jedna z form sprawowania władzy przez obywateli, podstawowe formy demokracji bezpośredniej to:

• referendum

• inicjatywa ludowa

Belgia i Holandia przewidują tylko przedstawicielskie formy demokracji, podstawowa forma to demokracja przedstawicielska a pozostałe to bezpośrednie.

32. REFERENDUM

Sposób rozstrzygania spraw bezpośrednio przez uprawnione podmioty o określonych sprawach państwa albo części jego terytorium. Klasyfikacja:

1. ze względu na zasięg

   • ogólnokrajowe

   • lokalne (obejmują zasięgiem szczeble administracyjne)

2. wymagalność przeprowadzenia

• obligatoryjne – norma wymaga jego przeprowadzenia

• fakultatywne (dobrowolne) – nie jest konieczne

1. materiał referendalny

• uchwałodawcze – tylko w sprawach samorządów lokalnych

• ustawodawcze – uzgodnienia wstępne, dotyczy materii ustawy

• konstytucyjne – przeważnie ratyfikuje zmiany

Referendum w sprawie międzynarodowej art. 90 Konstytucji. Referendum to wstępne zasady na których ma się opierać rozwiązanie ustawodawcze. Zbliżone do referendum są konsultacje ludowe – polegają one na wyrażeniu opinii dotyczących sprawy, nie mają charakteru wiążącego, uczestnik może przedstawić własne uwagi lub sposoby rozwiązań. Synonimem referendum jest plebiscyt, dotyczy on głosowania na jednostkę, np. Francja, Wlk. Brytania.

Prawo do referendum – skuteczna prawnie możliwość zainicjowania działań, których bezpośrednim skutkiem jest zarządzenie referendum.

Prawo do udziału w referendum – możliwość wpływania na wynik głosowania poprzez bezpośrednie wyrażenie w nim swojego stanowiska. Zarządzenie referendum należy do inicjatywy określonego organu.

33. OBYWATELSKA INICJATYWA USTAWODAWCZA

Uprawnienie określone przez członków zbiorowego podmiotu suwerenności dotyczące przedstawienia właściwemu organowi państwa projektu ustawy, wniosku w sprawie przeprowadzenia referendum czy też podjęcie innych działań przez organ państwowy. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza przyznaje grupie obywateli uprawnienia do wniesienia projektu ustawy z takim skutkiem, że po stronie parlamentu powstaje obowiązek rozpatrzenia takiego projektu, nie ma natomiast obowiązku na uchwalenie ustawy. Rodzaje:

• Postać negatywna –weto ludowe, referendum weto, obywatele na drodze głosowania sprzeciwiają się prawu tworzonemu przez ustawodawcę

• Inicjatywa niesformułowana – polega na określeniu jedynie w sposób ogólny przedmiotu regulacji, projekt zaś jest przygotowywany przez właściwy organ państwa

• Inicjatywa sformułowana – polega na przedstawieniu przez obywateli właściwemu organowi poprawnego legislacyjnie i merytorycznie gotowego oraz systematycznego projektu ustawy. Wyróżniamy inicjatywę pośrednią, zakładającą prawo występowania jedynie z projektem ustawy do organu uprawnionego do jej uchwalenia. Inicjatywa bezpośrednia występuje wtedy, gdy obywatele mogą uchwalić ustawę z pominięciem procedury w organie prawodawczym.

34. DEMOKRACJA PRZEDSTAWICIELSKA

Opiera się na założeniu, że naród sprawuje władzę, ale przez przedstawicieli. Wola wyborców zostaje skierowana na reprezentantów. Dominuje mandat wolny, ich weryfikacja to następne wybory, podstawą funkcjonowania jest oparcie systemu o pluralizm polityczny. Partie uznawane są za czynnik państwowotwórczy. Główne zadanie partii to wpływanie metodami politycznymi demokratycznymi na sprawowanie władzy w państwie. Partie to łącznik między obywatelem a władzą, przez ich instytucje dochodzi do transmisji poglądów, realizują one wolę suwerena poprzez organizacje państwowe.

