STŁOCZENIA ZĘBÓW

Stłoczenia zębów stanowią jedną z najczęstszych nieprawidłowości zgryzu. Co ciekawe, zdaniem niektórych naukowców wada ta jest diagnozowana o wiele częściej w krajach wysoko rozwiniętych, w których mieszkańcy już od najmłodszych lat spożywają wysoko przetworzoną i rozdrobnioną żywność. Zdaniem innych, stłoczenia zębów są tak samo powszechne w państwach o wysokim wskaźniku rozwoju gospodarczego, jak i w państwach zaliczanych do trzeciego świata. Dzieje się tak z dość prostej przyczyny: podstawowy powód stłoczeń – zmniejszanie się długości łuku zębowego – jest zjawiskiem ewolucyjnym, typowym dla całej populacji i występuje pod każdą szerokością geograficzną.

Rodzaje stłoczeń
Stłoczenia to nieprawidłowość zgryzu objawiająca się zaburzeniami w położeniu zębów, jak również ich wyrzynaniem poza łukiem zębowym. Zęby mogą ulec zatrzymaniu w kości lub przebić się przez dziąsło w niewłaściwych miejscach, ustawiając się jeden za drugim lub jeden nad drugim, zachodząc na siebie, rosnąc pod niewłaściwym kątem bądź przechylając się lub obracając w stosunku do innych zębów.
W zależności od okresu, w którym doszło do powstania wady, wyróżniamy:
– stłoczenia pierwotne, inaczej zwane pierwszorzędowymi,
– stłoczenia wtórne, tzw. drugorzędowe,
– stłoczenia późne, czyli trzeciorzędowe.

Jak powstają stłoczenia pierwotne?
Bardzo często stłoczenia pierwotne mają podłoże genetyczne i powstają w następstwie dysproporcji pomiędzy wielkością zębów i odpowiadającą im podstawą kostną, niewystarczającą do ustawienia zębów w łuku zębowym (do takiej sytuacji może dojść np. wtedy, gdy dziecko odziedziczy małe szczęki po mamie i bardzo duże zęby po tacie). Stłoczenia pierwotne mogą wynikać również ze zmniejszenia wielkości wyrostka zębodołowego szczęki i części zębodołowej żuchwy.

Stłoczenia wtórne
Powstają na skutek działania czynników środowiskowych, a dokładniej – przedwczesnej utraty zębów trzonowych mlecznych lub przedwczesnej ekstrakcji pierwszego mlecznego zęba trzonowego i kła. W takim przypadku wyrzynające się w wieku 6-7 lat stałe szóstki swobodnie wędrują sobie do przodu i "zabierają miejsce" zębom przednim, które jeszcze rozwijają się w kości (zęby te wyrzynają się znacznie później niż trzonowce). Ponadto bezzębna kość nie jest poddawana bodźcom czynnościowym, co może zahamować jej wzrost i spowodować niedostateczne rozwinięcie szczęk, a tym samym pogłębić deficyt miejsca.

Stłoczenia późne
Występują około 17-20 roku życia i dotyczą przedniego odcinka dolnego łuku zębowego. Bardzo długo za główną przyczynę powstawania stłoczeń trzeciorzędowych uważano ósemki, które – wyrzynając się – miały przemieszczać zęby stojące przed nimi. Dlatego też lekarze stali na stanowisku, iż należy profilaktycznie usuwać zęby mądrości, aby nie dopuścić do rozwoju wady zgryzu.

Jednak okazało się, że do stłoczeń późnych dochodziło również u tych pacjentów, u których nie wykryto zawiązków trzecich trzonowców. Naukowcy zaczęli więc szukać innej przyczyny i doszli do wniosku, iż czas wyrzynania ósemek nakłada się na czas resztkowego wzrostu żuchwy. Powiększający się trzon żuchwy zmienia położenie dolnych zębów przednich w stosunku do podstawy żuchwy i napotykając na opór górnych zębów przednich, tłoczy zęby dolne (które w efekcie zaczynają na siebie nachodzić).

Aby jednak być w zgodzie z prawdą, należy stwierdzić, iż zjawisko późnych stłoczeń nie zostało do końca wyjaśnione. Istnieją również inne, dość kontrowersyjne teorie, wiążące stłoczenia trzeciorzędowe np. z brakiem fizjologicznego starcia zębów, będącego wynikiem współczesnej diety (Beggi, Muller).

Tak więc stłoczenia trzeciorzędowe są wadą o nie do końca poznanej etiologii. Z pewnością nie można dziś uznać zębów mądrości za jedyną przyczynę późnych stłoczeń i należy przeanalizować wpływ innych czynników (np. rozwój układu kostnego twarzoczaszki, rozwój całego układu stomatognatycznego).