35. TRYBY TWORZENIA PARTII POLITYCZNYCH

1. koncesyjny – odpowiedni organ państwa udziela koncesji/zezwolenia na działanie partii politycznej

2. administracyjny – założenie partii politycznej uzależnione jest od decyzji organu administracyjnego, tu odbywa się sprawdzanie warunków formalnych związanych z założeniem partii politycznej, organ administracyjny sprawuje kontrolę nad partią polityczną jak w przypadku stowarzyszenia

3. rejestracyjny – pełna swoboda tworzenia partii politycznych, które po założeniu zostają zarejestrowane, jeżeli spełniają prawem określone założenia

4. notyfikacja – partia polityczna zawiadamia jedynie organ państwowy o swoim działaniu i istnieniu

36. RODZAJE SYSTEMÓW PARTYJNYCH W PAŃSTWACH DEMOKRATYCZNYCH

Partie opozycyjne to integralny element tworzenia władzy państwowej.

• System partii dominującej – istnieje więcej niż jedna partia, ale tylko jedna w dłuższym okresie uzyskuje przewagę i jest zdolna do sprawowania władzy, czyli samodzielnego tworzenia rządu większościowego, pozostałe partie posiadają nieliczną reprezentacje w parlamencie lub jej w ogóle nie mają.

• System dwupartyjny – istnieje więcej niż jedna partia, ale tylko jedna z dwóch głównych partii wygrywa wybory i zdolna jest do samodzielnego tworzenia rządu większościowego. Dwie głównych partii mają stosunkowo dużą reprezentację w parlamencie, a pozostałe nie liczą się.

• System wielopartyjny – w państwie istnieje wiele partii, więcej niż dwie partie mają szanse wygrać wybory i samodzielnie tworzyć rząd większościowy, brak jest jednej partii, która w dłuższym okresie uzyskuje stałą przewagę w wyborach, a do sprawowania rządów przeważnie konieczne jest uformowanie koalicji. Koalicje mogą mieć charakter ustabilizowany lub nieustabilizowany, konstruktywne wotum nieufności zapobiega częstym zmianom rządu.

37. LOBBING

To pojęcie oznacza wywieranie wpływu, jest to działania pewnych grup, których celem jest wpływanie na decydentów w sposób zmierzający do zapewnienia przewagi interesom jednostkowym nad ogólnymi. Grupy te mogą również reprezentować swoje interesy, które są zgodne z interesem ogółu/dobrem wspólnym. Uważany jest jako działalność przedstawicielska uzupełniająca proces wyborczy, umożliwia obywatelom udział w sprawach publicznych. Lobbing jest środkiem stosowanym w życiu politycznym, służącym do wywierania wpływu na decyzje polityczne, a także na działalność prawotwórczą i na decyzje organów państwowych i innych podmiotów, które z upoważnienia państwa wykonują kompetencje władz publicznych. Działalność lobbingowa może zmierzać do uzyskania konkretnych, indywidualnych rozstrzygnięć. Czasami jest wykorzystywany w stosunku do grupy indywidualnej, a ma służyć dobru ogólnemu, np. dolina Rospudy. Jest rozumiany bardzo szeroko, jako wpływ na decyzję indywidualna, np. wydanie koncesji, nie jest to korupcja. Lobbing powinien wpływać na poziom dobrego pod względem materialnym prawa. Aby uznać jakąś działalność za lobbing musi ona spełniać następujące kryteria:

1. istnienie celu działalności lobbingowej (wpływ na władzę lub jej decyzje)

2. istnienie zamiaru wywierania wpływu

3. istnienie pośrednika między obywatelami a władzą, osoby które transmitują oczekiwania grup społecznych do decydentów

Lobbysta to każdy kto nawiązuje kontakt z politykami lub instytucjami publicznymi w celu ochrony interesu jakiejś istoty lub w celu uzyskania odpowiednich dla tej strony informacji. Stroną tą będzie klient, który zlecił działanie lub organizacja, z którą lobbysta się utożsamia. Promowanie interesów/podmiot lobbujący może działać: we własnym zakresie, w interesie publicznym, na rzecz podmiotów w nim zrzeszonych, reprezentujących interes publiczny, np. korporacje zawodowe, na rzecz podmiotów w nim zrzeszonych reprezentujących interes komercyjny, podmiot lobbujący może funkcjonować jako podmiot zawodowo wykonujący działalność lobbingową na rzecz podmiotów lobbujących zrzucających dokonanie pewnych czynności za wynagrodzeniem.

38. WYBORY

W państwie demokratycznym są podstawowym przejawem suwerenności oraz sposobem powoływania organów państwa i samorządu terytorialnego, poprzez wybory organy przedstawicielskie oraz sami przedstawiciele uzyskują demokratyczną legitymację prawną do wypełniania swoich funkcji oraz do sprawowania władzy w imieniu i w interesie wyborców. Wybory to zespół czynności mających na celu powołanie odpowiednich kandydatów do wykonania określonych funkcji. Dokonują się poprzez głosowanie, które jest tylko jedną częścią całego procesu wyborczego. Wybory możemy podzielić na: powszechne (przeprowadzone na terytorium całego państwa) i lokalne (przeprowadzane na części terytorium, szczebel lokalny w jednej lub kilku jednostkach podziału terytorialnego). Wybory ponowne – w przypadku unieważnienia wyborów i uzupełniające opróżnienie mandatów w trakcie kadencji.

39. ZASADY PRAWA WYBORCZEGO

Przymiotniki wyborcze:

1. zasada powszechności – oznacza zakaz wyłączenia od czynnego udziału w wyborach poszczególnych obywateli lub ich grup. Wyborcom gwarantuje się także udział w procesie wysuwania kandydatów. Zasada powszechności oznacza zanik cenzusów wyborczych, czyli dyskryminujących wyłączeń czynnego prawa wyborczego ze względu na brak określonych cech czy kwalifikacji, obecnie spotyka się jednak 3 cenzusy: wiek, obywatelstwo, domicyl (stałe miejsce zamieszkania)

2. zasada równości – rozpatruje się ją w dwóch aspektach

   1. formalnym – każdy wyborca dysponuje taką samą liczbą głosów i ma równe szanse w ubieganiu się o urząd wybierany czy mandat przedstawicielski, co osiąga się przez wskazanie wymagań, które powinien spełnić kandydat

   2. materialnym – równa siła głosów każdego wyborcy, jeden mandat przypada na bardzo zbliżoną liczbę wyborców, wyznacza się w tym celu okręgi wyborcze o zbliżonej liczbie mieszkańców lub wyborców przypadających na 1 mandat. Istotnym czynnikiem modyfikującym są klauzule marginalne, uzależniające przyznawanie mandatów ugrupowaniom biorącym udział w wyborach od uzyskania wyznaczonej przez prawo ilościowo lub procentowo liczby głosów w skali jednego okręgu lub całego kraju

3. zasada bezpośredniości – oznacza głosowanie imienne polegające na tym, że wyborca oddaje głos na konkretnego kandydata oznaczonego z imienia i nazwiska, nie występuje instytucja elektorów. W okręgach wielomandatowych mamy również do czynienia z głosowaniem z listy. Listy mogą być zamknięte, gdzie kolejność kandydatów jest wiążąca dla wyborcy lub otwarte, wyborca dokonuje preferencji personalnych, wskazuje konkretnego kandydata, którego obdarza zaufaniem. System pióropusza – zmniejszania, wyborca ustala własną listę, nie musi wybierać kandydatów z jednej listy – Szwecja. List ogólnokrajowe, głosowanie osobiste, bez pośrednictwa, musi sam włożyć głos do urny. Głosowanie za pomocą poczty – Niemcy, Austria, głosowanie przez pełnomocnika – Wielka Brytania.

4. zasada tajności głosowania – zabezpiecza ona wyborcę przed ujawnieniem sposobu głosowania, wyborca może informować o tym jak głosował, ale nie może być do tego zmuszony. Zasada ta gwarantuje swobodę podejmowania decyzji przez wyborców, odnosi się jedynie do aktów głosowania, nie może być rozciągana na inne stadia procesu wyborczego

5. zasada wolnych wyborów - gwarantuje swobodę realizacji aktu wyborczego i oznacza, że każdy wyborca korzysta z przysługującego mu biernego i czynnego prawa wyborczego w sposób wolny od przymusu fizycznego i psychicznego. Nie musi być sformułowane wprost, bezpośrednio. Zasada ta zakłada pluralizm polityczny, istnienie nieograniczonej konkurencji kandydatów i programów. Swobodę zgłaszania mandatów i prowadzenia kampanii wyborczej oraz jednakowe finansowanie przez państwo komitetów wyborczych lub kandydatów. Finansowanie publiczne i liberalne, mogą to być osoby/podmioty prowadzące działalność gospodarczą. Bierne prawo wyborcze – zasad wolnych wyborów oznacza możliwość swobodnego decydowania o kandydowaniu w wyborach oraz o objęciu mandatu. Wybór milczący – tzw. niesporny, sytuacja w której nie przeprowadza się wyborów, jeżeli liczba kandydatów zgłoszonych w okręgu jest równa liczbie mandatów do obsadzenia, obowiązuje m.in. w Wielkiej Brytanii, w Polsce nie obowiązuje.

6. zasada proporcjonalności – wiąże się z zapewnieniem partiom biorącym udział w wyborach reprezentacji proporcjonalnej do udzielenia im poparcia. Zasada ta wiąże się również z zapewnieniem demokratycznej reprezentacji różnym grupom wyborców odzwierciedlających różne poglądy. Implikacją zasady proporcjonalności są listy wyborcze oraz okręgi wyborcze wielomandatowe. Musi również funkcjonować system wyborczy polegający na zastosowaniu odpowiedniego matematycznego sposobu obliczania relacji między liczbą głosów a liczbą mandatów.

40. SYSTEM WYBORCZY

Procedura ustalania wyników wyborów poprzez przeliczenie liczby oddanych głosów na poszczególne partie (lub kandydatów) w uzyskane przez nich mandaty.

41. SYSTEMY WYBORCZE WIĘKSZOŚCIOWE

Mandat przyznaje się temu kandydatowi w okręgu jednomandatowym lub tej liście w okręgu wielomandatowym który uzyskuje najwięcej głosów. Odmiany:

1. większość bezwzględna – zgodnie z którą kandydat/lista muszą uzyskać więcej niż ½ głosów, w przeciwnym razie dochodzi do drugiej tury wyborów, do której przechodzą dwaj kandydaci/listy i dalej decyduje większość bezwzględna

2. większość względna – w której kandydat/lista musi otrzymać więcej głosów niż konkurenci, nie ma drugiej tury wyborów

42. SYSTEMY WYBORCZE PORPORCJONALNE

Wymagają okręgów wielomandatowych i stosowane są w wyborach do organów kolegialnych. Zapewniają podział mandatów pomiędzy uprzywilejowane komitety wyborcze, które wystawiły listy wyborcze, proporcjonalnie do liczby głosów oddanych na nie w wyborach. Z proporcjonalnością wiąże się iloraz wyborczy, który powstaje w wyniku podziału liczby głosów na liczbę mandatów i określa liczbę głosów niezbędnych do uzyskania mandatu. Iloraz wyborczy może być zmienny, gdy dokonujemy podziału liczby głosów w okręgu przez liczbę mandatów w tym okręgu oraz stały, gdy dokonujemy podziału liczby głosów w całym kraju przez ogólną liczbę mandatów.

43. SPOSOBY UZUPEŁNIENIA SKŁADÓW ORGANÓW PRZEDSTAWICIELSKICH W CZASIE KADENCJI

1. obsadzenie mandatu przez zastępcę przedstawiciela, który został wybrany w tych samych wyborach, co przedstawiciel

2. wystąpienie następnej osoby z listy, według uzyskanej liczby głosów

3. wybory uzupełniające

44. ORGAN WŁADZY PUBLICZNEJ

W znaczeniu funkcjonalnym – wykonywanie władzy publicznej, działania podejmowane przez różnorodne podmioty (nawet prywatne), które są zabezpieczone sankcją przymusu, czyli możliwością zastosowania przymusu, nawet fizycznego.

45. ZASADA PODZIAŁU WŁADZY:

Jest to zasada kreująca relacje między organami wł. wykonawczej ustawodawczej i sądowniczej. Zasada podziału władzy może być określona w konstytucji (Niemcy, Polska) lub wynika z układu konstytucji (Francja). Zasada ta łączy się z wzajemnym oddziaływaniem władz na siebie. Niemożliwa jest całkowita izolacja lub supremacja któregoś z oddziałów. Wzajemne oddziaływania organów państwowych na siebie może zachodzić najwyżej do tego miejsca, w którym nie dochodzi do naruszenia istotnych kompetencji poszczególnych władz. Takie oddziaływania na siebie władz zapewnia równowagę. Relacje wzajemnego hamowania władzy, mogą na siebie tylko oddziaływać do momentu gdzie zaczyna się istota kompetencji. Istota podziału władz w systemie prawnym: aspekt funkcjonalny, przedmiotowy (działalność państwa podzielona jest na 3 rodzajowo różne sfery działania: prawodawstwo, polegające na wydawaniu ogólnie obowiązujących norm prawnych, wykonawstwo, realizacja zadań państwa, sądownictwo, polegające na rozstrzyganiu sporów prawnych), aspekt organizacyjny, (funkcje państwa zostają powierzone różnym organom lub grupom organów, prawodawstwo-parlament, wykonawstwo-rząd, administracja, sądownictwo-sądy ), aspekt personalny ( związany z działaniem reguły Incompatibilitas- niepołączalności, oznacza zakaz łączenie funkcji w zakresie poszczególnych stanowisk państwowych )

46. SYSTEM PREZYDENCKI:

W systemie tym główną zasadą jest dążenie do separacji między władzą ustawodawczą, a wykonawczą, cechy charakterystyczne tego systemu to: monizm egzekutywy- połączenie głowy państwa z instytucją premiera, wybór parlamentu i prezydenta w wyborach powszechnych. Demokratyczna legitymacja prezydenta w wyborach powszechnych powoduje wprowadzenie zasady nieodpowiedzialności politycznej głowy państwa przed prezydentem. Funkcje i kompetencje władz są od siebie oddzielone, egzekutywa nie ma możliwości rozwiązania parlamentu, obowiązuje bezwzględny zakaz łączenia mandatu parlamentarnego z piastowaniem stanowisk we władzy wykonawczej, prezydent posiada prawa inicjatywy ustawodawczej, posiada rolę Inspiratora władzy ustawodawczej , przesyła parlamentowi projekty ustaw lub ich poprawy. Nie rodzi to jednak skutku w postaci obowiązku zajęcia się tego typu inicjatywami. Rozdział funkcji i kompetencji władz nie jest zupełny, w celu osiągnięcia równowagi między władzami stworzono system hamulców. Prezydent ma prawo weta wobec ustaw parlamentu, natomiast parlament, uchwala budżet, powołuje komisje śledcze, uczestniczy w nominacjach wyższych urzędników i sędziów określa linię polityki zagranicznej państwa. Nie może natychmiast uchwalić wotum nieufności wobec egzekutywy.

47. SYSTEM PARLAMENTARNY ( parlamentarno-gabinetowy)

Władza wykonawcza jest dualistyczna, głowa państwa jest jednoosobowa, a rząd jest organem kolegialnym. Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem i nie może być przez zeń odwołana. Głowa państwa może pochodzić z wyborów parlamentarnych, powszechnych lub może obejmować urząd dziedzicznie- nie jest to cechą charakterystyczną. Głowa państwa nie sprawuje władzy na bieżąco, posiada nieliczne formalne kompetencje, istnieje obowiązek kontrasygnaty aktów urzędowych głowy państwa dokonywany przez premiera lub właściwego ministra. Kontrasygnata uprawomocnia akt głowy państwa, czyli niezbędna jest dla ważności aktu. Oznacza przyjęcie odpowiedzialnośći politycznej przez osobę podpisującą, zaznacza strefę wspólnej działalności dwóch oragnów egzekutywy. Istnieje strefa uprawnień osobistych głowy państwa- prerogatywy (są one nieliczne) – nie ma za nie odpowiedzialności politycznej, tylko prawna.

Rząd musi uzyskać akceptację parlamentu – inwestyturę- przybiera to postać udzielenia wotum zaufania przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków. Norwegia, Dania, Holandia- brak wstępnego wotum zaufania, rząd cieszt się zaufaniem do momentu odwołania. Odpowiedzialność polityczna członków rządu – solidarna (odpowiedzialność całego gabinetu ), indywidualna ( poszczególnych ministrów). Cechy: egzekutywa może wpływać na działanie parlamentu poprzez kompetencje głowy państwa do rozwiązania parlamentu (przypadki określone w konstytucji), rząd dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej, wyłączność inicjatywy budżetowej powierzana jest radzie ministrów- przeważnie, egzekutywa może dysponować prawem wydawania aktów prawnych o randze ustawy, czasami przybiera to postać delegacji ustawodawczej, głowa państwa dokonuje promulgacji i dysponuje prawem weta.

48. SYSTEM PREZYDENCKO-PARLAMENTARNY (półprezydencki, prezydencjalny)

Władza wykonawcza jest dualistyczna i składa się z jednoosobowej głowy państwa powołanej w wyborach powszechnych oraz kolegialnego rządu, prezydent i rząd posiadają własne kompetencje wykonawcze. Występuje dominacja prezydenta nad rządem, prezydent przewodniczy radzie ministrów, prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem., dochodzi do przejścia odpowiedzialnośći przez kontrasygnatę, fukncjonują prerogatywy, odpowiedzialność konstytucyjną ponosi prezydent. Istnienie rządu jest uwarunkowane istnieniem prezydenta i poparciem parlamentu. Premiera powołuje prezydent, a na jego wniosek pozostałych czlonków rządu. Dla powołania ministrów niezbędny jest wniosek premiera, rząd nie ma obowiązku uzyskiwania inwestytury parlamentarnej. Premier może zwrócić się zawsze do parlamentu o udzielnie wotum zaufania. Rząd ponosi odpowiedzialnośc przed parlamentem i prezydentem. Występuje zjawisko koagitacji/delegacji ustawodawczej. Prezydent promulguje ustawy, dysponuje prawem weta, może posiadac prawo inicjatywy ustawodawczej. Prawo inicjatywy ustawodawcze posiada tez rząd. Prezydent może rozwiązać parlament, czasem możliwość ta jest reglamentowana.

49. SYSTEM KANCLERSKI:

Jest to odmiana systemu parlamentarnego. Silna pozycja kanclerza jako szefa rządu, glowa państwa odgrywa znaczenie reprezentacyjne, nie pochodzi z wyborów powszechnych, jego akty wymagają kontrasygnaty, prezydent posiada nieliczne prerogatywy, nie dysponuje prawem weta, w przypadku braku możliwości wyłonienia kanclerza legitymującego się poparciem większości parlamentarnej prezydent może nominować kandydata mniejszości lub rozwiązać parlament. Występuje instytucja konstruktywnego wotum nieufności, kanclerz jest dysponentem tek ministerialnych, jego decyzje są wiążące dla prezydenta i wymagają tylko formalnego zabezpieczenia. W przypadku utraty poparcia większości Bundestagu dla projektów legislacyjnych rządu kanclerz ma możliwość skorzystania z tzw. stanu wyższej konieczności ustawodawczej. W tej sytuacji prezydent udziela kanclerzowi przy poparciu Bundestagu prawo wprowadzenia w życie, przez okres nie dłuższy niż 6 miesięy, projektów ustaw, które nie uzyskały poparcia większości Bundestagu.

50. POJĘCIE LEGISLATYWY:

Władza ustawodawcza, parlament. Instytucja państwa o ch. Przedstawicielskim. Przynajmniej jedna z Izb musi pochodzić z wyborów powszechnych. Paralemnt sprawuje zwykle obok funkcji ustawodawczej funkcję kontrolną nad organami władzy wykonawczej oraz kreacji- naczelny organ państwa.

51. STRUKTURA PARLAMENTU:

Jednoizbowa/dwuizbowa (zrównoważona np. Włochy obie izby parlamentu posiadają identyczny zakres kompetencji, różnice zdań rozwiązywane są w długotrwałym skomplikowanym postępowaniu, gdyż nie da się osiągnąć kompromisu, sprawa nie zostaje rozstrzygnięta przez parlament). Asymetryczna np. Polska jedna Izba ma większe znaczenie niż druga, duża część tych kompetencji mieści się w zakresie działania drugiej, w razie różnicy zdań między Izbami decyduje stanowisko tej Izby, która posiada szerszy zakres kompetencji. Izba refleksji/rozwagi- zadania tej Izby polegają na udziale w procesie ustawodawczym, zatwierdza ona ustawy uchwalone przez pierwszą Izbę, dysponuje prawem inicjatywy ustawodawczej, może proponować poprawki do ustawy, Izba refleksji nad ustawami uchwalonymi przez Izbę pierwszą. Tworzenie tej Izby następuje poprzez nominacje lub wybory. Izba reprezentująca kraje federalne/reprezentacja krajów federalnych- kompetencje mogą być różne w różnych krajach równoprawny udział w ustawodawstwie, własne kompetencje, równoprawna pozycja ustrojowa, może mieć zbliżone kompetencje do Izby refleksji, różne formy tworzenia tej Izby. Izba typu nordyckiego np. Norwegia, deputowani wybierani są w jednych wyborach następnie dzielą się na dwie izby, jedna jest mniejsza ¼ deputowamych, druga izba to pozostali. Uchwały uchwala najpierw pierwsza Izba, bardziej liczna, mniejsza Izba może przyjąć, odrzucić lub przyjąc poprawki. Gdy Izba mniejsza dwukrotnie zwróci uchwaloną ustawę zwoływane jest plenum, posiedzenie parlamentu, który większością 2/3 głosów decyduje o losie ustawy.)

52. WSPÓLNE POSIEDZENIE IZB:

Nie posiada swoich kompetencji, zwołuje się je dla uczczenia pewnych wydarzeń państwowych lub istotnych gości, nie jest to organ

53. ZGROMADZENIE NARODOWE:

Organ państwa posiadający własną strukturę i kompetencje. Jest to organ oddzielny, ale nie super organ. Posiada swoje niezależne kompetencje od szczególnych Izb parlamentu- jest komisją weryfikującą

54. KADENCJA PARLAMENTU:

Okres trwania pełnomocnictwa organu, czas w którym parlament może wykonywać swoje funkcje w składzie wyłonionym w jednych wyborach,kadencje są przeważnie 4-5letnie. Współcześnie w większości parlamenty są kadencyjne. W przypadku dwuizbowych: jedna izba jest kadencyjna, pochodzi z wyborów powszechnych a druga nie pochodzi z takich wyborów np. Wielka Brytania, kadencje obu izb się pokrywają a wybory odbywają się wspólnie np. Polska, Włochy. Jedna z izb ma wyraźnie określoną kadencję, a skład drugiej jest odnawialny periodycznie w częściach, kadencje różnej długości. W federacjac: jedna izba ma jasno określoną kadencję a każdy z członków drugiej izby może mieć różną kadencję w zależności od tego, na jaki okres został wybrany zgodnie z prawem kraju federalnego, jaki reprezentuje.

55. SKRÓCENIE KADENCJI PARLAMENTU:

Możliwe jest skrócenie i odroczenie kadencji parlamentu, przez głowe państwa, która czyni to samodzielnie bez kontrasygnaty( np. Polska) lub z kontrasygnatą ( np. Grecja) skrócenie przez rząd na drodze uchwały lub ustawa zwykła. Przyczyny skrócenia kadencji mogą być jasno określone w konstytucji lub zależeć od prezydenta (przważnie nie uchwalenie budżetu o czasie, niezdolnośc do utworzenia rządu, kryzys polityczny)

56. PRZEDŁUŻENIE KADENCJI PARLAMENTU:

Z reguły nie jest możliwe, ale jest znane. Kiedy nie jest zawarte w konstytucji to trzeba zmienić konstytucję np. stan nadzwyczajny, automatyczne przedłużenie kadencji.

57. ZASADA DYSKONTYNUACJI:

Zasada dyskontynuacji prac parlamentu, ma uzasadnienie pozytywne lub zwyczajowe. Definiuje się jako personalna ciągłość prac parlamentu oraz materialnej ciągłości jego prac. Zasada ta rozciąga się również na organy parlamentarne- marszałek, komisje

58. STOSUNEK PRZEDSTAWICIELSKI: Łączy parlamentarzystów z wyborcami, łączy się z tym również instytucję mandatu.

59. MANDAT WOLNY: Piastujący go przedstawiciel reprezentuje cały naród. Przedstawiciele nie wiążą instrukcje wyborców nie może być przez nich odwołany w trakcie wyborów

60. MANDAT IMPERATYWNY/ZWIĄZANY:

Przedstawiciel reprezentuje tylko swoich wyborców, wiążą go ich instrukcje, może być przez nich odwołany przed upływem kadencji, stosuje się go głównie w Izbach federalnych.

62. IMMUNITET PARLAMENTARNY:

Przywilej przyznany parlamentarzyście ze względu na charakter wykonywanej przez niego funkcji. Istotą jest stworzenie przedstawicielowi warunków nieskrępowanej działalności i zapewnienie w ten sposób właściwej pracy parlamentu.

63. RODZAJE IMMUNITETÓW:

Immunitety poselskie nie są instytucją jednorodną, występują ich 3 rodzaje:

Immunitet materialny,parlamentarny ( niemożliwośc pociągnięcia przedstawiciela do odpowiedzialności za działanie na forum organu przedstawicielskiego, przysługuje również po zakończeniu kadencji parlamentarzysty, jest to immunitet trwały i bezwzględny- nie może zostać uchylony)

Immunitet formalny, osobisty,pozazawodowy,pozaparlamentarny ( przedstawiciel nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zgody parlamentu lub też właściwej jego izby lub uprawnionego organu. Przysługuje jedynie w czasie kadencji, jest to immunitet względny)

Immunitet nietykalności,nietykalnośc,przywilej nietykalności (zakaz ograniczania wolności parlamentarzysty przez aresztowania, zatrzymuje się bez zgody parlamentu, przysługuje w czasie kadencji, jest nietrwały i względny)

64. KOMISJE PARLAMENTARNE:

Mogą występować ich różne rodzaje- zastępują parlament lub izbę w niektórych czynnościach (posiadają pewien zakres samodzielności oraz kompetencje decyzyjne w tym zakresie, wyręczają parlament w ich zakresie), wewnętrzne organizacje pomocnicze i opiniodawcze parlamentu (rozpatrują i przygotowują sprawy stanowiące przedmiot prac parlamentu, wyrażają opinie w sprawach parlamentu lub w ich organach, kontrola parlamentu, są podporządkowane parlamentow) stale ( powoływane na okres sesji, określone w regulaminach parlamentarnych z których wynika również zakres działania komisji stałych), nadzwyczajne ( parlament określa tryb cel i sposób działania, wypełniają one powołane zadania i funkcjonują w czasie niezbędnym do wykonania tych działań), resortowe/nieresortowe/śledcze ( sprawy resortów i administracji np. komisja etyki , powołane dla zbadania konkretne sprawy, posiadają uprawnienia śledcze), komisje jednej izby/wspólne dla obu izb ( sprawy oi szczególnej doniosłości, lub sprawy będące celem zainteresowania obu izb np. komisja wspólna w Niemczech). Pracami komisji może kierować organ monokratyczny lub prezydent.